publieksverslag 2011
I n t e g r a l i t e i t
2
3
4
Een van de drie markten waarin Strukton actief is, is civiele infra. In 2011 werd het Dampoort Aquaduct in de N57 in Zeeland opgeleverd.
5
6
7
publieksverslag 2011
I n t e g r a l i t e i t
Inhoudsopgave 8
Publieksverslag 2011 Naast dit publieksverslag vindt u op www.strukton.com/jaarverslag het complete jaarverslag van Strukton. Jaarverslag en publieksverslag zijn tevens in het Engels beschikbaar. Het thema van de verslagen over 2011 is ‘integraliteit’.
Strukton Groep nv Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025 3600 BA Maarssen Nederland Telefoon +31 (0)30 248 69 11 E-mail
[email protected] Website www.strukton.com Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer 30004006.
Kengetallen
10
Profiel
11
Bericht van de directie
16
Strukton Rail
20
Strukton Civiel
22
Strukton Bouw
24
Strukton Worksphere
26
Strukton Integrale Projecten
28
DUO en Belastingdienst
32
Rotterdamse Groene Gebouwen
34
Utrecht CS
36
De Groene Loper
38
A15 Maasvlakte-Vaanplein
40
RegioTram Groningen
42
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
46
Financiële resultaten
56
Geconsolideerde balans
62
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening
63
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
64
Samenstelling bestuur
65
Namen en adressen
68
Colofon
78
9
Kengetallen (bedragen in miljoenen euro’s)
10
2011 2010 2009 2008 2007 Bedrijfsopbrengsten 1.318,0 1.437,5 1.368,2 1.249,2 1.144,8 Operationeel resultaat (EBITDA) 55,3 57,6 37,0 55,9 47,4 Bedrijfsresultaat (EBIT) 24,1 (6,4) 8,8 29,0 23,1 Nettoresultaat 14,4 (15,5) 0,8 14,3 15,3 Kasstroom • Operationeel > Regulier (10,6) 38,5 56,9 22,1 58,4 > Pps-projecten (29,1) (76,3) (70,5) (30,5) (0,3) • Investeringen 13,0 (5,8) (25,6) (26,0) (39,8) • Financieringen > Regulier (9,2) (9,4) (4,3) (20,1) (2,1) > Pps-projecten 28,5 62,7 72,5 35,7 (0,5) • Koersverschil - (0,1) - - Totale kasstroom (7,4) 9,6 29,0 (18,8) 16,3 Investeringen materiële vaste activa 19,7 16,7 18,3 25,8 30,3 Afschrijving/waardevermindering op vaste activa 27,4 64,0 28,2 26,9 24,4 Exclusief consolidatie (non-recourse) pps-projecten Balanstotaal 728,9 775,7 826,4 818,7 790,7 Geïnvesteerd vermogen 177,7 179,2 235,2 234,7 223,7 Netto kas (schuld) 16,3 0,4 (52,2) (51,8) (42,5) Solvabiliteit (%) 26,6 23,1 22,1 22,3 22,9 Rendement op geïnvesteerd vermogen (%) 13,2 (3,6) 3,7 12,4 10,4 Orderportefeuille ultimo 1.985,0 2.065,0 1.858,0 1.639,0 1.210,8 Inclusief consolidatie (non) recourse pps-projecten 803,5 968,2 945,3 862,6 798,3 Balanstotaal Totaal eigen vermogen/groepsvermogen 186,8 166,7 172,2 171,9 181,2 Geïnvesteerd vermogen 249,4 365,7 347,2 273,3 231,0 Netto kas (schuld) (62,6) (198,9) (174,9) (101,4) (49,7) Solvabiliteit (%) 23,2 17,2 18,2 19,9 22,7 Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen 8,1 (9,1) 0,5 8,1 8,6 Nettoresultaat in % van de bedrijfsopbrengsten 1,1 (1,1) 0,1 1,1 1,3 Niet financiële indicatoren Gemiddeld aantal medewerkers * 5.906 6.159 6.232 5.962 5.514 Ziekteverzuim (%) 4,6 5,4 5,4 5,1 5,8 Ongevallen frequentie (IF-index) 7,5 8,4 8,7 9,0 8,2 Gemiddelde verzuimduur 29 25 21 24 16 Ongevallen cijfer 10,3 15,1 12,6 16,2 14,8 Frequentie cijfer 0,6 0,8 0,7 0,9 0,8 Uitgaven management development en opleidingen 6,9 8,7 8,7 8,1 7,8 Medewerkers beoordeeld (%) 95,2 92,6 88,0 88,4 87,1 * Voor het gemiddeld aantal medewerkers is gekeken naar het hele bedrijf. De andere getallen hebben alleen betrekking op de 4.963 medewerkers in Nederland.
Profiel Visie Strukton denkt vanuit de functionaliteit en levensduur van gebouwen en infrastructurele werken. Dat verklaart de keuze voor integrale contractvormen die ruimte bieden aan kwaliteit, comfort en duurzaamheid. Voorbeelden van deze integrale contractvormen zijn design en build (db) en design, build, finance, maintain en operate (dbfmo). Strategie De kracht van Strukton ligt in het volbrengen van complexe projecten in complexe omgevingen. Het streven is een nog hogere toegevoegde waarde te leveren en daarmee een onderscheidende positie in de markt te creëren. Voor opdrachtgevers moet duidelijk zijn dat ze op Strukton kunnen bouwen, een goede prijs-kwaliteitverhouding krijgen en trendsettende oplossingen mogen verwachten. De focus van Strukton ligt op mobiliteit, knooppunten en doorgaande exploitatie. Door de samenwerking tussen de verschillende Struktonbedrijven kunnen integrale opdrachten geheel vanuit Strukton worden uitgevoerd.
11
Eén bedrijf, drie markten, vier segmenten Strukton is een fullserviceprovider voor infrastructuur- en accommodatieoplossingen. Het doel is de eindgebruiker comfortabel te laten wonen, werken, reizen, leren en recreëren.
12
Strukton is actief in drie markten, onderverdeeld in vier segmenten: • Railinframarkt: railinfrastructuur en informatiesystemen (Strukton Rail) • Civiele inframarkt: civiele infra (Strukton Civiel) • Gebouwen: bouw en vastgoedontwikkeling (Strukton Bouw) en technisch beheer en installatietechniek (Strukton Worksphere) Binnen elk van deze markten als ook marktoverstijgend werkt Strukton Integrale Projecten aan pps-concessieprojecten, nieuwe concepten en eigen initiatieven. Strukton realiseerde in 2011 met gemiddeld 5.906 medewerkers een omzet van EUR 1,3 miljard. Bedrijfsopbrengsten in 2011 Railinfrastructuur en informatiesystemen Civiele infra Bouw en vastgoedontwikkeling Technisch beheer en installatietechniek 19,1 %
44,5 %
13,7 %
22,7 %
13
De Kromhout Kazerne in Utrecht is het grootste dbfmo-huisvestingsproject van Nederland tot nu toe. Het complex biedt ruimte aan meer dan drieduizend Defensiemedewerkers. 14
15
Bericht van de directie 16
Strukton heeft in 2011 een positief operationeel resultaat gerealiseerd. Gezien de nog altijd lastige markt is dit een goede prestatie. Er is een vergaande samenwerking tussen de verschillende bedrijfsonderdelen ontstaan, waardoor integrale opdrachten geheel door Strukton kunnen worden uitgevoerd. Op een aantal plaatsen in de organisatie was ingrijpen nodig om het kostenniveau aan te passen aan de marktomstandigheden. Helaas ging dit gepaard met het verlies van ongeveer honderdvijftig arbeidsplaatsen. De orderportefeuille is met EUR 2,0 miljard goed gevuld.
Resultaat Strukton heeft in navolging van 2010 een goed resultaat geboekt. Helaas waren er twee dissonanten, bij een buitenlandse vestiging en een infrastructuurproject, die het resultaat drukken. Door voortaan meer controle op het ontwerp te houden, audits uit te voeren tijdens de realisatie van een project en de vinger steviger aan de pols te houden, werken we aan een betere beheersing om onverwachte verliezen in de toekomst te voorkomen. De omzet is ten opzichte van 2010 iets gedaald, mede als gevolg van twee grote projecten die zich in 2011 in de aanloopfase bevonden en nog niet in volle productie waren. Het gaat om De Groene Loper bij de A2 in Maastricht en de A15 Maasvlakte-Vaanplein bij Rotterdam, beide van Strukton Civiel. Daarnaast is er een beperkte daling van omzet bij de binnenlandse en buitenlandse activiteiten van Strukton Rail. Verkopen en aankoop In 2011 zijn twee belangrijke verkopen gedaan. De eerste is de verkoop van 36.000 m2 bedrijfs terrein met opstallen in Utrecht en de verkoop van een aantal activiteiten van de materieeldienst.
