Arbocatalogus Fysieke belasting

Arbocatalogus Fysieke belasting Sector Gemeenten Webdocument 3 Waar minimaal aan te voldoen?

Inhoudsopgave 3. Waar minimaal aan te voldoen?

3

3.1.

Fysieke belasting in de Arbowet

3

3.2.

Norm voor trillingen

3

3.3.

Norm voor bestraten

4

3.4.

P 90 norm afvalinzameling

4

3.5.

Voldoen aan wetgeving en normen

6

3.6.

Jurisprudentie

6

Bijlagen 1.

Actualisatie van de P 90 norm

Webdocument 3 Waar minimaal aan te voldoen?

8

Arbocatalogus Fysieke belasting Sector Gemeenten

2

3

Waar minimaal aan te voldoen? In dit webdocument komen de wettelijke eisen en

• De werkgever dient de werknemer periodiek in de

normen voor fysieke belasting aan de orde. Tevens

gelegenheid te stellen een arbeidsgezondheids-

wordt ingegaan op beschikbare jurisprudentie over

kundig onderzoek te ondergaan (Arbowet art. 18).

fysieke belasting.

3.1.

Fysieke belasting in de Arbowet

Om de risico’s af te wenden geeft de wetgeving aan waar eventueel ingegrepen moet worden (Arbobesluit

De wetgeving geeft algemene doelbepalingen voor

art. 5.3):

fysieke belasting. De Arbowet is een raamwet. Dat

• de organisatie van de arbeid;

betekent dat er in de wet betrekkelijk weinig harde

• de inrichting van de arbeidsplaats;

bepalingen zijn te vinden. In het Arbobesluit, een

• de productie- en werkmethode;

uitwerking van de Arbowet, staan nadere regels om

• de toepassing van hulpmiddelen en persoonlijke

arbeidsrisico’s tegen te gaan.

beschermingsmiddelen.

De wetgeving reikt samengevat de volgende zaken

De wet verlangt dat knelpunten volgens de ‘arbeids-

aan:

hygiënische strategie’ aangepakt worden. Knelpunten

• De fysieke belasting mag geen gevaren met zich

worden dan bij de bron aangepakt, zodat de oorzaak

meebrengen voor de veiligheid en de gezondheid

van het probleem wordt weggenomen (bijvoorbeeld

van de werknemer (Arbobesluit art. 5.2).

de tilhandeling overbodig maken). Als aanpak bij de

• Indien de gevaren van fysieke belasting niet

bron niet mogelijk is, kunnen technische maatregelen

kunnen worden voorkomen, dan dienen de gevaren

worden genomen (het gebruik van tilhulpmiddelen

zoveel als mogelijk is, worden beperkt. De veilig-

die de handeling minder fysiek belastend maken) en

heids- en gezondheidsaspecten van de fysieke

als dit ook niet kan, organisatorische maatregelen

belasting moeten worden beoordeeld (Arbobesluit

(rouleren, zodat men minder lang tilhandelingen

5.3).

hoeft te verrichten). Op de laatste plaats - in principe

• De gevaren moeten geïnventariseerd worden

als tijdelijke noodmaatregelen, totdat betere oplos-

(eventueel als onderdeel van de Risico-

singen voorhanden zijn - moeten persoonlijke

Inventarisatie en Evaluatie (RIE)) (Arbowet art. 5,

beschermingsmiddelen (PBM’s) verstrekt worden.

Arbobesluit art. 5.3). • Tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd,

3.2.

Norm voor trillingen

worden werkplekken ingericht volgens de

Voor trillingen geldt wel een wettelijke grenswaarde.

ergonomische beginselen (Arbobesluit art. 5.4).

In het Arbobesluit staan een actiewaarde en een

• De werknemers moeten adequate voorlichting

grenswaarde voor dagelijkse blootstelling aan

ontvangen over de risico’s van hun werk en over

lichaams- en hand-armtrillingen.

hoe het werk ‘gezond’ uitgevoerd kan worden

Hand-armtrillingen zijn trillingen die via de handen

(Arbowet art. 8, Arbobesluit art. 5.5).

op het lichaam worden overgedragen.

