ALMERE AMERSFOORT AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M 2

BEDRIJFSRUIMTEMARKT 2015 EEN STAND VAN ZAKEN IN 14 GEMEENTEN MEDIO 2015 Het marktsentiment op de Nederlandse bedrijfsruimtemarkt kan halverwege 2015 worden bestempeld als voorzichtig positief. Hoewel het aanbod van bedrijfsruimte in de meeste grote gemeenten nog toeneemt, laat de opname van bedrijfsruimte vaak een stijgende lijn of stabilisering zien. De huurprijzen voor bedrijfsruimten hebben in 2014 veelal de bodem bereikt en zijn in de eerste zes maanden van 2015 gestabiliseerd of licht gestegen. Het ondernemersvertrouwen is in de meeste sectoren toegenomen en financiering van vastgoed is makkelijker te verkrijgen.

ALMERE

AMERSFOORT

De bedrijfsruimtemarkt in Almere lijkt na een voorzichtig herstel in 2014 weer te verslechteren: het oppervlakte dat in aanbod staat, is sinds eind 2014 met 13 procent toegenomen. Ook kwam de opname van bedrijfsruimten het eerste halfjaar van 2015 flink lager uit dan in de eerste 6 maanden van 2014. Voor veel ondernemers is het nog steeds lastig de financiering voor nieuwbouw rond te krijgen.

De verhuur van bedrijfsruimten in Amersfoort verliep in 2014 en de eerste helft van 2015 moeizaam. Vooral grootschalige bedrijfshallen bleken lastig te verhuren. In totaal komt de opname van bedrijfsruimte - zowel wat betreft oppervlakte als wat betreft aantal transacties - een stuk lager uit dan een jaar geleden.

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 400.000 300.000

100.000 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

2013

2014

Opname

STRUCTUREEL AANBOD VANAF 750 M2 2015 H1 Naar oppervlakte

OPNAME NAAR GEBIED VANAF 100 M2 2015 H1

400.000 300.000

Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

53.603 m2

29.771 m2

13

6

19%

12%

16%

7%

200.000 100.000 0

Evenals 2 jaar geleden staat in Amersfoort een kwart van het aanbod langer dan 3 jaar te huur of te koop. Amersfoort heeft van de 14 gemeenten de grootste structurele leegstand als het gaat om panden die langer dan 5 jaar aangeboden worden: 15 procent van het aanbod staat 5 jaar of langer leeg. Het merendeel van de structurele leegstand bevindt zich op bedrijventerrein De Hoef. Hier staat relatief veel bedrijfsvastgoed uit de jaren 90 waar lang niet in is geïnvesteerd. Voor de tweede helft van het jaar worden positieve ontwikkelingen verwacht op de bedrijfsruimtemarkt, zeker als de lijn van juli en augustus wordt doorgezet.

2015 H1

Bron: NVM

De huurprijzen voor bedrijfshallen zijn stabiel gebleven, de prijzen voor bedrijfskantoren zijn verder gedaald. Voor de bedrijfshallen liggen de huurprijzen halverwege 2015 rond de € 50 per m² per jaar. Voor bedrijfskantoren ligt de mediane huurprijs rond de € 67 per m² per jaar. De kortingen voor verhuur lopen op.

m2

Ruim de helft van de opname vond plaats op bedrijventerrein Isselt. De huurprijzen voor zowel bedrijfshallen als bedrijfs kantoren zijn halverwege 2015 weer terug op het niveau van 2013.

200.000

Vooral grote transacties bleven uit; driekwart van de trans acties had betrekking op bedrijfsruimten kleiner dan 500 m². De vraag richt zich tevens vooral op bedrijfsvastgoed met weinig kantoorruimte. Op bedrijventerrein De Steiger zijn in de eerste helft van 2015 de meeste meters opgenomen. Op bedrijventerrein De Vaart is het aanbod van bedrijfsruimte procentueel het meest toegenomen.

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2

HUURPRIJSONTWIKKELING

14%

Gooisekant

80

Poldervlak

60

De Steiger

6%

18%

30%

Hogekant

7%

0

Overig

Naar oppervlakte

2014

2015 H1

Opname

Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

35.611 m2

22.501 m2

9

> 5 jaar 4

24%

15%

20%

9%

100 80

Calveen 39%

De Hoef

60

Isselt

40

Wieken-Vinkenhoef

56%

20

Overig 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

0

2015 H1

2007

2008

2009

2010

Bedrijfshal

2011

2012

Bedrijfskantoor

Bron: NVM

Bron: NVM

AANBOD, OPNAME EN HUURPRIJS NAAR DEELGEBIED Aanbod in m2

2013


2% 1% 2%

Bedrijfskantoor Bron: NVM

2012

€

20

Markerkant

2011

120

40

Hollandsekant

2010

STRUCTUREEL AANBOD VANAF 750 M2 2015 H1


100

De Vaart

2009

Aanbod

€

17%

2008

Bron: NVM

120 4% 4%

2007

2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM

AANBOD, OPNAME EN HUURPRIJS NAAR DEELGEBIED

Aantal objecten in aanbod

Opname 2015 H1 Gem. trans actiegrootte

Mediane huurprijs 2014/2015

Aanbod in m2

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

Almere

266.391

265.091

286.887

200

182

188

20.391

41

497

43

66

Amersfoort

De Vaart

91.229

118.139

137.335

39

36

48

3.470

4

868

37

58

Sallandsekant

31.333

30.545

40.482

7

8

8

201

1

201

66

101




2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

142.653

141.416

161.962

83

85

94

12.253

19

645

47

73

Calveen

2.312

3.553

3.974

5

8

8

262

2

131

42

65

De Hoef

44.168

42.323

50.239

24

19

23

4.723

6

787

48

77 60

Gooisekant

26.870

19.251

20.305

33

26

25

3.574

9

397

48

73

Isselt

73.769

73.447

85.619

40

44

47

6.847

9

761

43

Veluwsekant

26.531

24.062

18.944

15

11

14

293

1

293

43

73

Vathorst-Noord

5.969

4.397

3.202

4

3

2

-

-

-

-

-

Poldervlak

25.499

15.931

11.632

21

17

17

1.347

3

449

61

72

Wieken-Vinkenhoef

3.105

10.259

11.394

3

4

6

296

1

296

55

96

13.330

7.437

7.534

7

7

8

125

1

125

42

-

De Steiger

18.864

16.528

12.787

23

14

12

6.000

4

1.500

33

51

Overig

Hollandsekant

31.513

20.654

24.887

15

18

19

1.159

5

232

43

66

In objecten vanaf 100 m2.

