3/12/2012
Bewegingsinterventie in type 2 diabetes
Prof. dr. Dominique Hansen Universiteit Hasselt AXXON
Inhoud • Kinecoach-project • Pre-participatiescreening • Selectie van trainingsmodaliteiten • Meten van therapeutisch effect
• Medische veiligheid
1
3/12/2012
Kinecoach-project • Werkgroep binnen AXXON (Vlaanderen) – Bewegingsinterventie in type 2 diabetes en pre-diabetes • Klinische richtlijnen publiceren • Opleidingen organiseren – Evidence-based medicine!
Pre-participatiescreening – Co-morbiditeiten – Fysieke activiteit – Fysieke fitheid • Uithoudingscapaciteit • Spierkracht
– Lichaamssamenstelling
2
3/12/2012
Pre-participatiescreening • Algemene screening – Anamnese • • • •
Medische voorgeschiedenis Huidige medicamenteuze behandeling Medische klachten/ziektebeelden Recent bloedonderzoek
Pre-participatiescreening • Algemene screening – Risico op medische complicaties tijdens inspanning • PAR-Q vragenlijst
3
3/12/2012
Pre-participatiescreening • PAR-Q vragenlijst Ja
Neen
□
□
1. Heeft uw arts u al gezegd dat u een hartprobleem hebt en dat u alleen mag deelnemen aan activiteiten die door een arts werden voorgeschreven en goedgekeurd?
□
□
2. Krijgt u pijn in de borstkas als u een inspanning levert?
□
□
3. Heeft u de laatste maand pijn in de borstkas gekregen ook als u geen inspanning verrichtte?
□
□
4. Hebt u evenwichtsproblemen als gevolg van duizeligheid of gebeurt het wel eens dat u het bewustzijn verliest?
□
□
5. Hebt u bot- of gewrichtsproblemen (bijvoorbeeld rug-, knie- of heupproblemen) die zouden kunnen verergeren als u meer lichaamsbeweging zou nemen?
□
□
6. Neemt u momenteel geneesmiddelen in om uw bloeddruk of een hartprobleem te behandelen (bijvoorbeeld diuretica)?
□
□
7. Is er nog een andere reden waarom u geen lichaamsbeweging zou mogen nemen?
Pre-participatiescreening • Cardiovasculaire screening – Bloeddruk – Hartfrequentie – Perifere pulsaties
4
3/12/2012
Pre-participatiescreening • Neurologische screening – Perifere neuropathie • DN-4 vragenlijst • Neuropen • Onderzoek voeten
– Autonome neuropathie • Syncopale neigingen • Bloeddruk • Anamnese voor andere klachten
– Entrapment neuropathie • n. facialis (VII) (unilateral facialispareses), n. oculomotorius (III), eye muscle nerves (IV & VI), n. medianus (carpal tunnel), n. ulnaris, n. cutaneus femoralis lateralis, nn. peroneus superficialis and profundus.
Pre-participatiescreening • Orthopedische screening – – – – – – – –
Diabetes hand syndroom Dupuytren contractuur Trigger finger Charcot voet Diffuse idiopathische skeletale hyperostose Osteo-artritis Frozen shoulder Rotator cuff tendinopathie
5
3/12/2012
Pre-participatiescreening • Fysieke activiteit – Vragenlijst • Niet erg accuraat
– Stappenteller • Enkel bruikbaar om wandelactiviteit te kwantificeren
– Accelerometer • Heeft zijn beperkingen
Pre-participatiescreening • Uithoudingsvermogen – Ergospirometrietest is gouden standaard • VO2max
– Submaximale testen zijn ontwikkeld • Astrand-Rhyming fietstest • Single stage treadmill walking test
• Echter dient validiteit van VO2max predictie nog aangetoond te worden in type 2 diabetes
6
3/12/2012
Pre-participatiescreening • Spierkracht – Dynamometrietest is gouden standaard – Eenvoudigere testen zijn ontwikkeld • Handknijpkracht
Bohannon RW, et al. Physiotherapy 2006; 92: 11
Pre-participatiescreening • Lichaamssamenstelling – Medische beeldvorming • CT scan, MRI scan, DEXA scan
– Bio-electrische impedantieweging • Bipolair ter hoogte van voeten • Normale vochtbalans, geen training <24 uur
– Buikomtrek • Midden tussen crista iliaca en onderste rib
– Body mass index • Zwakke parameter
7
3/12/2012
Pre-participatiescreening • Screening is van groot belang om medisch risico in te schatten • Binnen deze screening is het belangrijk om gevoelige en accurate instrumenten/metingen te selecteren
Selectie trainingsmodaliteiten • Klinische richtlijnen – >3 dagen/week – Levenslang – 40-60% VO2max, of >60% VO2max – >150 min/week – Combinatie met krachttraining
ACSM & ADA. Diabetes Care 2010; 33: e147
8
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training • Uithoudingstraining vs krachttraining
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Hoog vs laag-intens trainen even effectief Hansen D, et al. Diabetologia 2008: 52: 1789-97
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training • Uithoudingstraining vs krachttraining
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921-40
9
3/12/2012
HbA1c (%)
Selectie trainingsmodaliteiten
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 baseline
2 months
6 months
high-intensity low -intensity
Hansen D, et al. Diabetologia 2008: 52: 1789
Selectie trainingsmodaliteiten
Letselincidentie: 18.7% vs 8.3%, hoog vs laag-intens, respectievelijk (p<0.01)
Perri MG, et al. Health Psychol 2002; 21: 425
10
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Is effectief Little JP, et al. J Appl Physiol 2011: in press
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training
• Uithoudingstraining vs krachttraining
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training
?