• De werkgever ziet toe op de naleving van de

Lichaamstrillingen zijn trillingen die via een steun-

instructies en voorschriften gericht op het

vlak (de stoel of de vloer) het lichaam als geheel in

voorkomen of beperken van risico’s als gevolg

trilling brengen.

van de arbeid (Arbowet art. 8.4). • De werknemer is verplicht om in verband met de

De volgende grenzen zijn vastgelegd:

arbeid de nodige voorzichtigheid en zorgvuldigheid in acht te nemen en naar vermogen zorg te dragen voor de eigen veiligheid en gezondheid en die van andere personen (Arbowet art. 11.)



3

Lichaams-

Hand-

Arbeidsinspectie (in overleg met werkgevers- en

trillingen

armtrillingen

werknemersorganisaties) vindt dat de stand der

Actiewaarde

0,5 m/s 2

2,5 m/s 2

techniek het machinaal herbestraten mogelijk maakt,

Grenswaarde

1,15 m/s

5 m/s

kan dit leiden tot bijstelling van de afspraken.

2

2

Deze waarden gelden voor een blootstelling gedurende 8 uur per dag.

Straatstenen en stoeptegels In de beleidsregel 5.3-1 Tillen op bouwplaatsen is

Sinds juli 2005 moet elke werkgever inventariseren of

het volgende opgenomen:

en in welke mate trillingen tijdens het werk voor-

• Straatstenen zwaarder dan 4 kg worden niet

komen. Dit moet in de RIE staan. Als de actiewaarde

handmatig verwerkt.

wordt overschreden, dient de werkgever een Plan van • Stoeptegels zwaarder dan 9 kg worden niet Aanpak met maatregelen (technisch of organisato-

handmatig verwerkt.

risch) op te stellen en uit te voeren. Dit om blootstelling aan trillingen en daarmee gepaard gaande

Deze beleidsregel komt te vervallen als de arbocata-

risico’s tot een minimum te beperken. De grenswaar-

logus voor de bouw gereed is. In deze catalogus

den voor blootstelling mogen niet overschreden

nemen we de normstelling over, zodat deze regel

worden. Mocht dit toch gebeuren, dan moet de

voor stratenmakers bij gemeente blijft gelden.

werkgever direct maatregelen nemen om de blootstelling tot beneden deze grenswaarde terug te

3.4.

dringen.

De huisvuilbeladers hebben te maken met veel fysiek

3.3.

Norm voor bestraten

P 90 norm afvalinzameling

zware factoren. Ze moeten veel lopen, tillen, draaien duwen en trekken. Ter bescherming van fysieke overbelasting zijn er normen vastgesteld voor het

Machinaal straten

dagelijks tillen of verplaatsen van zakken en contai-

Voor bestraten geldt de norm die bepaalt dat machi-

ners de ‘P 90 norm.’

naal straten verplicht is voor oppervlakten vanaf

De P 90 wil zeggen dat de werkzaamheden zo georga-

1500 m2. Werkgevers en werknemers van de straten-

niseerd zijn en zo op de mens toegesneden dat bij een

makerbranche werden het in 2006 eens over deze

gemiddelde populatie, 90% van deze groep de

norm 1 , die uitgangspunt is voor de controles door de

werkzaamheden zonder schade voor hun gezondheid

Arbeidsinspectie. De norm is ook aan de sector

tot de pensioengerechtigde leeftijd kan uitvoeren.

gemeenten opgelegd. Tenzij het door de aard of eigenschappen van het materiaal, of de specifieke

De afgrenzing van de fysieke belasting van een

situatie ter plaatse, niet mogelijk is de norm te

belader is gebaseerd op het rapport

hanteren. Deze afspraak is gebaseerd op de stand

‘Arbeidsbelasting van huisvuilbeladers bij reinigings-

der techniek van 2006. In de toekomst kunnen - door

diensten’. In dit rapport staan de resultaten van een

technische innovaties – mogelijk ook kleinere

onderzoek verricht door de Universiteit van

oppervlakken machinaal bestraat worden. Dit kan

Amsterdam, in samenwerking met de Vrije

leiden tot bijstelling van de gemaakte afspraken.