Deze activiteiten betreffen voornamelijk de in- en verhuur en beheeractiviteiten van materieel en gereedschappen. Strukton heeft tot gedeeltelijke afstoot besloten omdat er geen strategische noodzaak is voor een eigen interne dienst voor bouwmaterieel. Met koper RECO/BUKO is een preferred supplier contract afgesloten voor de huur van materieel. De tweede verkoop is die van 80% van de aandelenbelangen van zes pps-projecten aan DIF Infrastructure II. Naast het minderheidsbelang van 20% behoudt Strukton een zeer actieve operationele betrokkenheid tijdens de bouw- en exploitatiefase van deze projecten. Deze verkoop is voor Strukton van strategisch belang, omdat het op deze manier vermogen kan vrijmaken, waarmee het bedrijf ook in toekomstige pps-projecten een voorname rol kan blijven spelen als verschaffer van eigen vermogen. Daarnaast blijft Strukton zijn kennis en ervaring met dbfm(o) actief aanwenden voor de optimale oplossing voor klanten. Beide verkopen hebben een positief effect op de balans en hebben de schuldpositie van Strukton aanzienlijk verminderd. Hierdoor is de solvabiliteit van Strukton gestegen en meer in evenwicht gekomen met die van aandeelhouder Oranjewoud nv. Dankzij de lage rente op de markt is een goed rendement gehaald en een balanskorting gerealiseerd. De verkopen hebben geen negatieve effecten op de exploitatie; die is gezekerd. In 2011 is de overname van wegenbouwer Ooms Nederland Holding bv voorbereid. Deze overname is begin 2012 afgerond. De overgenomen activiteiten betreffen de grond-, weg- en waterbouw activiteiten, de Nederlandse consultancyactiviteiten (Unihorn) en een deel van de buitenlandse infra-activiteiten van Ooms International Holding. Zij vormen binnen Strukton Civiel een apart deelbedrijf onder de naam Ooms Civiel. De overname past binnen de strategie van Strukton die zich richt op de verbreding en verlenging van de keten. Met deze overname verstevigt Strukton zijn infra-activiteiten én zijn positie door het verkrijgen van landelijke dekking in deze markt: Ooms Civiel bedient het westen van het land, terwijl het in 2006 verworven Reef Infra vooral Oost-Nederland als werkgebied heeft. Werkmaatschappijen en integraliteit In 2010 heeft Strukton belangrijke stappen gezet naar rendementsherstel en in 2011 is hier met succes vervolg aan gegeven.
17
Bericht van de directie
18
• Strukton Rail heeft met name in Nederland en Zweden goed gepresteerd en ook Strukton Systems heeft wederom zeer hoge resultaten geboekt. De verliesgevende activiteiten in Noorwegen zijn beëindigd. De orderportefeuille van Strukton Rail is goed. • Strukton Civiel heeft een deel van de werkzaamheden voor de Noord/Zuidlijn succesvol afgerond en heeft een goede orderportefeuille. • Strukton Bouw heeft een groot aantal projecten afgerond en heeft de strategie iets aangescherpt, dit met het oog op een succesvollere deelname aan tenders. • Strukton Worksphere heeft in 2011 veel progressie geboekt en veel zorg besteed aan het verbeteren van de organisatie. De werkmaatschappij heeft een unieke positie ten opzichte van de concurrentie en dat biedt veel kansen voor 2012. • Strukton Integrale Projecten heeft op succesvolle en professionele wijze de verkoop van een 80% aandelenbelang van de pps-projecten begeleid. Vanuit de markt is meer en meer vraag naar ondernemingen die een geïntegreerde aanpak van werkzaamheden kunnen bieden: van ontwerp, bouw en onderhoud tot en met exploitatie. Strukton heeft vooral grote, complexe projecten in portefeuille waaraan door verschillende bedrijfsonderdelen gezamenlijk wordt gewerkt. Strukton is in staat de gevraagde integrale aanpak aan te bieden en heeft ook in 2011 weer grote vorderingen gemaakt op het gebied van samen werking binnen de keten. Strategie De strategische focus van Strukton blijft gericht op Nederland en selectief – waar het gaat om enkele bedrijfsonderdelen en niches – het buitenland. Hierbinnen is Strukton actief in drie markten: railinfrastructuur, civiele infra en het realiseren, onderhouden en beheren van gebouwen. Het bedrijf zal zich op specialismen binnen deze markten richten, om zo onder scheidend vermogen te creëren. Zo zal Strukton Rail zich steeds internationaler manifesteren. Niet alleen wat betreft onderhoud van het spoor, maar ook elektronica in de treinen zelf. Strukton Systems verkent momenteel de windmolenmarkt, waar het werkt aan twee projecten. De aankoop van Ooms Civiel verbetert de positie van Strukton Civiel. In samenwerking met Strukton Worksphere zal Strukton Civiel zich meer richten op verkeerstechnische en tunnel
technische installaties. Ook op het gebied van waterbouw liggen mogelijkheden. Strukton Bouw en Strukton Worksphere zullen zich focussen op een select aantal markten, namelijk gezondheidszorg, hotels, studenten- en jongerenhuisvesting, datacenters, tijdelijke huisvesting en herbestemming van kantoorgebouwen. Naast de focus op de drie genoemde markten zal Strukton in 2012 aandacht besteden aan een aantal andere strategische kernpunten. Zo komt er meer nadruk te liggen op het bestendigen van klantrelaties. Ook zal Strukton meer focussen op actieve klantbenadering en het dienstenpakket nadrukkelijker onder de aandacht brengen. Verder is het doel om meer producten door te ontwikkelen tot concepten en die in de markt te zetten. Vooruitblik Door de strategische en zakelijke keuzes die in 2011 zijn gemaakt, ziet Strukton 2012 met vertrouwen tegemoet. Het is al vaak gezegd: de marktsituatie is lastig. Dat is een gegeven. Het is daarom zinvoller om de aandacht te richten op datgene wat we zelf kunnen beïnvloeden. Zo zullen we de aandacht sterker richten op het in control zijn over de projecten, waardoor faalkosten verder kunnen worden gereduceerd. Strukton heeft bewezen een professionele organisatie te zijn. Het feit dat het bedrijf in 2011 negentig jaar bestond, toont aan dat Strukton bestaansrecht heeft. Bovendien behaalde Strukton voor het derde jaar op rij een plek in de top drie van de reputatiemonitor. Door op het juiste moment de juiste keuzes te maken, staat de organisatie gesteld voor de toekomst. Directielid Raymond Steenvoorden, die in december 2011 na een periode van bijna tien jaar afscheid nam van Strukton, heeft met zijn inspirerende persoonlijkheid en professionele aanpak een grote bijdrage geleverd aan de onderneming zoals die er vandaag de dag staat. Ik wil hem daar dan ook zeer hartelijk voor bedanken. Ook de medewerkers ben ik veel dank verschuldigd. Zij leggen zeer veel wilskracht en passie aan de dag om het klanten naar de zin te maken en projecten goed af te ronden. Ik heb er het volste vertrouwen in dat we 2012 met elkaar tot een succesvol jaar maken. Utrecht, 8 mei 2012 Directievoorzitter, Gerard Sanderink
19
A ik e Scho o t s di r e c t e u r 20
‘Strukton Rail wil bijdragen aan
Strukton Rail Alle landen en specialismen, behalve Noorwegen, hebben in 2011 goede resultaten geboekt, ondanks dat in sommige landen de marktsituatie nog steeds moeilijk is. Zeer tragisch is het ongeval in Zweden, waarbij een medewerker van Strukton Rail om het leven is gekomen.
attractief treinverkeer en spoorvervoer in Europa, een strategie die ook in 2011 weer succesvol is gebleken’
Strukton Rail heeft in Nederland een solide, positief resultaat neergezet. Ook België, Duitsland, Zweden, Denemarken en Italië laten goede resultaten zien. In Noorwegen zijn de activiteiten per januari 2012 beëindigd, omdat het niet is gelukt de organisatie op het gewenste niveau te krijgen. Strukton Systems heeft uitstekende resultaten geboekt en ook Strukton Rolling Stock leverde een positief resultaat. Eurailscout heeft een break even resultaat bereikt. De strategie van internationalisering is ook in 2011 succesvol gebleken. Het Europese karakter van Strukton Rail is vooral zichtbaar door de inzet van machines en specialismen over heel Europa. Door die schaalvergroting kan Strukton Rail in grotere en geavanceerde machines blijven investeren en per land economisch verantwoord werken. De bedrijfsontwikkeling van Strukton Rail is erop gericht de capaciteit van het spoor te vergroten. Daarom is in 2011 een nieuwe geautomatiseerde inspectiemethode in gebruik genomen. Daarnaast heeft Strukton Rail een voorstel gedaan om heel gericht het gevraagde stroomvermogen te verhogen met een autotransformatorstation. Deze relatief kleine aanpassing verdubbelt het vermogen van het spoor op de plaatsen waar dat nodig is.
21
Jos Hegem a n di r e c t i e v o or z i t t e r 22
‘De aankoop
Strukton Civiel Strukton Civiel heeft zich in 2011 redelijk staande gehouden in de recessie, maar moest de omzetverwachting wel iets naar beneden bijstellen.
van wegenbouwer Ooms zorgt voor een landelijke dekking en geeft Strukton Civiel een strategisch betere positie’
De oorzaken daarvan zijn de slechte markt in het regionale segment, een kleiner aantal verworven projecten dan begroot en het feit dat enkele omvangrijke projecten in 2011 nog in de ontwerpfase zaten. Door de lagere omzet heeft Strukton Civiel het algemene kostenniveau verder moeten optimaliseren. Ook was er een beperkt verlies van arbeidsplaatsen. De strategie van Strukton Civiel is gericht op een gestage, rendabele groei, door verlenging van de infraketen en ketenverbreding in specialismen. Daarom is in 2011 wegenbouwer Ooms aangekocht, dat in het westen van Nederland actief is. Binnen de bestaande strategie zal de klant de komende jaren een prominentere rol innemen. Ook zal Strukton Civiel zich toeleggen op een aantal specialistische technieken en soorten opdrachten, zoals parkeerconcepten en afzinktunnels. Daarnaast richt Strukton Civiel zich op specialistische funderingstechnieken, renewable energy en geluidwerende voorzieningen met gebruik van alternatieve materialen. In 2011 is een nieuw bedrijfsonderdeel opgericht: Strukton Civiel Asset Management, dat zich richt op het langjarig onderhoud van dbfmo-projecten. Een ander nieuw strategisch bedrijfsonderdeel is Stukton Verkeerstechnieken, gericht op verkeersmanagementsystemen en tunneltechnische installaties.
