Arbocatalogus Fysieke belasting

Arbocatalogus Fysieke belasting Sector Gemeenten Webdocument 2 Fysieke belasting en gezondheidsrisico’s

Inhoudsopgave 2. Fysieke belasting en gezondheidsrisico’s

3

2.1.

Fysieke belasting

3

2.2.

Gezondheidsklachten door fysieke belasting algemeen

3

2.3.

Tillen en dragen

4

2.4.

Duwen, trekken en knijpen

4

2.5.

Ongunstige werkhoudingen

4

2.6.

Energetische belasting

5

2.7.

Trillen en schokken

5

2.8.

Repeterende bewegingen

6

Webdocument 2 Fysieke belasting en gezondheidsrisico’s

Arbocatalogus Fysieke belasting Sector Gemeenten

2

2

Fysieke belasting en gezondheidsrisico’s Dit webdocument geeft een overzicht van de verschil-

omstandigheden (30%) en meer dan 25 kg tillen of

lende vormen van fysieke belasting. Daarnaast

dragen (25%) (Bron: Arbomonitor Gemeenten http://

beschrijft het de gezondheidsklachten die optreden

www.aeno.nl/arbo-verzuim-en-reintegratie/onder-

door fysieke belasting.

zoekbenchmark/arbomonitor-gemeenten.html).

2.1.

Fysieke belasting

Zie figuur 4.

Onder fysieke belasting – ook wel lichamelijke

80,0

belasting – verstaan we het belasten van het bewe-

70,0

gingsapparaat. Het bewegingsapparaat omvat het

60,0

hele stelsel van spieren, botten, pezen en gewrich-

50,0

ten. Fysieke belasting is vooral mechanisch of

40,0

energetisch van aard. Mechanische belasting leidt tot lokale klachten. Dit betreft vaak spieren die overbelast zijn (bijvoorbeeld ‘spit’ in de rug) of spier-, pees- of botverbindingen die pijn doen (bijvoorbeeld bij een tennisarm). In het werk

30,0 20,0 10,0 0,0

≤ 34 jaar

kan mechanische belasting ontstaan door tillen en

35-44 jaar

45-54 jaar

≥ 55 jaar

leeftijd

dragen van gewichten, duwen en trekken, trillende apparaten, ongunstige werkhoudingen of het steeds

Meer dan 25 kg tillen of dragen

uitvoeren van dezelfde bewegingen.

Dragen/tillen > 5 kg met verzwarende omstandigheden

Bij energetische belasting is de energievoorziening

Ongunstige werkhouding

van het hele lichaam verstoord. Dit leidt tot een

Repeterende beweging

gevoel van algehele vermoeidheid. Energetische

Grote kracht uitoefenen

belasting ontstaat tijdens langdurig dynamisch zwaar Figuur 4 Fysieke belasting per vorm en leeftijds categorie

werk (bijvoorbeeld de combinatie traplopen en tillen) of tijdens het werken in extreme temperaturen (bijvoorbeeld werken bij ovens).

Arborisico’s gerelateerd aan beeldschermwerk, balie- en kassawerkzaamheden zijn opgenomen in

De ene vorm van fysieke belasting is de andere niet.

de deelarbocatalogus: ‘Beeldschermwerk en werken

Het is handig om een aantal hoofdgroepen te onder-

in de e-gemeente’.

scheiden. De belangrijkste vormen van lichamelijke • Tillen en dragen

2.2.

• Duwen, trekken en knijpen

Vaak ontstaan klachten aan het bewegingsapparaat

• Ongunstige werkhoudingen

door een combinatie van fysiek belastende factoren.

• Energetische belasting

Bijvoorbeeld door het tillen in een slechte werkhou-

• Trillen en schokken

ding, één houding lang vasthouden en tegelijk veel

• Repeterende bewegingen

kracht leveren of steeds dezelfde bewegingen

belasting zijn:

Gezondheidsklachten door fysieke belasting algemeen

uitvoeren terwijl men ook nog ver moet reiken. Medewerkers in de buitendienst hebben het meest te

Enkele voorbeelden van in de praktijk voorkomende

maken met het uitoefenen van duwen, trekken en

combinaties van belastende factoren zijn:

grote kracht zetten (65%) en repeterende bewegingen • Huisvuilbeladers tillen en dragen vuilniszakken (60%). Hierna volgen: werken in ongunstige houding-

en moeten tegelijkertijd veel lopen en bukken

en (49%), dragen/tillen van 5 kg met verzwarende

(energetische belasting);



3

• Stratenmakers moeten, vaak in ongunstige statische werkhoudingen, steeds stenen pakken

tillen waarbij sprake is van slecht vloercontact en tillen in warme, koude en/of vochtige omgeving.

(tillen) en bestraten (repeterende bewegingen); • Groenmedewerkers zitten bij het beplanten in

Mate van voorkomen

dezelfde houding (statische werkhoudingen) en

Tillen en dragen komt bij veel werkzaamheden in

voeren herhaaldelijk dezelfde beweging uit

gemeenten voor.