Universiteit Amsterdam en het Academisch Medisch Centrum Amsterdam. 2

Bij bestraten geldt als uitgangspunt: zoveel mogelijk

Dit onderzoek naar de arbeidsbelasting van huisvuil-

gebruikmaken van machinale en mechanische

beladers is in opdracht van de Nederlandse

technieken. Dit geldt ook voor herbestraten, maar de

Vereniging van Reinigings- en

hiervoor beschikbare machinale en mechanische

Afvalverwijderingsdeskundigen (NVRD) en gesubsidi-

technieken zijn nog niet volledig uitontwikkeld.

eerd door het Ministerie van SZW in de periode

Herbestraten mag daarom voorlopig nog volledig

september 1990- april 1993 uitgevoerd.

handmatig worden uitgevoerd. Als de

1

Persbericht Ministerie van SZW, 12 juli 2006 ‘Met de hand bestraten taboe bij grote projecten’

2

Stassen ARA, Markslag AMT, Frings-Dresen MHW, Kemper HCG, De Looze MP, Toussaint HM. 1993 Arbeidsbelasting van huisvuilbeladers bij reinigingsdiensten: conclusies, richtlijnen en aanbevelingen. Sdu Uitgeverij Plantijnstraat, Den Haag.



4

De P90-norm per 1 januari 1998: Beladersnormen per dag in tonnen/ colli Leeftijd

B.T. ZB

B.T. ZS

B.T. MC

B.T. WC

18 tot 30 jr.

4,9

12,8T-829C

3,8

8,8T-1257C

5,5

11,3T-514C

6,0

15,2T-138C

30 t/m 39 jr.

3,6 9,3T-1329C

2,8

6,4T- 914C

4,0

8,3T-377C

5,4

13,7T-125C

ouder dan 39 jr. 2,3 5,8T- 829C

1,7

4,0T- 571C

2,5

5,2T-236C

3,4

8,6T- 78C

B.T. = netto belaadtijd in uren

De richtlijnen worden geformuleerd in termen van:

ZB = zakken buitenwijk

- De maximaal toelaatbare duur van de taak beladen

ZS = zakken stadswijk MC = minicontainers WC = wijkcontainers

per werkdag. - Het maximaal toelaatbare tonnage en het maximaal aantal colli dat per werkdag mag worden opgehaald.

Toelichting op de normen Bij de P 90 norm gaat het in beginsel om een uurnorm. Er zal om pragmatische redenen per dag gemeten worden. De normen gelden per persoon op basis van

- De leeftijdsindeling < 30 jaar, 30 t/m 39 jaar en ≥ 39 jaar.

Uitzonderingen beladingsmaxima

een acht urige werkdag. Uitgangspunt daarbij is dat de belasting per persoon over de werkdag verdeeld

Algemeen

wordt. Per dagdeel zal men dus ongeveer een

Indien men wil afwijken van de P 90 norm zal

evenredig deel van de norm moeten hanteren. Dit wil

minimaal hetzelfde beschermingsniveau moeten

zeggen bij een ½ of een ¼ dag beladen, moet ook een

worden bereikt, bovendien zal er een degelijke

½ respectievelijk een ¼ van de norm gehanteerd

onderbouwing moeten zijn. De onderbouwing zal uit

worden. Indien niet een hele dag gewerkt wordt,

een wetenschappelijk onderzoek moeten bestaan,

bijvoorbeeld bij een halve vrije dag of indien men

gelijkwaardig aan het onderzoek van de Universiteit

’s middags voor het einde van de dag klaar is, moet

van Amsterdam. 3

de norm evenredig verlaagd worden. Bij het vermeerderen van de werkdag naar negen uur of meer mag