Markerkant

8.071

8.728

7.845

21

24

15

2.698

8

337

63

80

Hogekant

2.000

3.139

2.988

13

10

14

848

4

212

43

66

Overig

4.481

8.114

9.682

13

18

16

801

2

401

59

92


NVM BUSINESS BEDRIJFSRUIMTEMARKT 2015


AMSTERDAM

BREDA

Het totale aangeboden oppervlakte op de Amsterdamse bedrijfsruimtemarkt is in de eerste 6 maanden van 2015 met ongeveer 14 procent gegroeid. Het aantal transacties en de totale oppervlakte ervan blijven enigszins achter op het jaar ervoor. Opvallend is dat op terreinen als Westpoort en Sloterdijk vooral de kleinschalige panden het goed doen. Op de bedrijventerreinen Amstel III/Bullewijk en Sloterdijk hebben de meeste transacties plaatsgevonden in de eerste helft van 2015. Op bedrijventerrein Schinkel is het oppervlak dat wordt aangeboden procentueel het meest toegenomen sinds 2013, het gaat hier voornamelijk om grootschalige bedrijfspanden.

De markt voor bedrijfsruimten in Breda verkeert halverwege 2015 in betere staat dan een jaar ervoor. Het opgenomen oppervlak is met een derde gestegen, naar circa 33.750 m2. Vooral de opname van grote objecten laat een positieve trend zien: ruim een derde van de transacties heeft een oppervlakte groter dan 750 m2. De grootste transactie was de verhuur van een bedrijfsruimte met een oppervlakte van circa 6000 m² aan openbaarvervoerbedrijf Arriva op bedrijventerrein Nassau Wallon. Het totale aanbod van bedrijfsruimten in Breda is in de eerste helft van dit jaar met 7 procent gedaald. Hierbij past echter wel de kanttekening dat het structurele aanbod (dat 3 jaar of langer leegstaat) in Breda relatief het grootst is van de 14 gemeenten: zowel van het totale oppervlak aan bedrijfsruimte als van het aantal objecten wordt een kwart structureel aangeboden.

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0

Absoluut gezien heeft Amsterdam het grootste oppervlak aan structureel aanbod: 80.000 m² aan bedrijfsruimte wordt 3 jaar of langer aangeboden, 42.000 m² staat 5 jaar of langer in aanbod. Dit maakt respectievelijk 16 procent en 8 procent uit van het totale aanbod. Doordat dit aanbod zich voor een groot deel bevindt in grote, meestal verouderde (logistieke) hallen, is het aantal objecten dat kampt met structurele leegstand echter beperkt in omvang.

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

2013

2014

2015 H1

Opname

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 400.000 300.000 200.000 100.000 0

Het aanbod van bedrijfsruimte is wat betreft oppervlakte procentueel het meest toegenomen op bedrijventerrein Werkdonken. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het op de markt brengen van het bedrijfscomplex in eigendom van Bosch Security Systems, met een oppervlakte van 24.180 m². De huurprijzen van bedrijfsruimten in Breda zitten in de lift, vooral die van kleinschalige bedrijfsruimten op moderne terreinen.

Naar oppervlakte

Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

79.955 m2

42.054 m2

13

5

16%

8%

12%

5%


Naar oppervlakte


Westpoort

80

Sloterdijk

60

Amstel III/Bullewijk 27%

6% 2%

Overig

0

16% 40%

19% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015 H1

3% 8%

Bedrijfskantoor

Aantal objecten > 3 jaar

56.263 m2

16.970 m2

15

5

25%

8%

24%

8%

Krogten

80

Hoogeind

60

Heilaar

> 5 jaar

40

Hazeldonk

20

Steenakker

0

Westerhage

6%

2007

2008

2009

2010

2011

2012



2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM





Aanbod in m2

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

488.571

492.765

543.793

281

269

257

59.840

90

665

61

90

Breda

Westpoort

193.324

195.783

265.918

58

48

56

8.630

20

432

52

84

Sloterdijk

100.294

116.735

95.547

66

67

63

16.031

20

802

48

69

Amsterdam

Opname

> 5 jaar

Bedrijfshal

Bron: NVM

Aanbod in m2

2015 H1

100

Nassau-Wallon

18% Bron: NVM

2014


Emer

20

Amsterdam Oost (Veemarkt en Cruquius)

16%

2013

€

40

Amsterdam Noord

2012

120

100

2%

2011

> 3 jaar

€

15%

2010


120

22%

2009

Bron: NVM



2008

Aanbod

Bron: NVM

Nadat de huurprijzen in 2013 redelijk stabiel bleven, zitten de huurprijzen sinds 2014 weer in de lift.

