AANDACHT VOOR KANKER

EEN COMMERCIËLE UITGAVE VAN MEDIAPLANET, GEDISTRIBUEERD DOOR HET FINANCIEELE DAGBLAD.

Nummer 3 / Maart ’12

Zet je in om de wensen van een kind met een levensbedreigende ziekte te vervullen. www.makeawishnederland.org

AANDACHT VOOR KANKER

4 TIPS

BEHANDELINGEN GERICHTER EN MEER OP MAAT

FOTO: SHUTTERSTOCK

Michel Rudolphie: ‘Door vroegdiagnostiek zijn we in staat om kanker steeds beter en sneller op te sporen.’ Nielka van Erp en Gerrit Meijer:

‘We moeten af van het credo one size fits all’

Erik van der Heijden:

‘Behandeling beter afstemmen door nieuwe vormen van medicatie’

Meander Oncologisch Centrum voor goede zorg bij kanker Meander Medisch Centrum in Amersfoort is een van de eerste ziekenhuizen in Nederland die het NIAZ-kwaliteitskeurmerk voor oncologische zorg heeft behaald. Extra zekerheid in onzekere tijden.

www.meanderoncologischcentrum.nl

2 · MAART 2012

DE UITDAGING Michel Rudolphie is directeur van KWF Kankerbestrijding. Voorlichting en wetenschappelijk onderzoek zijn volgens hem cruciaal om de ziekte kanker terug te dringen in ons land.

WIJ RADEN AAN Emile Voest internist-oncoloog en hoogleraar Medische Oncologie bij het UMC Utrecht

PAGINA 13

Aandacht andacht voor kanker

I

n 2020 verwachten we dat de incidentie van kanker, dat wil zeggen in hoeverre de ziekte voorkomt, gaat stijgen met 40 procent. Concreet betekent dit dat tegen die tijd er elk jaar 123.000 nieuwe gevallen van kanker bijkomen. Dat is een behoorlijke stijging. De belangrijkste oorzaak is wat we ook wel de ‘dubbele vergrijzing’ noemen; we worden als mens ouder dan vroeger en er komen steeds meer oudere mensen. Dat heeft onmiskenbaar impact.

Vroegdiagnostiek

Het goede nieuws is dat de sterfte als gevolg van kanker relatief lichtelijk afneemt. De oorzaak hiervan ligt onder meer in de vroegdiagnostiek. We zijn in staat om kanker steeds beter en sneller op te sporen. Ook zijn we ons meer bewust van de ziekte en hebben we betere middelen tot onze beschikking in de behandeling. Dat maakt dat er bijvoorbeeld meer mogelijkheden zijn om kanker onder controle te houden. De overleving neemt toe.

Onderzoek

Dat neemt niet weg dat er nog een hoop werk is te verzetten. Ik ben ervan overtuigd dat wetenschappelijk onderzoek hiervoor nog

steeds de basis is. KWF Kankerbestrijding financiert meer dan vijftig procent van alle wetenschappelijke kankeronderzoeken in Nederland. Een financiering waarvoor we overigens geheel van de maatschappij afhankelijk zijn. Gelukkig is de ziekte veel beter bespreekbaar en worden de drempels voor screening onder de bevolking lager. Uiteraard blijft preventie belangrijk. Er moet aandacht blijven voor het voorkomen van kanker. Stoppen met roken is het belangrijkste. Zo’n 30 procent van de kankersterfte kunnen we dan op termijn voorkomen.

Psychosociale kanten

Aan de andere kant leven er momenteel heel veel mensen met (de gevolgen van) kanker. Eén op de drie Nederlanders krijgt de ziekte, wat betekent dat iedereen ofwel zelf ooit patiënt wordt, of dit van een naaste beleeft. Naast een adequate behandeling moet er veel aandacht zijn voor ondersteuning van patiënten en verdienen de psychosociale kanten van de ziekte ook een belangrijke plaats in de zorg. Daarom werken we eraan dat die zorg en begeleiding toegankelijker worden. Zo is er al onze kankerinformatielijn waar mensen terechtkunnen met vragen en voor onder meer informatieve

brochures. Die voorziening trekken we breder en digitaliseren we ook. Een goed voorbeeld hiervan is het project kanker.nl, dat in de toekomst zal dienen als een soort community waarin de patiënt en zijn naasten niet alleen in contact kunnen komen met lotgenoten, maar ook terecht kunnen bij behandelaars. Informatie is essentieel voor wie met kanker te maken krijgt en dankzij dit project -waaraan hard wordt gewerkt- is de patiënt zelf de regisseur.

Kennis neemt toe

Michel Rudolphie Directeur van KWF Kankerbestrijding

‘De winst die is behaald ligt ook in het feit dat de kennis over kanker toeneemt. Daardoor wordt bereikt dat behandelingen meer op maat en gerichter kunnen zijn’

De winst die is behaald ligt ook in het feit dat de kennis over kanker toeneemt. Daardoor wordt bereikt dat behandelingen meer op maat en gerichter kunnen zijn. Voortschrijdende technieken maken het mogelijk om de ziekte volledig in kaart te brengen en steeds meer geldt hierin het begrip less is more; er kan veel speficieker worden behandeld. We weten veel over kanker. Het wordt steeds belangrijker dat de vertaalslag van onderzoek naar het bed van de patiënt vaker en sneller gebeurt. Daar gaat KWF zich voor inzetten.” MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

‘Op dit moment worden zo’n 900 medicijnen tegen kanker ontwikkeld, waarvan slechts vijf procent uiteindelijk een standaardbehandeling wordt. Dit kan beter, door nog meer kennis te verzamelen en uit te wisselen’

We make our readers succeed! AANDACHT VOOR KANKER 3E EDITIE, MAART 2012 Managing Director: Marc Reineman Editorial Manager: Stella van der Werf Business Development Managers: Reinoud Jager Project Manager: Ilonka Tuip Telefoon: 020-7077008 E-mail: [email protected] Gedistribueerd: Het Financieele Dagblad, maart 2012 Drukkerij: Dijkman Offset Mediaplanet contact informatie: Telefoon: 020-7077000 Fax: 020-7077099 E-mail: [email protected]

De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van het FD.

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar.

Oncologie is sinds jaar en dag één van de speerpunten van het UMC St Radboud. In het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO), onderdeel van het UMC St Radboud, komt alle expertise op het gebied van kanker samen in één oncologisch centrum. Hierdoor is iedere patiënt met kanker verzekerd van de meest optimale en innovatieve zorg, passend bij zijn/haar behoefte.

“Is het erfelijk?” Ewout Boesaard student

We behandelen 20.000 patiënten per jaar, werken in gespecialiseerde multidisciplinaire teams – voor alle tumorsoorten – en doen veel klinisch wetenschappelijk onderzoek waaraan patiënten kunnen deelnemen. Daarnaast beschikken we onder meer over een speciale polikliniek voor de ondersteuning van 18- tot 35-jarigen met kanker en zijn we in staat om routinematig binnen enkele weken vast te stellen of kanker erfelijk is.

Samen tegen kanker! www.umcn.nl/ruco

Darmkankermaand maart Maart is internationaal uitgeroepen tot Darmkankermaand. De Maag Lever Darm Stichting (MLDS) vraagt in samenwerking met artsen- en patiëntenorganisaties een maand lang extra aandacht voor de ziekte. Het overkoepelende thema van de campagne van de MLDS is ‘Denk vooruit, kijk achterom’. “Je ontlasting zegt veel over je gezondheid. Door regelmatig achterom te kijken naar je ontlasting ben je alert op eventuele veranderingen.”

Let op alarmsignalen! Darmkanker is een veelvoorkomende vorm van kanker. Jaarlijks krijgen meer dan 12.000 patiënten en hun naasten ermee te maken en dit aantal stijgt. Bijna 5.000 mensen overlijden elk jaar aan de gevolgen van de ziekte. Als darmkanker in een vroegtijdig stadium wordt opgespoord, is deze zeer ernstige ziekte goed te behandelen en bestaat er een grote kans op genezing. Darmkanker is een ziekte die binnen de taboesfeer valt. Uit publieksonderzoek van de Maag Lever Darm Stichting blijkt dat ruim 18 procent van de ondervraagden moeite heeft met praten over darmklachten, zelfs met de eigen huisarts. Dit is

een van de redenen waarom patiënten vaak pas in een laat stadium naar hun arts gaan. Om het belang van vroege opsporing en screening te benadrukken, is de maand maart internationaal uitgeroepen tot Darmkankermaand. Het is belangrijk alert te zijn op de alarmsignalen die kunnen wijzen op darmkanker. Ieder mens heeft een bepaald ontlastingspatroon, in regelmaat of soort. Wanneer dat plotseling blijvend verandert kan dat wijzen op een darmaandoening en is het verstandig om een afspraak te maken met de huisarts.

Voor al uw vragen: www.darmkanker.info

Foto-expositie

Fotograaf: Geert van Kesteren

Alarmsignalen • • • • • •

Een blijvende verandering in het ontlastingspatroon in regelmaat of soort ontlasting, zoals verstopping of diarree. Bloed en/of slijm in de ontlasting. Onverklaarbaar gewichtsverlies. Aanhoudende ongemakken in de buik, zoals buikpijn, krampen en een opgeblazen gevoel. Loze aandrang, of het gevoel dat de darm na de stoelgang niet volledig is geleegd. Constante vermoeidheid.

Deze klachten kunnen wijzen op darmkanker, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben. Bij bloed in de ontlasting is het belangrijk om direct naar de huisarts te gaan. Voor de andere klachten geldt dat het belangrijk is om naar de huisarts te gaan, als ze langer dan twee weken aanhouden. Uw huisarts kan inschatten of er reden is voor verder onderzoek.