(repeterende bewegingen); • Bodes krijgen te maken taken als het veelvuldig

2.4.

Duwen, trekken en knijpen

bezorgen van interne post (energetische belas-

Bij duwen en trekken worden krachten uitgeoefend

ting) en handelingen als het bijvullen van kopieer-

met de handen door een persoon op een object,

apparatuur (tillen en dragen);

waarbij de kracht zich in dezelfde richting begeeft als

• Archief- en bibliotheekmedewerkers dienen

het object. Bij duwen is deze kracht van het lichaam

boeken te verplaatsen op een karretje (duwen en

af gericht, terwijl deze bij trekken juist naar het

trekken) en daarnaast diverse taken uit te voeren

lichaam toe is gericht. We onderscheiden duwen en

als tillen archiefstukken/boeken (tillen en

trekken waarbij het lichaam stil blijft, zoals in een

dragen).

staande of zittende werkhouding, en duwen en trekken waarbij het gehele lichaam in beweging komt

Verzwarende omstandigheden

en meebeweegt in dezelfde richting, zoals bij het

Verzwarende omstandigheden kunnen ervoor zorgen

duwen of trekken van een kar.

dat het werk nog zwaarder wordt. Voorbeelden van verzwarende omstandigheden bij beoordeling van

Gezondheidsrisico

fysieke belasting zijn het werken onder extreme

Bij duwen en trekken worden vooral de armen,

temperaturen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij

schouders en rug belast. Als duwen en trekken zo

zwembadmedewerkers (warmte) en medewerkers

vaak voorkomt dat de medewerker overbelast raakt,

buitendienst (koude en warmte).

treden klachten het eerste in genoemde lichaamsregio’s op (vooral in het schoudergebied).

Webdocument 7 Omgaan met gezondheidsklachten

Knijpen belast vooral de handen, onderarmen,

gaat verder in op gezondheidsklachten door fysieke

ellebogen en schouders. Daar ontwikkelen zich bij

belasting en behandeling hiervan.

veelvuldig knijpen, de eerste klachten.

2.3.

Tillen en dragen

Verzwarende omstandigheden treden op bij duwen en trekken over drempels, ongelijke vloeren (bijvoor-

Bij tillen wordt een object met de hand(en) beetge-

beeld stoeptegels of grind), het op- en afrijden van

pakt en vervolgens zonder

hellingen, extreem snel op gang brengen of op gang

mechanische hulpmiddelen verticaal verplaatst,

houden van rolcontainers en veel wenden en draaien.

zonder dat de taakuitvoerder zich lopend verplaatst. Bij dragen wordt een object met de hand(en) beetge-

Mate van voorkomen

pakt en vervolgens horizontaal verplaatst terwijl de

Duwen en trekken komt veel voor bij medewerkers

taakuitvoerder zich tegelijkertijd lopend verplaatst.

van gemeenten. Voorbeelden zijn: huisvuilbeladers die containers moeten duwen en trekken, straten

Gezondheidsrisico

makers of groenmedewerkers die met kruiwagens

De belangrijkste gezondheidsklachten door tillen en

werken of postkamermedewerkers die de post

dragen, zijn klachten en aandoeningen aan de rug,

rondbrengen. Functies waar veel knijpen voorkomt,

schouders, nek en heupen. Vooral (aspecifieke) lage

zijn werknemers die veel met gereedschappen

rugklachten komen veel voor: mensen, die objecten

werken zoals in het groen en medewerkers

tillen die zwaarder zijn dan 25 kg, lopen een ongeveer

reinigingsdienst die bijvoorbeeld met zwerfvuilknij-

twee keer zo groot risico op lage rugpijn dan mensen

pers werken.

die niet of lichte gewichten tillen. Verzwarende omstandigheden treden op bij tillen met

2.5.

een in plaats van twee handen, tillen waarbij de

Bij werk waarbij men met een of meer lichaamsdelen

manoeuvreerruimte beperkt is, tillen van instabiele

vier seconden of langer dezelfde houding aanneemt,

objecten, tillen waarbij hoge versnellingen optreden,

spreken we van statische werkhoudingen. Deze


Ongunstige werkhoudingen


4

werkhouding is per definitie ongunstig voor het

2.7.

Trillen en schokken

lichaam. We houden in deze arbocatalogus ‘ongun-

Trillen en schokken zijn trillende bewegingen. Deze

stige werkhoudingen’ als benaming aan.

bewegingen ontstaan door aandrijfkrachten (bijvoorbeeld bij pneumatisch gereedschap) of door obsta-

Gezondheidsrisico

kels (bijvoorbeeld een heftruck die over stoeptegels

Ongunstige (statische) werkhoudingen kunnen leiden

rijdt). Bijna iedereen die bij zijn werk gebruikmaakt

tot klachten aan het bewegingsapparaat. Het risico

van machines, apparaten en voertuigen, heeft te

op klachten neemt toe onder bepaalde verzwarende

maken met trillen en schokken. Daarbij onderschei-

omstandigheden. Het gaat hierbij om te weinig

den we -afhankelijk van de plaats waar ze het

hersteltijd, geen mogelijkheid tot micropauzes en als

lichaam binnenkomen- twee verschillende soorten

hoog ervaren werkdruk.

trillingen. • Trillingen die via een steunvlak (de stoel of de

Mate van voorkomen

vloer) het lichaam binnenkomen heten lichaams-

Risico lopen vooral werknemers in beroepen met

trillingen.

veel ongunstige combinaties van extreme houdingen,

• Trillingen die via de handen op het lichaam

het uitoefenen van veel kracht, ongunstige werkhou-

worden overgedragen worden aangeduid met de

dingen en het steeds innemen van dezelfde hou

term hand-armtrillingen.

dingen. Voorbeelden zijn stratenmakers en medewerkers van de afdeling riolering.