2007




2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

284.959

300.320

256.518

159

168

167

33.737

28

1.205

43

71

Emer

70.011

67.793

45.841

31

29

28

13.345

7

1.906

40

51

Krogten

71.613

71.102

57.453

20

23

18

2.017

4

504

32

40

Amstel III/Bullewijk

72.406

56.375

62.189

32

32

34

10.657

9

1.184

63

97

Hoogeind

38.662

27.610

24.678

27

24

27

2.661

4

665

52

77

Amsterdam Noord

36.658

42.198

44.842

47

48

39

9.624

17

566

63

77

Heilaar

14.655

12.525

16.213

13

11

14

1.123

4

281

53

82 72

Amsterdam Zuid-Oost

23.369

21.335

24.422

16

14

16

670

3

223

77

119

Moleneind-Oost

15.268

15.692

12.764

7

9

8

196

1

196

49

Business Park Amsterdam Osdorp

16.383

13.333

230

2

2

1

-

-

-

75

-

Nassau-Wallon

7.054

9.424

6.779

5

7

4

6.179

2

3.090

31

-

Amsterdam Oost (Veemarkt en Cruquius)

11.185

4.083

3.038

13

10

5

1.114

5

223

60

77

11.004

10.895

15.735

8

7

9

120

1

120

29

-

Doornbos

Keurenplein

2.555

3.955

6.510

1

2

3

-

-

-

-

-

Hazeldonk

9.853

26.124

19.708

5

8

6

5.386

1

5.386

nb

nb

Schinkel

2.908

7.684

16.041

3

5

9

406

2

203

78

120

Steenakker

7.126

11.232

6.635

12

13

13

2.165

3

722

56

86

545

Van Slingelandt Overig

2.895

-

-

3

-

-

-

-

-

-

-

Westerhage

7.301

9.712

9.210

11

12

13

545

1

38

58

26.594

31.284

25.056

40

41

31

12.708

14

908

74

-

Werkdonken

25.305

24.980

26.044

3

4

4

-

-

27

41

7.107

13.231

15.458

17

21

23

-

-

49

64

Overig





DEN BOSCH

DEN HAAG

De opname van bedrijfsruimte in Den Bosch is in de eerste helft van 2015 fors toegenomen. Zowel de vraag in het kleinste segment als die in het grotere segment is aangetrokken. De sectoren die (weer) groeien in Den Bosch, zijn groothandels en medisch gerelateerde bedrijven. Hoewel de transport- en logistieksector van oorsprong niet heel groot is in Den Bosch, vinden er ook vanuit deze branche meer transacties plaats.

Nadat de bedrijfsruimtemarkt in 2014 in de Haagse regio redelijk stilstond, vindt er in 2015 weer dynamiek plaats. De opgenomen oppervlakte is twee keer groter dan halverwege 2014; het aantal transacties is ongeveer gelijk. Met name kleinschalig bedrijfsvastgoed met niet al te veel kantoorruimte is in trek; deze vraag komt voornamelijk vanuit kleine, startende ondernemingen.

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 400.000 300.000 200.000

In totaal vonden de meeste transacties plaats op bedrijven terrein De Rietvelden. Het totale aanbod aan bedrijfsruimte is nagenoeg stabiel gebleven. Circa 11 procent van het aanbod wordt langdurig op de bedrijfsruimtemarkt aangeboden. Hieronder valt een distributiecentrum van bijna 12.000 m² op bedrijventerrein Maaspoort. Opvallend is dat bijna al deze panden langer dan 5 jaar in aanbod staan.

100.000 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

2013

2014

2015 H1

Opname

Bron: NVM

De huurprijzen voor bedrijfshallen in Den Bosch zijn over het algemeen stabiel, al loopt de ontwikkeling een beetje achter bij die in de overige gemeenten. De verwachting is dat deze huurprijzen in de loop van 2015 licht gaan stijgen. De incentives lopen terug.

STRUCTUREEL AANBOD VANAF 750 M2 2015 H1 Naar oppervlakte


> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

16.656 m2

15.705 m2

5

4

11%

11%

10%

8%

m2 400.000 300.000

Vooral op de bedrijventerreinen Ypenburg en Forepark zijn veel meters opgenomen. De meeste transacties echter vonden plaats buiten de bedrijventerreinen.

200.000

Door de afwezigheid van grote bedrijfsobjecten is het struc turele aanbod in vergelijking met de andere steden laag: circa 6 procent van het aanbod staat langer dan 3 jaar te huur of te koop. Nieuwbouw komt door de lage rente weer geleidelijk op gang.

0

100.000


De Rietvelden

4%

15%

Kruisstraat 7%

0

Overig

2015 H1

Opname


> 3 jaar

6.118 m2

4.355 m2

2

> 5 jaar 1

6%

4%

5%

3%

120

29%

100

Forepark

80

Kerketuinen / Zichtenburg

60 40

Laakhaven 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

42%

2015 H1

20

Westvlietweg

0

Overig

5%

2007

2008

2009

2010

Bedrijfshal

2011

2012

Bedrijfskantoor

Bron: NVM

Bron: NVM

AANBOD, OPNAME EN HUURPRIJS NAAR DEELGEBIED Aanbod in m2

2014

> 3 jaar

Binckhorst

Ypenburg


2013


7%

20

High Tech Park 's-Hertogenbosch 49%

9% 7% 1%

40

De Vutter

2012

€

60

De Brand

2011

140

80

Tradepark De Herven

2010

Naar oppervlakte


100

12%

2009


€

11%

2008

Aanbod

120

2%

2007

Bron: NVM

De huurprijzen van bedrijfshallen zijn stabiel. Wegens de relatief kleine objecten in Den Haag liggen de huurprijzen hoger dan in andere gemeenten; samen met Amsterdam voert Den Haag de lijst aan van huurprijzen per m² bedrijfskantoor.