‘Denk vooruit,kijk achterom’ In het kader van Darmkankermaand maart heeft de MLDS een foto-expositie ontwikkeld, met als thema ‘Denk vooruit, kijk achterom’. Gezien het taboe dat heerst rondom darmkanker kiest de MLDS voor een kunstzinnige verbeelding van dit voor veel mensen zware en abstracte onderwerp. De expositie is tot en met september te bezichtigen in twintig ziekenhuizen in Nederland.

Voor de foto-expositie hebben vijf professionele fotografen foto’s gemaakt die passen binnen het thema. De fotografen zijn: Bertien van Manen, Dana Lixenberg, Geert van Kesteren, Ringel Goslinga en Cynthia Boll. Zij belichten ieder een ander aspect van darmkanker. De foto’s van Bertien van Manen maken een knipoog naar het taboe en zorgen voor een lach, de portretfoto’s van Ringel Goslinga, over erfelijke darmkanker, zijn indrukwekkend door de pijnlijke realiteit. Dana Lixenberg fotografeert achter de schermen van een ziekenhuis op een MDL-afdeling en afdeling pathologie, Geert van Kesteren heeft als thema het bevolkingsonderzoek en Cynthia Boll volgt een patiënt met een tijdelijk stoma. Bezoek de foto-expositie in het ziekenhuis bij u in de buurt. Kijk voor de agenda op www.darmkanker.info

Wat moet uw doen? Help mee om darmkanker in beeld te brengen en het taboe te doorbreken. Dit kunt u doen door foto(‘s) te uploaden op www.darmkanker.info. Inzenden kan tot 1 mei 2012. Op de website kunt u ook stemmen op uw favoriete foto. Er worden twee winnaars gekozen, één door het publiek en één door een vakjury.

Prijzen Met uw foto maakt u kans op mooie prijzen, zoals een Olympus camera t.w.v. € 1000,-, of een weekendje weg in één van de Hampshire Hotels.

Fotograaf: Bertien van Manen

Fotowedstrijd Maak een foto over darmkanker en help zo mee om darmkanker in beeld te brengen.

Darmkanker is een ziekte die heel veel mensen raakt. Om Nederland bewust te maken van darmkanker, roept de Maag Lever Darm Stichting iedereen op om foto’s te maken die passen bij darmkanker en het thema ‘Denk vooruit, kijk achterom’.

STEUN

DE MAAG LEVER DARM STICHTING

IN DE STRIJD TEGEN DARMKANKER!

Voor meer informatie kijkt u op: www.darmkanker.info

Help de MLDS met uw gift op giro 2737. Of doneer via sms: Sms ‘Darm’ naar 4333 en u doneert € 1,50 aan de Maag Lever Darm Stichting.

Eénmalig €1,50/item

4 · MAART 2012

1 TIP

INSPIRATIE Vraag: Kunnen we zelf iets doen om te voorkomen dat we kanker krijgen? Antwoord: Hoewel we de ziekte nooit helemaal kunnen voorkomen, is er met preventie wel een hoop winst te behalen.

GEZOND LEVEN HELPT KANKER TE VOORKOMEN

Beter voorkomen… “Het is een bekend gegeven dat niet roken enorm helpt in het voorkomen van kanker. Maar minder bekend is dat door preventie zelfs 40 procent van alle kanker valt te voorkomen”, zegt Nicoline Hoogerbrugge. Ze is hoogleraar Erfelijke Kanker bij het UMC St Radboud. “Door niet te roken verklein je namelijk ook de kans op mond- en keelkanker en kanker van de dikke darm. Daarnaast heeft zes procent van alle kankersoorten als mede-oorzaak overgewicht en is vier procent toe te schrijven aan overmatig alcoholgebruik. Een verkeerd voedingspatroon is dus een enorme boosdoener”, zegt de hoogleraar.

Voorkomen

Er zijn factoren in het milieu en in de beroepssfeer die ook een rol spelen. Maar aan levenstijlfactoren zoals voeding en roken kan iemand zèlf wat doen om de ziekte te voorkomen. Toch ligt er volgens Hoogerbrugge niet genoeg nadruk op preventie in Nederland. “De politiek zit ons niet echt mee, bijvoorbeeld door de keuze van deze regering om de stimuleringsmaatregelen om te stoppen met roken uit het basispakket te schrappen. Er wordt maar weinig in preventie

van kanker geïnvesteerd, terwijl kanker toenemend op de kosten van de gezondheidszorg drukt.”

Vroegdiagnostiek

De hoogleraar ziet veel heil in een speciale preventiepoli die vermoedelijk nog dit jaar door het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) in Nijmegen wordt geopend. De preventiepoli gaat zich toeleggen op algemene voorlichting over kanker, maar ook de individuele, op de persoon toegespitste informatie. “Een andere tak van sport binnen de preventiepoli is de vroegdiagnostiek en daarmee valt nog een hoop te winnen. Iedereen kent het begrip bevolkingsonderzoek als goed voorbeeld hiervan. Minder bekend is het opsporen van mensen met een verhoogd risico op kanker. Dit gebeurt op basis van DNA-onderzoek en daar worden we gelukkig steeds beter in. Het doel is om een grote groep met een verhoogd risico tijdig te herkennen, zodat we de kanker in een zo vroeg mogelijk stadium kunnen opsporen, om zodoende iemand beter en sneller te kunnen behandelen”, zegt hoogleraar Hoogerbrugge.

Nieuw erfelijkheidsonderzoek

Bij die vroege opsporing en diagnostiek speelt erfelijkheidsonderzoek een belangrijke rol. Een relatief nieuwe vorm

‘Met vroegdiagnostiek valt nog een hoop te winnen’ Nicoline Hoogerbrugge Hoogleraar Erfelijke Kanker bij UMC St Radboud

is het zogeheten exoom sequencing. Klinisch geneticus in opleiding Marjolijn Jongmans vertelt: “Tot op heden konden we alleen die genen - waarvan we meenden dat ze van belang waren- stuk voor stuk nakijken, op zoek naar een fout in het DNA. Met exoom sequencing is het mogelijk om alle 20.000 genen tegelijk na te kijken. We pasten deze techniek toe bij enkele patiënten met kanker. Dit resulteerde in de ontdekking van genen waarvan nog niet bekend was dat ze kanker kunnen veroorzaken. Ook ontdekten we een vorm van natuurlijke ‘gentherapie’ waarbij een zieke stamcel tijdens de celdeling spontaan wordt gerepareerd.” Dit geeft volgens haar enorme hoop dat we dit in de toekomst kunnen gaan gebruiken in de behandeling van kanker of zelfs in de preventie hiervan.

Loodzwaar

‘Met exoom sequencing is het mogelijk om alle 20.000 genen tegelijk na te kijken’ Marjolijn Jongman Klinisch geneticus in opleiding

Hoogerbrugge: “Veel van de behandelingen van kanker zijn loodzwaar, en helaas overlijden er ook nog heel veel mensen aan de ziekte. Het is misschien wel de voornaamste reden waarom kankerpreventie veel meer aandacht verdient. We moet alles op alles zetten. Dat betekent in de praktijk: kennis vergaren en kennis verspreiden. De preventiepoli is hiervoor een belangrijke stap.” [email protected]

Erik van der Heijden Longarts in het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO)

Jaarlijks overlijden er in ons land 10.000 mensen aan longkanker. Toch is er ook winst behaald in diagnostiek en behandeling.

Het aantal mensen dat overlijdt aan longkanker is groter dan het aantal slachtoffers dat er door borst –en prostaatkanker valt te betreuren. De aanpak van de ziekte verloopt in het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) multidisciplinair,

Darmkanker Da armkanker

Het Palliatief Formularium

ISBN 9789031381791 ISB BN 9789 031381791 248 8 pagina’s pagina a’s Prijs Prij js € 24,5 24,50 50

ISBN 9789031385607 203 pagina’s Prijs € 22,95

Bestel snel en eenvoudig op www.bsl.nl

BSL_Advertentie_darmkanker_266x131.indd 1

MARJOLEIN STRAATMAN

Toegang to

Scan de code voor meer informatie

EXPERTS

21-03-2012 11:58:48

MAART 2012 · 5

Michiel Sedelaar Uroloog bij het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie

Innovaties diagnostiek prostaatkanker Innovaties op het gebied van prostaatkanker zijn er vooral in de diagnostiek. Hierdoor verbeteren ook de behandeling en overleving, zo laat Michiel Sedelaar weten. Hij is uroloog bij het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO).

HELPEN VOORKOMEN Door preventie is veertig procent van alle kanker te voorkomen. Roken en een verkeerd voedingspatroon zijn de grootste boosdoeners. FOTO: SHUTTERSTOCK

ot de beste zorg waarbij de longarts de regie houdt in de diagnostiek en behandeling. “Patiënten die naar ons verwezen worden, weten door onze sneldiagnostiek snel waar ze aan toe zijn.Binnen twee dagen zijn de diagnose en de best passende behandeling bekend”, vertelt longarts Erik van der Heijden.

Betere zorg

Behandelingen hangen natuurlijk af van stadium van de ziekte en kunnen bestaan uit een operatie, eventueel gecombineerd met chemo- en radiotherapie. “Nieuwe vormen van medicatie zorgen ervoor dat we de behandeling steeds beter op de persoon kunnen afstemmen.Waar som-

mige mensen vroeger een jaar te leven hadden, kunnen we nu in sommige gevallen met ‘targeted therapie’ de ziekte tot wel vier of vijf jaar onder controle houden. Ook bij de radiotherapie en in de chirurgische behandeling is veel verbeterd maar zijn de verschillen in Nederland helaas nog groot. In een eerste analyse van ‘Zichtbare Zorg 2011’ blijkt de kans op genezing na een operatie voor longkanker in ons ziekenhuis bijna tweemaal zo hoog als in sommige andere ziekenhuizen. Daar zijn we natuurlijk erg trots op, maar we vinden ook dat de patiënt altijd de beste zorg verdient. De beste zorg bij longkanker is gegarandeerd als medewerkers van de betrokken specialismen zich ge-

specialiseerd hebben in longkanker; van de cytologisch laborant tot aan de thoraxchirurg.”

