M 200811
Administratieve (over)last
Perceptie van M KB-ondernemers over verplichte administratieve handelingen
J. Snoei Zoetermeer, november 2008
Administratieve lasten Het overgrote deel van de ondernemers in het MKB heeft maar weinig gemerkt van een administratievelastenreductie door het gevoerde overheidsbeleid op dit terrein. De sectoren industrie en financiële instellingen vallen hierbij vaak in negatieve zin op. Over het algemeen geldt dat het kleinbedrijf iets positiever is dan het middenbedrijf voor zowel ervaringen in het verleden als verwachtingen voor de toekomst. De verwachtingen voor de toekomst zijn voor het gehele MKB iets positiever geworden dan uit eerder onderzoek van EIM was gebleken. Op sommige terreinen is de ergernis van de MKB-ondernemers aanzienlijk afgenomen. Zo wordt de statistiekverplichting veel minder genoemd. Wel zijn er een aantal nieuwe ergernissen bijgekomen, die in een aantal sectoren voor grote administratieve overlast zorgen. Vermindering van de administratievelastendruk voor bedrijven staat op de agenda van het kabinet. Ook deze regeringsperiode is een verlichting van 25% in het vooruitzicht gesteld. EIM heeft een onderzoek uitgevoerd onder de leden van het MKB-Beleidspanel. Deze minirapportage gaat aan de hand van de beantwoording op een aantal stellingen in op de beleving en de verwachtingen van ondernemers in het MKB met betrekking tot de administratieve lasten. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan de orde:
mening van de ondernemers over het aantal overheidsregels en –verplichtingen, de eenvoud ervan en de tijd die de MKB-ondernemers eraan besteden;
effecten van het gevoerde overheidsbeleid op het terrein van admini-
de verwachtingen van de MKB-ondernemers;
beoordeling van de dienstverlening van de overheid aan de bedrijven;
ergerlijke verplichte administratieve handelingen en de duurste hande-
stratieve lasten voor de bedrijven;
lingen in termen van tijd.
2
1
Aantal overheidsregels en verplichtingen
A a n ta l ov er he i ds r eg e ls e n ve r p l ich t in ge n n e emt t oe Uit Tabel 1 blijkt dat 83% van de MKB-ondernemers aangeeft het (volledig) oneens te zijn met de stelling dat het aantal overheidsregels en verplichtingen gedaald is. In de afgelopen jaren heeft 7% van de respondenten een merkbare daling ervaren. In de financiële sector geeft slechts 2% van de MKB-ondernemers aan dat zij merken dat het aantal overheidsregels en verplichtingen daalt (zie de bijlage). Tabel 1
Stelling 1: 'Het aantal overheidsregels en verplichtingen dat mijn bedrijf moet naleven, is in de afgelopen jaren merkbaar gedaald' (%)
kleinbedrijf
middenbedrijf
totaal
volledig mee eens
1
1
1
mee eens
6
4
6
neutraal
9
7
9
mee oneens
54
51
54
volledig mee oneens
29
36
29
niet van toepassing
1
0
1
weet niet
1
1
1
wil niet zeggen
0
0
0
Bron: EIM, 2007.
Bij een eerdere meting van EIM in 2006 bleek 56% van de MKBondernemers in de komende 2 jaar een toename van administratieve lasten te verwachten. Uiteindelijk heeft 83% van de ondernemers een stijging van de lasten ervaren. De verwachtingen van de MKB-ondernemers zijn dus te positief gebleken.
3
2
Eenvoud overheidsregels en verplichtingen
O ve rh e i ds re g e ls en v e rp l i ch t ing en w o rd en c omp l e xe r Het overgrote deel (79%) van de MKB-ondernemers geeft aan dat de overheidsregels en verplichtingen die het bedrijf moet nakomen niet eenvoudiger zijn geworden. In het middenbedrijf ligt het percentage iets hoger dan in het kleinbedrijf. Opvallende sectoren zijn de industrie en de financiële sector. Hier geeft respectievelijk 5% en 2% van de MKB-ondernemers aan dat de overheidsregels en verplichtingen eenvoudiger zijn geworden. In de sectoren bouwnijverheid, vervoer, opslag en communicatie én de verhuur en zakelijke dienstverlening ligt dit percentage met ongeveer 10% beduidend hoger. Tabel 2
Stelling 2: 'De overheidsregels en verplichtingen die mijn bedrijf moet naleven, zijn in de afgelopen jaren merkbaar eenvoudiger geworden' (%)
kleinbedrijf
middenbedrijf
totaal
volledig mee eens
0
1
0
mee eens
8
7
8
neutraal
10
7
10
mee oneens
54
53
54
volledig mee oneens
25
30
25
niet van toepassing
2
0
1
weet niet
2
2
2
wil niet zeggen
0
0
0
Bron: EIM, 2007.