Aantal objecten

> 3 jaar


2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM



Opname 2015 H1

Aanbod in m2




2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

185.522

168.094

165.396

106

91

95

44.938

28

1.605

45

66

Den Haag

120.664

120.762

132.530

144

139

126

41.648

49

850

57

89

De Rietvelden

55.613

46.021

50.964

28

25

31

5.422

8

678

39

55

Binckhorst

28.699

18.861

19.069

20

16

15

2.747

4

687

50

82

Tradepark De Herven

55.668

46.086

43.243

25

24

22

1.938

4

485

48

75

Forepark

22.662

28.449

31.248

18

19

13

12.125

9

1.347

63

93

Den Bosch

Gem. trans actiegrootte


De Brand

20.960

27.391

12.257

6

8

10

21.558

6

3.593

41

61

Kerketuinen / Zichtenburg

20.831

22.534

13.483

22

22

12

2.252

4

563

56

89

Kruisstraat

18.808

10.052

9.039

19

8

9

2.962

2

1.481

54

88

Ypenburg

23.197

18.625

28.532

13

6

11

17.474

8

2.184

59

87

De Vutter

10.696

12.735

7.156

9

8

6

6.510

3

2.170

50

60

Laakhaven

1.992

6.977

12.611

6

9

8

500

1

500

57

-

3.185

3.185

4.060

3

3

3

1.095

1

1.095

41

-

Westvlietweg

8.028

8.430

10.271

15

18

19

2.709

8

339

69

78

15.255

16.886

17.316

50

49

48

3.841

15

256

63

97

High Tech Park 's-Hertogenbosch Maasindustrie

5.353

4.385

4.319

4

3

3

200

1

200

-

-

Overig

Het Ertveld

2.550

-

16.428

2

-

2

-

-

-

-

-


De Orthenpoort

4.570

2.942

2.467

3

2

1

475

1

475

51

-

Soetelieve-Zuid

350

-

2.090

1

-

2

-

-

-

31

48

7.769

15.297

13.373

6

10

6

4.778

2

2.389

50

66

Overig In objecten vanaf 100 m2.



EINDHOVEN

ENSCHEDE

De Eindhovense bedrijfsruimtemarkt is in de tweede helft van 2014 weer meer in beweging gekomen. Deze lijn van positief marktsentiment zet ook in 2015 door, al is dit (nog) niet direct uit de cijfers af te lezen. De hightechindustrie groeit en zorgt voor een toenemende vraag naar hoogwaardige industriële bedrijfsruimte. Ook de logistieke markt is in beweging: TNT en DHL breiden uit in Eindhoven. Wel heeft de logistieke markt in Eindhoven nog altijd veel concurrentie van de logistieke hotspots Venlo en Tilburg.

Het marktsentiment op de bedrijfsruimtemarkt in Enschede is voorzichtig positief. De totale opname in vierkante meters is toegenomen ten opzichte van een jaar ervoor. Daar staat echter tegenover dat het aantal transacties licht is afgenomen.

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 400.000

200.000 100.000 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

Op bedrijventerrein Acht zijn twee grote distributiecentra op de markt gekomen, die hun stempel drukken op de markt. Van alle bedrijfsruimten in Eindhoven is circa 13 procent structureel aanbod (bedrijfsruimten die 3 jaar of langer worden aangeboden). De huurprijzen van bedrijfsruimten laten sinds 2013 een duidelijk stijgende lijn zien, maar zijn nog niet terug op het niveau van voor de crisis. Vooral het kleinschalige bedrijfsvastgoed heeft te maken met scherpe huurprijzen.

2013

2014

400.000

Opname

STRUCTUREEL AANBOD VANAF 750 M2 2015 H1 Naar oppervlakte > 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

32.084 m2

14.968 m2

12

4

9%

4%

13%

4%

200.000 100.000 0


62%

0


> 3 jaar

29.334 m2

10.050 m2

10

3

13%

5%

12%

3%

80

Marssteden

60

De Slank

> 5 jaar

40 20

Josink Es 76% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015 H1

Overig

0

2007

2008

2009

2010

Bedrijfshal

2011

2012



2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM





2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

339.480

323.739

368.753

136

145

168

16.510

22

750

45

69

Acht

92.005

92.005

118.354

3

3

3

-

-

-

-

-

De Hurk (incl. Croy)

61.092

62.141

66.952

42

41

47

10.151

6

1.692

42

66

Eindhoven

2015 H1

Opname

> 3 jaar

Bedrijventerrein Enschede-west

De Reulver

Bron: NVM

Aanbod in m2

2014

100

4% 4% 4%


2013


7%

20

Overig

9%

5%

40

Park Forum/Flight forum

2012

€

60

Achtse Barrier

2011

120

80

Kapelbeemd

2010

Naar oppervlakte


100

1% 5%

2009


€

De Hurk (incl. Croy)

2008

Aanbod

120

23%

2007

Bron: NVM

Nadat in 2014 de huurprijzen nog flink onder druk stonden, hebben deze inmiddels de bodem bereikt. Wel behoren de huurprijzen van bedrijfsruimten in Enschede, samen met die in Den Bosch, tot de laagste van de huurprijzen in de onderzochte gemeenten.

Aantal objecten

> 3 jaar

300.000

Bijna 30.000 m² van het bedrijfsmatige vastgoed staat langer dan 3 jaar leeg. Dit is circa 13 procent van het totale aanbod aan bedrijfsruimte. Het gaat hier met name om bedrijfspanden in het middelgrote segment, dat relatief veel gedateerd vastgoed omvat.

2015 H1

Bron: NVM


m2

Zowel grote objecten als kleine bedrijfsunits waren de eerste helft van dit jaar in trek; transacties in het middelgrote segment bleven uit. Driekwart van de opgenomen meters bedrijfsruimte is gesitueerd in het industrie- en havengebied (Enschede-West). De gemiddelde transactiegrootte op dit terrein is met bijna 3000 m² relatief groot.

300.000

De meer ‘traditionele’, kleinschalige bedrijfsruimtemarkt ziet in de eerste helft van 2015 de leegstand afnemen. Deze markt wordt nog wel gedomineerd door kortlopende contracten.


