40 jaar Vrije Universiteit Brussel

175/40 jaar Vrije Universiteit Brussel De kracht van het verleden

is de kracht van de toekomst

2009-2010 in woord en beeld

Het denken mag zich nooit onderwerpen, noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat, maar uitsluitend aan de feiten zelf, want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.

Henri Poincaré 2

Inhoud Vooraf Vrije Universiteit Brussel in cijfers Een sterk team Vrije Universiteit Brussel in de media Negen eredoctoraten Internationalisering VUB’ers op de fiets tegen kanker Nieuwe voorzitter Universitaire Associatie Brussel Onderzoek Onderwijs Studentenbeleid 45.000 alumni Beknopte resultatenrekening Raad van Bestuur 175 jaar geschiedenis Nuttige adressen Colofon

4 7 12 14 18 22 26 27 28 35 40 44 46 48 50 62 63

3

Vooraf Mijn tweede jaar als rector zit erop, een jaar dat in het teken stond van 175 jaar Vrije Universiteit Brussel en Université Libre de Bruxelles. Voor mijn universiteit was het overigens een dubbele verjaardag, want als autonome Nederlandstalige instelling bestonden we 40 jaar. Redenen genoeg om uitgebreid te feesten en dat is dan ook gebeurd het voorbije jaar, met de Nacht van de Verlichting / la Nuit des Lumières op 7 mei 2010 als hoogtepunt. Maar in 2009-2010 hebben we niet alleen – met een tevreden blik - achterom gekeken. Met de Brussels University Alliance hebben we ook de fundamenten gelegd voor een nieuw internationaal hoofdstuk. De titel van mijn academische rede bij de start van het academiejaar 2009-2010 vatte het goed samen: de kracht van het verleden is de kracht van de toekomst. Vandaar dat we ons internationale 4

verhaal samen met de ULB willen schrijven, dezelfde ULB waarmee we een rijk verleden delen. Met de Brussels University Alliance zullen we onze troeven maximaal kunnen uitspelen op de internationale studentenmarkt. De intense samenwerking tussen de ingenieurs is een eerste belangrijke stap. Onder de naam Brussels Faculty of Engineering, kortweg Bruface, pakken VUB en ULB uit met een reeks gemeenschappelijke masters in Engineering. De start is voorzien in 2011. De twee Brusselse vrije universiteiten kiezen resoluut voor dialoog en respect. Wij weten dat er zaken zijn die ons scheiden, maar we weten ook dat er nog meer is dat ons bindt. Tijdens de jongste Verhaegen-herdenking – de

jaarlijkse herdenking van de stichting van ULB en VUB – heb ik benadrukt dat Vlaming zijn en Belg zijn voor ons alvast geen tegengestelden zijn. Als Vlaamse instelling voelen we ons thuis in Brussel. Bovendien zijn we sterk Europees en internationaal georiënteerd. In de wereld van vandaag is het net een troef om verschillende identiteiten tegelijk te hebben. Dat is niet alleen verrijkend, maar vanuit een humanistische visie ook de enige mogelijke optie.

Paul De Knop rector Vrije Universiteit Brussel september 2010

5

6

Vrije Universiteit Brussel in cijfers stichting: 1834 (ULB) en 1969 (VUB)

8 faculteiten 27 bachelors, 60 masters en 24 master-na-masters omzet:188miljoen euro ruim 80 miljoen euro onderzoeksbudget 2.850 personeelsleden 10.000 studenten 45.000 alumni 2 campussen (een in Etterbeek/Elsene en een in Jette) 17 aula’s en 107 leslokalen

Universitair Ziekenhuis UZ Brussel

28.500 gehospitaliseerde patïenten (2009) 3.200 personeelsleden

Universitaire Associatie Brussel = Vrije Universiteit Brussel + Erasmushogeschool Brussel (14.500 studenten) 7

8

Meer dan 10.000 studenten De Vrije Universiteit Brussel was in 2009-2010 goed voor 10.198 studenten, ruim 5 % meer dan het jaar voordien. Het aantal nieuwe studenten of generatiestudenten bedraagt ongeveer 1300. De grootste faculteiten zijn Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School (20% van de inschrijvingen), Herkomst studenten uit België

Letteren en Wijsbegeerte (16,3 % van de inschrijvingen) en Recht en Criminologie (16 %). De Vrije Universiteit Brussel biedt zowat alle opleidingen aan, goed voor 27 bachelors, 60 Nederlandstalige en Engelstalige masters, 24 master-na-masters en een tiental postgraduaten.

Limburg

Waals-Brabant

Oost-Vlaanderen

West-Vlaanderen

Antwerpen Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Vlaams-Brabant 9

Grootste Nederlandstalige werkgever van Brussel Academisch personeel

Administratief en technisch personeel

100,0

100,0

87,5

87,5

75,0

75,0

62,5

62,5

50,0

50,0

37,5

37,5

25,0

25,0

12,5

12,5

0,0

0,0

10

Op 31 december 2009 telt de Vrije Universiteit Brussel 2.861 personeelsleden, goed voor 2080,25 VTE’s (voltijdse equivalenten). Tot het academisch personeel behoren 1.883 mensen, van wie bijna 700 professoren. Het administratief en technisch personeel bestaat uit 978 medewerkers. In het UZ Brussel, het universitair ziekenhuis van de Vrije Universiteit Brussel, werken 3.200 mensen. Met een totaal van ongeveer 6.000 personeelsleden is de Vrije Universiteit Brussel de grootste Nederlandstalige werkgever in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Bijna 80 miljoen euro voor onderzoek Het onderzoeksbudget van de Vrije Universiteit Brussel is in 2009 gestegen tot 78,7 miljoen euro. De wetenschappelijke kwaliteit van een onderzoeksploeg, van een vorser of van een project is hét selectiecriterium voor de meeste externe financieringskanalen. Het verzekeren van die kwaliteit – via evaluatie en opvolging – is dan ook een van de belangrijkste pijlers van het VUB-onderzoeksbeleid. Eigen onderzoeksmiddelen 17 %

Vlaamse overheidsmiddelen voor fundamenteel onderzoek1 15 %

1

Exclusief FWO-mandaten

Projectfinanciering door overheden 48,5%

Inkomsten uit samenwerking met privésector 19,5 %

11

“Je hebt als universiteit een sterke rector nodig, maar je hebt vooral ook een sterk team nodig” VUB-rector Paul De Knop

12

Een sterk team

Prof. Hélène Casman Vicerector Studentenbeleid

Prof. Lode Wyns Vicerector Onderzoek

Prof. Yvette Michotte Vicerector Onderwijs

Prof. Jean-Pierre De Greve Opdrachthouder Internationalisering

13

Vrije Universiteit Brussel in de media Universiteiten VUB en ULB slaan handen in elkaar voor onderzoek op Antarctica De Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) hebben een project op poten gezet voor verschillende expedities op Antarctica, waarbij gezocht wordt naar meteorieten. (…) Meteorieten bevatten informatie over het ontstaan van het zonnestelsel en helpen de vroege evolutie van de planeten te reconstrueren. Regelmatig komen ze terecht op de aarde, in de meeste gevallen zijn ze afkomstig van de planetoïdengordel. Minder frequent komen ze van de maan of zelfs van Mars. Belga, 23 maart 2010

14

‘Vlaamse Nobelprijs’ voor Sonja Snacken Het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) beloont vijf Vlaamse wetenschappers voor hun internationale topcarrière. Een internationale jury bekroonde de Leuvense wetenschappers Peter Carmeliet, Bart De Moor en Paul Rutgeerts, biotechnoloog Dirk Inzé van de Universiteit Gent en Sonja Snacken van de VUB voor hun hele wetenschappelijke carrière. (…) De criminologe Snacken staat bekend om haar pleidooi voor een meer humane strafrechtspleging. De Standaard, 29 juni 2009