Optimale behandeling

Om patiënten toegang te geven tot de beste zorg heeft het RUCO een intensieve samenwerking in een netwerk met regionale ziekenhuizen als bijvoorbeeld het Maasziekenhuis in Boxmeer en het Elkerlieck ziekenhuis in Helmond. “Patiënten krijgen zo de zekerheid dat ze een optimale behandeling krijgen, waar mogelijk in hun directe omgeving en indien nodig zoals bijvoorbeeld voor longchirurgie, in het UMC St Radboud. Dit netwerk willen we graag verder uitbreiden.”

“De PCA3 urinetest waarmee prostaatkanker is op te sporen en die in het UMC St Radboud is ontwikkeld, is één van de allereerste diagnostische testen met een zogeheten FDA-goedkeuring. Met behulp van onze unieke MRI-techniek zijn we in staat de tumoren heel nauwkeurig te lokaliseren zodat we deze heel gericht kunnen behandelen met bestraling of (robot)chirurgie, wat veel leed bij patiënten kan voorkomen. Voor de combinatie van deze technieken komen patiënten van over de grens bij ons”,zegt hij.

Geavanceerde apparatuur

Acceptatie

Wie longkanker heeft raakt geconfronteerd met levensvragen. Patienten hebben veel te verwerken en leren dit een plek te geven in hun leven. Voor wie dat moeilijk vindt, heeft het RUCO onder andere mindfulnesstrainingen. “Er is aandacht voor de psyche en voor het hebben van een levensbedreigende ziekte”, vertelt van der Heijden. “We merken dat met name patiënten in de palliatieve fase daar veel aan hebben. Maar al direct bij het eerste bezoek krijgt het onderwerp ‘acceptatie’ aandacht bij ons.” MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

“Momenteel zijn er in het UMC St Radboud ook operatiekamers in ontwikkeling die het gebruik van geavanceerde radiotherapeutische en radiologische apparatuur tijdens een operatie mogelijk maken. Hiermee hopen we nieuwe, patiëntgerichte behandelvormen te ontwikkelen.” Essentieel voor de aanpak is samenwerking tussen verschillende disciplines, zo meent Sedelaar. “In het RUCO wordt iedere nieuwe patiënt in een team van verschillende specialisten besproken en wordt gezamenlijk een behandelplan gemaakt. Zo wordt voorkomen dat er verschillende adviezen worden gegeven.”

Een kind vertelt de dokter niet alles

Het Jack Rabbit ziekenhuispaspoort doet dat wel Als je vaak in het ziekenhuis komt wil je niet meer aan iedere nieuwe dokter vertellen wat je lievelingsverhaaltje is of hoe je favoriete knuffel heet. Schrijf het allemaal op in je eigen Jack Rabbit ziekenhuispaspoort. Voor sponsoring en informatie: Jack Rabbit Foundation, Postbus 2078, 5260 CB Vught Tel.: (073) 657 97 91 www.jackrabbit.nl

Het belang van palliatieve zorg IKNL en palliatieve zorg De laatste fase van het leven is zowel voor patiënten als zorgverleners een moeilijke periode. Angst om te lijden, angst voor aftakeling en isolatie drijft patiënten en hun zorgverleners soms tot ingrijpende en onnodige behandelingen met bijbehorende bijwerkingen en risico’s. Tijdige inzet van gespecialiseerde palliatieve zorg leidt tot twintig procent minder ziekenhuisopnames in de laatste drie levensmaanden. Patiënten ondergaan minder belastende behandelingen en dat draagt bij aan de kwaliteit van leven in de laatste fase. IKNL is het landelijke kennis- en kwaliteitsinstituut voor de palliatieve zorg en biedt artsen, paramedici, verpleegkundigen, verzorgenden en andere zorgverleners advies op maat, richtlijnen en bij- en nascholing. Norbert Hoefsmit, bestuurder van IKNL: “Het is belangrijk dat zorgverleners

toegang hebben tot actuele en betrouwbare informatie, zodat patiënten de best mogelijk zorg krijgen, thuis of in een zorginstelling. Van oudsher hebben we veel producten en diensten ontwikkeld voor palliatieve zorg bij oncologische patiënten. In de praktijk blijkt dat veel van de kennis die we hebben opgedaan binnen de oncologie ook van toepassing is bij andere chronische aandoeningen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de richtlijnen voor het bestrijden van symptomen als pijn en benauwdheid. We hebben ook ziektegerelateerde richtlijnen ontwikkeld voor COPD, ALS, hartfalen en dementie en dat aanbod breiden we uit. Bij palliatieve zorg is een brede groep van zorgverleners betrokken. We zoeken naar mogelijkheden om de multidisciplinaire aanpak te bevorderen zodat alle informatie beschikbaar is op het moment dat het nodig is. Daarnaast werken we aan het ontwikkelen van een landelijke registratie om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de palliatieve zorg.”

FEITEN EN CIJFERS Per jaar overlijden zo’n 77.000 mensen aan een chronische aandoening. Daarvan is 75% ouder dan 65 jaar.

Chronische aandoening ● ● ● ● ● ● ●

40.000 aan kanker 10.000 aan beroerte (herseninfarct of hersenbloeding) 8.000 aan dementie 6.000 aan longaandoeningen (COPD) 6.000 aan hartfalen 3.500 aan diabetis mellitus 3.500 aan overige

Plaats van overlijden 31% thuis 28% ziekenhuis ● 25% verpleeghuis ● 10% verzorgingshuis ● 6% elders. ● ●

54% van de mensen die overlijden aan een chronische aandoening wordt in de laatste levensmaanden één of meerdere keren in het ziekenhuis opgenomen.

www.iknl.nl

MAART 2012 · 7

NIEUWS

KETEN Doordat er cijfers worden geregistreerd over kankerbehandelingen is het mogelijk het aantal diagnoses, de behandelingen en de kwaliteit van zorg van de gehele keten te zien. FOTO: SHUTTERSTOCK

Doelmatigheid in zorg goed voor patiënt en portemonnee

Kankerregistratie meet kwaliteit van zorg

Doelmatigheid in de zorg kent twee aspecten: kostenbesparing en de zoektocht naar het beste middel voor de individuele patiënt.

Het IKNL en het DICA registreren gegevens die te maken hebben met de diagnose van kanker en de te volgen behandelingen. De gegevens geven inzicht in de kwaliteit van de zorg, waardoor je gericht zaken kunt verbeteren.

Het aantal kankerpatiënten stijgt de komende jaren. Mensen leven langer en hebben dus meer kans kanker te ontwikkelen. Ook wordt kanker in een steeds vroeger stadium opgespoord, waardoor de overlevingskans stijgt. Dat betekent wel dat de zorgkosten steeds meer stijgen. Doelmatigheid in de zorg is dus belangrijk, aldus Norbert Hoefsmit, bestuurder bij het Integraal kankercentrum Nederland (IKNL), een kennis- en kwaliteitscentrum. Resultaten over behandelingen komen terecht bij het IKNL. Die deelt die kennis met artsen en ziekenhuizen. Je bent al doelmatig bezig als je de richtlijnen volgt, zegt Hoefsmit. “Die geven aan welke behandeling hoort bij een bepaalde vorm van kanker. Een oplossing is ook om, voordat je besluit tot behandeling, andere artsen te consulteren om te komen tot de beste behandeling.”

Waken voor overbehandeling

“Het is belangrijk om te kijken welke behandeling het beste is voor de patiënt, maar we moeten waken voor overbehandeling. Patiënt én arts zijn soms onzeker over de te volgen behandeling, ook al zijn er richtlijnen. Maar die onzekerheid leidt soms tot extra onderzoek en extra behandeling en omdat die behandelingen vaak duur zijn, stijgen daarmee ook

Peter Huijgens Voorzitter van de stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland (HOVON),

Norbert Hoefsmit Bestuurder bij het Integraal kankercentrum Nederland (IKNL)

de zorgkosten. Er wordt nu bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de vraag of je bij de behandeling met cytostatica (medicijnen om de groei van een tumor tegen te gaan) niet met de helft van de dosis toe kunt. Gebruik je minder, dan is dat goed voor patiënt én portemonnee.”

Behandeling individualiseren

De stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland (HOVON), houdt zich bezig met het verbeteren en bevorderen van behandelmethoden voor volwassen patiënten met ziekten als leukemie en lymfklierkanker. Volgens voorzitter Peter Huijgens is het belangrijk om te kijken hoe je het meest effectief met dure behandelingen kunt omgaan. “Daarom moet je studies doen bij patiëntgroepen en nieuwe behandelingen vergelijken met standaardbehandelingen. Alle patiënten moeten volgens die steeds vernieuwde standaardbehandelingen worden behandeld. Die behandelingen pak je niet zomaar uit een la, die moeten geïndividualiseerd worden, dat wil zeggen afgestemd worden op de individuele patiënt. Van alle patiënten worden gegevens verzameld in een ‘population based registry’ zodat je na verloop van tijd kunt zien of het middel doelmatig is ingezet, dat wil zeggen of het middel terecht is toegepast of terecht is weggelaten.” HELEEN DE BRUIJN [email protected]

Het Integraal kankercentrum Nederland verzamelt sinds 1989 gegevens over de diagnostiek, behandeling en overleving van alle patiënten met kanker in Nederland binnen de Nederlandse Kankerregistratie. Marlies Janssen, directeur netwerken bij IKNL: “De patholoog geeft ons een melding van een patiënt bij wie kanker is vastgesteld. Vervolgens onderzoeken wij na negen maanden, dus als de behandeling is afgerond, de dossiers van de patiënten. Daarin staat onder meer wat voor behandeling is uitgevoerd, hoe vaak er is geopereerd en hoe lang de wachttijden waren tussen verschillende behandelingen. Daarmee krijgen we inzicht in de kwaliteit van zorg: bijvoorbeeld of er volgens de richtlijn is behandeld en of het totaal aan behandelingen binnen een redelijke termijn is afgerond.”