Aanbod in m2


Opname 2015 H1

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

203.799

221.694

222.680

129

139

138

26.819

21

1.277

41

50

Bedrijventerrein Enschede-West

70.140

77.223

84.846

41

43

44

20.490

7

2.927

41

49

Marssteden

39.986

50.239

49.593

19

21

27

1.009

4

252

45

74 54

Enschede



Aantal transacties

Kapelbeemd

42.141

31.441

37.190

24

20

27

1.502

4

376

44

51

Herzenbroeken

27.876

8.077

260

2

1

1

-

-

-

-

-

Achtse Barrier

17.267

19.561

20.568

10

12

15

874

3

291

50

85

Park Forum/Flight forum

37.610

35.223

42.552

12

14

15

155

1

155

57

87

De Reulver

5.321

2.762

1.645

5

2

1

1.117

1

1.117

nb

nb

8.355

9.269

9.424

11

10

10

-

-

-

51

78

Josink Es

4.281

2.167

2.025

5

4

4

1.200

1

1.200

22

34

26.218

26.856

35.557

24

30

31

1.868

3

623

45

nb

Esp

De Slank

27.214

28.319

36.826

27

28

25

1.135

5

227

35

Tubantia/Rigtersbleek

23.986

24.943

6.283

5

6

4

-

-

-

-

-

6.653

9.185

5.905

3

5

2

-

-

-

-

-

Business and Science Park

Rapenland, Tempel en Woenselse Heide

11.393

13.622

13.849

11

15

15

-

-

-

79

82

Overig

De Beuk

26.191

28.155

32.363

2

3

4

-

-

-

55

84


De Kade

9.771

17.556

21.209

10

9

14

-

-

-

55

85

Overig

5.779

6.689

6.032

9

17

17

3.828

8

479

41

55




HAARLEMMERMEER

ROTTERDAM

Het gaat voorzichtig beter met de Haarlemmermeerse bedrijfsruimtemarkt. Met name kleine ondernemingen in de aannemers- en installatiebranche, veelal zzp’ers, zorgen voor meer dynamiek. Het aanbod is echter toegenomen. Twee grote, nieuwe bedrijfshallen op bedrijventerrein Skypark (Oude Meer) zijn onder andere verantwoordelijk voor de groei in aanbod. Dit type bedrijfsruimte wordt moeizaam verhuurd.

Het totale aangeboden oppervlak aan bedrijfsruimte in Rotterdam is met ongeveer 3 procent toegenomen sinds eind 2014. Het aantal huur- en kooptransacties is ongeveer gelijk gebleven, maar over het algemeen kan gesteld worden dat het voorzichtig beter gaat met de Rotterdamse bedrijfsruimtemarkt. Echter, deze markt is zeer divers en laat per deelgebied verschillende ontwikkelingen zien. Zo is er op de bedrijventerreinen Noord-West en Poort van Charlois een groei van de opname te zien, evenals op diverse verspreide locaties buiten de grote terreinen om (‘overig’ Rotterdam). Meer dan de helft van de transacties had betrekking op bedrijfsruimten kleiner dan 500 m². Transacties in het havengebied (Botlek, Europoort, Maasvlakte en De Haak) zijn met een gemiddelde omvang van bijna 5000 m² het grootst. Hier is in de eerste helft van 2015 in verhouding het grootste oppervlakte opgenomen.


Als wordt ingezoomd op de verschillende deelgebieden, blijkt dat het aanbod voornamelijk op Schiphol-Oost en -Zuid, Skypark en in Nieuw-Vennep is gegroeid. De grootste transactie was de verkoop van 11.755 m² distributieruimte in Lisserbroek.

100.000 0

2007

2008

2009

2010

De huurprijzen voor bedrijfsruimten in de gemeente Haarlemmermeer laten sinds 2014 een lichte stijging zien.

2011

2012

Aanbod

2013

2014

2015 H1

Opname

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0

Vergeleken met andere gemeenten met een omvangrijke bedrijfsruimtemarkt heeft Rotterdam een zeer lage structurele leegstand, zeker als het gaat om langdurige structurele leegstand. Nog geen 1 procent van het totale aangeboden bedrijfsruimteoppervlak wordt langer dan 5 jaar aangeboden. De huurprijzen in Rotterdam laten in tegenstelling tot in de meeste andere gemeenten nog altijd een daling zien.

Naar oppervlakte

Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

29.399 m2

17.799 m2

14

9

8%

5%

17%

11%


Naar oppervlakte

5% 1% 1%


12%

Zwanenburg (De Weeren)

67%

2%

36.328 m2

1.690 m2

11

2

8%

0,4%

10%

2%

40

40

Westelijkhavengebied Rotterdam (Botlek, Europoort, Maasvlakte en De Haak)

20

11% 44% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015 H1

Rotterdam Zuid-Oost (Maaszicht en Stadionweg)

11%

0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015 H1

Overig

Bedrijfshal



Bedrijfshal

Bron: NVM



Opname 2015 H1

Aanbod in m2

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

246.325

290.810

300.012

133

156

149

22.487

27

833

55

78

Rotterdam

Schiphol-Rijk

26.541

13.718

8.758

9

6

7

-

-

-

75

84

Schiphol Overig (Zuid, Oost en Skypark)

23.955

27.171

37.048

6

5

6

-

-

-

-

-

Hoofddorp (De Hoek, Noord, Graan v Visch en President)

52.078

65.149

80.774

32

39

37

3.168

8

396

57

79

Nieuw-Vennep (Spoorzicht, Pionier en Zuid)

84.677

111.348

102.522

40

41

1.238

4



Aantal transacties

310

54

78




2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

328.464

456.015

474.225

211

238

240

57.118

45

1.269

57

89

Waalhavengebied

42.471

94.591

58.280

23

32

29

4.780

6

797

45

70

Bedrijventerrein Rotterdam Noord-West

34.410

40.930

32.117

40

45

44

8.216

8

1.027

59

90

Spaanse Polder en Kleinpolderplein

88

69.222

50.316

63.356

30

30

35

6.305

6

1.051

57

Mathenesse / Nieuw Mathenesse

9.096

12.647

15.266

6

7

7

321

1

321

57

-

Hordijk-Oost / Hordijk-West

7.225

22.526

20.628

8

8

9

5.918

5

1.184

68

103

Airport Businesspark Lijnden

8.554

12.906

14.566

8

9

8

150

1

150

75

-

Airport Rotterdam / Hoog-Zestienhoven

Zwanenburg (De Weeren)