23
G e r t J a n Vo s di r e c t e u r 24
‘Strukton Bouw heeft zijn strategie
Strukton Bouw In 2011 boekte Strukton Bouw een bescheiden positief resultaat. Nagekomen kosten uit reeds afgesloten werken en een reorganisatievoorziening hadden een negatief effect, dat werd gecompenseerd door een goed operationeel resultaat.
aangescherpt en legt zijn focus op gezondheidszorg, studenten- en jongerenhuisvesting, hotels en herbestemming van kantoorgebouwen’
De markt is nog steeds buitengewoon uitdagend, met een duidelijke toename van buitenlandse partijen. Deze partijen zoeken een Nederlandse partner, waaronder Strukton. Dat leidt tot interesse in coöperatie met andere Struktonbedrijfsonderdelen. Gezien de orderportefeuille was een nieuwe reorganisatie eind 2011 onontkoombaar. Na deze aanpassing is Strukton Bouw met vertrouwen 2012 ingegaan. De strategie is aangescherpt; de focus ligt op gezondheidszorg, studenten- en jongerenhuisvesting, hotels en herbestemming van kantoorgebouwen. Strukton Bouw kiest ervoor alleen mee te doen aan een tender wanneer de kans op succes voldoende is. Bij de bestaande projecten is de ‘slim bouwen’-methode geïntroduceerd op de werkvloer. Door voorafgaand aan een project met alle betrokkenen het plan van aanpak te bespreken, wordt een efficiëntere aanpak verwacht. Strukton Bouw wil hiermee de kostprijs van de projecten omlaag brengen en de concurrentiepositie verstevigen.
25
M a r inus Schim mel di r e c t e u r 26
‘Ons onderscheidend
Strukton Worksphere Strukton Worksphere heeft in 2011 een uitstekend jaar gehad. Er is groei gerealiseerd, ondanks dat de markt sterk terugliep en de marges onder druk staan.
vermogen is vergaand rekening houden met de klant en gevoel hebben voor de klantprocessen. De klant kan tijdens onze werkzaamheden gewoon doorwerken’
De goede resultaten zijn een direct gevolg van de strategie; Strukton Worksphere heeft langdurige, stabiele contracten met vaste klanten en dat zorgt voor een structurele opdrachtenstroom. De focus ligt op het verder versterken van die positie en het investeren in langdurige klantrelaties. Er komen steeds meer spelers op de onderhoudsmarkt die alleen op prijs concurreren. Strukton Worksphere wil ook in dat segment meekomen en wil costleader worden. Door te investeren in efficiency en ICT-toepassingen kunnen de kosten omlaag. Dit resulteert in een maatwerkmodel waarbij de klant kan kiezen voor een scherp, uitgekleed aanbod, een kwalitatief hoogstaand aanbod of een middenweg. Uiteraard worden er geen concessies gedaan aan de basiskwaliteit. Strukton Worksphere richt zich op het verder verbeteren van het onderhoud en beheer en daarnaast op revitalisering van vastgoed. Andere groeimarkten zijn de gezondheidszorg en datacenters. Het onderscheidend vermogen van Strukton Worksphere is vergaand rekening houden met de klant en gevoel hebben voor de klantprocessen.
27
Er ik Her msen di r e c t e u r 28
‘We hebben ons altijd ingezet voor een
Strukton Integrale Projecten In 2011 is van zes pps-projecten die Strukton Integrale Projecten in portefeuille heeft, 80% van het eigen belang overgedragen aan DIF Infrastructure II. Strukton blijft operationeel verantwoordelijk voor de projecten.
marktverbreding en zien nu een duidelijke toename in het aantal regionale pps-projecten. De aanbesteding van de RegioTram in Groningen is hier een belangrijk voorbeeld van’
Deze vervreemding heeft een positieve invloed op het bedrijfsresultaat. De vrijgekomen financiële middelen gebruikt Strukton om schulden af te lossen en om aan nieuwe tenders deel te nemen en in nieuwe pps-projecten te investeren. Strukton Integrale Projecten blijft zich focussen op projecten die voor alle Struktonbedrijven maximale winstgevende potentie bevatten. Er is een duidelijke groei in de pps-markt zichtbaar. Zo is er een toenemende belangstelling van Nederlandse en buitenlandse marktpartijen. Rijkswaterstaat en de Rijksgebouwendienst hebben een flink aantal pps-projecten aangekondigd. Daarnaast komen er steeds meer regionale pps-projecten op de markt. Een andere belangrijke pps-ontwikkeling is de oprichting van PPSsupport door de overheid, om pps-kennis aan de lagere overheden beschikbaar te stellen en lokale projecten te stimuleren. Deze kennis wordt gebundeld met die van het PPS Netwerk Nederland, de partij die de kennis vanuit de markt samenbrengt.
29
30
31
Het project ‘De Groene Loper’ bij de A2 in Maastricht zal in 2012 in volle productie komen.
DUO en Belastingdienst
Opdrachtgever
Rijksgebouwendienst
Consortium DUO2, bestaande uit Strukton, Ballast Nedam en John Laing Betrokken
Strukton Civiel, Strukton Bouw,
bedrijfsonderdelen Strukton Worksphere, 32
In november 2008 startte consortium DUO2 met de bouw van een van de markantste gebouwen van Groningen, bestemd voor de huisvesting van de Belastingdienst en de Dienst Uitvoering Onderwijs. Het was de start van een langlopend contract, omdat DUO2 bij dit project verantwoordelijk is voor het gehele project: van ontwerp, bouw en financiering tot langjarig beheer, onderhoud en exploitatie. In maart 2011 verhuisden de 3.300 medewerkers van de Belastingdienst en de Dienst Uitvoering Onderwijs naar hun nieuwe onderkomen. Direct na de ingebruikname van het gebouw is gestart met de sloop van de oude kantoren op het terrein en met de aanleg van de parkeergarage, het paviljoen en de stadstuin. Deze fase is klaar in 2013. Duurzaamheid
Het gebouw blinkt uit in duurzaamheid: warmte- en koudeopslag, gerecyclede vloertegels en duurzame wandafwerking. De vinnen aan de buitenzijde werken niet alleen isolerend, maar zorgen ook voor stroomlijning van het gebouw. Ze voorkomen valwinden, zodat de ecologische processen in het Sterrebos, aan de voet van het kantoor, niet worden verstoord. De keuze voor de vinnen vroeg om een zorgvuldige afweging tijdens het ontwerpproces, omdat ze de glasbewassing ingewikkelder en dus duurder maken. De voordelen van de vinnen bleken echter op te wegen tegen de nadelen die het consortium tijdens het onderhoud ondervindt. Onderhoud en exploitatie
De Belastingdienst en de Dienst Uitvoering Onderwijs kregen niet alleen een nieuw gebouw, maar ook een nieuwe aanpak voor het onderhoud en de exploitatie van hun kantoor. In plaats van zich bezig te houden met de uitvoering – bijvoorbeeld de inkoop van kopieerpapier en koffiebekers – moet de klant nu sturen op output. Om die overstap te maken, hebben de klant en Strukton diverse sessies gehouden onder leiding van een verandermanager. Wederzijdse verwachtingen werden uitgesproken en toegelicht, waardoor de overgang soepel is verlopen.
Strukton Integrale Projecten Soort project contract voor ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en exploitatie Looptijd
2008-2028
Bijzonderheden het gebouw won in juni 2011 de Gouden Baksteen, de publieksprijs voor het mooiste gebouw van Groningen
33
Opdrachtgever
gemeente Rotterdam
Opdrachtnemer
Strukton en Hellebrekers Technieken
Betrokken
Strukton Rail, Strukton Bouw,
Rotterdamse Groene Gebouwen
bedrijfsonderdelen Strukton Worksphere, Strukton Integrale Projecten
34
Soort project Onderhouds- en energieprestatiecontract Looptijd
2011-2021
Bijzonderheden 34% energiebesparing, 15% besparing op onderhoudskosten
Negen Rotterdamse zwembaden kregen in 2011 een duurzame make-over: nieuwe ketels, een warmte-koudeopslag, eco-verlichting, aanwezigheidsdetectie, de zwembaden werden afgedekt en elk bad is voorzien van een UVC-reactor, waardoor er minder chloor nodig is om het water te reinigen. Dankzij deze maatregelen is de CO2-uitstoot van de zwembaden gedaald met 2.000 ton per jaar. Dit staat gelijk aan de uitstoot van vijfhonderd woningen. Bovendien zijn het zwemklimaat en het comfort voor de eindgebruikers – personeel en bezoekers – veel prettiger. Strukton realiseert en financiert niet alleen de energiebesparende aanpassingen in de zwembaden, maar is sinds 2011 ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de zwembaden, gedurende een periode van tien jaar. Uniek contract
Speciaal voor dit project heeft Strukton een Energy Service Company (ESCo) opgericht. Deze ESCo heeft een uniek onderhouds- en energieprestatiecontract getekend met de gemeente Rotterdam, waarmee de opdracht voor de gemeente kostenneutraal kan worden uitgevoerd. Het is de eerste keer dat een dergelijk contract in Nederland wordt toegepast. Strukton heeft geïnvesteerd in de energiebesparende maatregelen die nodig zijn om de gegarandeerde besparing te halen. De investeringen verdient Strukton terug door het rendement dat de maatregelen opleveren. Op die manier stimuleert Strukton zichzelf als het ware om te voorzien in duurzame maatregelen met een optimale kwaliteit en tegen minimale kosten. Fikse besparingen
Dankzij de aanpassingen die Strukton aan de zwembaden heeft gedaan, kan het een besparing van 34% garanderen ten opzichte van de energierekening van 2009. Gedurende de looptijd van het contract – tien jaar – komt dat neer op EUR 3,4 miljoen. Ook op het onderhoud en beheer, en de daarbij behorende risico’s, bespaart de gemeente flink. Door dit tot 2021 uit te besteden aan Strukton, realiseert de gemeente een besparing van 15% op de onderhoudskosten. Dat komt neer op EUR 1,1 miljoen.