Verbeteringen

Het IKNL werkt hierin samen met de Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA). Ook die verzamelt gegevens over kankerbehandelingen, maar richt zich vooral op het zorgproces in de ziekenhuizen. Bovendien koppelt DICA de resultaten op korte termijn terug aan de behandelaars. Die krijgen zo inzicht in de

Marlies Janssen Directeur netwerken bij het Integraal kankercentrum Nederland (IKNL)

Michel Wouters Hoofd van het Dutch Institute for Clinical Auditing FOTO: FRANK MULLER/ZORGINBEELD.NL (DICA)

kwaliteit van de door hen geleverde zorg en de punten waarop ze die kwaliteit kunnen verbeteren. Hoofd van de DICA, Michel Wouters: “We zijn drie jaar geleden begonnen met registratie van cijfers over darmkanker, maar doen dat nu ook voor borst-, slokdarm-maag en longkanker. We zien nu al duidelijke verbeteringen in de zorg.”

De hele keten

De toegevoegde waarde van samenwerking tussen DICA en de Nederlandse Kankerregistratie is, dat door onafhankelijke medewerkers op uniforme wijze informatie verzameld kan worden, aldus Janssen. “De registraties geven een compleet overzicht in het aantal diagnoses, de behandelingen en de kwaliteit daarvan. Een chirurg die een operatie uitvoert, is alleen met dat aspect bezig, die ziet niet de hele keten. Wij zien dat met onze gegevens wel.” Michel Wouters: “Vorig jaar zijn we gestart met een audit voor borstkankerbehandelingen. Daarvoor zijn kwaliteitsindicatoren opgesteld voor de hele keten van diagnostiek, behandeling en nazorg. In 2011 ging het om 7000 patiënten. We concluderen dat het niveau van borstkanker in Nederland gemiddeld hoog is, maar dat geldt niet in elk ziekenhuis. Met die audit kun je dus zien in welk ziekenhuis verbeteringen nodig zijn.” HELEEN DE BRUIJN [email protected]

8 · MAART 2012

TIP

2

NIEUWS

VERGELIJK VERSCHILLENDE BEHANDELINGEN EN METHODEN

MOHSMETHODE SPAART GEZONDE HUID HUIDKANKER ONBE Mohs microchirurgie is een operatietechniek om een huidtumor te verwijderen. Het spaart gezonde huid en geeft meer zekerheid.

Annik van Rengen Dermatoloog

Sommige vormen van huidkanker in het gezicht worden behandeld met Mohs micrografische chirurgie. Deze methode komt uit de VS en is in de jaren zestig ontwikkeld door Dr. Frederik Mohs. In de Verenigde Staten wordt de techniek standaard gebruikt voor de behandeling van een tumor in het aangezicht. Sinds 2000 hier en daar ook in Nederland. Dermatoloog Annik van Rengen werkt ook met Mohsmethode: “De techniek houdt in dat tumoren bij

patiënten onder plaatselijke verdoving krap worden weggesneden. De snijranden worden daarna nagekeken op de aanwezigheid van de tumor, door middel van het bekijken van kleine plakjes van de huid. Zit er nog een deel van zo’n tumor in de snijranden, dan kunnen we precies zien waar er nog iets in het gezicht is achtergebleven, waarna we ook dat wegsnijden.’’

Behandeling op maat

Volgens de dermatoloog is het een behandeling op maat.Bij andere operatiemethoden wordt vaak de tumor weggesneden met een ruime marge, om zeker te zijn dat de tumor is verdwenen. “Maar dan haal je soms een

deel van de gezonde huid weg. De Mohsmethode werkt weefselbesparend: je snijdt alleen dat deel weg, dat ook daadwerkelijk door de tumor is aangetast.’’ De Mohsmethode wordt veelal gebruikt om grote tumoren in het gezicht te verwijderen. Van Rengen: “De operatie is tijdrovend en dus relatief duur. Bovendien beheerst niet iedereen de techniek. En zitten huidtumoren op de rug of bijvoorbeeld de armen, dan is het cosmetisch gezien minder problematisch om ‘gewone’ operatiemethoden te gebruiken.’’ HELEEN DE BRUIJN [email protected]

■ Vraag: Hoe wordt huidkanker behandeld? ■ Antwoord: Meestal via conventionele chirurgie, maar steeds vaker ook met Mohs-microchirurgie

Martino Neuman Professor dermatologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Huidkanker is de onbetwiste nummer 1 van meest voorkomende soorten kanker. Eén op de zes (blanke) Nederlanders krijgt het, aldus dermatoloog Martino Neuman, professor dermatologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Grof gezegd zijn er twee soorten: de kwaadaardige moedervlek (melanoom) en de non-melanoma huidkanker. Bij deze laatste gaat het om de cumulatieve zonbelasting die tot huidkanker leidt, zegt Neuman. “Huidkan-

MAART 2012 · 9

Thuis monsters nemen Zogenaamde ‘thuistests’ werken drempelverlagend. Sommige mensen zijn sneller geneigd zelf een monster te nemen dan naar de arts te stappen. “Wel wil ik vermelden dat er nogal eens verwarring bestaat over het begrip ‘thuistest’. Het is niet zo dat je thuis op de bank meteen aan het testen kunt en er vervolgens een diagnose uitrolt.Het gaat feitelijk om het nemen van een monster thuis dat vervolgens naar het lab moet worden opgestuurd”, zegt Peter Snijders. Hij is hoogleraar moleculaire pathologie bij het Amsterdamse VUmc en onder meer betrokken bij onderzoek.

BEHANDELTRAJECT Een patiënt krijgt een zo effectief mogelijke behandeling, waarbij door de behandelaars op multidiciplinaire wijze wordt gewerkt. Ook revalidatie is daar een onderdeel van. FOTO: VUMC/DIGIDAAN

ETWISTE NUMMER 1 ker komt meestal voor in het gezicht, maar we zien steeds vaker dat vrouwen kleine plekjes krijgen over het hele lichaam. Die hebben liggen bakken in de zon.”

Chirurgie

Huidkanker wordt vaak behandeld met chirurgie. Een kwaadaardig melanoom (moedervlek) wordt altijd operatief verwijderd. Non-melanomen kunnen soms worden behandeld met fotodynamische therapie,waarbij een stof op de huid wordt aangebracht, die er in combinatie met licht voor zorgt dat kankercellen verdwijnen. “Chirurgie kent twee methoden: de conventionele chirurgie en de Mohsmicrochirurgie. Het eerste wordt nog

het meest gebruikt. De tumor wordt met een ruime marge verwijderd. Bij de Mohsmethode wordt krapper gesneden en tijdens de operatie microscopisch gecontroleerd op resterende kankercellen. Er zijn nog niet veel ziekenhuizen die de Mohsmethode toepassen.Het is een relatief dure ingreep en tijdrovend. De conventionele manier gaat sneller,waardoor je meer patiënten kunt behandelen. Maar met de Mohsmethode is de kans dat een tumor terugkomt veel kleiner. Bovendien is hierdoor de kans op functieverlies kleiner en op cosmetische fraaie resultaten groter.” HELEEN DE BRUIJN [email protected]

Peter Snijders Hoogleraar moleculaire pathologie bij het Amsterdamse VUmc

Uitstrijkje thuis

Inmiddels zijn zelfafnameverzamelaars getest die het vrouwen mogelijk maken om efficiënt thuis een monster van de vagina af te nemen, waarop vervolgens in het lab wordt gekeken naar moleculaire kenmerken van (voorstadia van) baarmoederhalskanker. “Hierdoor bereiken we een grotere doelgroep”,zegt Snijders. En ook voor andere kankervormen is het thuis monsters nemen helemaal niet denkbeeldig. Zo zullen monsters van ontlasting worden gebruikt voor het geplande screeningsprogramma voor dikke darmkanker, en is het niet ondenkbaar dat ook thuis verzamelde urinemonsters in de toekomst kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld prostaat- of blaaskankertesten. “Belangrijk is wel dat er goede biomarkers zijn om op dit soort monsters even efficiënt te kunnen testen als op materiaal dat door een arts wordt afgenomen.”

Therapie op maat In het VUmc Cancer Center in Amsterdam werkt men op multidisciplinaire wijze en ijvert men voor een therapie op maat. “Groot voordeel is dat in het Cancer Center de verschillende artsen en onderzoekers samenwerken, zowel in onderzoek als in de zorg. Op die manier proberen we behandelingen te verbeteren. Daarbij is er een grote interactie tussen laboratorium en kliniek”, vertelt CCA-directeur en afdelingshoofd oncologie Henk Verheul.

Multidisciplinaire aanpak

De multidisciplinaire aanpak helpt verbeteringen in (vroeg)diagnostiek Henk Verheul CCA-directeur en afdelingshoofd oncologie in het Amsterdamse VUmc FOTO: VUMC/DIGIDAAN

en behandeling snel door te voeren. “Zo onderzoeken en ontwikkelen we testen om kanker vroegtijdig op te sporen en specifieke biologische eigenschappen van kanker te karakteriseren, waarbij het onderzoek hand in hand gaat met de onderzoekers in het lab.”

Irma Verdonck Bijzonder hoogleraar Leven met Kanker in het VUmc

Kwaliteit van leven Om het leven met kanker draaglijker te maken, bestaan diverse programma’s. Zo wordt de kwaliteit van leven zo veel mogelijk behouden.