“Eerlijk gezegd ben ik niet zo heel optimistisch. We evolueren van een unipolaire orde rond het westerse economische centrum naar een multipolaire wereldorde van fragiele machten, elk met hun eigen handicaps. Dat betekent dat de wereldorde fragieler wordt, en dat consensus moeilijker wordt. Je ziet dat in fora zoals de G20, de klimaatonderhandelingen.” VUB-onderzoeker Jonathan Holslag in De Standaard, 21 augustus 2010

Kans op succesvolle kunstmatige inseminatie daalt drastisch na 37 De kans om een kind op de wereld te zetten na kunstmatige inseminatie, daalt drastisch na de leeftijd van 37. Dat blijkt uit een onderzoek door het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). De wetenschappers voerden het grootste onderzoek ooit naar de bevallingskans na bevruchting met donorsperma. De Morgen, 30 juli 2009

Belgische homo’s vrijen tweemaal per week Belgische mannen die met mannen vrijen, doen dat niet opvallend vaak: 118 keer per jaar, gemiddeld iets meer dan twee keer in de week. (…) Dat blijkt uit een bevraging van 4.400 volwassen homoseksuele mannen door de vakgroep huisartsgeneeskunde van de VUB. De Standaard, 11 februari 2010 15

Tweetalig onderwijs maakt leerlingen slimmer Scholieren die een deel van de leerstof in een andere taal krijgen, leren makkelijker dan hun eentalige leeftijdgenootjes. Dat hebben onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) aangetoond met hersenscans. VUB-professor Piet Van de Craen was al langer overtuigd van de voordelen van meertalig onderwijs. Maar voor het eerst is dat nu ook bewezen met beeldmateriaal. Hij en zijn team voerden regelmatig hersenscans uit bij een dertigtal leerlingen in het Brusselse onderwijs. Ze leggen een duidelijk verschil bloot tussen een- en tweetalige leerlingen. “De hersenen van eentaligen vertonen bij een reeks eenvoudige bewerkingen een duidelijke inspanning, terwijl de hersenen van de tweetalige kinderen helemaal geen werkdruk vertonen”, zegt de VUB-professor. Conclusie: de tweetalige leerlingen hebben een grotere leercapaciteit. Het Nieuwsblad, 18 augustus 2009

16

Euthanasie: zes maal hoger dan in 2001 Sinds de euthanasiewet van kracht is, kende het aantal euthanasiegevallen in Vlaanderen een opmerkelijke stijging. In vergelijking met acht jaar geleden is er zelfs sprake van een verzesvoudiging. Dat blijkt uit cijfers van de onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde van de Vrije Universiteit Brussel die vorige week als brief gepubliceerd werden in de New England Journal of Medicine. De Huisarts, 17 september 2009

Glimlachen, u bent in beeld!

VUB levert wereldprimeur met longweefsel uit stamcellen Wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) zijn erin geslaagd om embryonale stamcellen om te zetten in longweefsel. Het gaat om een wereldprimeur. “Het is ons gelukt om embryonale stamcellen om te zetten in longepitheelcellen”, zegt doctoraatstudente Lindsey Van Haute. “Dat is de exacte mix van cellen die in de longen voorkomen. Wetenschappers waren er eerder al in geslaagd afzonderlijke longcellen te ontwikkelen, maar het is de eerste keer dat een team de volledige mix kan maken.” Het Nieuwsblad, 18 november 2009

Weinig burgers zullen protesteren wanneer ze straks door de bodyscanner moeten. Maar gaan we ook allemaal onze whereabouts aan de CIA bezorgen? Volgende week is het de Europese dag van de privacy. (…) “Er wordt schaamteloos afgetapt”, meent Paul De Hert, de privacyspecialist van de VUB. “Het mocht oorspronkelijk alleen voor de zwaarste misdrijven, maar nu wordt het al aan de lopende band toegestaan voor banale zaken.” Knack, 20 januari 2010

Aantal West-Vlamingen zal met tien procent stijgen tegen 2025 Uit een onderzoek van de VUB blijkt dat het aantal West-Vlamingen tegen 2025 met tien procent zal stijgen. Dat brengt enkele grote uitdagingen met zich mee, zoals geschikte woningen voor deze 67.000 extra huishoudens en een oplossing voor de vergrijzing. Professor Johan Surkyn van de Vrije Universiteit Brussel kwam aan de provincieraadsleden uitleg geven over dit onderzoek. Het Laatste Nieuws, 30 januari 2010 17

18

Bruno S. Frey

Negen eredoctoraten “Wat we allemaal delen, is een bezorgdheid om de samenleving en de toekomst”, stelde Chris Van den Wyngaert op 9 december 2009. De rechter bij het Joegoslavië-tribunaal sprak een dankwoord uit namens de nieuwe doctores honoris causa. De Vrije Universiteit Brussel reikte maar liefst negen eredoctoraten tegelijk uit, waarvan een – dat voor prof. John Gurdon – samen met de Université Libre de Bruxelles. Ook de Nederlandse zanger-schrijver Herman Van Veen en cartoonist ZAK mogen zich voortaan doctor honoris causa noemen. ZAK zei hierover: “Ik ben misschien niet de eerste zak die een eredoctoraat krijgt, maar wel de eerste cartoonist.” Alle laureaten, actief in erg uiteenlopende domeinen, hebben zich op een bijzondere manier onderscheiden door hun wetenschappelijk, maatschappelijk of politiek engagement.

19

20

Chris Van den Wyngaert

Doctores Honoris Causa Chris Van den Wyngaert, rechter Joegoslavië-tribunaal, VUB-alumna Jacques Moeraert (ZAK), cartoonist (De Morgen) Herman Van Veen, artiest, componist, schrijver en activist Sir John B. Gurdon, ontwikkelingsbioloog, University of Cambridge, Gurdon Institute Ad Bax, natuurkundige, National Institute of Health, Bethesda Daniel Gould, sportpsychoog, Michigan State University, Youth Sports Institute David Garland, criminoloog, New York University, School of Law Bruno S. Frey, econoom, Universität Zürich, Institut für Empirische Wirtschafsforschung

Jacques Moeraert (ZAK)

Gewezen olympisch schaatskampioen Johan Olav Koss kon wegens sportieve verplichtingen niet aanwezig zijn op de uitreiking en zal zijn eredoctoraat later in ontvangst nemen. De Noor krijgt een eredoctoraat voor zijn inzet voor sport in de derde wereld met zijn organisatie Right to Play.

Herman Van Veen

21

Internationalisering Brussels University Alliance De plannen van de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles om samen een reeks meertalige opleidingen te organiseren, krijgen concreet vorm onder de noemer Brussels University Alliance. Beide raden van bestuur hebben daarvoor in 2010 het licht op groen gezet. Enkele jaren geleden kondigden de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles al aan nauwer samen te willen werken om hun complementariteit te versterken en zo de positie van beide universiteiten op de internationale markt te vergroten. Bedoeling is om studenten en professoren uit het buitenland aan te trekken met een ruim, aantrekkelijk en meertalig aanbod (met de nadruk op het Engels). Er komt een gedeelde back office, er zal een coherent en kwalitatief hoogstaand onderwijsaanbod worden uitgewerkt en er komt ook ruimte voor nieuwe projecten.