35
Utrecht CS
Opdrachtgever
ProRail
Opdrachtnemer
Strukton
Betrokken
Strukton Rail, Strukton Civiel,
bedrijfsonderdelen Strukton Bouw, 36
Op station Utrecht Centraal, een van de drukste plekken van Utrecht, werkt Strukton aan de verduurzaming van drie perronkappen. In 2010 is Strukton begonnen met de vervanging van de perronkappen op de perrons langs spoor 5/7, spoor 8/9 en spoor 11/12. Die drie perrons hebben een kap van staal en lichtdoorlatend gebogen glas. In de kappen zitten zonnecellen verwerkt, die energie opwekken voor de roltrappen, liften en de stationsverlichting. De laatste perronkap is in juni 2012 voltooid. Naast het plaatsen van de perronkappen past Strukton ook de hoogtes van de perrons aan voor een betere toegang tot de treinen. Daarnaast werkt Strukton aan de fundering voor de nieuwe stationshal. Deze werkzaamheden maken deel uit van de bouw van de nieuwe OV-terminal Utrecht. Complex
Gemiddeld reizen per dag bijna 210.000 mensen van, naar of via Utrecht Centraal. Per jaar zijn dat 65 miljoen mensen. Strukton heeft met ProRail afgesproken dat de reizigers geen hinder mogen ondervinden van de werkzaamheden op de perrons. Bovendien blijven de sporen ook tijdens de werkzaamheden in gebruik. Tel daarbij op dat Utrecht Centraal hét treinknooppunt van Nederland is en het is duidelijk dat deze opdracht zeer complex is. Om reizigers zo min mogelijk te storen, werkt Strukton voornamelijk ’s nachts en worden de werkzaamheden zeer grondig voorbereid en doorgesproken. Duurzaam
De nieuwe OV-terminal Utrecht moet niet alleen qua capaciteit geschikt zijn voor de 21ste eeuw, maar ook wat betreft duurzaamheid. Met de bouw van de perronkappen is daarmee alvast een goede start gemaakt. De zonnepanelen in de drie nieuwe perronkappen leveren ongeveer 85.000 kWh per jaar op. Dit staat gelijk aan het energieverbruik van 25 huishoudens. De kappen leveren een CO2-reductie op van 46 ton CO2 per jaar.
Strukton Worksphere Soort project
aanbesteding
Looptijd
2009-2012
Bijzonderheden materieel en grondstoffen worden aan- en afgevoerd via het spoor
37
Opdrachtgever ministerie voor Verkeer en Waterstaat en de gemeente Maastricht Opdrachtnemer Avenue2 (bestaande uit Strukton en Ballast Nedam)
De Groene Loper
Soort project contract voor ontwerp, bouw en deel van het onderhoud
38 Betrokken
Strukton Civiel, Strukton Project-
bedrijfsonderdelen ontwikkeling, Strukton Worksphere, Strukton Integrale Projecten Looptijd
2009-2026
Bijzonderheden van de duizenden auto’s, vracht wagens en motoren die nu nog
Dankzij een vernuftig ontwerp zorgt consortium Avenue2 ervoor dat doorgaand verkeer in de toekomst niet meer dwars door Maastricht hoeft te rijden. Een tunnel onder de stad verbindt dan de A2 met de A79. Op de plaats van de huidige weg komt een groen recreatief lint – de Groene Loper – voor fietsers en voetgangers. Ook komen er nieuwe woningen en winkelpanden langs de Groene Loper. In 2011 heeft Strukton twee ecoducten gebouwd. Ook werd het tracéwetsbesluit onherroepelijk, zodat de bouwwerkzaamheden voor de tunnel van start kunnen. Inmiddels is begonnen met de voorbereidende werkzaamheden. De verkeersinfrastructuur is in 2016 klaar, het vastgoed in 2026.
dagelijks dwars door Maastricht rijden, verdwijnt straks 80% onder
Social return
de grond
Aan het project werken niet alleen medewerkers van het consortium en de onderaannemers, maar ook mensen uit (de omgeving van) Maastricht. Tijdens de looptijd van het project worden er in totaal 750 werklozen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt opgeleid op de A2-school. Na hun opleiding krijgen ze een tijdelijk contract bij de Groene Loper, bijvoorbeeld voor de bewaking, verkeersregeling of de administratie. Strukton werkt hiervoor samen met de gemeente. Integraal ontwerp
De opdracht werd aanbesteed en de inschrijvers moesten zelf met een ontwerp komen dat voldeed aan de gestelde randvoorwaarden. Het ontwerp van consortium Avenue2 won, dankzij de allesomvattende benadering van de opdracht. ‘Het is een prachtig integraal gebiedsontwerp, een totaalplan voor stad en snelweg, voor fietsers, voetgangers en automobilisten, voor inwoners (...) en voor bedrijven en hun werknemers en zakenrelaties. Het plan van Avenue2 en de daarbij behorende tunnelconfiguratie geeft al met al op vrijwel alle aspecten een grotere meerwaarde: doorstroming, bereikbaarheid, leefbaarheid, opheffen van barrières en kansen voor stadsontwikkeling’, aldus de beoordelingscommissie.
39
A15 Maasvlakte-Vaanplein
Opdrachtgever
Rijkswaterstaat
Opdrachtnemer A-Lanes A15, bestaande uit Strukton, Ballast Nedam, John Laing en Strabag Betrokken
40
Eind 2010 was de financiering van het project A15 tussen de Maasvlakte en het knooppunt Vaanplein rond. Het jaar 2011 stond in het teken van het onderhoud van de bestaande infrastructuur en van alle noodzakelijke voorbereidingen voor het bouwen van de nieuwe infrastructuur. Eind 2011 zijn de eerste, zichtbare, bouwwerkzaamheden van start gegaan. Het omvangrijke project bevat flink wat huzarenstukjes. Zo worden er over 37 kilometer lengte extra rijstroken en verkeersmanagementsystemen aangelegd. Ook komt er een nieuwe Botlekbrug, ter vervanging van de huidige brug over de Maas. De nieuwe brug ligt 14 meter boven het water, dat is bijna twee keer zo hoog als de huidige brug. Hij kan openen tot 45 meter hoogte en is daarmee een van de grootste beweegbare bruggen ter wereld. Ontwerpen voor de toekomst
De verwachting is dat de vernieuwde infrastructuur eind 2015 klaar is. De opdracht houdt daarmee echter niet op. Voor een periode van twintig jaar daarna is A-Lanes A15 volledig verantwoordelijk voor het onderhoud aan de weg, inclusief technische installaties, bruggen, viaducten en twee wegtunnels. In het ontwerp van de snelweg is gekozen voor duurzaam asfalt, dat minder vaak hoeft te worden vervangen. Dat drukt de onderhoudskosten, de overlast voor de weggebruikers en de hoeveelheid afgedankt asfalt. Kennis van onderhoud
Met het oog op de werkzaamheden aan de A15 is in 2011 Strukton Asset Management Civiel opgericht. Dit bedrijfsonderdeel zal zich richten op het langjarig onderhoud van dbfmprojecten, zoals de A15 Maasvlakte-Vaanplein. Hiemee verzekert Strukton zich van langjarige onderhoudskennis, ten eerste om dit te kunnen aanbieden aan klanten, maar ook om tijdens het ontwerpproces een slim onderhoudbaar ontwerp te kunnen maken.
Strukton Civiel,
bedrijfsonderdelen Strukton Integrale Projecten Soort project contract voor ontwerp, bouw, financiering en onderhoud Looptijd
2010-2035
Bijzonderheden de opdracht heeft een totale nominale projectwaarde van circa EUR 1,5 miljard en is de grootste opdracht die ooit door Rijkswaterstaat is aanbesteed
41
Opdrachtgever Provincie Groningen en Gemeente Groningen Gegadigde TramTeam Groningen, bestaande uit Strukton, Ballast Nedam en
RegioTram Groningen
John Laing Betrokken 42
Strukton Rail, Strukton Civiel,
bedrijfsonderdelen Strukton Integrale Projecten Soort project aanbesteding voor ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en exploitatie Looptijd 3,5 jaar aanleg en vervolgens 22,5 jaar exploitatie Bijzonderheden de verwachting is dat de opdrachtgever eind 2012 zal beslissen welk consortium de opdracht krijgt
Groningen is een compacte stad, waarvan de wegen steeds verder dichtslibben. Om bereik baarheid van de stad en de provincie Groningen op een duurzame manier te vergroten, wil het decentrale bestuur van de regio twee tramlijnen in de stad aanleggen en het spoor in de regio verbeteren. De provincie en de gemeente Groningen hebben gezamenlijk met Regio GroningenAssen in 2010 een aanbesteding uitgeschreven. TramTeam Groningen, met daarin Strukton, is een van de twee partijen die nog in de race zijn voor de opdracht. De bedoeling is dat de werkzaamheden in 2013 van start gaan en dat de tramlijnen in 2016 klaar zijn voor gebruik. Van A tot Z verantwoordelijk
De RegioTram Groningen is een uniek project. Ten eerste omdat het als een voorbeeldproject dient voor andere regionale overheden die een dergelijke vervoersoplossing ook overwegen. Maar vooral omdat de opdrachtgever de opdracht in zijn geheel aanbesteedt: tot en met de exploitatie aan toe. Dat betekent dat het consortium straks ook verantwoordelijk is voor het beheer van de tramlijnen, het onderhouden van het trammaterieel en het uitvoeren van de OV-dienstverlening. Slim vervoer
De stad Groningen is letterlijk en figuurlijk het middelpunt in de regio, onder andere omdat meer dan de helft van de arbeidsplaatsen zich in de stad bevindt. Dagelijks reizen 160.000 mensen naar de stad. De meeste bezoekers nemen de auto en moeten bovendien in de binnenstad zijn, waardoor de wegen vaak vol staan. De tramlijnen moeten de stad bereikbaar houden en zijn bovendien een uitstekend alternatief voor de overbezette buslijnen. Trams zijn schoner, stiller, sneller en de capaciteit is veel groter.
