Raadsvoorstel Aan de raad van de gemeente Sliedrecht
Agendapunt: 10 B
Sliedrecht, 17 maart 2009
Onderwerp: Beleidsplan Mantelzorgondersteuning in Sliedrecht, 2009-2012 Samenvatting: Aanleiding Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hebben de belangen, positie en participatie van mantelzorgers meer aandacht en erkenning gekregen. Met prestatieveld 4 (Wmo) heeft de ondersteuning van mantelzorgers een belangrijke wettelijke basis gekregen. Bijgaande beleidsnotitie vormt een uitwerking van actiepunt 9 van het Wmo-beleidsplan inclusief uitvoering pilot. Er is ook een link met actiepunt 14: vrijwilligersbeleid. Voor de ondersteuning van vrijwilligers en actief burgerschap wordt verwezen naar de notitie "Vrijwillige inzet in Sliedrecht" van 27 februari 2009. Beide notities zullen op 30 maart 2009 integraal ter bespreking aan de gemeenteraad worden aangeboden. Doelen uit het Wmo-beleidskader Bij de ondersteuning van de mantelzorger zal de nadruk liggen op de volgende doelen: er is voldoende en passende ondersteuning voor mantelzorgers en zij weten deze ondersteuning ook te vinden en mantelzorgers weten zich gewaardeerd en gesteund in hun onontbeerlijke werk. De ondersteuning van mantelzorgers wordt lokaal inkleuring gegeven. Bij de indicatiestelling van individuele voorzieningen worden de behoeften en knelpunten meegenomen (Beleidsuitspraak 16). Definities Mantelzorg kan omschreven worden als langdurende zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden aan een hulpbehoevende door personen uit diens directe omgeving, waarbij zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie en de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt. Mantelzorgers leveren een belangrijke bijdrage aan de samenleving in het kader van de Wmo en de Civil society. Onder respijtzorg valt vrijwillige en professionele ondersteuning, waarbij de zorgtaken, meestal tijdelijk, van een mantelzorger door derden worden overgenomen, waardoor de mantelzorger even vrijaf heeft. Mantelzorgondersteuning is de verzamelterm voor voorzieningen en diensten die de draagkracht van mantelzorgers vergroten of de draaglast verlichten. In de ondersteuning van mantelzorgers spelen (zorg)vrijwilligers en professionals een belangrijke rol. Belangrijkste conclusies uit onderzoeken Het aantal mantelzorgers van 18 jaar en ouder is jaarlijks 3,4 miljoen; waarvan 2,4 miljoen mensen (13% van de beroepsbevolking) langer dan drie maanden of meer dan acht uur per week hulp bieden. In Zuid-Holland verlenen 22.000 mensen (12% van de volwassenen) mantelzorg; de grootste groep bestaat uit vrouwen van 50 tot 65 jaar. Een prognose die het Tympaan Instituut in opdracht van de provincie Zuid-Holland heeft uitgevoerd blijkt dat Sliedrecht in 2010 over 3.539 mantelzorgers zal beschikken. Met name Turkse en Marokkaanse ouderen ontvangen veel mantelzorg. Het percentage mantelzorgers is ondanks individualisering, verhoogde arbeidsparticipatie van vrouwen en de verhoogde vraag naar