22

Decanen prof. Jacques De Ruyck (VUB) en prof. Alain Delchambre (ULB)

Brussels Faculty of Engineering In een eerste fase zal vanaf het academiejaar 2011-2012 een aanbod aan Engelstalige masteropleidingen georganiseerd worden door de faculteiten van de Ingenieurswetenschappen (VUB) en Sciences appliquées (ULB), onder de noemer Bruface of Brussels Faculty of Engineering. De eerste vier gemeenschappelijke masters zijn Architectural Engineering, Civil Engineering, Chemical and Material Engineering en Electromechanical Engineering. Ook de diplomering is gezamenlijk. Naast Nederlands en Frans neemt het Engels een prominente plaats in als doceertaal.

Karel Van Miert building De Raad van Bestuur van de universiteit heeft in februari 2010 het licht op groen gezet voor de aankoop van een kantoorgebouw aan de Pleinlaan 5, tegenover campus Etterbeek. Aan het gebouw met 10.000 m2 kantoorruimte hangt een prijskaartje van 22 miljoen euro. De Vrije Universiteit Brussel kan rekenen op 15 miljoen euro van de Vlaamse overheid. Die steun was al in 2008 toegezegd. De Vrije Universiteit Brussel wil in het nieuwe gebouw haar internationale poot onderbrengen. “We kunnen nu iedereen die met internationalisering bezig is, onder een dak brengen”, stelt rector Paul De Knop. Het gebouw zal Karel Van Miert building heten, als een vorm van eerbetoon aan Karel Van Miert, die in 2009 plots is overleden. Van Miert had een nauwe band met de Vrije Universiteit Brussel. In de jaren ’70 was hij assistent in de rechtenfaculteit bij prof. Frans De Pauw. Van de jaren ’80 tot 2001 doceerde hij aan de Vrije Universiteit Brussel onder andere de cursussen

‘Ontstaan en ontwikkeling van de Europese Gemeenschappen’ en ‘Bijzondere vraagstukken uit het materieel recht van de Europese Unie.’ Als politicus blijft Van Miert voor altijd verbonden met Europa. Hij was een van de meest succesvolle EU-commissarissen ooit.

23

UNI-CApital Platform UNICA, het belangrijke netwerk van universiteiten van Europese hoofdsteden waar de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles deel van uitmaken, lanceerde in 2010 een nieuw opmerkelijk initiatief: het UNI-CApital Platform. “De universiteiten in de Europese hoofdsteden moeten de banden met hun hoofdstedelijke regio’s verstevigen”, stelt de Secretary General van UNICA Kris Dejonckheere. UNICA verenigt meer dan 30 Europese hoofdstedelijke universiteiten en promoot al 20 jaar samenwerking, integratie en academische excellentie tussen haar leden. UNICA wil nu ook de universiteiten en hun hoofdstedelijke regio’s dichter bij elkaar brengen via het UNI-CApital Platform, dat in Brussel werd gelanceerd in aanwezigheid van vertegenwoordigers van Europese hoofdstedelijke regio’s. Veel hoofdsteden in Europa hebben gelijkaardige uitdagingen op het vlak van mobiliteit, migratie en economische innovatie. Unica onderzoekt nu welke bijdrage de universiteiten kunnen leveren aan de hoofdstedelijke kenniseconomieën. Secretary General Kris Dejonckheere (midden) en haar team)

24

VUB-studenten bouwen bevallingskliniek in Bangladesh In de zomer van 2010 hebben VUB-studenten een bevallingskliniek opgericht in Bangladesh. “Met een aantal geëngageerde studenten wilden we een humanitair project opstarten”, zegt initiatiefnemer en student Ingenieurswetenschappen Aushim Koumar. In het Tangail District bevindt zich het Kailakuri-ziekenhuis, waar jaarlijks 26.000 patiënten worden verzorgd. Het ziekenhuis bleek evenwel een grote nood te hebben aan een bevallingsruimte. Meteen was het ‘Proje(c)t Haspatal’ geboren en konden de studenten aan de slag gaan met een reeks opvallende benefietacties om geld voor hun project in te zamelen. Daarvoor werd o.m. een fietstocht met de rector geveild op eBay. Intussen zijn de studenten er samen met Bengaalse werkmannen in geslaagd om de bevallingsruimte volledig af te werken.

25

VUB’ers op de fiets tegen kanker Een wielerteam van de Vrije Universiteit Brussel heeft van donderdag 13 tot zondag 16 mei 2010 deelgenomen aan de 1.000 km van Kom op tegen kanker van de Vlaamse Liga tegen Kanker. Rector Paul De Knop nam het eerste deel van de rit op donderdag en het eerste deel van de rit op vrijdag voor zijn rekening, tegen een gemiddelde snelheid van 27 km/u. Student Yannick Prevost, actief wielrenner en persoonlijke vriend van profrenner Jürgen Roelandts (die oorspronkelijk zou meerijden) nam het tweede deel van de rit op donderdag en vrijdag voor zijn rekening. Patrick Vanroose, technisch expert in de mechanica, reed voor de Vrije Universiteit Brussel de 250 km op zaterdag van Gent naar Hasselt, maar heeft ook individueel, ondanks een valpartij onderweg, de volledige 1.000 km 26

gereden! Filosoof en VUB-professor Marc Van den Bossche, tevens initiatiefnemer van het project, heeft de slotetappe van de 1.000 km van Hasselt naar Antwerpen gereden. De Vrije Universiteit Brussel zamelde alvast 7.300 euro in voor het kankeronderzoek in Vlaanderen. Bovendien waren er 834 mensen die de wielermaaltijd in het restaurant hebben genuttigd en namen 250 mensen deel aan het Spin4Life, het grote spinningevent dat op 1 mei plaatsvond in HealthCity op de campus. De volledige actie van de 1000 km van Kom op tegen Kanker heeft 750.000 euro opgeleverd. De 1000 km werd gereden door 150 ploegen.

Bart De Schutter nieuwe voorzitter Universitaire Associatie Brussel

Bart De Schutter is de nieuwe voorzitter van de Universitaire Associatie Brussel (UAB) die gevormd wordt door de Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool Brussel. De Schutter (°1937) verwierf vooral bekendheid als rector van de Vrije Universiteit Brussel (1978-1982), als voorzitter van de Raad van Bestuur van de VRT en als voorzitter van de Erasmushogeschool Brussel. Bart De Schutter zal in de eerste plaats aandacht geven aan de verdere versterking van de samenwerking tussen de Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool Brussel. Zo zal de samenwerking op het gebied van onderwijs (door middel van programma-afstemmingen, overstapmogelijkheden, onderwijsvernieuwing en kwaliteitszorg) én onderzoek nog intenser worden. Door de oprichting van de zogenaamde transitiefaculteiten voor de industriële wetenschappen en de vertalers-tolken wordt ook de samenwerking tussen de academische opleidingen van beide instellingen verder versterkt. Bart De Schutter voltooit het mandaat van Jean-Luc Vanraes, die in 2009 minister werd in de Brusselse regering.

27

Onderzoek Doctoraten en publicaties Vorig academiejaar hebben 114 onderzoekers (tegen 128 in 2007-2008) hun doctoraatsproefschrift succesvol afgerond. Het grootste aantal doctoraten vinden we in de faculteiten Ingenieurswetenschappen, Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen en Geneeskunde en Farmacie. Daarnaast zijn er 1.128 doctoraten in voorbereiding. De mannelijke doctorandi zijn in de meerderheid: 646 tegen 482 vrouwen. Het aantal wetenschappelijke publicaties in 2009 bedroeg 3.792 (telling REDNET databank).