43
44
45
Strukton adviseert klanten structureel over duurzame oplossingen en neemt ook zelf maatregelen om de CO2-uitstoot te verminderen.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Knooppunt Kunderberg. Strukton Civiel heeft deze tender gewonnen op basis van zijn voorziene behoud van de niveau 5-positie op deze aangepaste ladder. In 2012 gaat Strukton als geheel voldoen aan de eisen van niveau 5 van de CO2-prestatieladder 2.0. De door Strukton Civiel aangekochte bedrijfsonderdelen van bouwonderneming Ooms Civiel hebben zich eind 2011 al gecertificeerd op dit niveau. Ooms Civiel heeft een aantal duurzame innovaties in het productpakket, zoals de solar road: een fietspad met zonnepanelen in de asfaltlaag.
46
Strukton hanteert het uitgangspunt dat de bedrijfsactiviteiten even veel zorg en aandacht verdienen als mensen, omgeving en klanten. De belangen van people en planet zijn gelijkwaardig en complementair aan de economisch gestelde eisen en kwaliteit (profit). Strukton ziet eerlijk en integer handelen als basis voor de activiteiten en de contacten met stakeholders.
Niveau 5 op de CO2-prestatieladder gehandhaafd
Ook in 2011 heeft Strukton niveau 5 – het hoogste niveau – gehaald op de CO2prestatieladder. Een unieke prestatie in de branche, want geen enkel ander concern zit op niveau 5 voor rail én civiel én bouw én installatietechniek. Strukton heeft dit niveau weten te handhaven door diverse maatregelen. Zo zijn er maatregelen genomen voor het leasewagenpark, omdat dit de grootste bron van CO2-uitstoot is. De toegestane uitstoot – het emissieplafond – van leaseauto’s is aangescherpt. Tot september 2011 waren leaseauto’s met een uitstoot van 155 gr/km (benzine) of 136 gr/km (diesel) nog toegestaan. Dat is nu voor het overgrote deel van het wagenpark teruggebracht tot een maximale uitstoot van 140 gr/km (benzine) of 116 gr/km (diesel). Voor 2012 zijn verdere maatregelen voorzien op het gebied van mobiliteitsbudgetten en -management. Naast ProRail werkt ook Rijkswaterstaat met de CO2-prestatieladder. Inmiddels is de CO2prestatieladder 2.0 ontwikkeld. In deze nieuwe versie wordt niet alleen gekeken naar de uitstoot van bouworganisaties zelf, maar ook naar de uitstoot van de projecten. Een van de eerste projecten die in 2011 onder deze prestatieladder op de markt werden gebracht, was A76/A79 Reconstructie
Sectorinitiatieven voor CO2-reductie Strukton maakt zich sterk voor CO2-reductie in de keten. Een derde van de vrachtwagens op de snelweg is bouwgerelateerd. Samen met ketenpartners in de beton- en glasketen onderzoekt Strukton de mogelijkheden om dat vervoer efficiënter te organiseren, bijvoorbeeld door aan- en afvoer te combineren. Ook met leveranciers in het project OV Terminal Den Haag Centraal kijkt Strukton naar mogelijkheden om de logistiek te verduurzamen en optimaliseren. In het kader van Green Deal heeft Strukton samen met een aantal collega-aannemers en cementen betonleveranciers het initiatief genomen voor de Green Deal Duurzaam Beton. Deze Green Deal is erop gericht beton nog duurzamer te maken. Tijdens de Dag van Maarssen, op 4 oktober 2011, is het initiatief ondertekend door MVO Nederland en staatssecretaris Atsma van Infrastructuur & Milieu. Duurzaamheid binnen Strukton Strukton zoekt binnen de eigen organisatie telkens naar manieren om de bedrijfsprocessen verder te verduurzamen. Daarom hebben Strukton Bouw, Strukton Civiel en Strukton Worksphere in 2011 gezamenlijk twee medewerkers aangenomen die zich fulltime richten op duurzaamheid. Bij Strukton Rail was al eerder een duurzaamheidsfunctionaris aangesteld. Strukton Rail en Strukton Civiel hebben zich in 2011 aangesloten bij de B50, vijftig beeldbepalende werkgevers in Nederland die koploper zijn op het gebied van slim werken en reizen en dat willen stimuleren. Deze stimulans blijkt bij Strukton bijvoorbeeld uit de Strukton Shuttle, die in 2011 als pilot in gebruik is genomen: medewerkers en bezoekers kunnen buiten de spitstijden gebruikmaken van deze taxiservice tussen station Maarssen en het hoofdkantoor. Tijdens de spits was zo’n service er al. Door de service ook buiten de spits aan te bieden, wil Strukton het gebruik van
47
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
48
openbaar vervoer stimuleren. De auto die hiervoor wordt gebruikt, is een Toyota Prius. Als de pilot slaagt, zal Strukton een nog duurzamer vervoermiddel aanschaffen. Ook elektrisch vervoer is in 2011 onder de aandacht gebracht van de medewerkers. Tijdens de Dag van de Duurzaamheid konden medewerkers tijdens de Electric Roadshow kennismaken met elektrische auto’s en scooters. Duurzame projecten en werkmethodes In 2011 is de denktank Thinking Green opgericht. Dit team met leden uit alle hoeken van de organisatie fungeert als aanjager van duurzame projecten. Duurzaamheid komt dan ook terug in tal van projecten die Strukton doet, zowel op verzoek van opdrachtgevers als op initiatief van Strukton zelf. Zo is Strukton Worksphere in Amsterdam gestart met het plaatsen van tweeënhalf duizend openbare oplaadpunten voor elektrische auto’s. De combinatie Essent/Strukton is verantwoordelijk voor het plaatsen van een groot deel van deze oplaadpunten. Strukton kiest zelf bij opdrachten ook steeds vaker voor elektrisch vervoer. Zo maakt Strukton Worksphere in de Gemeente Den Haag gebruik van elektrische scooters, heeft HanzaRailTeam een elektrische auto in gebruik voor het project Hanzelijn en heeft Strukton Rail West een elektrische auto voor zakelijke ritten. In Rotterdam werkt Strukton aan de verduurzaming van negen gemeentelijke zwembaden. De zwembaden worden energiezuiniger, de CO2-uitstoot gaat omlaag en de water- en luchtkwaliteit gaan omhoog. Voor dit project heeft Strukton een Energy Service Company (ESCo) opgericht. De ESCo ontwerpt en realiseert de energiebesparende maatregelen, verzorgt de financiering ervan en garandeert de energiebesparing. Dit is niet alleen een kans voor verdere verduurzaming, Strukton ziet dit ook als een goed voorbeeld van een businessmodel, dat past in het MVO-beleid van de onderneming.
In 2010 is het bedrijfsonderdeel Afvalbank Nederland opgericht, dat in 2011 verder is uitgebouwd. Het doel is om de eigen afvalstromen nog beter aan de bron te scheiden en de vrijgekomen materialen opnieuw te gebruiken voor eigen projecten. Een goed voorbeeld daarvan is het Hilton Hotel in Amsterdam, waar 87% van het afval geschikt is gemaakt voor hergebruik. Bij het project DUO in Groningen kijkt Strukton Civiel in samenwerking met TU Delft, MVO Nederland en andere ketenpartners of het beton van de gesloopte kantoorpanden van de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Belastingdienst voor 100% te gebruiken is voor de bouw van de parkeergarage. Het gebruik van nieuwe grondstoffen wordt daarmee tot een minimum beperkt. In 2011 zijn hiervoor de technologische ontwikkelingen gedaan en in 2012 wordt dit in de praktijk gebracht. Zorg voor mensen en omgeving Voor het project De Groene Loper is de Avenue2-school opgericht in het kader van social return. Gedurende de tien jaar dat Strukton in Maastricht aan dit project werkt, worden er op deze school in totaal 750 werklozen en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt opgeleid. Deze mensen wonen in of vlakbij Maastricht en krijgen na de opleiding een tijdelijk contract bij De Groene Loper, bijvoorbeeld voor de bewaking, verkeersregeling of de administratie. Strukton werkt hiervoor samen met de gemeente. Tijdens het werk aan een project probeert Strukton de overlast voor de omgeving zoveel mogelijk te beperken. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het keurmerk Bewuste Bouwers, dat Strukton samen met BAM, Ballast Nedam en VolkerWessels oprichtte in 2010. Medewerkers van bouwplaatsen met dit keurmerk zorgen voor veiligheid op de bouwplaats en voor de veiligheid van passanten. Ook minimaliseren ze geluidsoverlast en is er milieubewustzijn. Bij Strukton Civiel worden sinds 2011 alle projecten standaard aangemeld voor dit keurmerk.
