Ervaringen met Blackboard

VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

11:42

Pagina 119

1

Ervaringen met Blackboard

Eric Hulsens Lector Plantijnhogeschool Antwerpen

1. Inleiding 2. Blackboard als communicatieplatform naast contacturen 2.1. Werkwijze 2.2. Ervaringen 2.3. Conclusies 3. Blackboard als werkplek tijdens contacturen 3.1. Werkwijze 3.2. Ervaringen 3.3. Conclusies 4. Blackboard voor zelfstandig werken, ook buiten de contacturen 4.1. Werkwijze 4.2. Ervaringen 4.3. Conclusies 5. Slotbeschouwing

ict en onderwijsvernieuwing

afl. 1, juni 2002, 119 onderwijs en leren

VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 120

e-leeromgevingen

blackboard

2

Krachtlijnen De auteur belicht zijn ervaringen met Blackboard Courseware in een graduaatsopleiding communicatiebeheer voor de vakken Wetenschappelijk werken en Copywriting. Daarbij gaat het om drie basisvormen van integratie in het onderwijs: gebruik naast contacturen, gebruik tijdens contacturen en zelfstandig gebruik door de student. Telkens wordt kort de manier van werken beschreven, waarna positieve en negatieve ervaringen volgen en conclusies geformuleerd worden. De auteur stelt dat bij de integratie van een teleleerplatform in het dagonderwijs moet worden uitgegaan van de specifieke situatie van het contactonderwijs, die niet die van het afstandsonderwijs is. Volgens hem is de vraag dan ook niet: ‘Hoe zet je de leerinhoud on line?’ Die staat in handboeken en cursussen, en dat is doorgaans prima zo. De vraag is volgens hem wel: ‘Hoe gebruik je de software om over betere communicatie te beschikken en om een digitale werkplek aan te bieden?’ Tot slot presenteert de auteur een voorbeeld van een digitale werkplek om Spaans te leren.



VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

11:42

Pagina 121

3

1. Inleiding vak: Wetenschappelijk werken

project: boek over fastfoodrestaurants

grootte van de groep problematisch

opdeling in deel- en subgroepen zorgt voor communicatieprobleem Blackboard Courseware als oplossing?

In het academiejaar 1998-1999 was ik als lector in een opleiding communicatiebeheer onder meer belast met het vak Wetenschappelijk werken, twee lesuren van 50 minuten per week. Ik moest een veertigtal tweedejaarsstudenten leren hoe ze wetenschappelijk werk moesten verrichten, van de research via het verwerken van informatie tot het redigeren van een tekst daarover. Ik koos voor een projectmatige aanpak: we zouden samen een boek schrijven en iedere student zou individueel een hoofdstukje moeten leveren. Om geen tijd te verspillen door eindeloze voor- en tegendiscussies, legde ik het onderwerp zelf vast: fastfoodrestaurants en hun problemen te midden van de vleescrisis en de kritiek van actiegroepen. De moeilijkheden waarmee ik geconfronteerd werd, waren niet gering: de groep was immers erg groot, en het aansturen van zoveel medewerkers om tot een publiceerbaar eindgeheel te komen beloofde erg complex te worden. Daarom splitste ik de klas op in twee deelgroepen, en verder in thematische subgroepen. Maar daardoor ontstond een ingewikkelde communicatiesituatie: hoe kon ik zelf overzien wat er overal gebeurde, en hoe konden de groepen samenwerken, en hoe konden ze overlappingen vermijden? In die situatie ontdekte ik toevallig dat je Blackboard Courseware gratis kon gebruiken, waarbij het programma kon draaien op de server van Blackboard in de VS. Was dit de oplossing?

2. Blackboard als communicatieplatform naast contacturen 2.1. Werkwijze teleteaching

contactonderwijs als uitgangssituatie


De software is ontworpen als een instrument voor ‘teleteaching’. Je kan de cursusinhoud volledig inladen en er zijn goede voorzieningen voor kennismaking met de cursusdeelnemers in de vorm van een homepage. Elke cursist kan daar naast persoonlijke informatie ook een portretfoto inladen. Maar dat had ik allemaal niet nodig. Mijn specifieke gebruikssituatie was immers contactonderwijs, bovendien doe-onderwijs. De studenten zag ik elke week, er was geen te studeren leerinhoud, maar er waren wel uit te voeren opdrachten.


VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 122

e-leeromgevingen

docentgerichte software in het Engels

samenwerking via digitaal discussieplatform

blackboard

4

BB Courseware is behoorlijk docentgerichte software. Dat kwam goed uit omdat het gekozen project veel sturing, controle en centrale leiding noodzakelijk maakte. Via BB kon ik instructies on line plaatsen en ook alle studenten mailen. (In de praktijk vond ik het makkelijker dat niet via BB te doen, maar gewoon via mijn Outlook Express.) Het mededelingenbord waarmee de software automatisch opent, kon dienen om de hele studentengroep toe te spreken, ze te attenderen op instructies elders op de site en om vergaderdata en opdrachten mee te delen. Omdat de software in het Engels is en de studenten geacht werden Engels te kennen en te leren, gebruikte ik op de site ook het Engels.

Een project vergt natuurlijk ook heel wat samenwerking. Omdat we ons niet in een ‘teleteaching’situatie bevonden maar alle studenten elkaar op school konden ontmoeten, was de behoefte inzake software heel specifiek. De studenten konden perfect communiceren in groepjes, daar was geen software voor nodig. Het was wel nuttig een digitaal communicatieplatform voor de groepjes onderling te hebben. Vooral dan over de precieze inhoudsopgave van het boek, die tegelijk een werkverdeling voor alle deelnemers was. Daarvoor konden we gebruikmaken van het discussieforum, waar zowel de lesgever als alle cursusdeelnemers eigen tekst konden invoeren.



VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

11:42

Pagina 123

5

2.2. Ervaringen

trackingsysteem leidde naar drie soorten gebruikers

Het succes van het project hing niet echt af van het gebruik van de BBsoftware. Die vormde immers maar een ondersteuning van wat er in de contacturen plaatsvond. Met de publicatie van het rapport ‘Tegenwind. De fastfoodketens McDonald’s en Quick tegenover actiegroepen in de dioxinemaatschappij’ (Antwerpen, Plantijnhogeschool, mei 2000), waarin vrijwel alle cursusdeelnemers met een hoofdstukje vertegenwoordigd waren, werd het project globaal gesproken met succes afgesloten. Maar had de software optimaal gefunctioneerd? Het trackingsysteem van BB, dat bijhoudt hoe vaak, waar en wanneer cursusdeelnemers inloggen, gaf ontnuchterende resultaten. Het bleek namelijk dat de klas in drie soorten gebruikers te verdelen was: • een groep heavy users, goed vertrouwd met computers, e-mail en alles • •

niet alle projectdoelstellingen werden gerealiseerd


daaromheen; een middengroep die af en toe eens inlogde; een staartgroep die niet of bijna niet inlogde.

Dat dit geen problemen gaf voor de werking van het project is als volgt te verklaren. Doordat er in subgroepen van 5 tot 8 studenten gewerkt werd, volstond het dat er in elk groepje één ‘digitale expert’ aanwezig was om de zaken te doen functioneren. De rest van de groep kon teren op het werk van de expert(s). Toch betekende dit ook dat een deel van de projectdoelstellingen niet voldoende gerealiseerd werd. Het was namelijk ook wel de bedoeling dat alle studenten digitale basisvaardigheden zouden verwer-


VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 124

e-leeromgevingen

blackboard

6

ven, maar dat lukte kennelijk niet of maar gedeeltelijk. Bij het nakijken van de pagina’s die door de studenten geconsulteerd werden, was er alweer een ontnuchterende conclusie: zij keken vooral naar de pagina waar de punten moesten verschijnen. De eigenlijke werkpagina, waar links opstonden om mee aan de slag te gaan, werd minder gebruikt dan ik gewenst had.

personal homepages op de site

Een aantal functies van BB werden niet gebruikt door mij. Toevallig merkte ik dat een aantal studenten buiten de geprogrammeerde voorzieningen aan het werk waren. Er verschenen namelijk personal homepages op de site. Dat gaf te denken. Was er met die attractiviteit van de software didactisch iets aan te vangen?