Doctorstitel zeer nuttig in bedrijfswereld Mensen met een doctorstitel zijn wel degelijk nuttig voor de bedrijfswereld. Dat concludeert sociologe Lucia Smit van de Vrije Universiteit Brussel uit een onderzoek. Niet alle doctoren blijven in de academische sector. Een derde stroomt door naar de ondernemingssector, waar ze ook hun onderzoeksvaardigheden valoriseren. Helaas wordt hun potentieel voor kennisontwikkeling nog te weinig herkend en begeleid in ondernemingen. 28

Eerste Dag van de Doctorandi Eind mei 2010 organiseerde de Vrije Universiteit Brussel de eerste editie van de Dag van de Doctorandi. Honderden onderzoekers uit verschillende vakgebieden konden er ideeën uitwisselen en hun projecten voorstellen. Voor het eerst in de geschiedenis van de Vrije Universiteit Brussel hebben alle faculteiten de handen in elkaar geslagen om van deze dag een inspirerend netwerkevent te maken. De Vrije Universiteit Brussel telt ongeveer 1.200 onderzoekers die een doctoraatsproefschrift voorbereiden. Dit gebeurt vaak individueel en binnen ieders vakgebied. De interfacultaire Dag van de Doctorandi moet onderzoekers de mogelijkheid bieden om het werk van de volledige VUB-gemeenschap te leren kennen.

29

Wetenschappelijke dienstverlening De Vrije Universiteit Brussel mocht de afgelopen jaren een vrij succesvolle toename noteren van het bilateraal contractonderzoek, de inkomsten uit dienstbetoon, giften en sponsoring. Zelfs in 2008 werd nog een toename genoteerd, ondanks de forse terugval in de economie. Voor 2009 vertonen de inkomsten nu toch een lichte achteruitgang: 15.284.026 euro tegenover 16.346.670 euro in 2008. De inkomsten uit samenwerking met de privésector zijn in 2009 goed voor 19,5 % van het onderzoeksbudget (zie ook pag. 11).

Octrooien Op 1 januari 2010 beheerde de Vrije Universiteit Brussel zelf 34 lopende octrooien/octrooiaanvragen en liepen 66 octrooien in samenwerking met derden, waaronder Leuven R&D, VIB, IMEC en andere partners (beschermingen aangevraagd voor VUB-uitvindingen door bedrijven zijn hierin niet meegerekend).

30

Nieuw Jean Jeener NMR Centre op VUB-campus is Belgische primeur Op vrijdag 7 mei 2010 werd het eerste Belgische hoogveld Bio-NMRcentrum officieel geopend op campus Etterbeek van de Vrije Universiteit Brussel. Centraal onderdeel van de hoogtechnologische apparatuur is een supergeleidende magneet die 500.000 sterker is dan het magneetveld van de aarde. Het nieuwe centrum betekent een belangrijke stap in het structureel onderzoek van eiwitten, en zal onder meer een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen.

Publiek-private samenwerking: nieuwe leerstoel De Vrije Universiteit Brussel heeft er een nieuwe leerstoel bij, voluit de Leerstoel Multidisciplinair Kenniscentrum PPS. De universiteit heeft hiervoor een overeenkomst afgesloten met drie partners: Grontmij Vlaanderen, Deloitte Consulting en advocatenbureau Laga. De partners voorzien de universiteit van de nodige middelen om gedurende 5 jaar twee doctorandi aan te stellen. Ze zullen het onderzoek en de kennis rond publiek-private samenwerking vanuit een multidisciplinaire aanpak verder ontwikkelen. De leerstoel gaat van start in 2010-2011 en zal gepaard gaan met gastcolleges, studiedagen en congressen. Bij de leerstoel zijn drie faculteiten betrokken: Recht en Criminologie, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School en Ingenieurswetenschappen.

Vrije Universiteit Brussel en Universiteit Gent richten samen onderzoeksgroep gezondheidseconomie op De Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent bundelen hun krachten in het Interuniversity Centre for Health Economics Research (I-CHER). Beide universiteiten ondertekenden eerder al een intentieverklaring tot structurele alliantie. I-CHER is hiervan een van de eerste vruchten. De onderzoeksgroep brengt de expertise samen van onder meer gezondheidseconomen Lieven Annemans en Koen Putman en wil bijdragen tot oplossingen voor de uitdagingen in de gezondheidssector. De UGent en de VUB beschikken over complementaire expertise in verschillende domeinen van de gezondheidseconomie. Bovendien staan nu meerdere gespecialiseerde onderzoekers ter beschikking om aan de stijgende vraag naar gezondheidseconomische studies te voldoen.

31

Incubatiecentrum ICAB officieel geopend Het VUB-incubatiecentrum ICAB voor spin-offs en startende ICT-bedrijven werd op 19 januari 2010 officieel geopend. Dat gebeurde in aanwezigheid van de Brusselse ministers Benoît Cerexhe en Jean-Luc Vanraes en vicepremier Guy Vanhengel. ICAB bevindt zich op de voormalige Arsenaalsite op een steenworp van campus Etterbeek. Het architectenbureau Karel Lowette bouwde de oude loodsen om tot een haast futuristische constructie. Het gloednieuwe centrum zal op termijn ruimte bieden aan 30 tot 40 bedrijven en 200 werknemers. De jonge bedrijven kunnen hier hulp krijgen bij het opstellen van een businessplan, een beroep doen op een secretariaat en allerhande administratieve, fiscale en juridische bijstand. Hoofdaandeelhouders zijn, naast de Vrije Universiteit Brussel, de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij Brussel (GOMB) en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Samen met partners uit de privésector investeerden ze bijna 12 miljoen euro in ICAB.

“In de industrie hebben ze fundamenteel onderzoek in belangrijke mate afgebouwd. Ze rekenen daarvoor meer en meer op de universiteiten. Als je met heel grote bedrijven samenwerkt, dan geeft dat door de band weinig problemen, omdat die bedrijven ook altijd de verre horizon in de gaten houden. Bij samenwerking met kleinere bedrijven moet men voorzichtiger zijn.” Lode Wyns, vicerector Onderzoek 32

Ingrid Daubechies bekleedt Internationale Francqui Leerstoel

Spin-offs van de Vrije Universiteit Brussel Optrima Universum Digitalis Collibra EqcoLogic Cesor Double PASS VICIM EggCentris Symbion Ablynx BruCells Intellicrops BETA-CELL ElSyCa NUMECA NMDG FOS&S CEBES

(°2009) (°2008) (°2008) (°2005) (°2005) (°2004) (°2003) (°2002) (°2002) (°2001) (°2001) (°1999) (°1998) (°1997) (°1992) (°1991) (°1990) (°1989)

De prestigieuze Buitenlandse Francqui Leerstoel werd in 2009-2010 toegekend aan prof. Ingrid Daubechies van de Princeton University. De wereldberoemde VUB-alumna verbleef gedurende zes maanden aan de Vrije Universiteit Brussel. Op 1 februari vond de inaugurale lezing plaats, met als titel: “Discrete differential geometry and measuring similarity between surfaces.” Het onderzoek van prof. Daubechies situeert zich op het gebied van de toegepaste wiskunde. Ze is vooral bekend voor haar werk over de zogeheten wavelets. Ingrid Daubechies studeerde Fysica aan de Vrije Universiteit Brussel en behaalde er in 1980 haar doctoraatstitel.