mantelzorg de afgelopen 15 jaar stabiel gebleven, maar bestaat tegenwoordig uit meer ouderen en werkenden. Bijna eenderde van de overbelaste mantelzorgers verleent 21 uur of meer zorg per week. Aandachtspunt is de grote groep mantelzorgers die zich overbelast voelt. Veel mantelzorgers maken nog geen gebruik van ondersteuning. Dit ligt vooral aan de mate van bekendheid en toegankelijkheid van de aangeboden ondersteuning. Mensen met een zwak sociaal netwerk kunnen minder terugvallen op mantelzorg en behoren tot een risicogroep. Voor Sliedrecht ontbreken een kwantitatieve en kwalitatieve analyse. Die verwachten wij alsnog vanuit de Benchmark en cliënttevredenheidsonderzoek (SGBO) en de Sociale Monitor 2009 Drechtsteden. Op basis van deze nieuwe gegevens kunnen wij onze doelen en resultaten meten en zonodig bijstellen. Wat komt er verder op ons af De AWBZ staat nog altijd onder druk. De staatssecretaris wil met de pakketmaatregel en de maatregel psychosociaal budget en taken overhevelen naar onderwijs, jeugdzorg en gemeenten (Wmo). Dit zal ook zijn weerslag hebben op de mantelzorger. Eén op de acht werknemers is mantelzorger. Het thema mantelzorg en arbeid vormt een van de speerpunten van de staatssecretaris van VWS (beleidsbrief "Voor elkaar"). Het benaderen van werkgevers is een thema dat we regionaal zullen oppakken (MEE). Pilot informatie en advies In opdracht van de zes gemeenten in de Drechtsteden is in 2008 een vijftal pilots van start gegaan met als doel om kennis en ervaring op te doen met nieuwe vormen van mantelzorgondersteuning. De Sliedrechtse pilot heeft als doelstelling om zoveel mogelijk mantelzorgers via het Serviceloket toegang te bieden tot die specifieke informatie, advies en ondersteuning waaraan men behoefte heeft. Deze pilot is juni 2008 van start gegaan en in januari 2009 afgerond (bijlage 1: Evaluatie pilot, Sander Fooij). Op basis van de pilot heeft het Serviceloket haar informatie- en adviesfunctie uitgebreid tot de doelgroep mantelzorgers. Hieraan is in juni 2008 een campagne voorafgegaan en een nieuwe folder geïntroduceerd. Tevens is een vragenformulier ontwikkeld, behulpzaam bij het contact met mantelzorgers en het inventariseren van de ondersteuningsbehoefte. Het streven is om dit middel breder (huisbezoeken) in te gaan zetten. Hierover willen we in overleg met de SDD. Met de pilot zijn goede resultaten behaald en dit heeft geleid tot een aantal nieuwe initiatieven. Toch is het aantal mantelzorgers dat tijdens de pilot (fysiek of telefonisch) het Serviceloket heeft benaderd van ongeveer 15 mensen (gemiddeld 3 contacten per maand) teleurstellend te noemen. Geconcludeerd kan worden dat een belangrijk deel van de mantelzorgers die geconfronteerd worden met een bepaalde problematiek geen actie onderneemt om gebruik te maken van ondersteuning. Dit heeft te maken met het feit dat zij nog onvoldoende bewust zijn van de eigen situatie en onbekend met het zorgaanbod. In de signalering, herkenning, advisering en doorverwijzing van mantelzorgers speelt de eerstelijnszorg en met name huisartsen nog een te afwachtende en te ondergeschikte rol. Regionale afspraken Op 18 december 2008 heeft het Drechtstedenbestuur besloten om in de tweede helft van 2009 en 2010 gezamenlijke activiteiten uit te voeren en een deel van de lokale Wmo-middelen voor mantelzorgondersteuning in te zetten voor regionale activiteiten, uit te voeren door MEE Zuid-Holland Zuid en De Grote Rivieren. Ambitie, doelen en resultaten Mantelzorgers nemen een belangrijke plaats in de Sliedrechtse samenleving. Het zelf verantwoordelijkheid nemen voor de zorg voor een naaste stelt mensen met een beperking of chronische ziekte in staat om langer in de eigen omgeving te blijven wonen en kan een beroep op zwaardere en duurdere professionele zorg worden uitgesteld of voorkomen. Om te bereiken dat Sliedrechters ook de komende jaren bereid blijven om mantelzorg te verrichten, wil de gemeente zorgen voor een goede ondersteuningsstructuur.