49
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
50
Veiligheid en arbo Sinds een aantal jaar hanteert Strukton het programma ‘Zero Accidents’, dat ook in 2011 is voortgezet. In publicaties over veiligheid wordt de term ‘Zero Accidents’ regelmatig herhaald om de ambitie van ‘nul ongevallen’ top of mind te houden. Regelmatig wordt gecommuniceerd over het aantal dagen dat aaneengesloten is gewerkt zonder verzuimongeval. Ook via allerlei bedrijfsbrede initiatieven wordt veiligheid telkens opnieuw onder de aandacht gebracht van medewerkers. Bij Strukton Rail is de campagne Safety First gestart om het veiligheidsbewustzijn en veilig gedrag te stimuleren. Daarnaast zijn er Safety Awareness Team-Trainingen georganiseerd. Het doel van deze training is om een kritische veiligheidsblik te ontwikkelen en medewerkers te leren belangrijke veiligheidsinformatie over te dragen aan collega’s. Bij Strukton Civiel vond de Safety Experience plaats; een tweedaagse bijeenkomst waar (hoofd-) uitvoerders en bouwplaatsmedewerkers instructie kregen over en training in diverse aspecten rond veiligheid: het opbouwen van steigers, het gebruik van boorgereedschap met en zonder stofafzuiging en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals gehoorbescherming en een nieuwe helm met veiligheidsbril. Daarnaast is in 2011 een Masterclass Safety ontwikkeld. Deze zal in 2012 worden gegeven aan directie, projectmanagers en hoofduitvoerders om het veiligheids bewustzijn en -gedrag nog verder te stimuleren. Strukton Bouw heeft in 2011 veel aandacht besteed aan de Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA). De LMRA is een korte risicobeoordeling van een bepaalde taak en wordt gedaan door de persoon die de taak gaat uitvoeren. De analyse bestaat uit drie stappen: gevaren beoordelen, maatregelen vaststellen om de gevaren te elimineren en actie ondernemen. Er is een LMRA-flyer gemaakt die nadrukkelijk bij de medewerkers op de bouwplaats onder de aandacht is gebracht. Bij audits wordt gecontroleerd of de flyer daadwerkelijk wordt gebruikt. De flyer blijkt een positief effect te hebben op de veiligheid. Het aantal keren dat er iets niet op orde was tijdens een audit is ten opzichte van 2010 enorm gedaald. Medewerkers hebben in 2011 gemiddeld meer toolboxmeetings bijgewoond dan voorgaande jaren.
Net als bij de andere werkmaatschappijen is er ook binnen Strukton Worksphere structureel aandacht voor veiligheid. Er is een aanvang gemaakt met de verbetering van de VGM-structuur (veiligheid, gezondheid, milieu) binnen Strukton Worksphere. Niet alleen via het programma ‘Zero Accidents’, maar ook door jaarlijks terugkerende trainingen, zoals veilig werken met elektriciteit en asbestherkenning. Ook heeft Strukton Worksphere in 2011 Safety Awareness Trainingen uitgevoerd. In 2011 vonden er binnen heel Strukton 93 ongevallen met verzuim plaats, tegenover 81 in 2010. Strukton Bouw en Strukton Worksphere noteerden per 31 december 2011 een recordaantal aaneengesloten dagen zonder ongevallen met verzuim, respectievelijk 212 dagen en 248 dagen. Certificaten en keurmerken In 2011 heeft Strukton diverse certificaten en keurmerken gehaald. Zo kwalificeerde Strukton Civiel zich voor het internationale keurmerk OHSAS 18001 voor onderwatertechnieken, iets wat bij Strukton Civiel veelvuldig wordt toegepast. Strukton Worksphere heeft in 2011 het certificaat ISO 14001 behaald, een certificaat voor milieu management. De werkmaatschappij toont met dit certificaat aan dat het investeert in het beperken van de milieurisico’s van de organisatie, hoe risico’s worden afgedekt en hoe medewerkers handelen in het geval van een calamiteit. Strukton Rail en Strukton Civiel beschikten al over dit certificaat. Verder is Strukton als geheel bezig met ISO 26000, een zelfverklaring voor beleid op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Management development en opleidingen Ondanks de economisch moeilijke tijden heeft Strukton ook in 2011 geïnvesteerd in het opleiden van de medewerkers, via diverse trajecten en opleidingsprogramma’s. Zo is er de opleiding Strukton Jong Management, een programma voor hbo’ers en academici tussen de 23 en 30 jaar, die twee tot vijf jaar werkzaam zijn bij Strukton en de ambitie en potentie hebben om door te groeien naar managementniveau. In samenwerking met de Hogeschool Utrecht biedt Strukton maximaal zestien personen per jaar een traject aan van tien maanden. In dit traject krijgen ze een programma aangeboden waarin cognitieve ontwikkeling, persoonlijke ontwikkeling en professionele ontwikkeling centraal staan. Het doel van Strukton Jong Management is talenten binnen het bedrijf de
51
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
52
kans geven zich te ontwikkelen, talent aan het bedrijf te binden en te zorgen voor goed toegeruste mensen op leidinggevende posities. Diverse afgestudeerden zijn inmiddels doorgegroeid naar een middenkaderpositie. In 2011 hebben alle zestien deelnemers het programma succesvol voltooid en is een nieuwe groep gestart met het programma. Een ander initiatief voor jonge Struktonmedewerkers is Scope. Dit netwerk biedt medewerkers tot 37 jaar de kans om een netwerk binnen Strukton op te bouwen en bekend te worden met de verschillende werkmaatschappijen binnen het bedrijf. De organisatie van projectbezoeken en andere activiteiten is in handen van Scopeleden, de directie steunt het netwerk financieel. Strukton Rail heeft in 2011 trainingen coachend leidinggeven georganiseerd voor leidinggevenden. In 2012 zijn vervolgworkshops gestart. ProRail, de spooraannemers (waaronder Strukton Rail) en ingenieursbureaus hebben in Nederland het initiatief genomen voor een hbo-opleiding Railtechniek. Zij hebben hiervoor een overeenkomst gesloten met de Hogeschool Utrecht. Het doel is ervoor te zorgen dat er in de toekomst voldoende goed gekwalificeerde technici op het gebied van railtechniek zijn. De hbo-afstudeerrichting aan de Hogeschool Utrecht start in september 2013 en vanaf september 2012 wordt een minor op het gebied van railtechniek aangeboden. Ook is Strukton Rail betrokken bij het opzetten van een mbo Railcollege. Dit is een initiatief vanuit de Nederlandse Spoorwegen. Vanuit deze opleiding wordt een link gelegd met de hbo-opleiding. Bij Strukton Civiel is in 2011 een zeer intensieve training gestart, senior projectmanagement, om projectmanagers te trainen in het omgaan met de almaar toenemende complexiteit van de projecten die Strukton Civiel in zijn orderportefeuille heeft. Strukton Worksphere heeft in 2011 het oude principe meester-gezel-leerling nieuw leven ingeblazen. Daarvoor zijn mensen vrijgemaakt. Verder zijn er diverse in-company-programma’s georganiseerd. Ook in 2012 staat een flink aantal opleidingen op de rol. Zo zullen alle niet-technische medewerkers – van directeur tot manager en van controller tot jurist – worden bijgeschoold over installatietechniek. Strukton Worksphere kiest voor deze aanpak zodat elke medewerker kan meepraten over de core business van de werkmaatschappij.
In 2011 is binnen Strukton Integrale Projecten het Strategisch Talent Management Programma geïmplementeerd. Een belangrijke pijler van dit programma is het beoordelen én coachen. Sturen op gedragscompetenties, sturen op output en het streven naar een continu verbeterproces betekent dat iedere medewerker regelmatig informatie ontvangt over de resultaten en de wijze waarop die tot stand zijn gekomen. Medewerkers worden gestimuleerd zich verder te ontwikkelen in de specialisaties binnen Strukton Integrale Projecten: projectmanagement, contractmanagement en financieel management. Strukton heeft zich in 2011 nadrukkelijk geprofileerd voor de buitenwacht. Zo heeft een directielid meegedaan aan het televisieprogramma Undercover Boss, waarin een leidinggevende zich onherkenbaar op de werkvloer begeeft. Strukton koos voor deelname aan het programma om het bedrijf onder een breder publiek bekend te maken en om de bouwsector positief over het voetlicht te brengen. Er is immers, zeker op de lange termijn, behoefte aan gepassioneerd personeel. Daarom is het van belang mensen geïnteresseerd te houden in het vak. Een andere reden om mee te doen aan het programma is het creëren van trots op het bedrijf. Die bedrijfstrots zorgt voor de groei en ontwikkeling van mensen, iets wat bij Strukton hoog in het vaandel staat. Het bezoek aan de website van Strukton nam explosief toe na de uitzending. Bovendien kwamen er zeer veel open sollicitaties binnen. Datzelfde gebeurde na de uitzendingen, wereldwijd in 193 landen, van het programma Megastructures Korean Superlink op National Geographic, waarin aandacht werd besteed aan het project Busan-Geoje Fixed Link in Zuid-Korea. Strukton legde voor dit project een van de diepste en langste afzinktunnels ter wereld aan: 3,2 kilometer lang en 48 meter diep.
53
54
55
Poptempel Ziggo Dome biedt plaats aan 17.000 bezoekers. De Ziggo Dome opent in 2012. Op 24 juni start een reeks concerten met Marco Borsato, Pearl Jam, Sting, Madonna, John Fogerty en Paul Simon.