Taakroulatie

de norm niet evenredig verhoogd worden. Het begrip

Op basis van een acht urige werkdag en bij een

werkdag is bedoeld zonder verplichte pauzes.

voertuigbezetting van minimaal drie personen, die afwisselend laden en het voertuig besturen, mag een

Middelen tussen twee of meer dagen is eveneens niet

ieder zijn individuele maximum tonnage cq. aantal

toegestaan. Bij het meer beladen van het beladings-

colli beladen.

maximum per dag kan dit de volgende of andere dagen niet worden gecompenseerd door dan minder

Oudere werknemers

te beladen. Dit geldt ook voor het omgekeerde.

Beladers geboren voor 1 juli 1956 mogen de norm

De norm op basis van een acht urige werkdag blijft

van een 30- tot 39-jarige aanhouden mits zij perio-

de grens.

diek, doch minstens éénmaal per jaar, gezondheids-

Op basis van de resultaten en de in de literatuur

kundig worden onderzocht. Indien dit onderzoek leidt

bestaande normen met betrekking tot de toelaatbare

tot een lagere belastingsnorm, dan moet het lagere

belasting van het zuurstoftransportsysteem van een

beladingsmaximum direct voor de betreffende

acht urige werkdag zijn richtlijnen opgesteld voor

belader worden ingevoerd.

het beladen van zakken, mini- en wijkcontainers.

3

Als preventief hulpmiddel om gezondheidseffecten van arbeidsrisico’s vroegtijdig te signaleren en de gezondheid van de werknemers te bewaken en te bevorderen is het ‘PAGO voor huisvuilbeladers’ ontwikkeld. Het PAGO bestaat uit een vragenlijst, een aantal gezondheidstests en een specifieke test voor fysieke belasting. De normering van een leeftijds categorie op het individu kan worden bijgesteld indien de resultaten van het PAGO dat aangeven. Meer informatie over het PAGO voor huisvuilbeladers, is te vinden op www.aeno.nl.



5

Wettelijke basis:

dat bij hen het zogenoemde ‘healthy workers effect’

Arbowet: Artikel 5 beleidsvoering, inventarisatie en

een rol speelt en dat deze beladers een zwaardere

evaluatie en plan van aanpak.

belasting aan kunnen dan de populatie waarvan in het

Arbobesluit: artikel 5.2 voorkomen van gevaren

wetenschappelijk onderzoek is uitgegaan.

(fysieke belasting), artikel 5.3 beperken van gevaren en inventarisatie en evaluatie (fysieke belasting) en

Door gemeente Delft is een aanpassing op de

artikel 5.5 voorlichting (fysieke belasting).

norm gedaan voor 140 liter containers. Deze wordt in bijlage 1 weergegeven. Deze norm is niet

Taakroulatie

verplichtend voor andere gemeenten. De tabel

Bij taakroulatie neemt de kwaliteit van het werk in

van de gemeente Delft is niet gevalideerd.

het algemeen toe. Door het afwisselend besturen en beladen van het inzamelvoertuig ontstaan regelmatig fysieke herstelperiodes. Gelet hierop en tegemoet komend aan wensen uit de branche worden bij

3.5.

Voldoen aan wetgeving en normen

taakroulatie de beladingsmaxima per persoon gehan- Paragrafen 3.1. tot en met 3.4. geven weer, aan welke teerd, waarbij het volgende uitgangspunt in acht

minimale wettelijke eisen en normen voor fysieke

wordt genomen:

belasting gemeenten moeten voldoen. Deze arboca-

Het individuele beladingsmaximum mag niet

talogus biedt kennis, instrumenten, oplossingen,

worden overschreden.

voorlichtingsmateriaal en voorbeelden van goede praktijken om tegemoet te komen aan deze vereisten

Bij zakken en minicontainers

en fysieke belasting aan te pakken. Gemeenten zullen

Het hanteren van de beladingsmaxima per persoon

maatwerkoplossingen moeten vinden. Belangrijke

bij taakroulatie geldt uitsluitend bij het rouleren van

basisinstrumenten hierbij zijn de RIE Gemeenten en

de beladersfunctie en de chauffeursfunctie op het

het digitale oplossingenboek fysieke belasting. Zie

inzamelvoertuig (met steeds twee beladers achter

verder webdocument 4.

het voertuig) en op basis van een acht urige werkdag. Zij geldt dus niet indien een belader rouleert met

3.6.