4.582

3.841

3.748

5

4

4

140

1

140

20

-

Poort van Charlois

Badhoevedorp (De Schuilhoeve en Jan v Gentstraat)

6.832

4.285

13.636

9

7

8

2.666

3

889

60

-

Cruquius-Zuid

80

Spaanse Polder en Kleinpolderplein

60

Bedrijfskantoor

Overig

> 5 jaar

100

Bedrijventerrein Rotterdam Noord-West Hordijk-Oost / Hordijk-West

Bron: NVM

25

Aantal objecten


Waalhaven gebied

8%

2%

Aanbod in m2

2015 H1

Opname

> 3 jaar

Poort van Charlois

0

Bron: NVM

2014

> 5 jaar

60

Overig

Haarlemmermeer

7%

15%

20

Badhoevedorp (De Schuilhoeve en Jan v Gentstraat)

2013

€

80

Airport Businesspark Lijnden

2012

120

100

Nieuw-Vennep (Spoorzicht, Pionier en Zuid)

2011

> 3 jaar

€

Hoofddorp (De Hoek, Noord, Graan v Visch en President)

2010


120 14%

2009

Bron: NVM



2008

Aanbod

Bron: NVM

Het totale oppervlak aan bedrijfsruimte dat structureel in aanbod staat, is niet hoog in Haarlemmermeer. Het structurele aanbod bevindt zich vooral in het segment van 1000 tot 5000 m². De markt reageert op deze langdurige leegstand door panden voor een deel te verhuren. Daarnaast wordt er steeds meer bedrijfsvastgoed getransformeerd naar andere functies.

2007

9.884

3.748

4.987

9

4

4

-

-

-

55

87

12.451

9.730

7.948

11

8

7

1.019

1

1.019

62

95

Nieuwe Gadering

12.272

11.711

15.907

13

12

22

622

3

207

58

88

Westelijkhavengebied Rotterdam

79.085

143.278

142.136

13

19

13

24.941

5

4.988

35

51 104

2.565

3.159

1.400

3

3

2

-

-

-

34

52

Rotterdam Noord-Oost

11.595

13.364

15.148

15

17

17

190

1

190

68

36.541

49.233

37.560

36

43

36

15.125

10

1.513

51

82

Rotterdam Zuid-Oost

3.902

4.919

6.636

5

5

6

905

1

905

45

-

36.851

48.255

91.816

38

51

47

3.901

8

488

60

86


Overig In objecten vanaf 100 m2.



TILBURG

UTRECHT

In Tilburg verloopt het herstel op de bedrijfsruimtemarkt nog moeizaam. Het mkb en de logistieke sector hebben een flinke klap gekregen de afgelopen jaren en men is nog voorzichtig met investeringen. Deze voorzichtigheid is af te lezen uit de hoeveelheid transacties: ruim een derde minder dan een jaar geleden. De transacties die plaatsvonden in de eerste helft van 2015 hadden vooral betrekking op kleine bedrijfsruimten; ruim 60 procent van de opgenomen bedrijfsruimten in de eerste helft van 2015 heeft een oppervlakte kleiner dan 500 m².

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 500.000 400.000 300.000 200.000

Ook het aanbod is licht gegroeid. Met name op de terreinen Vossenberg en Kraaiven kwam er meer aanbod op de markt. Op bedrijventerrein Vossenberg vonden tevens de meeste en grootste transacties plaats.

100.000 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

2013

2014

Opname

Naar oppervlakte


Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

44.280 m2

20.834 m2

17

8

10%

5%

22%

10%

De helft van het opgenomen oppervlak bevindt zich op bedrijventerrein Oudenrijn.