“Wiskunde is oermenselijk: het volledig door de mens bedacht. kan problemen oplossen puur met hersenen, zonder werktuigen. Dat toch fantastisch?”

is Je je is

Ingrid Daubechies, april 2010 33

34

Onderwijs Meer dan 10.000 studenten Aan de Vrije Universiteit Brussel hebben zich in het academiejaar 2009-2010 10.198 studenten ingeschreven, dat zijn er ruim 5% meer dan in 2008-2009. Opvallend is de forse stijging van het aantal masterinschrijvingen: van 2.281 naar 2.959. De Specifieke Lerarenopleiding telde in 20092010 ongeveer 150 inschrijvingen. De vrouwen zijn licht in de meerderheid: 52,9% versus 47,1% mannelijke studenten. Ongeveer 15% van de VUB-studenten komt uit het buitenland.

Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School is de grootste faculteit Op basis van het aantal inschrijvingen is de faculteit Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School de grootste, gevolgd door Letteren en Wijsbegeerte (16,3%) en Recht en Criminologie (16%). Faculteit Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen Letteren en Wijsbegeerte Recht en Criminologie Psychologie en Educatiewetenschappen Geneeskunde en Farmacie Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen Ingenieurswetenschappen Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie

% studenten 20,0% 16,3 % 16,0 % 12,1 % 12,0 % 9,3 % 7,6 % 6,5 %

De nieuwe studenten, de zogeheten generatiestudenten, zijn met 1.287. Ze zijn goed voor 12,6 % van het totaal aantal studenten. 35

Permanente evaluatie door studenten

100

De studenten evalueren elk academiejaar via de zogeheten Onderwijs-e-valuatie de docenten per opleidingsonderdeel. De resultaten van het academiejaar 2008-2009 tonen aan dat de studenten positief tot zelfs zeer positief zijn over de gedoceerde opleidingsonderdelen.

90 80 70 60 50 40

Onderwijs e-valuatie 2008-2009

30 20 10 0

36

zeer goed 27,6 %

goed 62,6 %

middelmatig 6,2%

slecht 2,0 %

zeer slecht 0,1 %

nvt 1,5 %

Levenslang leren Het Instituut voor Postacademische vorming (iPAVUB) bood vorig academiejaar meer dan vijftig postacademische opleidingen (permanente vormingen en postgraduaten) aan, goed voor ruim 2.000 studenten. www.vub.ac.be/iPAVUB

Gloednieuwe architectuurateliers De vakgroep Architectonische Ingenieurswetenschappen nam in 2010 fonkelnieuwe lokalen en ateliers in gebruik. Wat tot een jaar geleden nog de duistere parkeergarage was van gebouw K, is nu volledig omgebouwd tot een modern en lumineus geheel van kantoren, leslokalen, vergaderlokalen, een bibliotheek en een grote atelierruime, samen goed voor een oppervlakte van meer dan duizend vierkante meter. Het ontwerp is van de hand van architect Niklaas Deboutte van het architectuurbureau Meta. De nieuwe ruimte werd op 10 mei 2010 plechtig geopend, in aanwezigheid van de Brusselse bouwmeester Olivier Bastin. 37

Studenten krijgen witte doktersjassen In maart 2010 vond voor de eerste keer een Witte Jassen Ceremonie plaats voor de studenten Geneeskunde van de Vrije Universiteit Brussel. Een plechtig moment voor studenten - zowel huisartsen als specialisten in spe - die hun bachelor al op zak hebben en aan hun praktijkopleiding kunnen beginnen. Die praktijkopleiding omvat maar liefst 33 maanden van de masteropleiding. De plechtige overhandiging van een doktersjas aan elke student staat symbool voor het grote belang dat de universiteit hecht aan het contact tussen studenten en patiënten. Uit een onderzoek blijkt overigens dat de afgestudeerde studenten Geneeskunde van de Vrije Universiteit Brussel bijzonder tevreden zijn over hun praktijkervaringen tijdens hun opleiding. Ze voelen zich goed voorbereid om volledig zelfstandig aan de slag te gaan.

38

Nieuw studenteninformatiesysteem De ontwikkeling van een nieuw studenteninformatiesysteem voor de Vrije Universiteit Brussel ging in 2009-2010 van start. Eind 2009 gaf de raad van bestuur van de universiteit groen licht om het zogeheten CALI-project op te starten. CALI staat voor Campus Lifecycle en moet tegen 2012 leiden tot een performant studenteninformatiesysteem voor de studenten- en onderwijsadministratie.

39

Studentenbeleid Uniek oefenboek maakt nieuwe studenten wegwijs in academisch taalgebruik

Studenten voeren actie tegen afschaffing treinen Studenten van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) hebben actie gevoerd aan het station van Etterbeek. Ze protesteerden tegen de afschaffing van de rechtstreekse verbinding Mechelen-Etterbeek. 40

De Standaard, 18 december 2009

Om toekomstige studenten te helpen de brug te leggen naar de niet altijd even toegankelijke academische taal, brengt de dienst Studieadvies en Diversiteit van de Vrije Universiteit Brussel een speciaal oefenboek uit waarmee ze zelfstandig aan de slag kunnen. Het is een uniek initiatief, dat binnenkort navolging zal krijgen aan andere Vlaamse universiteiten. De overgang van secundair naar hoger onderwijs betekent voor veel jongeren een hele stap. Naast een boel praktische aanpassingen zijn er ook grote inhoudelijke verschillen. Zo kan onder meer het academische taalgebruik in de cursussen een belangrijk struikelblok vormen. De dienst Studieadvies en Diversiteit vangt dit probleem op met tal van initiatieven zoals workshops, individuele begeleiding en intensieve taaltrainingen. Deze leverden een hoop praktijkervaring op, waaruit in 2010 voor het eerst een publicatie werd gedistilleerd: Academische taalvaardigheden 1, een oefenboek, uitgegeven bij VUBPRESS.

Bijna 1.300 eigen studentenkamers De studentenhuizen van de Vrije Universiteit Brussel hebben een capaciteit van 1.257 plaatsen verspreid over 5 studentenhuizen. Er zijn 1.176 eenpersoonskamers, 36 tweepersoonsflats en 9 studio’s. Alle kamers zijn voorzien van kabel- en internetaansluiting. Verscheidene kamers zijn aangepast voor studenten met een handicap.

Studentenwijk campus Etterbeek: 372 eenpersoonskamers + 4 tweepersoonsflats Studentenhuis Schoofslaan: 204 eenpersoonskamers + 4 tweepersoonsflats + 7 studio’s Studentenhuis Triomflaan: 72 eenpersoonskamers Studentenhuis Nieuwelaan: 320 eenpersoonskamers + 10 tweepersoonsflats Studentenwijk campus Jette: 208 eenpersoonskamers + 18 tweepersoonsflats + 2 studio’s De standaardhuurprijs voor een studentenkamer bedraagt 260 euro. Minvermogende studenten kunnen via de Sociale Dienst Studenten een huurtoelage aanvragen. De huurtoelage varieert van 0 tot 100 EUR per maand. Deze huurtoelage kan men zowel voor een kamer van de Vrije Universiteit Brussel als voor een privé-kamer via “Quartier Latin - Student in Brussel “krijgen. 41

Restaurant op volle toeren In 2009 werden in totaal 209.014 volledige menu’s opgediend: 116.991 aan studenten, 83.075 aan personeelsleden en 8.948 aan externe bezoekers. Het aantal warme middagmalen steeg in 2009 met 9,1%. Het vernieuwde restaurant op campus Jette kende de grootste stijging. In 2009 werden er 8.300 extra maaltijden opgediend.