-2-
Beleidsuitspraken 1. Door het bieden van goede voorlichting, informatie en advies worden mantelzorgers en hun omgeving beter bereikt. Hierbij is het essentieel om gebruik te maken van het bestaande netwerk van vrijwilligers en professionals rond de mantelzorgers en hierop zonodig extra te investeren. 2. Door een adequaat ondersteuningsaanbod worden mantelzorgers ontlast bij hun zorgtaken. De ondersteuning is vraaggericht (maatwerk) en gericht op het hele systeem van de mantelzorger (zorgvrager, familie en omgeving). Zo wordt overbelasting van de mantelzorger voorkomen of weggenomen, waardoor mantelzorgers volwaardig aan de samenleving kunnen deelnemen. 3. De ondersteuning van mantelzorgers (spilzorgers) die geen hulp hebben vanuit het eigen netwerk of door professionals of deze hulp onvoldoende weten te vragen krijgt hierbij extra prioriteit. 4. Onze ambitie is dat het aantal overbelaste mantelzorgers de komende jaren zal afnemen. Dit willen we tweejaarlijks meten vanuit de Sociale Monitor Drechtsteden, te starten vanaf medio 2009 (eerste nulmeting). Ook vanuit de jaarlijkse benchmark en het cliënttevredenheidsonderzoek kunnen we belangrijke beleidsinformatie halen. Basisfuncties mantelzorgondersteuning Om alle functies van mantelzorgondersteuning inzichtelijk te maken heeft het rijk acht basisfuncties, die gemeenten verder vorm moeten geven, ontwikkeld. Die zijn: informatie, advies en begeleiding, emotionele steun, educatie, praktische hulp, respijtzorg, financiële tegemoetkoming en materiële hulp. De gemeente wil dat de instellingen een aanbod genereren dat alle basisfuncties omvat en dat voldoende uitgaat van de vraag van de mantelzorger (maatwerk) en waarbij de participatie van de mantelzorger centraal staat. De interventies moeten elkaar aanvullen en versterken. Het bestaande netwerk moet worden benut en geïntensiveerd. Het aanbod moet voldoende sluitend zijn en elkaar zonodig versterken. Actiepunten 1. Om meer inzicht te krijgen in aantallen en mate van problematiek rond de mantelzorg in Sliedrecht (waaronder mate van overbelasting) zullen we de benchmark, cliënttevredenheidsonderzoek en de Sociale Monitor 2009 gebruiken als nulmeting, op basis waarvan we onze ambities en acties bijstellen. 2. Informatie- en adviesfunctie met betrekking tot de mantelzorg wordt als onderdeel in het serviceloket voortgezet en geïntegreerd. Het loket is de spil in het netwerk rond mantelzorgers en vormt de belangrijkste toegang tot het aanbod. We vragen de SDD het vragenformulier mantelzorg (beslisboom) breed in te gaan zetten bij de huisbezoeken binnen de Drechtsteden. 3. MEE Zuid-Holland Zuid gaat zich in haar rol als regionaal kennis- en expertisecentrum in 2009 en 2010 richten op de functies: deskundigheidsbevordering, innovatie van de keten, communicatie en afspraken met bovenlokale partners. MEE ZHZ draagt daarnaast zorg voor het werven, matchen en ondersteunen van de (vrijwillige) respijtzorgers. 4. Ouderenwerk opent in maart 2009 een Mantelzorgpunt en nieuwe website. Vanuit het steunpunt worden contacten onderhouden met mantelzorgers en het veld. Rond de introductie willen we in maart 2009 een campagne voeren (Internet en Kompas). Ouderenwerk zal lichte vormen van individuele mantelzorgondersteuning (ouderenadviseurs) bieden. Vanaf 2009 zal Ouderenwerk maandelijks in het Kompas diverse thema's presenteren, waaronder mantelzorg (publiekscampagne). 5. De gemeente ontwikkelt in samenwerking met Acquest en het veld een mantelzorggids die belangrijke en laagdrempelige informatie voor mantelzorgers en professionals bevat. De gids wordt medio 2009 voor het eerst uitgebracht. Hieromheen wordt een aparte publiciteitscampagne georganiseerd. 6. Huisartsen, wijkverpleging, thuiszorg, apotheek en fysiotherapie hebben een essentiële rol bij de vroegsignalering, preventie, voorlichting en toeleiding van mantelzorgers naar het ondersteuningsaanbod. De gemeente gaat hen meer betrekken bij de ondersteuning van
-3-
7.
mantelzorgers d.m.v. een presentatie in het eerstelijnsoverleg en een speciale campagne rond de Mantelzorggids. De evaluatie van het beleid vindt voor het eerst over drie jaar plaats (2011) binnen de evaluatie van het vierjaren Wmo-beleidsplan en bijstellingen op basis van het nieuwe vierjaren beleidsplan Wmo voor de periode 2012-2015.