• Uithoudingstraining vs krachttraining
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
11
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training
Vaker trainen is effectiever Vancea DDM, et al Arq Bras Cardiol 2009; 92: 22
• Uithoudingstraining vs krachttraining
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
Selectie trainingsmodaliteiten dagen
Insulinesensitiviteit
! Insulinesensitiviteit
12
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
Vancea DDM, et al Arq Bras Cardiol 2009; 92: 22
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training
Levenslang actief blijven
• Uithoudingstraining vs krachttraining
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
13
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
Selectie trainingsmodaliteiten maanden
HbA1c
Trainingsstop
14
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training • Uithoudingstraining vs krachttraining Krachttraining zeer effectief Cauza et al. Arch Phys Med Rehabil 2005; 86: 1527
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
Cauza et al. Arch Phys Med Rehabil 2005; 86: 1527
Selectie trainingsmodaliteiten
15
3/12/2012
Cauza et al. Arch Phys Med Rehabil 2005; 86: 1527
Selectie trainingsmodaliteiten
Selectie trainingsmodaliteiten
– Intensiteit • Interval training?
– – – –
Sessieduur Trainingsfrequentie Programmaduur Type training • Uithoudingstraining vs krachttraining Krachttraining + uithoudingstraining effectiever Sigal RJ, et al. Arch Intern Med 2007; 147: 357-69
Hansen D, et al. Sports Med 2010: 40: 921
16
3/12/2012
Selectie trainingsmodaliteiten • Grotere therapeutische effectiviteit van trainingsinterventie in geval van: – Langere programmaduur – Hogere trainingsfrequentie – Combinatie kracht - uithoudingstraining
Meten van therapeutisch effect • Niet enkel baseren op nuchtere glycemie • HbA1c • HOMA index
17
3/12/2012
Medische veiligheid • Preparatie • Diabetes is geassocieerd met – Cardiovasculaire ziekte – Hypertensie – Silentieuze myocardischemie!!!
• Maximale inspanningstest bij cardioloog/sportarts aangewezen • Opvolging bij endocrinoloog aangewezen
Medische veiligheid • Perifere neuropathie en/of vertraagde wondheling = alert blijven voor voetwonden en/of verminderde perifere gevoeligheid • Autonome neuropathie = alert blijven voor ontregeling bloeddruk • Cardiovasculaire ziekten= alert blijven voor perifere cardiovasculaire en/of coronaire ziektebeelden • Retinopathie = geen hoog-intense inspanning
• Nefropathie = vermijd hoge bloeddrukken
ACSM & ADA. Med Sci Sports Exerc 2010; 42: 2282
18
3/12/2012
Medische veiligheid Glycemische controle • Start trainingssessie • Glucose <75 mg/dl: consumeer monosacchariden • Glucose <100 mg/dl: alert zijn voor hypoglycemie • Glucose >300 mg/dl: keto-acidose uitsluiten, optimaliseren behandeling • Risicofactoren voor hypoglycemie tijdens inspanning • Trainingssessie met hoog calorieverbruik • Training in nuchtere toestand • Medicatie: sulfonylorea, meglitinide, exogeen insuline • Tijdens opvolging • Regelmatig glycemie controleren • Altijd monosachariden bij de hand • Training in groep ACSM & ADA. Med Sci Sports Exerc 2010; 42: 2282
Medische veiligheid glucose
insulin adjustment
extra glucose uptake
Duration and type of exercise
before exercise
before exercise
during exercise
<30 min low-intenseity exercise
<5 mmol/l
1/2
10-15 gr
>5 mmol/l
normal dose
none
<5 mmol/l
skip
30-45 gr
5-10 mmol/l
1/2
15 gr
>10 mmol/l
normal dose
none
<5 mmol/l
skip
45 gr/h
5-10 mmol/l
1/2
30-45 gr/h
>10 mmol/l
1/2
15 gr/h
30-60 min moderate-intensity exercise
>1 h moderate-intensity exercise
19
3/12/2012
20