Verbruik middagmalen studenten en personeel 140.000 120.000 100.000 80.000

Studenten

60.000

Personeel

40.000 20.000 0 2005

42

2006

2007

2008

2009

Meals of the World In het VUB-restaurant gaat de internationalisering van de universiteit door de maag. Sinds augustus 2009 pakt het restaurant regelmatig uit met een speciaal internationaal gerecht. Op de nationale feestdag van bepaalde landen wordt een gerecht uit dat land aangeboden. Het gaat vooral om landen waar veel internationale VUB-studenten vandaan komen. De internationale dagen kennen heel wat bijval, zowel bij buitenlandse als Belgische studenten.

Internationale tafels In 2009 verdubbelde het aantal ‘Internationale tafels’ in het restaurant van twee naar vier. Naast een Engelse en Spaanse tafel is er nu ook een Arabische en een Italiaanse. Dankzij deze tafels komen studenten die graag een bepaalde taal spreken op een ongedwongen manier met elkaar in contact.

43

45.000 alumni Alumnipas moet band met afgestudeerden versterken De Vrije Universiteit Brussel hecht veel belang aan haar afgestudeerden. “Onze 45.000 alumni zijn immers onze beste ambassadeurs”, zegt prof. Hélène Casman, vicerector Studentenbeleid. Om de band met de afgestudeerden nauwer aan te halen, pakt de universiteit in 2010 uit met een vernieuwde alumnipas. De vorige alumnipas bood alleen maar VUB-voordelen zoals studententarieven in het restaurant en toegang tot de bibliotheek. Met de nieuwe alumnipas krijgen de alumni daarbovenop een pakket voordelen die niet gebonden zijn aan de universiteit, zoals kortingen bij Fnac, bij bepaalde uitgevers, in de culturele sector… Tegen 2012 moeten 20.000 VUB-alumni een alumnipas op zak hebben.

44

“Muren willen afbreken is het belangrijkste wat ik heb meegenomen uit mijn studententijd. En de weg is nog lang, want er zijn nog zoveel muren die moeten worden gesloopt. Tussen verschillende gemeenschappen en verschillende kunstdisciplines, maar ook tussen de kunstenaarspraktijk en de academische kunststudie. Daarom ben ik ook een fervent lid van het Platform Doctoraat in de Kunsten.” Paul Dujardin, directeur BOZAR (februari 2010)

“Ik heb pas achteraf ten volle beseft waar de leuze van Poincarré voor staat. Je hebt zelf een belangrijke impact op je leven. Je moet het zelf doen en het individu kan het verschil maken.” David Steegen, woordvoerder RSC Anderlecht (april 2010)

“De Vrije Universiteit Brussel was een kleinere universiteit waar de proffen letterlijk en figuurlijk erg dicht bij de studenten stonden en dat vond ik een enorme troef. Ook de vrije gedachte heeft me altijd erg aangesproken.” Nathalie Dyck, VTM-journaliste (juni 2010)

45

Beknopte resultatenrekening van het boekjaar 2009





Bedrijfsopbrengsten A. Opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening A.1. Overheidstoelagen en subsidies - basisfinanciering (1ste geldstroom) A.2. Overheidsbijdrage fundamenteel basisonderzoek (2de geldstroom) A.3. Overheidsbijdragen toegepast wetenschappelijk onderzoek (3de geldstroom) A.4. Contractonderzoek met de privé - sector en wetenschappelijke dienstverlening (4de geldstroom) A.5. Andere opbrengsten verbonden aan onderwijs, onderzoek en dienstverlening B. Waardewijziging projecten in uitvoering C. Geproduceerde vaste activa D. Giften, schenkingen en legaten E. Andere bedrijfsopbrengsten

boekjaar 2009 180.657.740,21 187.828.188,39 96.872.725,89 28.326.595,27 43.943.105,23 4.687.246,00 13.998.516,00 -16.166.979,23 0,00 2.094.451,64 6.902.079,41

boekjaar 2008 178.082.478,86 163.359.890,06 94.297.344,17 23.483.939,31 28.546.863,55 6.282.358,13 10.749.384,90 2.024.179,81 0,00 927.658,49 11.770.750,50

Bedrijfskosten A. Aankoop goederen B. Diensten en diverse goederen C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële en materiële vaste activa E. Waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen (toevoegingen +, terugnemeningen -) F. Voorzieningen voor risico’s en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemeningen -) G. Andere bedrijfskosten

182.348.687,45 6.463.945,03 50.748.453,39 114.101.363,41 10.703.421,66 -359.556,01 -260.000,00 951.059,97

181.053.556,60 9.779.237,44 48.331.268,00 110.850.241,13 11.215.355,46 967.839,54 -655.244,55 564.859,58

Bedrijfsoverschot (bedrijfstekort) Financiële opbrengsten Financiële kosten

-1.690.947,24 6.608.993,55 -9.367.361,23

-2.971.077,74 6.605.100,24 27.146.014,48

Overschot (tekort) uit gewone activiteiten Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten

14.285.407,54 1.966.870,39 297.953,27

-23.511.991,98 0,00 0,00

Overschot (tekort) van het boekjaar

15.954.324,66

-23.511.991,98

46

Beknopte balans van de Vrije Universiteit Brussel ACTIVA VASTE ACTIVA I. Oprichtingskosten II. Immateriële vaste activa III. Materiële vaste activa IV. Financiële vaste activa VLOTTENDE ACTIVA

31-12-2009

230.291.058,86 237.745.812,71 0,00 164.269,64 227.651.889,21 2.474.900,01

0,00 0,02 235.270.160,40 2.475.652,29

259.835.679,77 226.859.815,48

V. Vorderingen op meer dan een jaar 656.974,55 VI. Voorraden en projecten in uitvoering 426.206,86 VII. Vorderingen op ten hoogste een jaar 24.653.516,53 VIII. Geldbeleggingen 180.743.583,74 IX. Liquide middelen 42.917.296,53 X. Overlopende rekeningen 10.438.101,56 Totaal

31-12-2008

659.728,79 444.439,81 24.045.475,55 189.052.438,20 2.076.749,07 10.580.984,06

490.126.738,63 464.605.628,19

PASSIVA EIGEN VERMOGEN I. Gevormd vermogen III. Herwaarderingsmeerwaarden IV. Aangelegde fondsen V. Overgedragen overschot (tekort) VI. Kapitaalsubsidies VOORZIENINGEN SCHULDEN VIII. Schulden op meer dan een jaar IX. Schulden op ten hoogste een jaar X. Overlopende rekeningen Totaal

31-12-2009

31-12-2008

361.844.806,03 355.054.383,88 1.187.031,26 1.446.549,17 101.023.935,54 258.187.290,06 0,00

140.059.263,06 1.424.853,53 100.266.856,84 113.303.410,45 0,00

4.257.500,00

4.517.500,00

124.024.432,60 105.033.744,31 29.198.042,30 64.928.331,06 29.898.059,24

30.276.189,76 50.198.486,35 24.559.068,20

490.126.738,63 464.605.628,19

47

Raad van Bestuur 2010-2011

Voorzitter: Eddy VAN GELDER Ondervoorzitter: Vincent GINIS Rector: Paul DE KNOP Vicerector Onderwijs: Yvette MICHOTTE Vicerector Onderzoek: Lode WYNS

48

Faculteitsdecanen: Piet VAN DE CRAEN, Letteren en Wijsbegeerte Guido VAN LIMBERGHEN, Recht en Criminologie Patrick DE BAETSELIER, Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen Alain DUPONT, Geneeskunde en Farmacie Jacques DE RUYCK, Ingenieurswetenschappen Joël BRANSON, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School Willem ELIAS, Psychologie en Educatiewetenschappen Peter VAN ROY, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Afgevaardigden van het Zelfstandig Academisch Personeel: Wim VANDENBUSSCHE, Letteren en Wijsbegeerte Wilfried RAUWS, Recht en Criminologie Viviane JONCKERS, Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen Axel BOSSUYT, Geneeskunde en Farmacie Philippe LATAIRE, Ingenieurswetenschappen Ignace GLORIEUX, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School Dominique VERTE, Psychologie en Educatiewetenschappen Ivan BAUTMANS, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie

Afgevaardigden van het Assisterend Academisch Personeel: Eva DE SMEDT, Letteren en Wijsbegeerte Tinne GELUYCKENS, Recht en Criminologie Ans HENDRICKX, Geneeskunde en Farmacie Vincent GINIS, Ingenieurswetenschappen Mark VAN LOKEREN, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen & Solvay Business School Tom DE METTE, Psychologie en Educatiewetenschappen Sebastiaan DE GEUS, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Afgevaardigden van de Studenten: Thomas DONNEZ Sam MASSA Merel ROELANTS Jeremy SCHEPPERS Laurens TEIRLINCK Liesbet VAN GYSEGEM Afgevaardigden van het Administratief en Technisch Personeel: Jean AELBRECHT Luc DESCHOUWER Johan D’HONDT

Afgevaardigde van het Academisch Personeel van de Centrale Diensten: Bert MOSSELMANS Afgevaardigde van de oudstudenten: Filip MOEYKENS Gecoöpteerde leden: Bert ANCIAUX Fred ERDMAN Sven GATZ Tinne VAN DER STRAETEN Eddy VAN GELDER Raadgevers: Hélène CASMAN, Vicerector Studentenbeleid Jean-Pierre DE GREVE, Opdrachthouder Internationalisering Benjamin VAN CAMP, Voorzitter Raad van Bestuur UZ Brussel Henri EISENDRATH, Waarnemer Erasmushogeschool Brussel Melanie VRIJENS, Departementsvoorzitter IDLO Johan DHONDT, Commissaris Vlaamse Regering bij de VUB Marc VERELST, Afgevaardigde van Financiën bij de VUB 49

175 jaar / 40 jaar Vrije Universiteit Brussel Brusselse vrije universiteiten vieren 175 jaar eigenzinnigheid

50

Op 7 mei 2010 vond in hartje Brussel de Nacht van de Verlichting / la Nuit des Lumières plaats. Op en rond het Paleizenplein vierden de twee Brusselse vrije universiteiten Vrije Universiteit Brussel en Université Libre de Bruxelles samen hun 175e verjaardag. De plaats was niet toevallig gekozen. Vlakbij ligt immers het paleis van Karel Van Lotharingen waar de prille ULB in 1834 gehuisvest was. Een bezoek aan het paleis kon dan ook niet ontbreken op het programma van de Nacht van de Verlichting. Maar dé blikvanger was ongetwijfeld de reusachtige bierestafette, met maar liefst 1.413 deelnemers. Een record. Een ander hoogtepunt was het grote banket in Square en Bozar voor zowat 3.000 personeelseelsleden, studenten, oudstudenten en sympathisanten van de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles. Op het Paleizenplein stroomde intussen een massa volk samen voor een reeks concerten, met als afsluiter een wervelend optreden van The Magical Flying Thunderbirds, gevolgd door een spetterend vuurwerk.

“De beide Brusselse universiteiten hebben een gemeenschappelijke geschiedenis van 175 jaar. De jongste 40 jaar hebben we elk een apart hoofdstuk geschreven. Maar wel hoofdstukken van hetzelfde boek. Het boek waarvan Pierre-Théodore Verhaegen in 1834 de eerste bladzijden schreef.” Rector Paul De Knop Toespraak n.a.v. de Verhaegenherdenking van ULB en VUB op 20 november 2009

51

175 jaar geschiedenis De Vrije Universiteit Brussel is ontstaan uit de Franstalige Université Libre de Bruxelles (ULB). De Brusselse universiteit werd in 1834 gesticht door Pierre-Théodore Verhaegen, een Brusselse advocaat van Vlaamse oorsprong. Verhaegen wilde een universiteit die onafhankelijk zou zijn van kerk en staat en waar academische vrijheid zou heersen. In de tweede helft van de 19de eeuw werd een Vlaamse studentenkring opgericht (Geen Taal, Geen Vrijheid), die onder meer een leergang in de Nederlandse Rechtstaal eiste. Pas in 1935 vond de volledige verdubbeling van het doctoraat in de Rechten plaats. In 1963 konden studenten in vrijwel alle faculteiten cursussen in het Nederlands volgen. 1969-1970 werd het eerste academiejaar van de autonome Vrije Universiteit Brussel. Met de wet van 28 mei 1970 werd de op 1 oktober 1969 doorgevoerde splitsing in een Nederlandstalige (VUB) en Franstalige (ULB) universiteit, een juridische, administratieve en wetenschappelijke realiteit. Alois Gerlo werd de eerste VUB-rector. De Vrije Universiteit Brussel bouwde in de jaren ’70 twee gloednieuwe campussen: een in Etterbeek (eigenlijk op het grondgebied van Elsene) en een in Jette (medische campus).

Teksten Frank Scheelings, foto’s Universiteitsarchief Vrije Universiteit Brussel

52

1834: oprichting ULB 1856: oprichting Nederduitsch Taalminnend Genootschap, de voorloper van het BSG 1891: eerste cursus in het Nederlands (Nederlandse Rechtstaal) 1935: start verdubbeling van de doctoraten in de Rechten 1946: start verdubbeling van de kandidaturen in de Rechten

53

175 jaar ULB-VUB én 40 jaar VUB? Je hoort het soms zeggen: de ULB bestaat 175 jaar en de VUB dus ook. Terwijl de VUB officieel pas in 1969 als aparte universiteit cursussen inrichtte. Bestaat de Vrije Universiteit Brussel nu eigenlijk 175 jaar of 40 jaar? En waarom houden de Vlamingen zo vast aan de ULB?

54

Het wordt allemaal wat duidelijker als je de stichtingscontext bekijkt. In de 19e eeuw was de onderwijstaal van het hoger onderwijs Frans. Brussel daarentegen was een overwegend Vlaamse stad, met ruim 60 % Nederlandstalige inwoners. Nu kon vooral de Franstalige burgerij haar zonen laten studeren, maar verhoudingsgewijs waren er behoorlijk wat Vlaamse professoren en studenten aan de ULB. De universiteit had toen een sterk tweetalig karakter. Geen wonder dus dat in 1856 het Nederduits Taalminnend Genootschap (de voorloper van BSG) werd opgericht en dat heel wat beroemde Vlamingen aan de ULB afstudeerden. Hoewel de verstandhouding tussen Franstaligen en Vlamingen

in de hoofdstad vanaf 1890 bergaf gaat en de Vlamingen steeds meer een minderheid worden, blijft de ULB toch een tweeslachtig karakter houden en gebruikt ze ook in de twintigste eeuw vaak haar Nederlandse naam. Totdat in 1969 de instelling splitst in een Nederlandstalige en Franstalige universiteit en de VUB rechtspersoonlijkheid krijgt. Dus vieren we inderdaad 175 jaar ULB-VUB én 40 jaar VUB!