Jurisprudentie

andere functies binnen het bedrijf. In die gevallen

In Nederland krijgen jaarlijks meer dan 20.000

geldt het uitgangspunt dat de werkdag met betrek-

werknemers een beroepsziekte. De WIA, de opvolger

king tot het beladen is ingekort en zal het beladings-

van de WAO, geeft beperkte mogelijkheden op een

maximum dus evenredig moeten worden terugge-

uitkering. In de praktijk worden slachtoffers van

bracht.

beroepsziekten vaak ontslagen en belanden ze in de bijstand. In een aantal gevallen wordt daarom

Bij wijkcontainers

getracht de schade veroorzaakt door een beroeps-

In dit geval zijn de beladingsmaxima gebaseerd op

ziekte te verhalen op de werkgever. Dan spreken we

een belader die bij het beladen hulp van de chauffeur

over een letselschade. In een letselschade zaak is de

krijgt. Het beladen van een voertuig met wijkcontai-

volgorde: ‘naming-blaming-claiming’.

ners door één persoon overschrijdt het toegestane beladingsmaximum! De in de tabellen vermelde

‘Naming’

beladingsmaxima voor wijkcontainers gelden voor

Allereerst moet objectief door een medicus vastge-

het laden door twee beladers. Indien twee beladers

steld worden dat daadwerkelijk sprake is van een

en de bestuurder hun taken rouleren, mag het betref- ziektebeeld, met andere woorden: er dient een fende beladingsmaximum met 50% worden verhoogd. diagnose gesteld te worden. Oudere werknemers

‘Blaming’

Bij bedrijven waar de leeftijd van de beladers over-

De tweede fase is dat vastgesteld dient te worden dat

wegend boven de 40 jaar ligt, kunnen, bij het in acht

het ziektebeeld een beroepsziekte betreft waarbij een

nemen van de beladingsmaxima, personele capaci-

oorzaak-gevolg relatie bestaat tussen het werk en de

teitsproblemen ontstaan. In veel gevallen hebben

klacht. Tevens dient dan vastgesteld te worden of de

deze oudere beladers dit werk reeds voor een

werkgever verwijtbaar gehandeld heeft.

geruime periode gedaan. Daarbij is het aannemelijk

Tegenwoordig wordt hier het principe van de omge-



6

keerde bewijslast toegepast: de werkgever moet aan

Hieronder volgt een voorbeeld van casuïstiek

kunnen tonen dat aan alle wettelijke verplichtingen

betreffende letselschadezaken over fysieke belasting

voldaan is.

in Nederland uit 2001:

‘Claiming’

Een vrouw werkt gedurende langere tijd als vuilnis-

De derde stap is het vaststellen van de schade. In

medewerker. De P 90 norm bepaalt dat medewerkers

veel letselschadezaken ontstaat verwarring omdat

–indien zij een bepaalde leeftijdsgrens overschrijden-

getroffenen vaak met het claimen willen beginnen.

minder zakken mogen tillen en minder containers

Claimen betreft echter de afrondende fase nadat

mogen verplaatsen. De vrouw heeft een zaak aange-

oorzaak gevolg en schuldvraag vastgesteld zijn.