In eerder onderzoek naar de oorzaken van de verwachting dat de administratieve lasten zouden toenemen, werd een toenemende complexiteit van de wet- en regelgeving door ongeveer twee derde van de MKB-ondernemers genoemd. Nu blijkt dat uiteindelijk een nog groter percentage daadwerkelijk een toenemende complexiteit ervaart.
4
3
Tijdsbesteding aan administratieve handelingen
T i j d v oo r h et na k o me n va n a dm i ni st ra t i ev e ha n d e l ing en n e emt t oe EIM heeft de MKB-ondernemers de stelling voorgelegd dat de tijdsbesteding voor het nakomen van administratieve verplichtingen merkbaar is gedaald. Uit de resultaten komt naar voren dat veel bedrijven in de afgelopen jaren juist meer tijd hebben moeten besteden aan het nakomen van overheidsregels en -verplichtingen. Ruim 82% van de MKB-ondernemers zegt dat de bestede tijd niet is afgenomen. Slechts 6% geeft aan dat dit wel het geval is. Ook hier valt de financiële sector op. Slechts 2% van de MKB-ondernemers in deze sector geeft aan het (volledig) eens te zijn met deze stelling. Tabel 3
Stelling 3: 'De tijd die mijn bedrijf besteedt om te voldoen aan de overheidsregels en -verplichtingen is in de afgelopen jaren merkbaar verminderd' (%)
kleinbedrijf
middenbedrijf
totaal
volledig mee eens
0
0
0
mee eens
6
4
5
neutraal
9
5
9
mee oneens
56
56
56
volledig mee oneens
26
33
26
niet van toepassing
2
0
2
weet niet
1
2
1
Bron: EIM, 2007.
Later in deze rapportage zal nog nader worden ingegaan op de administratieve handelingen die de MKB-ondernemers genoemd hebben als meest tijdrovend.
5
4
Effecten overheidsbeleid
Verminderen administratieve lasten O nd e rn em e rs me rk en we i n ig va n h et g ev o er d e b e l e i d Tabel 4 laat zien dat 85% van de ondernemers in het MKB aangeeft dat zij binnen hun bedrijf weinig effect merken van het beleid van de overheid om de administratieve lasten te verminderen. Het middenbedrijf is iets negatiever dan het kleinbedrijf, maar in totaal merkt slechts 4% van de MKBondernemers duidelijk effect van het gevoerde beleid. De sectoren financiële instellingen en verhuur en zakelijke dienstverlening scoren het laagst. Hier geeft 2 en 3% van de respondenten aan duidelijke effecten van het gevoerde beleid te merken. Tabel 4
Stelling 4: 'De overheid heeft de afgelopen jaren zwaar ingezet op het verminderen van de administratieve lasten. Binnen mijn bedrijf zijn de effecten van dit beleid nu duidelijk merkbaar' (%)
kleinbedrijf
middenbedrijf
totaal
volledig mee eens
0
1
0
mee eens
4
2
4
neutraal
8
6
8
mee oneens
57
56
57
volledig mee oneens
27
33
28
niet van toepassing
2
0
2
weet niet
1
2
1
wil niet zeggen
0
0
0
Bron: EIM, 2007.
Verminderen overheidstoezicht en inspecties O nd e rn em e rs me rk en we i n ig eff ec t va n ve r m ind e r in g to e z ich t De ondernemers in het MKB is ook gevraagd of zij duidelijk effecten merken van het overheidsbeleid om de lasten van toezicht en inspecties te verminderen. Ongeveer een tiende deel geeft aan dat zij duidelijke effecten merken. Ruim twee derde (69%) van de ondervraagde MKB-ondernemers zegt dat er geen duidelijke effecten merkbaar zijn. In het kleinbedrijf zijn de ondernemers iets positiever dan in het middenbedrijf. In de sectoren financiële instellingen (2% eens), verhuur en zakelijke dienstverlening (6%) en de overige dienstverlening (7%) zijn de MKB-ondernemers het minst positief.