1971: begin van de bouw van het AZ Jette (nu UZ Brussel) 1973: opening van de eerste gebouwen op campus Etterbeek: de studentenwijk 1975: start van het avondonderwijs voor werkstudenten, toen een unicum in Vlaanderen 1976-1979: afwerking van de gebouwen F, G, B, C, M, K, Z, L, Q en het studentenhuis aan de Nieuwelaan. 1985: opening Kinderziekenhuis Jette 1986-87: oprichting Vesalius College

55

Historiek van de campus De Vrije Universiteit Brussel bestaat in 1969-70 eigenlijk slechts op papier. Daarom maakt rector Aloïs Gerlo, samen met prof. Frans De Pauw, haast met een bouwprogramma. De campus Etterbeek wordt verdeeld: 20/44e is voor de VUB en 24/44e voor de ULB. Een internationale wedstrijd zal het uitzicht bepalen, maar het massaplan van de Franse winnaar Le Maresquier wordt maar gedeeltelijk uitgevoerd. Men wil vooral haast maken met de studentenhuizen, want: ‘geen koten, geen studenten’. OSB had op eigen kost een huis voor meisjesstudenten gehuurd in de J. d’Ardennestraat, maar dat was een wat dubieuze buurt met roze lampjes ... Architect Willy Van Der Meeren krijgt de opdracht om studentenhomes te maken die verplaatsbaar zijn, want men weet nog niet waar de andere gebouwen moeten komen. Een ontwerp met woonwagens wordt door Gerlo afgekeurd, maar na een enquête bij de studenten ontwerpt de architect de huidige blokjeswoningen, die in 1973 opengaan.

Frans De Pauw heeft ondertussen bij een wandeling in de velden rond het Laarbeekbos een vrijend koppeltje aangetroffen. Daarom wordt die omgeving als uiterst geschikt gezien voor de bouw van het AZ Jette (vanaf 1971). De eerste patiënten worden er in 1977 verzorgd.

56

1988-89: start van het Topsportprogramma voor topatleten 1989: opening van het zwembad 1990: oprichting Unica (netwerk van universiteiten van Europese hoofdsteden) 1990: eredoctoraat voor Vaclav Havel 1993: eredoctoraat voor Nelson Mandela en Frederik Willem De Klerk 1994: eredoctoraat voor Aung San Suu Kyi 2000: eerste steen gebouwen D en E 2003: oprichting Universitaire Associatie Brussel (samen met Erasmushogeschool Brussel) 2003: omvorming naar bachelors en masters 2006: eredoctoraat voor Sonia Ghandi

57

Studenten op straat

58

Sedert de negentiende eeuw defileren de Vlaamse studenten regelmatig in de hoofdstad, hetzij om te protesteren tegen het gezag, hetzij om zich te amuseren en feest te vieren. Dat begint al in 1856 met het ontstaan van het Brussels studentengenootschap ‘Schild en Vriend’, het latere BSG, dat protesteert tegen de achterstelling van het Vlaams ten opzichte van het Frans. Met de studentenbetoging tegen de inval van Japan in China (begin jaren ’30), de verrassende en gewaagde protestbijeenkomst op het Poelaertplein tegen de Duitse bezetter (op 11 november 1940), of de betoging tegen de Griekse dictatuur (april 1970) uiten studenten hun kritiek op autoritaire régimes. En sedert 1970 blokkeren ze bij spontane acties regelmatig de lanen rond de campus of in het centrum omdat ze het niet eens zijn met de universitaire politiek of de onderwijshervormingen. Legendarisch zijn in dat verband de blokkade van

de Triomflaan met bedden omdat de koten op de campus werden voorbehouden aan eerstejaars (1975), de betogingen tegen hogere inschrijvingsgelden (tegen de 10.000 in 1978 en voor de 10.000 in 1985), tegen numerus clausus en tegen Bologna en de Ba-Ma-structuur (in 2000). Toch kent de Brusselaar de studenten vooral van schachtenontvangsten, kroegentochten, bedelacties en de jaarlijkse Sint-Verhaegenstoet, die al sinds 1888 uitgaat.

59

Sinds 1969: van een mannen- over een vrouwenuniversiteit naar een ‘unidiversiteit’! In 1969 is het onzeker of de nieuwe Vlaamse universiteit in het verfransende Brussel wel studenten zal aantrekken. De politici beslissen om een basisuniversiteit (met alle faculteiten) te voorzien voor maximaal 5000 studenten. Het eerste jaar schrijven 950 studenten zich in. Hun aantal stijgt zo spectaculair dat het vooropgestelde maximum na 10 jaar wordt overschreden, waardoor ... de gebouwen te klein worden! Het aantal studenten stagneert in 2000 op ca. 9.200 om sedert kort opnieuw te stijgen in de richting van de 10.000.

60

In 1969 is ruim twee derde van de studenten mannelijk. Maar de dames benen de heren gestaag bij: in 2000 is de verhouding al 50-50 en momenteel zijn de vrouwelijke studenten in de meerderheid. Ze nemen ook steeds meer deel aan het studentenleven, dat daardoor ‘vrouwvriendelijker’ wordt. Vrouwen kiezen meer voor menswetenschappen, die - mede daardoor - 62% van de studenten herbergen.

2007: alliantie met UGent 2010: opening Incubatiecentrum Arsenaal 2010: Brussels University Alliance met ULB

En de toekomst? De Universitaire Associatie Brussel, het samenwerkingsverband tussen de Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool Brussel, bestaat uit een studentengemeenschap van bijna 15.000 studenten. Brussel evolueert naar een multiculturele samenleving en de Brusselse bevolking neemt opnieuw toe. Steeds meer anderstaligen vinden hun weg naar de VUB, die haar structuren aanpast om een grotere sociale ‘unidiversiteit’ te worden. De hoofdstad van Europa heeft zo’n universiteit immers hard nodig.

De rectoren van de Vrije Universiteit Brussel Aloïs Gerlo 1969 - 1974 Roger Van Geen 1974 - 1978 Bart De Schutter 1978 - 1982 Oscar Steenhaut 1982 - 1986 Sylvain Loccufier 1986 - 1990 Jean Renneboog 1990 - 1991 Robert Dejaegere 1991 - 1994 Els Witte 1994 - 2000 Ben Van Camp 2000 - 2008 Paul De Knop 2008 -

61

Vrije Universiteit Brussel Campus Etterbeek Pleinlaan 2 1050 Brussel [T] 02/629 21 11 [E] [email protected] [W] www.vub.ac.be

Infopunt Studenten Gebouw D1.02 [T] 02/629 20 10

62

Campus Jette Laarbeeklaan 103 1090 Brussel [T] 02/477 41 02 [E] [email protected] [W] www.vub.ac.be

Universitair Ziekenhuis Brussel Laarbeeklaan 101 1090 Brussel [T] 02/477 41 11 [E] [email protected] [W] www.uzbrussel.be Universitaire Associatie Brussel Antoine Dansaertstraat 70 1000 Brussel [T] 02/507 14 32 [E] [email protected] [W] www.universitaireassociatiebrussel.be Vesalius College Triomflaan 32 1160 Brussel [T] 02/629 28 31 [E] [email protected] [W] www.vesalius.edu

Colofon Verantwoordelijke uitgever Prof. dr. Paul De Knop Rector Vrije Universiteit Brussel Realisatie Vrije Universiteit Brussel Dienst Interne en Externe Communicatie Pleinlaan 2 1050 Brussel [T] 02/629 21 34 [F] 02/629 12 10 [E] [email protected] Foto’s Bernadette Mergaerts Saskia Vanderstichele Universiteitsarchief Francis Marissens Fritz Van Hoef Opmaak Gekko Publiciteit

Wenst u op de hoogte te blijven van alles wat er gebeurt aan de Vrije Universiteit Brussel? Abonneer u dan gratis op de elektronische nieuwsbrief en het informatiemagazine Akademos door een e-mail te sturen naar [email protected]

63

pvr 09-10/5.000 ex.

Gedrukt op FSC papier.