spannen omdat zij, gezien haar leeftijd, het belading-

Vaak wordt hier van smartengeld gesproken. De

maximum van 30 tot en met 39-jarigen aan diende te

vergoedingen in de vorm van smartengeld bedragen

houden. Zij betoogt dat zij een eigen werkindeling

maximaal € 20.000. De vergoeding voor gederfde

heeft die minstens net zo veel bescherming biedt

inkomsten en noodzakelijke uitgaven kan sterk

waarbij zij meer zakken kan tillen dan de norm

oplopen. Iemand die op zijn dertigste arbeidsonge-

voorschrijft. De rechter wijst de vordering af op grond

schikt verklaard wordt en kan aantonen dat daarmee

van de destijds geldende wet en regelgeving.

ten minste sprake is van 30 jaar inkomstenderving en

Het door appellante in hoger beroep gevoerde betoog

van 30 jaar extra kosten maken (bijvoorbeeld voor

- dat de in de eis opgenomen P 90 norm een onge-

schoonmaakwerk thuis of tuinonderhoud) kan hier

rechtvaardigde leeftijdsdiscriminatie inhoudt, slaagt

een claim voor indienen. Te claimen bedragen kunnen niet. De rechtbank heeft onder verwijzing naar de als gevolg hiervan sterk oplopen. In Nederland wordt

uitspraak van de Afdeling van 26 februari 2001 in zaak

de overgrote meerderheid van dergelijke zaken

no. 200001471/1 - met juistheid overwogen dat het

uiteindelijk geschikt voor een bedrag tussen de

onderscheid naar leeftijd dat de P 90 norm maakt,

€ 30.000 en € 80.000. De reden dat er in Nederland

gelet op het doel waarvoor de voorschriften zijn en

geen sprake is van ‘Amerikaanse toestanden’ is

konden worden gegeven, niet ongerechtvaardigd is.

voornamelijk dat door rechters rekening gehouden

De reden die hier achter ligt is dat voor beroepen met

wordt met de werkelijke schade. Een voorbeeld: als

specifieke eisen in een aantal gevallen bijzondere

een medewerker 1500 euro verdiende en zijn WIA-

beschermingsmaatregelen gerechtvaardigd zijn.

uitkering hem 1100 euro oplevert, is de daadwerkelijke schade slechts 400 euro per maand. Met dat

Geconcludeerd kan worden dat de P 90 normering

bedrag wordt vervolgens gerekend.

leidend is in de uitspraak van de rechtbank. Als gemeente is het belangrijk om medewerkers in te roosteren volgens de leeftijdsindeling en bijbehorende tonnage en/of colli uit de P 90 norm. In het algemeen kan geconcludeerd worden dat gemeenten aan moeten kunnen tonen dat men aan de minimale wettelijke verplichtingen voldoet.



7

Bijlage

1

Actualisatie van de P 90 norm

De P 90 norm gaat niet in op de grootte van de containers (140, 240, of 280 liter). De norm geldt voor al deze containers. De gemeente Delft ging met een audit na of dit terecht is (zie hiervoor webdocument 6 goede praktijken van gemeenten). De P 90 norm dateert uit 1993. Na die tijd vonden veranderingen plaats in werkwijzen en grootte van aanbiedplaatsen. In 2009 vindt daarom overleg plaats met betrokken partijen uit de afvalinzameling en reiniging, de Arbeidsinspectie en de Universiteit van Amsterdam over een gewenste actualisatie van de P 90 norm. Het A+O fonds Gemeenten neemt de resultaten hiervan op in deze deelarbo catalogus. Ter informatie voor gemeenten is de door de gemeente Delft opgestelde norm voor 140 liter containers opgenomen. Deze norm is niet verplichtend voor andere gemeenten. De onderstaande tabel van de gemeente Delft is nog niet gevalideerd. Aangepaste P 90 norm van de gemeente Delft voor minicontainers 140 liter: Beladersnormen per dag in tonnen / colli Leeftijd

Minicontainers 140 liter

Ton / colli

18 tot 30 jaar

11,3 / 642

30 tot 40 jaar

8,3 / 471

40 jaar en ouder

5,2 / 295



8

Arbocatalogus Fysieke belasting

Recommend Documents