6
Tabel 5
Stelling 5: 'De overheid heeft de afgelopen jaren geprobeerd om de last die bedrijven hebben van overheidstoezicht en inspecties te verminderen. Binnen mijn bedrijf zijn de effecten van dit beleid nu duidelijk merkbaar' (%)
kleinbedrijf
middenbedrijf
totaal
volledig mee eens
1
1
1
mee eens
9
7
9
neutraal
14
13
14
mee oneens
47
50
47
volledig mee oneens
21
26
22
niet van toepassing
6
3
6
weet niet
2
1
2
wil niet zeggen
0
0
0
Bron: EIM, 2007.
Verwachting van toekomstig beleid om de administratieve lasten te verminderen V e r wa c ht in ge n la st en red uc t ie p os i t ie ve r De MKB-ondernemers is ook gevraagd naar hun verwachting van het beleid in de toekomst. De overheid zet ook de komende jaren in op een reductie van de administratieve lasten. Bijna een kwart van de MKB-ondernemers verwacht dat hierdoor de administratieve lasten van hun bedrijf zullen gaan verminderen. Ongeveer de helft verwacht er geen dalend effect van. In het kleinbedrijf heeft men iets positievere verwachtingen voor de toekomst dan in het middenbedrijf. MKB-ondernemers in de sectoren vervoer, opslag en communicatie (18%) en financiële instellingen (13%) hebben lagere verwachtingen van lastenreductie in de komende jaren. Tabel 6
Stelling 6: 'De komende jaren wil de overheid de administratieve lasten van bedrijven verminderen. Ik verwacht dat hierdoor mijn administratieve lasten de komende jaren zullen dalen' (%)
kleinbedrijf volledig mee eens
middenbedrijf
totaal
1
1
1
mee eens
23
19
23
neutraal
19
19
19
mee oneens
40
44
40
volledig mee oneens
12
13
12
niet van toepassing
1
0
1
weet niet
4
4
4
wil niet zeggen
0
0
0
Bron: EIM, 2007.
7
In een eerder onderzoek van EIM (2005) waren de verwachtingen van de ondernemers negatiever. Toen verwachtte slechts 6% een daling van de administratieve lasten door het beleid van de overheid. Bijna twee derde van de MKB-ondernemers verwachtte destijds een toename van de lasten en 30% dacht dat de lasten gelijk zouden blijven. Belangrijke oorzaken van een stijging in de administratieve lasten die toen genoemd werden, waren een toename van wet- en regelgeving en een toenemende complexiteit.
5
Cijfer voor de dienstverlening van de overheid
D i e ns tv er l en i ng ov e rh e id s co o rt g em i dd e l d o nvo l d oe nd e De MKB-ondernemers is gevraagd een rapportcijfer te geven voor de dienstverlening van de overheid aan hun bedrijf. In Tabel 7 staat een overzicht van de beoordeling die door het klein- en het middenbedrijf gegeven is. Iets meer dan de helft (51%) van de bedrijven geeft de overheid een voldoende voor de dienstverlening aan hun bedrijf. Het gemiddelde cijfer was een 5,2 en een 6 werd het meest gegeven. Tabel 7
Beoordeling dienstverlening door de overheid (%)
beoordeling onvoldoende grootte
totaal voldoende
kleinbedrijf
49
51
100
middenbedrijf
51
49
100
49
51
100
totaal Bron: EIM, 2007.
6
Ergernissen
Het overzicht van de verplichte administratieve handelingen waar de MKBondernemers zich het meest aan ergeren laat in de loop van de jaren behoorlijke verschuivingen zien. Zo blijken onderwerpen als milieu en arbo te zorgen voor grote ergernis. Statistieken zijn bij de laatste meting aanzienlijk gedaald op de lijst met ergernissen. De meest ergerlijke administratieve verplichtingen blijken niet altijd verantwoordelijk voor hoge kosten. Bijna 90% van de MKB-ondernemers geeft aan dat zij zich ergeren aan administratieve handelingen. Tabel 8 laat een overzicht zien van de 10 administratieve handelingen die in dit kader het meest genoemd zijn. In 2007 ergeren de meeste MKB-ondernemers zich aan handelingen met betrekking tot het milieu, de arbowetgeving en alle handelingen die met de belastingdienst te maken hebben.