Inspraak Bij vorming van het beleid is een vertegenwoordiging vanuit de Wmo-adviesraad betrokken geweest. Het conceptbeleidsplan is op 12 maart jl. ter advisering aan de Wmo-adviesraad verzonden. De adviespunten zijn in bijgaand document samengevat en zullen in de beleidsnotitie worden verwerkt. Aanleiding: Wmo-beleidskader Sliedrecht en Beleidsplan Wmo Sliedrecht 2008-2012. Alternatieven, keuze en overwegingen t.a.v. het voorstel: n.v.t. Financiële aspecten: Als we kijken naar de gemeentebegroting 2009, onderdeel Wmo, zien we dat er voor de verbreding taakstelling Ouderenwerk geld beschikbaar is gesteld, waarvan een deel mede betrekking heeft op de ontwikkeling van mantelzorg en vrijwilligersbeleid. Daarmee zijn beleidsdoelen uit het Wmobeleidsplan in de begroting geborgd (Programma 084, 34330/60840001). Voor de lokale inzet van de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers door Ouderenwerk is jaarlijks € 17.000 begroot. Op basis van de ervaringen willen we bezien hoe we de verbredingsmiddelen op termijn over de verschillende programma-onderdelen zullen inzetten. De invulling zal plaatsvinden op basis van uitvoeringsovereenkomsten met Ouderenwerk. Vanuit het Wmo-budget gaat in 2009 een bedrag van € 48.505 (Programma 084, 42500) naar MEE voor ondersteuning mantelzorgers en zorgvrijwilligers. Dit is inclusief € 10.944 die Sliedrecht in 2009 en 2010 voor bovenlokale taken bijdraagt. Door de Drechtsteden wordt hiervoor gezamenlijk € 120.000 (ongeveer 25% van het oude CVTM-budget, dat in het Wmo-budget is opgegaan) ingezet. Jaarlijks kost mantelzorgondersteuning de gemeente Sliedrecht dus in totaal € 65.505 (dekking Wmo). Voor de ontwikkeling van de Mantelzorggids wordt in 2009 een eenmalige bijdrage van € 5.000 (Acquest) gedaan vanuit het Wmo-deel dat in 2008 is gereserveerd voor de pilot. Communicatie: Rond de introductie van het Mantelzorgpunt (maart 2009) en de Mantelzorggids (juni 2009) worden door Ouderenwerk in samenwerking met de gemeente verschillende communicatiemomenten (publiekscampagnes) georganiseerd. Ouderenwerk heeft een maandelijkse pagina in het Kompas gehuurd voor diverse Wmo-onderwerpen, waaronder mantelzorg. Vervolgtraject: Vaststelling in gemeenteraad d.d. 14 april 2009 Advies opiniërende bijeenkomst: De leden van de opiniërende bijeenkomst willen het voorstel bespreken in de raad.
-4-
Voorgesteld besluit: Het Beleidsplan Mantelzorgondersteuning in Sliedrecht 2009-2012, vast te stellen.
Burgemeester en Wethouders van Sliedrecht, de secretaris, de burgemeester,
M.J. Verhoef
M.C. Boevée
-5-
Raadsbesluit
Concept
De raad van de gemeente Sliedrecht; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 17 maart 2009;
besluit:
Het Beleidsplan Mantelzorgondersteuning in Sliedrecht 2009-2012, vast te stellen.
Vastgesteld in de openbare vergadering van de raad der gemeente Sliedrecht op 14 april 2009 De griffier, De voorzitter,
A. Overbeek
M.C. Boevée
-6-