2.3. Conclusies

digitale kloof in de klas

onvoldoende e-mailcultuur

Wat waren mijn besluiten uit deze eerste ervaring met het teleleerplatform BB? • De digitale kloof in de klas (een kleine groep avant-gardisten met veel digitale knowhow, ondernemingslust en gewoonlijk ook vlotte internettoegang thuis tegenover een grote groep met weinig kennis en digitale activiteit en minder eigen middelen) werd pijnlijk scherp zichtbaar. • Een basisvoorwaarde voor het werken met BB was het gebruik van email (ook al gebeurde dat gemakkelijkheidshalve niet via BB), maar dat stelde problemen: de klas had in haar geheel onvoldoende e-mailcultuur.



VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

BB als middel om

•

cursussen on line te plaatsen? BB als communicatieplatform binnen het contactonderwijs

•

11:42

Pagina 125

7

Uit contacten met collega’s bleek dat die een teleleerplatform vaak zagen als een middel om ‘de cursus on line te zetten’, dus de leerinhoud on line te plaatsen. Dat hoort bij afstandsonderwijs, maar is niet per se zinvol of nodig bij contactonderwijs. De primaire functies van BB binnen contactonderwijs leken mij te liggen in het communicatieplatform (mededelingen en instructies van de lector, gemeenschappelijke ruimte in het discussieforum, eventueel e-mailvoorzieningen) en in de werkplek die bestond uit aan te klikken links, om zo snel informatie te zoeken op het internet.

3. Blackboard als werkplek tijdens contacturen vak: Copywriting

In dezelfde periode en tijdens het academiejaar daarna was ik ook belast met een vak Copywriting voor derdejaarsstudenten bedrijfscommunicatie. Ik probeerde ook daar BB in te zetten, maar nu in een gewijzigde context, namelijk tijdens de lesuren met een zekere begeleiding.

3.1. Werkwijze

twee groepen van 15 studenten


In het begin verliep de organisatie als volgt. Het bleek mogelijk een leslokaal parallel tegenover een informaticaklas te reserveren, zodat ik een klasgroep van een dertigtal studenten kon splitsen en verdelen over beide lokalen. De lessen waren in blokken van 2 x 50 minuten georganiseerd, zodat elke groep van 15 studenten telkens een uur aan de computer zat en een uur gewoon ‘contactuur’ had. Wanneer de studenten van het contactuur met een opdracht bezig waren, kon ik naar de andere groep pendelen om te kijken hoe de zaken liepen en waar nodig advies geven of bijsturen. Als vuistregels hield ik aan: • kleine, niet te moeilijke opdrachten, waarvan er één of meer op 50 minuten konden worden aangepakt en liefst ook afgehandeld; • de verplichting voor elke student om op het einde van de sessie in 5 tot 10 regels per e-mail te rapporteren over wat hij of zij gedaan had en hoe dat was meegevallen. Die mails beantwoordde ik, maar zo beknopt mogelijk, met een bedanking of een aanmoediging. Tenzij er problemen gesignaleerd werden, want dan was er uiteraard een uitvoeriger antwoord nodig.


VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 126

e-leeromgevingen

het maken van een homepage: een van de opdrachten uit de cursus

eigen cv-site

blackboard

8

Omdat ik uit de cursus Wetenschappelijk werken onthouden had dat het maken van een homepage voor studenten erg aantrekkelijk was, werd dit geïntegreerd in de cursus Copywriting. De studenten konden in de sjablonen van BB zelf hun info invullen en een foto toevoegen. Omdat het mogelijk was met HTML-codes opmaak toe te voegen aan de pagina, werd de uitdaging niet alleen een vlotte en leesbare tekst te schrijven maar ook de basis van HTML onder de knie te krijgen. Daar kwam dan nog het gebruik van bladwijzers bij om de lezer door de pagina te laten navigeren. Ik had al gemerkt dat de homepage van de studenten Wetenschappelijk werken op een heel specifieke manier werd ingevuld: véél privé-informatie en heel subjectief. Om de zaak met het oog op copywriting functioneler te maken, vroeg ik de studenten nu een site te maken om zichzelf te promoten als (toekomstige) werknemer. De homepage werd dus meer een cv bestemd voor werkgevers, zoals het volgende fragment (met bladwijzers voor de navigatie) laat zien.