100.000

m2

300.000 200.000

0


7%

42%

80

Loven

60

Kraaiven

0

7%

> 3 jaar

41.229 m2

0 m2

9

0

17%

0%

13%

0%

Oudenrijn

60

Bedrijvengebied Cartesiusweg

> 5 jaar

40 20

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Overig

2015 H1

0

51%

2007

2008

2009

2010

Bedrijfshal

2011

2012


2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM





Aanbod in m2

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Aantal transacties

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

350.740

342.004

356.310

176

173

173

21.920

30

731

43

67

Utrecht

142.562

145.258

156.331

51

46

46

9.240

8

1.155

42

61

Lage Weide

De Katsbogten

42.996

29.496

3.895

5

3

3

-

-

-

36

55

Loven

40.871

39.021

56.087

37

30

32

2.364

6

394

51

78

Kraaiven

67.109

64.348

82.743

31

32

40

5.036

6

839

61

94

Spoorzone

22.670

23.470

23.720

2

3

4

-

-

-

41

-


Opname 2015 H1

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

269.732

263.077

281.029

123

133

165

22.362

37

604

47

71

108.745

94.346

122.266

37

34

43

4.952

7

707

41

61

Kanaleneiland

59.638

56.080

5.269

5

7

5

-

-

-

51

-

Oudenrijn

33.797

47.307

70.901

27

36

43

11.315

16

707

55

72

Bedrijvengebied Cartesiusweg

19.878

16.625

17.662

4

3

5

2.857

4

714

38

70

De Wetering-Noord

17.006

14.776

16.277

14

9

10

765

4

191

83

108

27.507

30.162

44.849

26

32

46

1.683

4

421

55

68

3.161

3.781

3.805

10

12

13

790

2

395

65

95

Het Laar

4.023

4.612

4.719

7

8

8

-

-

-

54

83

Overvecht

8.140

7.327

6.243

6

9

6

1.605

3

535

29

66

Overig

Kreitenmolen

6.798

5.580

7.285

10

10

10

2.155

3

718

33

51


Kempenbaan

4.100

4.100

4.100

2

2

2

-

-

-

-

-

Tradepark 58

235

735

735

1

1

1

-

-

-

-

-

11.236

18.057

10.452

24

29

21

1.520

4

380

36

68





Aantal transacties

Kanaalzone

Overig


80

Overvecht


Vossenberg

2015 H1

Opname

> 3 jaar

Lage Weide

De Wetering-Noord

Bedrijfskantoor

Tilburg

2014

100 22%

13%

Bron: NVM

Aanbod in m2

2013


4%

3%

11% Bron: NVM

2012

€

20

Kreitenmolen Overig

23%

2011

120

40

Kanaalzone

2010

Naar oppervlakte


100 Vossenberg

2009


€ 7%

2008

Aanbod

120

10%

2007

Bron: NVM

Het structurele aanbod, bedrijfspanden die langer dan 3 jaar op de markt worden aangeboden, is zeer klein in Utrecht. Een ontwikkeling die hiermee samenhangt, is de opkoop van verouderd vastgoed voor herontwikkeling. Dit is een reactie op de blijvend hoge grondprijzen.


De structurele leegstand is relatief hoog: 22 procent van het aantal objecten in aanbod staat 3 jaar of langer leeg. Het gaat hier vooral om kleinschalige bedrijfspanden, gelegen op de bedrijventerreinen Kraaiven en Vossenberg.

400.000


Hoewel de huurprijzen van bedrijfsruimten in 2014 nog onder druk stonden, lijken deze te normaliseren in 2015. De huurprijzen zijn echter beduidend lager dan in bijvoorbeeld Den Haag, waar kleinschalige bedrijfspanden ook overheersen.

2015 H1

Bron: NVM

Nadat in 2014 de huurprijzen van bedrijfsruimten nog flink onder druk stonden, lijken deze zich in de eerste helft van 2015 voorzichtig te stabiliseren.

De bedrijfsruimtemarkt in Utrecht kenmerkt zich door kleinschaligheid. Het totale opgenomen oppervlak aan bedrijfsruimte is halverwege 2015 met 45 procent afgenomen ten opzichte van een jaar ervoor. Het aantal transacties is ongeveer gelijk gebleven, waardoor het gemiddelde transactieoppervlak flink is afgenomen. Grote bedrijfshallen worden moeizaam verhuurd. Het aantal verkopen zit wel in de lift.


VENLO

ZWOLLE

Er is een duidelijke tweedeling op de bedrijfsruimtemarkt van Venlo. Het grootschalige, logistieke segment trekt in de eerste helft van 2015 verder aan, onder andere door de toenemende export. De traditionele, kleinschalige bedrijfsruimtemarkt is daarentegen nog steeds in mineur. Het aanbod van bedrijfs ruimte in Venlo bedraagt halverwege 2015 circa 246.500 m². Vooral het aanbod op Venlo Trade Port is gegroeid.

Zowel het aanbod als de opname liet in Zwolle in de eerste helft van 2015 een stijgende lijn zien. Op alle bedrijventerreinen in Zwolle is het aanbod toegenomen, behalve op Voorst. Het totale opgenomen oppervlak bedrijfsruimte is halverwege 2015 ruim 2 keer groter dan in dezelfde periode een jaar eerder. Terwijl in 2014 transacties boven de 750 m² vaak nog uitbleven, is er in 2015 juist beweging gekomen in dit segment. Ook is de vraag naar kleinschalige bedrijfsruimten sterk gestegen, waarbij dient te worden opgemerkt dat hierbij vaak kortlopende contracten worden afgesloten. Het middelgrote segment, tussen de 250 en 1000 m², staat redelijk stil in de eerste 6 maanden van 2015.


De logistieke aard van Venlo komt ook duidelijk naar voren in de opnamecijfers: de gemiddelde grootte van de verhuurde en verkochte bedrijfsruimten is 8000 m². De 2 grootste transacties vonden plaats op Venlo Trade Port, beide 30.000 m². In het segment van de kleinschalige bedrijfsruimten verliep de opname wederom moeizaam. De vraag is beperkt, maar het aanbod ook: slechts 20 procent van de aangeboden bedrijfsruimten is kleiner dan 500 m². Venlo heeft echter relatief veel structureel aanbod: 22 procent van het oppervlakte aan bedrijfsruimte staat 3 jaar of langer in aanbod. Dit zijn veelal grote, logistieke objecten. Zowel in 2014 als in de eerste helft van 2015 lieten de huurprijzen weer een stijgende lijn zien. Kanttekening hierbij is dat deze stijging voornamelijk door de nieuwe, logistieke panden wordt veroorzaakt. Verouderde, kleine bedrijfsunits worden soms nog voor grondprijzen verkocht.

100.000 0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Aanbod

2013

2014

AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M2 m2 400.000 300.000 200.000 100.000 0

De grootste transactie vond plaats op bedrijventerrein Westenholte. Het betreft de verkoop van een bedrijfsruimte van 12.250 m² aan Jansen Vastgoed.

2015 H1

Opname

Naar oppervlakte

Het structurele aanbod in Zwolle is met ongeveer 11 procent relatief klein en bevindt zich in hoofdzaak op bedrijventerrein Marslanden. Met name bedrijfsvastgoed met relatief veel kantoorruimte is moeilijk te verhuren. De huurprijzen herstellen zich weer, nadat deze in 2014 de bodem hadden bereikt.