8
Tabel 8
Administratieve verplichtingen waar MKB-ondernemers zich het meest aan ergeren
administratieve verplichting
percentage in 2007 percentage in 2006
1
Milieu
12,9
3,0
2
Arbo
10,3
3,7
3
Belastingaangiften
10,0
10,6
4
Administratie (incl. factuurplicht/jaarrekening)
9,3
1,0
5
Administratie personeel
7,8
5,0
6
Aanvragen vergunningen
5,0
1,9
7
Strikte controles/toezicht
4,5
0,7
8
Statistieken/enquêtes
3,8
16,4
9
Veiligheid/brandveiligheid
3,4
0,4
10 Gemeentelijke verplichtingen
2,5
0,7
69,5
43,4
Totaal Bron: EIM.
In 2005 heeft EIM al onderzoek gedaan naar de handelingen die de meeste ergernis opleverden. Met name statistieken/enquêtes en de arbo kwamen toen hoog op de lijst te staan met respectievelijk 17 en 10% van de MKBondernemers. De ergernis over de statistiekverplichting is in de loop van de jaren sterk gedaald naar 4%. Mogelijke oorzaak van deze daling kan zijn automatisering en koppeling van gegevens. Ook hebben bedrijven de mogelijkheid om zich voor niet-verplichte enquêtes af te melden via infofilter. Andere verplichte administratieve handelingen met betrekking tot het milieu, arboregels en de administratie in het algemeen zijn echter aanzienlijk toegenomen.
N i eu w e er g er n is se n Een aantal regels wordt bij de laatste meting voor het eerst genoemd. Zo komt de ergernis rond het rookbeleid naar voren. Ook de regelgeving rondom de Wet Financiële Dienstverlening (WFD) en de Wet Financieel Toezicht (WFT) zijn nieuw in de lijst en zorgen in de betreffende sector voor grote ergernis. Opvallend is ook de daling van de ergernis rondom de BTW. In 2006 ergert nog bijna 4% zich hieraan, maar in 2007 is dat percentage teruggelopen tot ruim 1%. Een andere opvallende daling van ergernis betreft het meerdere keren of het nutteloos moeten aanleveren van informatie. In 2005 werd het aanleveren van nutteloze/dubbele informatie bij de algemeen geldende ergernissen nog door 11% van de MKB-ondernemers genoemd. In de latere metingen voor dit onderzoek werd deze ergernis veel minder (1%) genoemd.
9
Tabel 9
Overige ergernissen van MKB-ondernemers inzake administratieve verplichtingen
administratieve verplichting
percentage 2007
percentage 2006
11
Kilometeradministratie
1,9
2,3
12
Bouwregelgeving
1,9
0,3
13
Voedselveiligheid/hygiëne
1,7
1,4
14
Tegenstrijdige regelgeving
1,7
0,3
15
Wijzigende regelgeving
1,5
0,9
16
Rookbeleid
1,5
0,0
17
Betutteling
1,5
0,0
18
BTW
1,3
3,9
19
Overbodige regelgeving/bureaucratie
1,2
0,4
20
Wet Financiële Dienstverlening
1,0
1,0
21
Wet Financieel Toezicht
0,8
0,0
22
Papierwinkel
0,8
0,1
23
Europese regelgeving
0,8
0,7
24
Sociale regels
0,7
0,0
25
Aanleveren dubbele informatie
0,6
1,0
26
Reprorecht
0,6
0,4
27
Douaneverplichtingen
0,5
0,4
28
Rijtijdenbesluit
0,5
0,0
29
Etikettering/verpakking
0,4
0,7
30
Legionella
0,2
0,4
31
Verkeersregels
0,2
0,0
32
Anders
0,1
11,3
33
Weet niet/geen antwoord
9,1
31,1
30,5
56,6
Totaal Bron: EIM, 2007.