Het voorbeeld laat zien hoe de student gewerkt heeft met een inhoudsopgave vooraf, waarvan de elementen aanklikbaar zijn zodat het beeldscherm meteen het gewenste onderdeel toont. (Dit is werken met microcontent en bladwijzers.)

aankondiging en e-mail newsletter

Andere hoofdopdrachten werden het zelf maken van een aankondiging voor een feest, een filmvoorstelling of iets dergelijks, en later ook van een e-mail newsletter. Via een web-editor (het gratis Frontpage Express, of later het door de school in licentie genomen professionele Frontpage 2000 uit



VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

11:42

Pagina 127

9

het Officepakket) moesten de studenten zelf een digitale publicatie ontwerpen en invullen. Daarbij verschoof BB naar de achtergrond, het diende enkel nog voor de instructies, voor het aanbrengen van materiaal, zoals links naar on line HTML-handleidingen, en voor het meedelen van punten.

3.2. Ervaringen prima middel ondanks de soms trage verbinding met de server

veel avondwerk voor lesgever

De homepage van BB bleek een prima middel om studenten tot een eerste en gemakkelijke vorm van digitaal publiceren te brengen en om ze nieuwsgierig te maken naar HTML. Wel hadden de lessen vaak te lijden onder de trage internetverbinding met de webserver van BB in de VS, vooral als ze in de namiddag plaatsvonden. Er was bij de studenten enthousiasme en inzet, maar ook veel irritatie en frustratie door de gebrekkige technologie. Een enkele keer kwam het voor dat een student helemaal niet meekon met de digitale technologie. Zo’n digibeet werd wel vlot voortgeholpen door competente medestudenten. Voor mij als lesgever kwam er veel avondwerk bij kijken: het lezen en beantwoorden van de e-mails vroeg heel wat werktijd, naast het bekijken van de resultaten en het geven van feedback.

3.3. Conclusies

goede start voor het digitaal publiceren rapportage per e-mail is goede vorm van controle verhoogde werkdruk voor lector BB als digitale werkplek


Mijn bevindingen bij deze manier van werken: • De homepage van BB is uitstekend te gebruiken om studenten warm te maken voor het digitaal publiceren, en om ze een start te bieden voor het gebruik van HTML en het werken met bladwijzers. • Het laten rapporteren door studenten per e-mail over de activiteiten van elk lesuur is een bruikbare manier van controle, zowel op de activiteiten als op de gerezen problemen. • De werkdruk op de lector neemt flink toe door de ontvangen e-mails en het (zelfs maar kort) beantwoorden daarvan. • Ook in deze vorm van onderwijs – teleleerplatform binnen de contacturen – hoeft het er niet om te gaan de leerinhoud on line te zetten. Het platform dient, behalve voor de communicatie, vooral als digitale werkplek.


VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 128

e-leeromgevingen

blackboard

10

4. Blackboard voor zelfstandig werken, ook buiten de contacturen de voordelen van BB

Een basisvraag bij het invoeren van een nieuwe onderwijstechnologie is natuurlijk altijd: waarom doe je het? Wat kan je méér, of wat kan je beter, sneller of goedkoper door ze te gebruiken? BB bood voor de aangehaalde vakken de mogelijkheid van betere communicatie, van een digitale werkplek en van digitaal publiceren. Hierdoor werden een aantal zaken vergemakkelijkt en werd er een nieuwe, eigentijdse dimensie toegevoegd aan het onderwijs. Maar BB biedt als teleleerplatform ook de mogelijkheid om studenten asynchroon en meer volgens een eigen tempo, en eventueel ook gedifferentieerd volgens eigen voorkeur, te laten studeren.

4.1. Werkwijze werken aan opdrachten buiten de contacturen

In die richting werd een begin gemaakt door studenten voor het vak Copywriting na een aantal verplichte sessies toe te staan de opdrachten eventueel buiten de contacturen uit te werken. Dat kon op school zijn, of ook thuis. Dit was aantrekkelijk voor de meer gevorderde studenten. Studenten die moeilijker met de technologie overweg konden, kregen meer ruimte voor begeleiding tijdens de contacturen. Een betere locatie, een vernieuwd computerpark en een kwalitatief betere internetverbinding maakten het werken aan de computer op zich inmiddels (academiejaar 2000-2001) veel aangenamer en minder frustrerend.