“Hoe het gaat met mensen die kanker hebben, is vaak onderwerp van onderzoek. Wat het betekent voor hun dagelijks leven net na de diagnose, en tijdens het hele verdere traject”, vertelt bijzonder hoogleraar Leven met Kanker Irma Verdonck van het VUmc. “Veel voorkomend zijn aan kanker gerelateerde vermoeidheid, angst en depressie, slaapproblemen, moeizame terugkeer naar het werk, tumorspecifieke klachten en problemen met seksualiteit. Door monitorstudies en het ontwikkelen en evalueren van speciale programma’s proberen we oplossingen te vinden.”

Persoonlijk

Een speerpunt is therapie op maat. Dankzij de samenwerking van de verschillende disciplines ontstaat er een geheel beeld van de tumor op genetisch en eiwitniveau, maar ook door toepassing van de nieuwste imagingtechnieken. “Met al deze technieken onderzoeken we hoe we de behandeling beter op de persoon en diens kanker kunnen richten. Het streven is dat we daarmee ooit naar 100 procent werkzaamheid van behandeling gaan.”

Zo zijn er zelfhulpprogramma’s waarin patiënten onder meer op zoek gaan naar wat belangrijk is in hun leven en de problemen op een rij zetten. “We bekijken welke oplosbaar zijn en geven laagdrempelige en eenvoudige oefeningen en tips die mensen echt verder helpen. Ook zijn er speciale beweegprogramma’s om de conditie zo veel mogelijk op peil te houden.Om beter te weten wanneer welk programma het best werkt, verrichten we diverse studies. Zo werken we toe naar een persoonlijke aanpak in plaats van one size fits all.”

HELEEN DE BRUIJN

MARJOLEIN STRAATMAN

[email protected]

[email protected]

Speerpunt

bank nr ABN 44 50 40 459 tnv stichting VUmc CCA

bank nr ABN 44 50 40 459 tnv bank stichting nr ABNVUmc 44 50 CCA 40 459 tnv stichting VUmc CCA

De nieuwe standaard voor de behandeling van kanker “Gepersonaliseerde geneeskunde is simpelweg geneeskunde. Het doel is het accuraat diagnosticeren van ziekten en deze vervolgens effectief behandelen. De nieuwste diagnostische methoden, ontwikkelingen in de genetica en resultaten van modern geneesmiddelenonderzoek stellen ons in staat dit doel te bereiken.” Dr. Andreas Penk President van Pfizer Oncology Europe

Gepersonaliseerde oncologie is een veelbelovende nieuwe benadering van wetenschap en medische zorg. De toepassing van nieuwe moleculaire en diagnostische technieken maakt zeer gericht gebruik van geneesmiddelen mogelijk die passen bij de genetische eigenschappen van bepaalde aandoeningen. Op deze manier krijgen patiënten de behandeling die de beste resultaten voor hen oplevert.

VERBETERING VAN DE NAUWKEURIGHEID VAN BEHANDELINGEN De individuele eigenschappen van een patiënt worden vaak beschouwd als bepalend voor de behandelwijze. Hieronder vallen eerdere behandelingen, omgevingsfactoren, gedragsvoorkeuren en het genetisch profiel van de patiënt. Met name bij gepersonaliseerde geneeskunde staat het genetisch profiel van aandoeningen centraal, omdat daaruit informatie kan worden verkregen op basis waarvan de meest geschikte behandeling kan worden gekozen. Er bestaan verschillende synoniemen voor gepersonaliseerde geneeskunde, zoals geneeskunde op maat en gestratificeerde of geïndividualiseerde geneeskunde. In alle gevallen wordt bedoeld dat er naar een betere match wordt gezocht tussen geneesmiddelen/behandelingen en de patiënt. Met behulp van moleculaire tests en de toepassing van nieuwe diagnostische technieken kunnen artsen de nauwkeurigheid van behandelingen verbeteren en het aantal ineffectieve behandelingen en ongewenste bijwerkingen verminderen.

GEPERSONALISEERDE GENEESKUNDE VOOR DE BEHANDELING VAN KANKER In de oncologie weten we al heel lang dat niet elke kankerbehandeling geschikt is voor elke tumor of effectief is bij elke patiënt. Inzicht in de complexiteit van kanker is zeer waardevol, aldus Mace Rothenberg, Senior Vice President van Clinical Development & Medical Affairs bij Pfizer Oncology: “In de afgelopen decennia is ons begrip van kanker veranderd van een eenvoudig beeld van één enkele aandoening naar inzicht in een complexe groep van aandoeningen met verschillende oorzaken.” Vooruitgang op het gebied van genoomonderzoek heeft het mogelijk gemaakt kankerpatiënten effectiever te behandelen door therapieën te ontwikkelen voor specifieke patiëntgroepen.

Oncology

656625_PFI_AdvOncologie266x195.indd 1

16-03-12 16:19

Last van vermoeidheid bij kanker?

Blij en vrolijk maakt u deze kinderen met een kleine donatie: Rabobank 119369648

stichting

Onze internettherapie helpt!

WWW.MINDERMOEBIJKANKER.NL

Onze missie Een glimlach teweeg brengen op het gezicht van een kind wat bezig is met zijn of haar race tegen kanker.

HDI-2012043 WT adv bijlageFD.indd 1

16-03-2012 13:55:08

w w w . r a c e n t e g e n k a n k e r. n l

meer informatie:

MAART 2012 · 11

INZICHT ONDERZOEK

GERRIT MEIJER Hoogleraar pathologie aan het VUmc

NIELKA VAN ERP Ziekenhuisapotheker in het LUMC

FOTO: J. VAN VELDHUISEN

EXPERTS

■ Vraag: Zijn er nieuwe ontwikkelingen in medicatie tegen kanker? ■ Antwoord: Zeker. Volgens kenners heeft personalised medicine de toekomst.

Ieder mens is anders. Ieder mens met kanker ook. Medicatie zou daarom dus ook veel persoonlijker moeten zijn om een optimale kans van slagen te hebben, menen ingewijden. Wat bij de één werkt doet dat immers (door tal van oorzaken) bij de ander niet. Personalised medicine heeft daarom de toekomst, zo menen zij. Het begrip houdt in dat het medicijn aansluit op de moleculaire kenmerken van de kanker, in een persoonlijke dosering afgestemd op het functioneren van het lichaam van de patiënt.

Goede diagnostiek

Het gebruik van deze ‘medicatie op maat’ kan echter niet zonder een goede diagnostiek, benadrukt Gerrit Meijer. Hij is als hoogleraar pathologie verbonden aan het VUmc. “Vanuit mijn vak haal ik uit weefsel relevante informatie

‘In het ideale scenario kijkt de specialist naar de biologische samenstelling van een tumor. Op basis daarvan kunnen we een medicijn kiezen’ om bijvoorbeeld het onderscheid tussen goed- en kwaadaardig te maken. Maar dit zegt nog niets over of de patiënt baat heeft bij een specifieke behandeling. Er is naar mijn mening te weinig aandacht voor diagnostiek, een eerste vereiste voor meer persoonlijke medicatie.” “Doordat het systeem nog on-

voldoende op personalised medicine is ingesteld ontvangen patiënten soms middelen die niet bij hen passen. In het ideale scenario kijkt de specialist naar de biologische samenstelling van een tumor. Die is uit te lezen, door te constateren of er sprake is van DNA –RNA-, of eiwitafwijkingen in de tumor. Op basis daarvan kunnen we een medicijn kiezen. Deze manier van werken begint nu ietwat op gang te komen. De uitdaging is wel dat medisch personeel de ervaring met diagnostiek blijft opbouwen. Het is helaas zo dat deze moleculaire diagnostiek op weefselmonsters te weinig wordt meegenomen in de implementatie van personalised medicine. Dit terwijl het juist zo belangrijk is dat ook de diagnostische expertise up to date is wanneer een nieuw middel op de markt komt. Hiervoor is voorfinanciering nodig, maar mijns inziens betaalt die zich ruimschoots terug. Voor de patiënt is medicatie op maat natuurlijk een betere manier, omdat die uiteindelijk bij de juiste subgroepen wel degelijk een betere overleving oplevert. ” Op de langere termijn scheelt personalised medicine ook in het kostenplaatje volgens Meijer, aangezien er geen geld meer wordt verspild aan medicijnen die bij een bepaalde groep mensen toch niet werken. “Het credo voor medicatie tegen kanker is momenteel nog one size fits all. Daar moeten we vanaf”, zegt hij.

Aanpassen dosis

Ook Nielka van Erp is een groot voorstander van personalised medicine. Ze zet per april als ziekenhuisapotheker haar onderzoek voort naar de farmacologie van oncolytica aan het UMC St Radboud. “Er zijn verschillende ziekten waarbij de dosering van medicatie al wordt aangepast aan de hand van gemeten plasmaconcentratie en het genetisch profiel van de patiënt. Goed voorbeeld zijn afweerremmende medicij-

nen die na orgaantransplantatie worden gebruikt. De dosering hiervan wordt op basis van bloedspiegels en soms genetica bijgestuurd. Ik denk dat het heel interessant is om een parallel te trekken naar de behandeling van kanker en ook deze behandeling beter af te stemmen op het functioneren van het lichaam.”