7
Tijdrovende administratieve handelingen
A d m in i st ra t i e k os t M KB - on d e rn em er d e m ee st e t i jd Aan de MKB-ondernemers is gevraagd welke verplichte administratieve handelingen de meeste tijd kosten. Tabel 10 laat zien dat met name de administratie en het doen van belastingaangiften veel tijd in beslag nemen. De indeling van de verplichtingen die de meeste tijd kosten, en de in de vorige paragraaf getoonde indeling op basis van handelingen waar zij zich aan ergeren zijn niet aan elkaar gelijk. Zo kost de administratie voor 16% van de MKB-ondernemers de meeste tijd, maar deze wordt in 'slechts' 9% van de gevallen genoemd als ergerlijke verplichting. De mate van ergernis is dus
10
niet altijd afhankelijk van de hoeveelheid tijd die het voldoen aan de overheidsregels en verplichtingen met zich meebrengt. Waarschijnlijk zal het nut van de administratieve verplichting een belangrijke factor zijn voor de mate van ergernis. Als een bepaalde verplichting veel tijd kost, maar wel nuttig is voor het bedrijf, zal de ergernis minder zijn. Tabel 10
De administratieve handelingen die de meeste tijd kosten (%)
administratieve verplichting
genoemd
1
Administratie (incl. de factuurplicht/jaarrekening)
15,8
2
Belastingaangiften
12,4
3
Arbo/veiligheid
10,4
4
Milieu
9,4
5
Administratie personeel
7,6
6
Aanvragen vergunningen
4,3
7
Statistieken/enquêtes
3,6
8
Strikte controles/toezicht
3,1
9
BTW
2,4
10
Kilometeradministratie
1,8
11
Bouwregelgeving
1,3
12
Gemeentelijke verplichtingen
0,9
13
Douaneverplichtingen
0,3
14
Reprorecht
0,1
15
Anders
16
Weet niet Totaal
17,4 9,2 100
Bron: EIM, 2007.
In de categorie 'anders' werden zaken genoemd als de voedselveiligheid/hygiëne (2%), verplichtingen met betrekking tot de WFT/WFD (1%) en wijzigende/tegenstrijdige regelgeving (1%).
11
Bijlage
Tabel 11 toont het percentage van de MKB-ondernemers dat het (volledig) eens is met de in paragrafen genoemde stellingen. Tabel 11
Overzicht 'eens met de stelling' naar sectoren (%)
Sector
Stelling 1
Stelling 2
Stelling 3
Stelling 4
Stelling 5
Stelling 6
Industrie
9
5
5
4
9
25
Bouwnijverheid
7
10
7
5
14
26
artikelen
6
8
6
4
11
25
Logies en maaltijden
6
8
6
4
12
25
Vervoer, opslag en communicatie
5
11
10
7
12
18
Financiële instellingen
2
2
2
2
2
13
ning
6
10
5
3
6
25
Overige dienstverlening
7
8
6
5
7
29
Totaal
6
9
6
4
10
25
Handel en reparatie consumenten-
Verhuur en zakelijke dienstverle-
Bron: EIM, 2007.
Stellingen: 1: 'Het aantal overheidsregels en verplichtingen dat mijn bedrijf moet naleven, is in de afgelopen jaren merkbaar gedaald' 2: 'De overheidsregels en verplichtingen die mijn bedrijf moet naleven, zijn in de afgelopen jaren merkbaar eenvoudiger geworden' 3: 'De tijd die mijn bedrijf besteedt om te voldoen aan de overheidsregels en verplichtingen is in de afgelopen jaren merkbaar verminderd' 4: 'De overheid heeft de afgelopen jaren zwaar ingezet op het verminderen van de administratieve lasten. Binnen mijn bedrijf zijn de effecten van dit beleid nu duidelijk merkbaar' 5: 'De overheid heeft de afgelopen jaren geprobeerd om de last die bedrijven hebben van overheidstoezicht en inspecties te verminderen. Binnen mijn bedrijf zijn de effecten van dit beleid nu duidelijk merkbaar' 6: 'De komende jaren wil de overheid de administratieve lasten van bedrijven verminderen. Ik verwacht dat hierdoor mijn administratieve lasten de komende jaren zullen dalen'.
12