4.2. Ervaringen moeilijke controle

Bij dit systeem bleek vooral de controle moeilijk. • Hoe voorkom je dat juist de zwakke studenten wegblijven om zogenaamd thuis te werken? • Hoe controleer je dat de studenten taken insturen die werkelijk zelf gemaakt zijn? Deze problematiek is natuurlijk niet specifiek voor het werken met een teleleerplatform. Ook bij traditionele papers sta je wel eens voor de vraag of de student eigen werk aflevert, en in welke mate.

4.3. Conclusies positief voor sterke én zwakke studenten

Dit concept leverde goede resultaten op bij studenten die goed met de technologie overweg konden: ze hadden ruimte voor eigen initiatief en



VOL010/ICT1 /119-130

e-leeromgevingen

08-04-2003

blackboard

11:42

Pagina 129

11

creativiteit. Het werkte ook goed voor de studenten die zwak waren maar die de moeite deden om naar het contactuur te komen voor begeleiding. Maar daartussenin bevond zich vermoedelijk een risicogroep van zwakkere studenten die hun problemen en de ‘lessen’ ontweken en die zich met behulp van anderen presentabele werkstukken verschaft hebben. Om het risico op dergelijke ‘onderduikers’ te verminderen, zou een uitgekiend systeem van controle en feedback nodig zijn, dat ik niet meer heb kunnen ontwikkelen.

5. Slotbeschouwing teleleerplatform als verrijking van de beschikbare mediamix

snelle actualisering van informatie

Bij het gebruik van een teleleerplatform in het contactonderwijs gaat het er niet per se om de leerinhoud on line te zetten. Die is meestal in een handig formaat beschikbaar als gedrukte cursus of als handboek. En de invoering van digitale media is niet bedoeld als bestrijding van de printmedia, maar als een verrijking van de mediamix waarmee je in het onderwijs aan de slag kan. De studenten zouden de on-lineleerinhoud bovendien meteen willen printen, omdat een gedrukte tekst handig en eigenlijk onmisbaar is. Het on line zetten van leerinhoud binnen het contactonderwijs heeft dan ook maar zin als de meerwaarde van het on-linemedium tot haar recht komt. Welke is dat? Het teleleerplatform biedt de mogelijkheid tot snelle actualisering van informatie. Dat betekent dat het prima geschikt is om korte updates bij leerstof, die zich lenen tot het individueel printen, snel aan te leveren.

multimediaal werken

Voorts biedt het teleleerplatform de mogelijkheid om multimediaal en met hyperlinks te werken, wat de mogelijkheden van een papieren cursus ruim overstijgt. Maar om dit te realiseren, is vaak wel heel wat expertise en werktijd nodig. Of omgekeerd geformuleerd: het risico op amateurisme en op gebrek aan rentabiliteit is groot.

interessantere

Veel rendabeler en interessanter is het een teleleerplatform te gebruiken voor twee andere zaken: 1 Het aansturen van de studieactiviteit via mededelingen, opdrachten, deadlines… 2 Het creëren van een digitale werkplek, waar de student bestaande onlinecursussen, naslagwerken enz. kan consulteren. Het is voornamelijk in die zin dat ik met Blackboard gewerkt heb. Een enkele keer werd er wel eens een hand-out over bepaalde computer-

mogelijkheden



VOL010/ICT1 /119-130

08-04-2003

11:42

Pagina 130

e-leeromgevingen

blackboard

12

vaardigheden als ‘leerinhoud’ on line gezet, maar de beide andere functies domineerden, en dat was ook de bedoeling.

studie van het Spaans

Ik denk dat het uitwerken van goede digitale werkplekken een prioriteit is voor de verdere ontwikkeling van het werken met BB. Ter illustratie heb ik zo’n werkplek bedacht voor het studeren van Spaans. Je vindt er woordenboeken, kranten, grammaticale informatie, oefeningen, een zoekmachine, een boekhandel, een radio- en televisiekanaal, … Bij een dergelijke werkplek staan het competentiegericht leren en de begeleide zelfstudie centraal.



Ervaringen met Blackboard

Recommend Documents