Effectiviteit vergroten

Ook Van Erp ziet een groot belang in het persoonlijker maken van medicatie bij mensen met kanker. “Een groot probleem bij de one size fits all benadering is over- of

‘Een groot probleem bij de one size fits all benadering is over- of onderdoseren met daarbij horende nadelige gevolgen’ onderdoseren met daarbij horende nadelige gevolgen zoals bijwerkingen of het uitblijven van effectiviteit. Voorbeelden van bijwerkingen zijn problemen in de bloedcelaanmaak, slijmvliesontstekingen en ernstige vermoeidheid. Met personalised medicine kunnen we de ernst van bijwerkingen waarschijnlijk verminderen en mogelijk de effectiviteit vergroten. Nu is dit gegeven nog niet bewezen, maar er wordt wel volop onderzoek naar verricht. Het zou erg goed zijn als in de toekomst de keuze voor antikankertherapie is gebaseerd op specifieke tumoreigenschappen en dat daarna de dosering wordt afgestemd op specifieke patiëntkarakteristieken.” MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

FOTO: SHUTTERSTOCK

Medicatie op maat Bijwerkingen en spiegeltests Om medicatie effectief te laten werken, verricht men studies naar het gebruik van bloedspiegeltests en bijwerkingen die kunnen aantonen dat een middel zijn werk doet. Neeltje Steeghs maakt zich sterk voor spiegeltests, waarbij wordt gemeten hoeveel van een medicijn in het bloed aanwezig is. Zo kunnen patiënten in de toekomst de voor hen effectieve dosis medicatie krijgen, meent de internist-oncoloog van het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. “Er is veel medicatie in tabletvorm in de behandeling van kanker. Een voorbeeld zijn tyrosine kinase remmers die worden gebruikt bij bijvoorbeeld long-, borst-, en nierkanker. Hoe veel ervan wordt opgenomen wisselt sterk van persoon tot persoon. Hierdoor is bij de ene patiënt de bloedspiegel soms twee keer zo laag als bij een ander. Om een medicijn te laten werken is een goede bloedspiegel vereist. Idealiter blijven we die dus regelmatig meten en passen we hierop de dosering aan. Dat maakt de kans dat de behandeling aanslaat groter.”

Inmiddels vinden hiernaar diverse studies plaats.

Bijwerkingen

Karel Eechoute is internist in opleiding bij het Erasmus MC en onderzoekt onder meer in hoeverre bijwerkingen van een medicijn iets vertellen over de werking. “We kijken in studies hoe de individuele patiënt (het fenotype) reageert op een medicijn en welk erfelijk materiaal van hem mogelijk invloed heeft (het genotype). Hoewel bijwerkingen vervelend kunnen zijn, duiden ze soms op iets heel gunstigs: dat het medicijn effectief is. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat een hoge bloeddruk als gevolg van een medicijn bij mensen met nierkanker een zeer grote kans op een betere overleving biedt. Bepaalde huidafwijkingen duiden er soms op dat de medicijnen aanslaan. Door inzicht in variatie in genotypen kan het in de toekomst mogelijk worden om vooraf te bepalen of iemand bepaalde bijwerkingen zal krijgen of niet. Gunstig, omdat er in zo’n geval tijdig voor een lagere dosis of een ander geneesmiddel kan worden gekozen.” MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

12 · MAART 2012

TIP

3

NIEUWS

ZOEK HULP BIJ HET OP DE RIT KRIJGEN VAN JE LEVEN

WAIT AND SEE POLICY KAN NOODZAAK OPERATIE EN STOMA VOORKOMEN

■ Vraag: Wat is de wait and see policy en wat zijn de gevolgen? ■ Antwoord: Een operatie blijft achterwege als een rectum carcinoom na bestraling al lijkt te zijn verdwenen. De patiënt krijgt dan ook geen stoma.

Drie jaar geleden werd bij Monique Janssen kanker in de endeldarm (rectum carcinoom) geconstateerd. “Dat betekende bestralen, chemotherapie en dan opereren. Zes weken ben ik bestraald, in combinatie met een chemokuur. Wonder boven wonder bleek de tumor verdwenen. Toch wilde men mij opereren.” Maar een jonge arts wees mevrouw Janssen op een nieuw beleid in het Academisch Ziekenhuis van Maastricht. Sinds 2005 is men daar voorzichtig begonnen met de zogenoemde ‘wait and see policy’ bij de behandeling van een klein deel van de patiënten met een rectum carcinoom. “De ‘wait and see policy’ is nog controversieel omdat het een zeker risico met zich meebrengt dat de tumor terugkomt of niet geheel is verdwenen, aldus oncologisch chirurg Geerard Beets, hoofd van het Oncologisch centrum in het AZM. “De wait and see policy is niet standaard, Artsen zijn veelal erg gefocust op (ziektevrij) overleven en met deze behandeling doe je daaraan enige concessies, maar je wint erg veel op de kwaliteit van leven.” Veel mensen met een rectum

carcinoom worden eerst bestraald, soms in combinatie met chemotherapie. Daarna volgt een operatie om de tumor te verwijderen. “Onze ervaring was echter dat bij 15 tot 20 procent van de patiënten die bestraling met chemotherapie kregen en die we opereerden, de tumor was verdwenen. Maar dat wisten we niet voor de operatie en eigenlijk keken we daar ook niet naar.”

Goede resultaten

Eén Braziliaans onderzoek toonde goede resultaten met de wait and see policy. Reden waarom Beets voorzichtig is begonnen met deze vorm van behandeling. “Vaak blijft opereren noodzakelijk. Maar als de tumor na radiotherapie zo goed als verdwenen is, overleggen we deze optie met de patiënt. Het is een forse operatie, waarna veel patiënten verder moeten leven met een stoma. Daar schrikken veel mensen voor terug.” Zo ook mevrouw Janssen. “Ik heb geen moment geaarzeld bij de wait and see policy. Als blijkt dat de tumor er niet meer zit, laat je je toch niet verminken door een operatie?”

Kanker heb je nooit alleen. Kanker behandelen is ook niet iets van één dokter. Dat is het vast uitgangspunt van het Oncologiecentrum van het Maastricht Universitair Medisch Centrum+. Het Oncologiecentrum verleent zorg op maat en draagt bij aan het voorkómen van kanker. Het levert geïntegreerde zorg en onderzoek, gericht op de individuele patiënt en diens omgeving. De mens met zijn of haar oncologisch probleem staat centraal. De drie belangrijkste therapieën (chemotherapie, chirurgie en radiotherapie) zijn samengebracht in één polikliniek. Door de

Geerard Beets Oncologisch chirurg en hoofd van het Oncologisch centrum in het AZM.

Belangrijk bij bij dit beleid is wel dat mensen na de behandeling extra frequent worden gecontroleerd. Voor mevrouw Janssen betekent dat tien jaar lang elk half jaar controle-onderzoek en elke drie maanden bloed prikken. “Ik vind dat niet erg, het geeft me een heel veilig gevoel.”

Ondersteuning

Kanker en de behandeling daarvan kan ingrijpende gevolgen hebben voor patiënten. Om hen te ondersteunen staat daarom een psychosociaal team klaar om mensen te helpen. Annemie Courtens is hoofd van zo’n team in het Oncologiecentrum van het AZM: “De diagnose en de behandeling heeft enorme impact op patiënten en hun naasten. het heeft gevolgen voor hun psychisch en sociaal functioneren, maar ook voor hun werk en hun financiële situatie. Eenderde van de patiënten heeft extra ondersteuning nodig. Patienten worden gescreend op de behoefte aan extra zorg. We bieden onder meer een luisterend oor, patiënten vinden het fijn om hun verhaal te doen. Door middel van begeleidingsgesprekken en door praktische hulp proberen we patienten te helpen hun leven weer op de rit te krijgen.” HELEEN DE BRUIJN [email protected]

krachten van behandelaars te bundelen is een snelle en juiste diagnose mogelijk om vervolgens snel met de behandeling te kunnen beginnen. Die multidisciplinaire aanpak is cruciaal. Bovendien is onderzoek direct beschikbaar en kan dit worden ingezet bij de behandeling. Door de verschillende zorglijnen bij elkaar te brengen heeft het Oncologiecentrum veel meer mogelijkheden om daadwerkelijk op behoeften van patiënten en hun naasten in te spelen. Naast zorg biedt het Oncologiecentrum activiteiten op het gebied van voorlichting,

preventie en psychosociale ondersteuning. Daarom is naast de polikliniek een Ontmoetingscentrum, een aangenaam ingerichte plek waar je als patiënt terecht kunt voor informatie en persoonlijke ondersteuning. Voorlichting vormt een onderdeel van het continue proces van behandeling en zorg. Alle hulp en informatie maar ook verwijzing naar andere professionals/vrijwilligersorganisaties (psychosociale zorg, patiëntenverenigingen, Toon Hermans Huis) zijn er binnen handbereik. Meer informatie: www.oncologiecentrum.azm.nl

E ND SE see WAIT A de ‘wait and ij Dankz Monique e be’ is policy operati en een Janss ebleven. g spaard

MAART 2012 · 13

Samen tegen kanker Het Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT) staat voor een behandeling op maat voor de individuele patiënt.

EXPERT “Ons doel is om in 2020 20 procent van de mensen met uitgezaaide kanker langer te laten leven. En dat bij 50 procent van de mensen wordt voorkomen dat zij onnodig worden behandeld”, zegt Emile Voest. Hij is internist-oncoloog en hoogleraar Medische Oncologie bij het UMC Utrecht en voorzitter van de stuurgroep binnen het CPCT. Het bestaat uit een samenwerking van het Nederlands Kankerinstituut-Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, het Erasmus MC-Daniel den Hoed en het UMC Utrecht. Ambitieus, zo geeft Voest toe. Maar de partijen maken zich er hard voor dit te realiseren. Het

DNA Door bij de start van de behandeling van een patiënt een biopt te nemen van zijn of haar DNA, kan er worden doorgemeten op afwijkingen in dit DNA. FOTO: IVAR PEL

CPCT in zijn huidige vorm ontstond in 2010, door een voortdurende frustratie uit de zorg. Voest: “Als oncoloog heb je iedere dag te maken met individuele patiënten met kanker, maar helaas kan je qua behandeling alleen maar praten over de ‘gemiddelde patient’. Onterecht, want er is geen gemiddelde patiënt. Ook al is een behandeling effectief voor de hele groep, je weet niet hoe een individu zal reageren op een behandeling. Wel dat deze soms wordt blootgesteld aan bijwerkingen. Dat vind ik elke keer weer vreselijk en ik vermoed elke oncoloog met mij.”