Financiële resultaten 56
• Sterke verbetering van het nettoresultaat naar EUR 14,4 miljoen (2010: 15,5 miljoen negatief)
• Omzetdaling van 8,3% tot EUR 1.318 miljoen (2010: 1.438 miljoen) • Beperkte daling van 4% van het operationeel resultaat naar EUR 55,3 miljoen (2010: 57,6 miljoen)
• Bijzondere waardeverminderingen van goodwill en immaterieel actief van EUR 6,4 miljoen (2010: 35,9 miljoen)
• Dividendvoorstel: geen dividenduitkering • Sterke verbetering van de solvabiliteit naar 23,2% (2010: 17,2%). Exclusief de pps non recourse financiering is de solvabiliteit 26,6% (2010: 23,1%)
• Orderportefeuille nagenoeg onveranderd op EUR 2,0 miljard (2010: 2,1 miljard)
Gang van zaken
Ondanks een beperkte omzetdaling en moeilijke marktomstandigheden is het operationeel resultaat uitgekomen op EUR 55,3 miljoen. Alle segmenten hebben positief bijgedragen aan dit operationeel resultaat. Het nettoresultaat is in 2011 sterk verbeterd naar EUR 14,4 miljoen. Bedrijfsopbrengsten
Na een jaarlijkse stijgende lijn van de omzet is de omzet in 2011 gedaald met 8,3% naar EUR 1.318 miljoen. Dit komt voornamelijk doordat twee grote civiele projecten zich in 2011 in de aanloopfase bevonden en nog niet in volle productie waren (De Groene Loper bij de A2 in Maastricht en de A15 Maasvlakte-Vaanplein bij Rotterdam) en door een lagere productie bij de specialistische bedrijfsonderdelen van Strukton Civiel. Daarnaast is er een beperkte daling van omzet bij de binnenlandse en buitenlandse activiteiten van het segment Strukton Rail.
De orderportefeuille is licht gedaald naar een nog steeds hoog niveau van EUR 2,0 miljard. Alle vier segmenten hebben een goed gevulde orderportefeuille voor 2012. Het aandeel in de orderportefeuille voor de uitvoering van de langlopende pps-opdrachten bedraagt EUR 429 miljoen. Resultaat
In 2011 is een goed operationeel resultaat (EBITDA) gerealiseerd van EUR 55,3 miljoen. Alle segmenten hebben een positieve bijdrage geleverd aan dit operationeel resultaat. Door de verkoop van een 80% belang in Strukton Finance Holding (pps-projecten) en de verkoop van onroerend goed en activa van Strukton Materieel is er een eenmalig transactieresultaat geboekt van EUR 18,6 miljoen. Dit resultaat is ten gunste gekomen van alle vier bedrijfssegmenten. Ook exclusief dit verkoopresultaat hebben alle vier bedrijfssegmenten positief bijgedragen aan het operationeel resultaat. De resultaatsontwikkeling van Strukton Rail is in Nederland en in het buitenland, met uitzon dering van Noorwegen, bevredigend. Gegeven de prijsdruk in de markt is dit een goede prestatie. De resultaatsontwikkeling van de activiteiten in Noorwegen en het beëindigen van deze activiteiten hebben het resultaat van Strukton Rail sterk negatief beïnvloed. Het resultaat van Strukton Rail bedraagt EUR 27,0 miljoen en is EUR 10,2 miljoen lager ten opzichte van 2010. Bij Strukton Civiel heeft een tegenvaller bij een project gezorgd voor een tegenvaller in het resultaat. De lagere bezetting bij de specialistische bedrijfsonderdelen van Strukton Civiel hebben geleid tot een lagere marge. Een operationeel resultaat van EUR 10,1 miljoen, dit inclusief het eenmalige transactieresultaat, is in deze moeilijke markt een goede prestatie (2010: EUR 13,3 miljoen).
57
Bedrijfsopbrengsten
58
in EUR miljoen
2011
2010
Railinfrastructuur en informatiesystemen
585,9
616,1
Civiele infra
298,8
392,7
Bouw en vastgoedontwikkeling
181,2
189,9
Technisch beheer en installatietechniek
252,1
238,8
1.318,0
1.437,5
Totaal
Operationeel resultaat
Bedrijfsresultaat
in EUR miljoen
2011
2010
in EUR miljoen
Railinfrastructuur en informatiesystemen
27,0
37,2
Operationeel resultaat
Civiele infra
10,1
13,3
Afschrijvingen Materieel Vast Actief
Bouw en vastgoedontwikkeling
2011
2010
55,3
57,6
(21,0)
(22,5)
5,9
0,3
Afschrijvingen Immaterieel Vast Actief
(3,8)
(5,6)
Technisch beheer en installatietechniek
12,3
6,8
Bijzondere waardeverminderingen
(6,4)
(35,9)
Totaal
55,3
57,6
Bedrijfsresultaat
24,1
(6,4)
Strukton Bouw heeft exclusief het eenmalig transactieresultaat een bescheiden positief resultaat geboekt. Ondanks een getroffen reorganisatievoorziening en een markt met veel prijsdruk zijn er positieve resultaten geboekt. De resultaten van Strukton Worksphere zijn goed. De omzet en resultaten zijn in een neergaande markt gelijk gebleven, dit exclusief het eenmalig transactieresultaat. Het gehele resultaat laat een sterke verbetering zien van EUR 5,5 miljoen ten opzichte van 2010. Bij alle bedrijfssegmenten zijn in 2011 de kosten verlaagd en is het personeelsbestand beperkt verkleind. In 2011 is voor een bedrag van EUR 6,4 miljoen aan bijzondere waardeverminderingen verantwoord (2010: EUR 35,9 miljoen). Dit wordt grotendeels veroorzaakt door het afboeken van goodwill op deelneming van Strukton Rail in Noorwegen. In 2010 en 2011 zijn bijzondere waardeverminderingen doorgevoerd op goodwill en immaterieel actief die zijn verworven bij acquisities in voorgaande jaren. Het financieel resultaat is in 2011 verder verbeterd ten opzichte van het vorig jaar. Het financieel resultaat is met EUR 5,1 miljoen negatief 19,1% verbeterd ten opzichte van 2010 (EUR 6,3 miljoen negatief ). Lagere financieringskosten en hogere financiële baten uit de pps-projecten zijn de basis voor deze verbetering. De belastinglast in 2011 bedraagt EUR 7,0 miljoen (2010: EUR 5,5 miljoen). Daarmee is de effectieve belastingdruk 32,8%. Deze relatief hogere belastingdruk wordt voornamelijk veroorzaakt door de bijzondere waardevermindering van goodwill, niet-aftrekbare kosten buitenland en de afboeking van een actieve belastinglatentie als gevolg van het beëindigen van de activiteiten van Strukton Rail in Noorwegen. Het nettoresultaat is in 2011 sterk verbeterd en komt uit op EUR 14,4 miljoen, versus EUR 15,5 miljoen negatief in 2010.
59
Financiële resultaten
60
Investeringen
De investeringen in materiële vaste activa bedragen in 2011 EUR 19,7 miljoen (2010: EUR 16,7 miljoen). Dit betreft voornamelijk investeringen bij het bedrijfssegment Strukton Rail. Strukton blijft ernaar streven de kwaliteit van zijn investeringen te optimaliseren. Dit betekent dan ook dat deze investeringen moeten bijdragen aan de kernactiviteiten van Strukton. Kasstroom en financiering
De totale netto kasstroom is in 2011 EUR 7,4 miljoen negatief (2010: 9,6 miljoen positief ). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het teruglopen van de voorfinanciering op grote infrastructurele projecten en het verlies op de activiteiten van Strukton Rail in Noorwegen. De kasstromen op de verkoop van de pps-projecten en de activa van Strukton Materieel zijn verantwoord bij de investeringskasstroom. Per saldo is de kasstroom uit investeringsactiviteiten EUR 13,0 miljoen (2010: EUR 5,8 miljoen negatief ). Dit betekent dat het hoge investerings programma in materiële vaste activa volledig is gefinancierd uit de opbrengsten van de desinvesteringen. In december 2011 is een bedrag van EUR 15,0 miljoen vervroegd afgelost op de bankfinanciering. Per saldo bedraagt de kasstroom uit financieringsactiviteiten in 2011 EUR 19,3 miljoen (2010: EUR 53,3 miljoen). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de opgenomen leningen in het kader van de non recourse financiering voor de pps-projecten. Acquisities en desinvesteringen
Op 6 december 2011 heeft Strukton zijn belang in een zestal pps-projecten verlaagd door een 80% belang in Strukton Finance Holding te verkopen aan DIF Infrastructure II. Deze desinvestering past in de strategie om kapitaal vrij te maken om verder te investeren in nieuwe activiteiten van Strukton. Strukton blijft operationeel verantwoordelijk voor deze projecten en zal ook in de toekomst blijven investeren in pps-projecten.
Op 13 oktober 2011 heeft Stukton onroerend goed en materiële vaste activa van Strukton Materieel verkocht aan RECO/BUKO. De activiteiten van de materieeldienst zijn geen kern activiteiten van Strukton en op deze wijze is geld vrijgemaakt voor het aflossen van schulden en voor investeringen in kernactiviteiten. Op 5 januari 2012 heeft Strukton Civiel een 100% belang verworven in Ooms Nederland Holding bv. Door deze transactie heeft Strukton Civiel de infra-activiteiten overgenomen van Ooms Avenhorn Groep bv. De details van deze transactie zullen worden verantwoord in de jaarrekening 2012. Vermogenspositie
De solvabiliteit van Strukton is in 2011 sterk verbeterd. In 2011 bedraagt de solvabiliteit 23,2% (2010: 17,2%). Exclusief de pps non recourse financiering is de solvabiliteit 26,6% (2010: 23,1%). De verkoop van een 80% belang in de pps-projecten heeft tevens betekend dat de in de balans opgenomen non recourse pps financiering is verlaagd naar EUR 64,2 miljoen (2010: EUR 161,3 miljoen). In 2011 is de netto kaspositie van eind 2010 van EUR 0,4 miljoen verbeterd naar een netto kaspositie van EUR 16,3 miljoen. Deze verbetering van de solvabiliteit en de netto kaspositie geven Strukton een sterke basis voor een gezond ondernemerschap.