Aantal objecten

> 3 jaar

> 5 jaar

> 3 jaar

> 5 jaar

52.300 m2

17.690 m2

5

3

22%

10%

14%

8%


Naar oppervlakte


26%

28%

Aantal objecten 8.818 m2

10

> 5 jaar 5

11%

6%

17%

9%


2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Bedrijfskantoor

80

De Marslanden Voorst

60

De Vrolijkheid

40

3% 1%

Westenholte

20

Hessenpoort

0

2015 H1

42%

93%

2007

2008

2009

2010

Bedrijfshal

2011

2012

Bedrijfskantoor

Bron: NVM

Bron: NVM


2013

2014

2015 H1

Bedrijfshal

Bron: NVM



Opname 2015 H1

Aanbod in m2

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

157.542

126.389

164.986

39

45

52

79.995

10

8.000

43

65

Zwolle

Trade Port West

72.610

39.861

51.053

9

8

9

360

1

360

40

58

Venlo Trade Port

50.991

33.102

51.082

13

15

22

74.779

4

18.695

51

79

Noorderpoort/De Veegtes

18.148

23.464

18.796

6

-

-

-

-

-

-

-

De Vrolijkheid

15.592

-

-

8.792

-

8

6

4.420

3

1.473

44

-

Westenholte

10.993

Geloërveld

7.728

8.404

15.574

3

-

1

-

-

-

-

-

Hessenpoort

12.428

Overig

8.065

21.558

19.689

8

14

14

436

2

218

-

-

Overig

10.441




Aantal transacties

Trade Port Oost

2015 H1

Opname

17.002 m2

100

0

Venlo

2014

> 3 jaar

100

20

Aanbod in m2

2013

€

40

Bron: NVM

2012

> 5 jaar

120

60

Overig

2011

> 3 jaar

120

80

Noorderpoort/De Veegtes

2010


€

Venlo Trade Port

2009

Bron: NVM


6% 1%

2008

Aanbod

Bron: NVM


2007


Opname 2015 H1

2013

2014

2015 H1

2013

2014

2015 H1

in m 2

Bedrijfshal

Bedrijfskantoor

120.003

178.837

186.777

118

136

151

29.337

21

1.397

37

57

De Marslanden

56.253

78.590

91.808

73

95

105

8.127

17

478

39

57

Voorst

14.296

19.465

19.715

12

12

9

1.035

1

1.035

39

56

14.461

19.510

14

11

17

425

1

425

35

25.769

17.004

6

8

8

12.250

1

12.250

-

-

13.918

11.147

3

4

4

7.500

1

7.500

-

-

26.634

27.593

10

6

8

-

-

-

17

-






Aantal transacties

BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN Bedrijfsruimte

Een ruimtelijk zelfstandige eenheid die grotendeels in gebruik is voor werkzaamheden in de sectoren bouw, transport en logistiek, lichte en zware industrie, en groothandel. Gemengde kantoor- en bedrijfsgebouwen zijn meegenomen indien het bedrijfsdeel meer dan 50% van het gehele complex uitmaakt.

Opname

Verhuur- en verkooptransacties die op de vrije markt plaatsvinden. Gebruikers die in hun eigen huisvestingsbehoefte voorzien (de zogenoemde eigenbouw), worden niet tot de opname gerekend. Hetzelfde geldt voor sale-and-leasebackovereenkomsten en contractverlengingen. Vanaf 2011 registreert de NVM transacties vanaf 100 m². In verband met de consistentie in de historische reeksen en vergelijking met voorgaande jaren wordt hiervoor in een aantal gevallen nog de oude ondergrens van 750 m² aangehouden.

Aanbod

Bedrijfsruimte die direct beschikbaar is voor verhuur of verkoop. Bedrijfsruimten die in voorbereiding zijn en derhalve nog gebouwd moeten worden, worden in het aanbod niet meegeteld. Het aanbod omvat naast leegstaande en nog in aanbouw zijnde bedrijfsruimten ook ruimten die nog in gebruik zijn maar waarvan bekend is dat deze op korte termijn worden vrijgemaakt. Vanaf 2011 registreert de NVM het aanbod in gebouwen waarin minimaal 100 m² beschikbaar is. In verband met de consistentie in de historische reeksen en vergelijking met voorgaande jaren wordt hiervoor in een aantal gevallen nog de oude ondergrens van 750 m² aangehouden.

Huurprijs

De gerealiseerde kale huur per vierkante meter verhuurbaar vloeroppervlak, exclusief btw. Voor de berekening van de gemiddelde gerealiseerde huurprijs per m2 per jaar zijn objecten meegenomen vanaf een metrage van 100 m2.

Incentive

Verhuisvergoeding, inrichtingsbijdrage of (tijdelijke) korting op de huurprijs die de eigenaar bij verhuur aan de huurder verstrekt.

Onderzoeksverantwoording Aan de totstandkoming van deze publicatie is medewerking verleend door Arcuris Bedrijfshuisvesting (Almere), Van der Sande Makelaars (Breda), Van Groenigen Makelaardij (Haarlemmermeer), Colliers International (Eindhoven), Hauzer & Partners (Venlo), Klotz Bedrijfshuisvesting (Tilburg), KroeseTempert Bedrijfsmakelaars (Zwolle), Ooms Makelaars Bedrijfshuisvesting (Rotterdam), RéBM Bedrijfsmakelaardij (Amersfoort), Rob Swart Bedrijfshuisvesting (Zoetermeer), RSP Makelaars (Den Bosch), Snelder Zijlstra Bedrijfsmakelaars (Enschede) en Waltmann Bedrijfshuisvesting (Utrecht). De gegevens in deze rapportage zijn met de grootste zorg samengesteld. NVM Business geeft evenwel geen garanties op de volledigheid van de gegevens en accepteert geen aansprakelijkheid ten aanzien van de juistheid ervan.

Colofon Samenstelling Klaartje Asselbergs, Guido Raven. Bron gegevens NVM Data & Research, Nieuwegein. Vormgeving PROOF, Amsterdam. Fotografie Goodman. September 2015 NVM Business Fakkelstede 1 3431 HZ Nieuwegein Telefoon: (030) 608 51 85


ALMERE AMERSFOORT AANBOD EN OPNAME VANAF 750 M 2

Recommend Documents