Database

“Kanker is een ziekte van het DNA. Dus moeten we dat analyseren, op zoek naar fouten. Door een biopt te nemen bij de start van de behandeling kunnen we DNA met de huidige technieken dan ook systematisch doormeten en checken op afwijkingen.” In de toekomst is het volgens de oncoloog de bedoeling dat een centrale database zeer veel informatie bevat over de relatie tussen het DNA en het succes van een behandeling, waaraan het biopt kan worden getoetst. Op basis daarvan kan volgens Voest in de toekomst een behandeling worden afgestemd.

Patronen Emile Voest internist-oncoloog en hoogleraar Medische Oncologie bij het UMC Utrecht

nen bepaalde patronen worden herkend, op het moment dat het specifieke DNA wordt ingevoerd.” Een voorbeeld. Het heeft twaalf jaar geduurd voordat werd ontdekt dat een medicijn voor borstkanker ook goed aansloeg bij mensen met maagkanker, omdat bij hen een zelfde genetische fout werd geconstateerd. “Door informatie in een zeer grote database zou zo’n overeenkomst meteen duidelijk worden. Op dit moment worden zo’n 900 medicijnen tegen kanker ontwikkeld, waarvan slechts vijf procent uiteindelijk een standaardbehandeling wordt. Dit kan beter, door nog meer kennis te verzamelen en uit te wisselen. Bovendien: sommige medicijnen die nu de prullenbak in gaan zouden misschien bij anderen juist wel heel goed aanslaan. Daarom is het verzamelen van informatie zo belangrijk. De database –die in 2020 voor iedereen beschikbaar moet zijn -is alleen succesvol als er veel informatie wordt ingevoerd, enorm veel werk. Deze visie wordt echter internationaal breed gedeeld. Het CPCT is heel blij met de stichting Barcode for Life die speciaal voor dit doel fondsen werft. Daarnaast zijn we veel dank verschuldigd aan andere organisaties die ons steunen.”

“Nu gebruiken we kennis over DNA-fouten al in enige mate bij het kiezen van een behandeling bij sommige vormen van kanker. Met de te vormen database kun-

MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

presenteert: www.barcodeforlife.nl

Overwin de berg, jezelf en help de patiënt met kanker STEUN STICHTING STELVIO FOR LIFE

GIRO 1539 Op 1 september 2012 organiseert de stichting Stelvio for Life een uitdagende (hard)loop- en fietstocht in de omgeving van Bormio in Italië. Wij vragen elke deelnemer om de 1.533 hoogtemeters te overwinnen van de “Passo dello Stelvio” en voor elke hoogtemeter minimaal € 1,- aan sponsorgeld in te zamelen voor de stichting Barcode For Life.

www.stelvioforlife.nl

Martijn 34, Hodgkin

Als je de diagnose “kanker” krijgt is het belangrijk dat je zo snel mogelijk in actie komt. Want een goede conditie zorgt dat je beter bestand bent tegen de ziekte én de behandeling. Lichamelijk en geestelijk.Tegenkracht begeleidt kankerpatiënten persoonlijk met uitgekiende sportprogramma’s. Liefst direct na de diagnose. Dat is mooi werk, maar ook maatwerk. Daarom is het belangrijk dat meer zorgverzekeraars de methode Tegenkracht gaan vergoeden. Kijk voor meer informatie op tegenkracht.nl

MAART 2012 · 15

4 TIP

NIEUWS

LEER ANDERS OMGAAN MET VERMOEIDHEID Ivo Broeders Chirurg Meander Medisch Centrum en grondlegger van de robotchirurgie in Nederland

Robots op de operatiekamer: High tech revolutie in de oncologische chirurgie.

MINDFULLNESSTRAINING De deelnemers van de behandeling krijgen elke week reactie op hun huiswerk van de therapeut. FOTO: SHUTTERSTOCK

‘Mindfullnesstraining’ via internet voor vermoeide kankerpatiënten De internettherapie Minder Moe van het Helen Dowling Instituut leert mensen via internet omgaan met chronische vermoeidheid na kanker.

‘Mensen leren hun aandacht richten op het hier en nu, zodat men minder wordt opgeslokt door gedachten en emoties’

ONLINE HULP Bijna alle kankerpatiënten hebben tijdens de behandeling met bestraling en/of chemotherapie last van vermoeidheid. Maar ook na de behandeling blijft ongeveer één op de vier patiënten langdurig moe. Het Helen Dowling Instituut (HDI) in Utrecht, een organisatie die kankerpatiënten en hun naasten psychologische begeleiding biedt, heeft een therapie ontwikkeld om mensen met chronische vermoeidheid te helpen daar beter mee om te gaan. Anette Pet is klinisch psycholoog en werkt als hoofd patiëntenzorg en cognitief gedragstherapeut bij het Helen Dowling Instituut. Ze legt uit waarom de therapie is ontwikkeld. “Vermoeidheid tijdens de behandeling komt bij iedereen voor, maar chronische vermoeidheid in de jaren na kanker heeft vaak geen duidelijke relatie meer met de behandeling. Wat wel een rol speelt, is de relatie tussen vermoeidheid en pijn, medicijngebruik, stress, angst en slaapstoornissen. Maar ook als er geen lichamelijke oorzaken voor vermoeidheid meer zijn, kan iemand moe blijven.”

Therapie via internet

De internettherapie Minder Moe wordt sinds 2009 gegeven en is

Annette Pet Klinisch psycholoog en hoofd patiëntenzorg en cognitief gedragstherapeut bij het Helen Dowling Instituut

gebaseerd op de gelijknamige aandachttraining (ofwel mindfullnesstraining), die al jaren op het HDI wordt gegeven. Die aandachttraining was bedoeld om mensen met kanker beter om te laten gaan met vermoeidheid, onzekerheid, heftige gevoelens en pijn. Volgens Anette Pet is de internetvariant ontwikkeld omdat vermoeidheid na kanker bij heel veel mensen voorkomt en er lang niet in overal in Nederland werkzame behandelingen worden aangeboden. “Een therapie via internet is voor iedereen bereikbaar. Je hoeft niet te reizen naar een afspraak, wat voor ernstig vermoeiden prettig is. Daarnaast kun je thuis, in je eigen tijd werken aan je probleem.”

meestal voort door onder meer een verstoord slaap- waakritme, angst voor terugkeer van de ziekte, verwerkingsproblemen en het activiteitenpatroon van iemand. Met behulp van psychologische begeleiding is het mogelijk te ontdekken welke factoren de vermoeidheid in stand houden en hoe je hiermee kunt omgaan.” Om mee te kunnen doen aan de internettherapie, moet eerst een vragenlijst worden ingevuld om de ernst van de vermoeidheid te meten. De vermoeidheidsscore bepaalt of iemand in aanmerking komt voor deelname en of iemand baat kan hebben bij deze behandeling. Met mensen die niet aan de criteria voldoen, wordt overlegd over andere vormen van hulp.

Oorzaken

Oefeningen

Vermoeidheid na kanker heeft verschillende oorzaken, vertelt Anette Pet: “Vermoeidheid ontstaat door de ziekte of behandelingen, maar duurt daarna

De aandachttraining Minder Moe leert cliënten vervolgens in een periode van negen weken anders omgaan met vermoeidheid. Het is een praktische training, waar-

in het doen van oefeningen centraal staat. Deze bestaan uit de bodyscan (lichaamsverkenning), zit- en loopmeditatie en yoga. “De training richt zich op gedachten en gewoonten rond vermoeidheid. De cliënt wordt begeleid door een therapeut. Dagelijks doet de client mindfulness oefeningen, met behulp van geluidsfragmenten. Hierdoor leren mensen hun aandacht richten op het hier en nu, zodat men minder wordt opgeslokt door gedachten en emoties. Daarnaast zijn er huiswerkopdrachten die dagelijks in een onlinedagboek worden genoteerd. Men houdt bij welke zaken stress geven, welke gedachten men heeft in bepaalde situaties etc. Iedere week geeft de therapeut via email een reactie op het huiswerk en aanwijzingen voor de komende week.” Volgens Anette Pet heeft de helft van de deelnemers na afloop van de behandeling geen last meer van chronische vermoeidheid. De deelnemers geven een 8 voor de kwaliteit van de behandeling. Binnenkort start een vervolgonderzoek om de effectiviteit van deze vorm van behandeling nog beter te kunnen staven. Daarnaast start het HDI binnenkort een zelfhulpwebsite voor mensen die last hebben van angst voor terugkeer van de ziekte HELEEN DE BRUIJN [email protected]

Sinds het begin van de jaren negentig staan ontwikkelingen in de chirurgie in het teken van minimaal invasieve technieken. Ingrepen in het inwendige van de mens worden steeds verfijnder, en de schade aan de buitenzijde wordt tot een minimum beperkt. Het bekendste voorbeeld van minimaal invasieve chirurgie zijn de endoscopische ingrepen, ook wel kijkoperaties genoemd. Met endoscopische technieken kunnen tal van ingrepen in de buik- en borstholte uitgevoerd worden, terwijl de schade aan de buitenzijde beperkt blijft tot 3- 6 incisies van max. 1 cm. Dit levert de patiënt uitgesproken voordelen tijdens het herstel, zoals een kortere opnameduur, snellere werkhervatting en afname van postoperatieve pijn en een beter cosmetisch resultaat. Voor chirurgen zijn endoscopische operatietechnieken uitdagend. De bewegingsvrijheid wordt beperkt en er wordt gewerkt over een kantelpunt, wat leidt tot omkering van bewegingen en een hefboomeffect. Daarnaast is de chirurg afhankelijk van de cameraman, die verantwoordelijk is voor de kwaliteit en stabiliteit van het beeld van het operatieveld.