2.6.

Energetische belasting

Gezondheidsrisico’s Mensen die bloot staan aan trillingen lopen een verhoogd risico op nadelige gezondheidseffecten als

Bij energetische belasting wordt het lichaam

rugklachten, schouderklachten of het witte vinger

warmer door het leveren van stevige arbeid met

syndroom (beschadigde zenuwen en bloedvaten in de

grote spiergroepen, zoals de been- en armspieren.

handen). Klachten door trillingen worden vaak pas op

Dit kost veel energie en belast voornamelijk het

de lange termijn zicht- en merkbaar. Verzwarende

stelsel van de bloedsomloop, de ademhaling en de

omstandigheden die de belasting vergroten, respec-

stofwisseling.

tievelijk de gevoeligheid voor gezondheidseffecten verhogen, zijn werken in gedraaide houding (omkij-

Gezondheidsrisico

ken) en werken in een koude omgeving. Gelijktijdig

Bij overbelasting door inspanning treedt onvoldoende

blootstelling aan trillingen en lawaai vergroot de

herstel op met een algehele lichamelijke (chronische) gevoeligheid van het gehoor voor schadelijke beïnvermoeidheid en verminderde weerstand tot gevolg.

vloeding door lawaai.

De gevoeligheid voor (infectie-)ziekten neemt hierdoor toe. Ook is er sprake van een verminderde

Mate van voorkomen

concentratie en lichaamscoördinatie waardoor

Lichaamstrillingen vormen vooral een probleem voor

veiligheidsrisico’s toenemen (proces- en productie-

werknemers die dagelijks op voertuigen werken,

fouten, blessures). Bij energetische belasting zijn

zoals chauffeurs van vuilniswagens, heftruckchauf-

verzwarende omstandigheden als geslacht, leeftijd,

feurs en bestuurders van graafmachines of gras-

gewicht, getraindheid, werktempo en werken bij

maaiers. Soms zijn trillingen zo intensief dat ook een

extreme koude of hitte van invloed.

korte blootstellingduur al kan leiden tot gezondheidsklachten.

Mate van voorkomen

Intensieve blootstelling aan hand-armtrillingen komt

Huisvuilbelader is een beroep waarin men veel of

voor bij mensen die werken met trillende, maar

vaak moet lopen, traplopen, sjouwen of op een

vooral stotende werktuigen. Voorbeelden waarbij veel

andere manier lichamelijk (zeer) actief moet zijn.

wordt gewerkt met trillend of stotend handgereed-

De energetische belasting is hoog. Werken in hitte

schap zijn werknemers in de groenvoorziening

(bijvoorbeeld tijdens warme zomers) is erg belastend. (bosmaaiers), lassers (hak- en bikhamers) en In de Arbomonitor Gemeenten zijn geen vragen speci- stratenmakers (trilplaat-machines). De wijze van fiek over energetische belasting opgenomen.

aandrijving is van belang: bij slagmoersleutels

Hierover zijn dus geen cijfers beschikbaar.

komen bijvoorbeeld veel meer trillingen voor dan bij traploos elektrisch aangedreven apparaten.



5

In de Arbomonitor Gemeenten zijn geen vragen specifiek over trillingen opgenomen. Hierover zijn dus geen cijfers beschikbaar.

2.8.

Repeterende bewegingen

Repeterende bewegingen zijn (in cycli) herhaalde bewegingen (in de ruimte) van de handen. Ook het vaak uitvoeren van bewegingen met de romp (draaien en bukken) en met de benen (knielen en hurken) vallen hieronder. Gezondheidsrisico Langdurige blootstelling aan repeterende bewegingen betekent een verhoogd risico op het ontwikkelen van klachten aan nek, schouder, boven- of onderarm, elleboog, pols of hand of een combinatie daarvan. Deze klachten kunnen specifiek of a-specifiek zijn. Het risico op het ontwikkelen van klachten wordt groter als (ongunstige) statische belasting toeneemt. Ook neemt het risico op klachten toe onder de volgende verzwarende omstandigheden: te weinig hersteltijd of micropauzes, werken met trillend gereedschap en geen invloed hebben op het werktempo. Mate van voorkomen Bij een aantal beroepen komen veel repeterende handelingen voor. Voorbeelden hiervan zijn het snoeien en beplanten door groenmedewerkers.



6

Arbocatalogus Fysieke belasting

Recommend Documents