Da Vinci robot Deze beperkingen hebben de ontwikkeling van endoscopische operatietechnieken in belangrijke mate gehinderd. Routine ingrepen zoals galblaasverwijdering of liesbreukchirurgie worden al jaren op grote schaal als kijkoperatie uitgevoerd, maar voor grote oncologische ingrepen bleek endoscopische chirurgie complex. De introductie van robottechnologie heeft hier verandering ingebracht. Met behulp van de da Vinci robot (www. intusurg.com) worden chirurgen in staat gesteld om complexe oncologische operaties zoals prostaat-, slokdarm- en endeldarmverwijdering op uiterst precieze wijze via 5 kleine incisies uit te voeren. Deze operaties starten als gewone kijkoperatie met het opblazen van de buik met koolzuurgas en het plaatsen van de toeganspoorten ofwel trocars. Hierna wordt de vierarmige robot in stelling gebracht en verbonden met de trocars. Een arm draagt de camera, de overige armen besturen de werkinstrumenten van de chirurg. Er resteert dan een toegangspoort voor de operatieassistent.De chirurg verlaat de operatietafel en neemt plaats achter een cockpit, waarbij de suggestie ontstaat dat men daadwerkelijk in de lichaamsholte aanwezig is. De operatie-instrumenten functioneren als het verlengde van de menselijke arm, en de chirurg bedient zelf de driedimensionale camera. Robotchirurgie leidt zo tot meer verfijnde chirurgie,maar het biedt de chirurg ook de gelegenheid om langdurige ingrepen onder ergonomisch verantwoorde omstandigheden uit te voeren.

De wens van Aniek, 14 jaar:

Een verrassingsdag! Aniek is 14 jaar en heeft een moeilijke tijd achter de rug vanwege haar ziekte, leukemie. Als ze haar wens moet noemen komen er allerlei verschillende dingen naar voren waaruit ze eigenlijk niet kan kiezen. Fotograferen is ook een grote hobby van Aniek en ze is helemaal fan van FC Twente. Aniek besluit dat ze graag een verrassingsdag wil omdat zij niet kan kiezen. Zo gezegd, zo gedaan en op zondag 2 oktober 2011 staat er om 09.45 een grote roze limousine bij Aniek voor de deur. Of ze zin heeft om mee te gaan op haar wensdag? Nou, dat heeft ze wel! Aniek stapt samen met haar ouders, broertje Robin en zusje Kayra in de limousine, op weg naar…? Spannend!!! Een half uurtje later mag Aniek weer uitstappen in het centrum van Enschede, vlak voor de deur van haar favoriete kledingwinkel, een hippe kledingzaak. Speciaal voor haar gaat de winkel eerder open dus ze is vandaag VIP! Alle aandacht voor Aniek, ze mag overal rondkijken en kiezen uit alle moois. O wat is dat moeilijk! Het is allemaal zo mooi… En dan staat ze ineens voor het stadion van FC Twente!

graag, maar ze heeft wel een beetje steun van papa nodig, geen probleem. De rest van de familie gaat naar een skybox om van daar de wedstrijd, en natuurlijk Aniek, vanuit een luxe luie stoel te bekijken.

Even later komt fotograaf Frank langs en vraagt of Aniek met hem langs het veld foto’s wil maken. Dat wil ze

De wens van Yente, 11 jaar:

Na de wedstrijd mag iedereen mee naar het Spelershome. Daar heeft aanvoerder Peter Wisgerhof nog een verrassing voor Aniek, een gesigneerd shirt van FC Twente. Dat had ze echt niet verwacht! Nadat alle handtekeningen gezet waren was het tijd om verder te gaan. De limousine kwam voor rijden, maar ineens ging de deur open…luid gillend kwamen de vriendinnen van Aniek tevoorschijn. Wat een verrassing, de emoties liepen hoog op bij iedereen. Na het eten gaat het hele gezelschap naar de fotostudio van Glamourshoot Enschede. Daar krijgt Aniek samen met haar vriendinnen een fotoshoot. Helaas, aan alle moois komt een einde. Zo ook vandaag, het is tijd om weer naar huis te gaan. Thuis staan familie en vrienden Aniek op te wachten! Een heerlijk einde van een dag vol verrassingen en emoties voor Aniek en haar familie en vriendinnen!

Een fotosessie! Yente en haar broertje Joppe en zusje Minke zaten lekker op de bank te spelen want ze mochten een uurtje later naar school want de leerkrachten hadden vergadering. Totdat de bel gaat en Yente er achter komt dat het haar wensvervulling is, helemaal overvallen moet ze even wennen. Meteen krijgt ze haar eerste speurtocht doosje van de dag met de eerste aanwijzing waar ze naar toe mogen rijden. In het doosje zitten petshopdiertjes en is ze helemaal enthousiast want deze heeft ze nog niet! Voor de deur staan 2 stoere Range Rovers klaar voor de rit naar de 1e aanwijzing! Via diverse aanwijzingen en leuke stops komen we aan bij G.e.K om daar een workshop kleertjes maken voor de petshops te volgen. Oma was er als verrassing ook en ze hebben super leuke rokjes, hoedjes en slaapzakjes gemaakt. Via de volgende aanwijzing naar een hippe kledingzaak waar Yente een nieuwe outfit mocht uitzoeken. In een voor haar versierde paskamer kon ze passen en ze werd persoonlijk door een styliste geholpen. Lekker lunchen met sandwiches en heerlijke zoete lekkernijen! Via de volgende aanwijzing naar de fotostudio! Het grote moment is aangebroken!

De fotograaf en visagiste stonden Yente al op te wachten, eerst de nagels lakken, make-up op en toen was Yente helemaal klaar voor de fotosessie. Helemaal als een echt topmodel stond Yente te poseren en er zijn super mooie foto’s gemaakt! Liggend, staand en met de lieve hond, het zijn prachtige foto’s geworden. Om het allemaal nog feestelijker te maken ging Yente vervolgens zelf pizza maken in een echt Italiaans restaurant. Als spetterend besluit kreeg zij een toetje met vuurwerk. Yente en haar vriendinnen gingen luid lachend en toeterend met de limousine naar huis. Het was een dolle boel in de limousine en een leuke afsluiting van een mooie wensvervulling!

Partners Make-A-Wish helpen door business challenge Medewerkers, managers en   trainees van Nationale-Nederlanden zetten zich sinds vorig jaar in om de liefste wensen van kinderen met een levensbedreigende ziekte te vervullen. Francien Weidema, manager sponsoring en evenementen van NationaleNederlanden vertelt hoe medewerkers zich inzetten om iets te betekenen voor anderen. “Wij zijn sinds 1 januari 2011 hoofdpartner van de stichting Make a Wish Nederland. Deze organisatie vervult de liefste wensen van kinderen en jongeren die en levensbedreigende ziekte hebben. In 2011 hebben wij veel verschillende acties gedaan ten behoeve van

Make a Wish, zoals geld inzamelen en we delen ook onze kennis ten behoeve van acties voor Make a Wish. Een van de bijzondere acties die we hebben gedaan en ook dit jaar weer zullen doen, is de businesschallenge. Dat houdt in dat verschillende groepen medewerkers van Nationale-Nederlanden aan de slag gaan om een liefste wens voor een kind in vervulling te doen gaan. Groepjes van twintig medewerkers steken daarvoor een halve dag de koppen bij elkaar en gaan aan de slag om alles voor zo’n wens te organiseren. Het mooie ervan is dat die mensen hun eigen netwerk of dat van hun collega’s gebruiken om de wens voor elkaar te krijgen. Of ze zoeken via internet naar organi-

Het met collega’s of bedrijven (een wensgroep) organiseren van de wensdag voor een wenskind met een levensbedreigende ziekte op een zodanige wijze dat de liefste wens van het wenskind in vervulling gaat en de wensvervulling het wenskind de kracht geeft om weer kind te zijn.

saties die hen daarbij kunnen helpen. Kortom ze gebruiken hun expertise om de wens in vervulling te laten gaan. Ook dit jaar gaan we weer een aantal wensen organiseren. Zo hebben drie groepen van ieder twintig medewerkers vorig jaar gewerkt aan acht verschillende wensen, zoals een nieuwe ‘coole racekamer’ voor een jongen en een prinsessendag voor een meisje. Ze wilde in een prinsessenjurk in een koets naar een kasteel worden gereden. Een ander jongetje wilde dolgraag  een rit in een gele Lamborghini.  Onze medewerkers hebben ook dat kunnen organiseren, ze regelden er zelfs spontaan een schaalmodel Lamborgini bij .

 Tijdens zo’n dag zijn de medewerkers eens op een heel andere manier bezig met het goede doel dat door hun bedrijf wordt gesponsord. En, nog belangrijker, ze werken aan de liefste wens van een kind met een levensbedreigende ziekte en willen het daarom zeker laten slagen. Je merkt dan ook dat de medewerkers erg enthousiast zijn en het heel leuk vinden om mee te doen.” Voor meer informatie over Make-A-Wish Nederland en de mogelijkheden om te helpen ga naar www.makeawishnederland.org

Make-A-Wish Nederland is een professionele vrijwilligersorganisatie. Door het vervullen van de liefste wens geeft Make-A-Wish Nederland kinderen en jongeren met een levensbedreigende ziekte de kracht om kind te zijn. Make-A-Wish Nederland maakt onderdeel uit van de Make-A-Wish Foundation® International, de grootste wensvervullende organisatie van de wereld. De stichting ontvangt geen subsidie van de overheid en is geheel afhankelijk van giften.

Make A Wish Nederland