61
Geconsolideerde balans (x EUR 1.000)
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening (x EUR 1.000) 31-12-2011
31-12-2010
2011
2010
Activa Vaste activa Materiële vaste activa 108.018 121.642 Immateriële activa 42.234 51.393 Vastgoedbeleggingen 4.038 4.038 Deelnemingen 32.891 31.006 Overige financiële vaste activa 82.271 194.049 Uitgestelde belastingvorderingen 3.546 8.258 272.998 Vlottende activa Voorraden 29.263 23.818 Handels- en overige vorderingen 288.825 286.301 Onderhanden werken 106.771 110.766 Winstbelastingvorderingen 813 1.074 Liquide middelen 104.816 135.836 530.488 Totaal activa 803.486
Bedrijfsopbrengsten
410.386
557.795 968.181
Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal 2.269 2.269 Agioreserve 10.000 10.000 Overige reserves 160.178 169.927 Onverdeeld resultaat 14.362 (15.486) Totaal eigen vermogen 186.809 Langlopende verplichtingen Achtergestelde leningen 2.664 8.357 Langlopende schulden 138.925 259.216 Voorzieningen 18.015 14.722 Uitgestelde belastingverplichtingen 6.382 7.060 165.986 Kortlopende verplichtingen Handels- en overige schulden 360.804 371.165 Schulden aan kredietinstellingen 3.762 27.428 Onderhanden werken 80.111 106.813 Verschuldigde winstbelasting 4.244 3.775 Voorzieningen 1.770 2.935 450.691 Totaal passiva 803.486
166.710
289.355
512.116 968.181
1.317.976
1.437.475
63
Kosten van grond- en hulpstoffen, materiaal en uitbesteed werk 666.623 788.492 Lonen, salarissen en sociale lasten 371.726 375.229 Overige bedrijfskosten 224.350 216.151 Totaal bedrijfskosten 1.262.699 1.379.872 Operationeel resultaat (EBITDA) 55.277 57.603 Afschrijving immateriële en materiële vaste activa 24.841 28.077 Bijzondere waardeverminderingen van immateriële en materiële vaste activa 6.352 35.896 31.193 63.973 Bedrijfsresultaat (EBIT) 24.084 (6.370) Financiële baten 17.011 13.802 Financiële lasten 22.097 20.086 (5.086) (6.284) Resultaat deelnemingen 2.365 2.637 Resultaat voor belastingen (EBT) 21.363 (10.017) Belastingen 7.001 5.469 Resultaat na belastingen 14.362 (15.486) Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van de moedermaatschappij 14.362 (15.486) Minderheidsbelang - Resultaat na belastingen 14.362 (15.486)
Samenstelling bestuur
Geconsolideerd kasstroomoverzicht (x EUR 1.000)
64
2011
2010
Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat na belastingen 14.362 (15.486) Mutaties zonder kasstroom: Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen 31.193 63.973 Ineffectiviteit renteswaps 85 (434) Mutaties in voorzieningen 2.033 174 Resultaat geassocieerde deelnemingen (2.365) (2.637) 30.946 61.076 Uitgekeerd dividend geassocieerde deelnemingen 800 800 Rentebaten en -lasten 16.070 17.585 Vennootschapsbelasting 7.001 5.469 Ontvangen rente 8.143 4.633 Betaalde rente (7.331) (19.712) Betaalde vennootschapsbelasting (3.908) (3.891) Resultaat op verkoop pps-projecten (12.415) Resultaat op verkoop materiële vaste activa (6.064) Mutaties in werkkapitaal: Voorraden (5.443) 777 Vorderingen (9.104) 51.608 Onderhanden werken (22.707) (50.325) Kortlopende schulden, exclusief kredietinstellingen (20.944) (14.025) Kasstroom uit gewone bedrijfsvoering (10.594) 38.509 Pps-vorderingen (29.077) (76.332) Kasstroom uit operationele activiteiten (39.671) (37.823) Kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële activa (678) (549) Investeringen in materiële vaste activa (18.756) (15.046) Verwervingen / verkoop van groepsmaatschappijen 15.765 (305) Verwervingen / verkoop van deelnemingen (435) - Desinvesteringen van materiële vaste activa, inclusief overige mutaties 17.514 4.969 Overige mutaties van belangen in deelnemingen - Afname / toename overige financiële vaste activa (436) 5.086 Kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten 12.974 (5.845) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Opgenomen achtergestelde leningen - Aflossingen achtergestelde leningen - Opgenomen leningen op lange termijn 52.401 132.840 Aflossingen leningen op lange termijn (34.807) (88.737) Uitgekeerd dividend - Agiostorting - 10.000 Overige mutaties 1.702 (829) Kasstroom uit financieringsactiviteiten 19.296 53.274 Recapitulatie kasstroom Uit operationele activiteiten (39.671) (37.823) Uit investeringsactiviteiten 12.974 (5.845) Uit financieringsactiviteiten 19.296 53.274 Totale netto kasstroom (7.401) 9.606 Liquiditeiten primo 108.408 98.100 Liquiditeiten ultimo 101.052 108.408 Koersverschillen (45) (702) Mutatie liquiditeiten (7.401) 9.606
Directievoorzitter
Groepsraad
Gerard Sanderink Directievoorzitter Nationaliteit Nederlandse Indiensttreding Oktober 2010 Nevenfuncties President-directeur Oranjewoud nv Directeur/eigenaar Centric
Jos Hegeman Strukton Civiel Erik Hermsen Strukton Integrale Projecten Marinus Schimmel Strukton Worksphere Aike Schoots Strukton Rail Gert Jan Vos Strukton Bouw
Vlnr: Marinus Schimmel, Aike Schoots, Gerard Sanderink, Jos Hegeman en Gert Jan Vos. Niet op de foto: Erik Hermsen
65
66
67
Het Europese karakter van Strukton Rail is vooral zichtbaar door de inzet van machines en specialismen over heel Europa. Voorbeelden van deze machines zijn de kettinghor, de vernieuwingstrein en de stopmachine. De Gemma op de foto is een bovenleidingvernieuwingstrein.
Namen en adressen 68 Strukton Groep nv
Westkanaaldijk 2, 3542 DA Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen Nederland T +31 (0)30 248 69 11 Directievoorzitter ir. G.P. Sanderink Groepsraad ir. J.J. Hegeman E.A. Hermsen RA M.H. Schimmel mba rm ir. A. Schoots ir. G.J. Vos
Strukton Rail
Strukton Rail Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 72 00 Directie ir. A. Schoots (voorzitter) ir. D.K. Schonebaum J.L. van Koppenhagen drs. H.P. Huijzer
Samenstelling Centrale Ondernemingsraad (COR) H. van der Meijden (voorzitter) P. Peerbooms (vice-voorzitter) J. Britsia (secretaris) P. Molendijk M. Snijder I. Vreman M. Wierda J. Reins J. Kooter
Strukton Rail Oost Wijchenseweg 20, Nijmegen Postbus 6879, 6537 TL Nijmegen T +31 (0)24 700 20 00 Directie ing. J.E.H.M. Smits ing. M.B.J. Maathuis Strukton Rail West De Corridor 4, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 Directie ing. A.A. van Helmondt
Strukton Rail Tram & Metro De Corridor 2-4, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 Bedrijfsleiding ir. H.G. Steehouwer Strukton Rail Burgemeester Maenhautstraat 64, 9820 Merelbeke, België T +32 (0)9 210 79 10 Directie P. Vanhie Strukton Rail Uddvägen 7, 131 34 Nacka, Zweden T +46 (0)10 480 50 00 Directie R. Röder Strukton Rail Forstfeldstrasse 5, 34123 Kassel Duitsland T +49 (0)561 570 47-0 Directie ir. P.H.M. de Haas
Strukton Rail Production Support Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 78 00 Kompagnistræde 22, 3. sal 1208 København K, Denemarken T +45 (0)72 100 155 Directie drs. T.G.M. Weerepas Strukton Systems Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 70 Welbergweg 60, Hengelo Postbus 258, 7550 AG Hengelo T +31 (0)74 255 88 00 De Corridor 2, 3621 ZB Breukelen T +31 (0)346 26 97 00 Kanaaldijk 18, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 240 79 50
69
Namen en adressen
Forstfeldstrasse 5, 34123 Kassel Duitsland T +49 (0)561 570 47-0 Directie ing. P.A. van Seventer
70
Strukton Rolling Stock Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 98 Twekkeler Es 35, 7547 ST Enschede T +31 (0)53 480 05 80 Van Coulsterweg 11, 2952 CB Alblasserdam T +31 (0)78 683 38 60 Directie drs. G.A. Kwikkers Strukton Civiel
Strukton Civiel Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. J.J. Hegeman (voorzitter) ir. M. Smitt drs. F.M. Bekooij
Strukton Rail Equipment Veemarktweg 2a, Den Bosch Postbus 1281, 5200 BH Den Bosch T +31 (0)73 690 16 00 Technische Dienst Havenstraat 4, Zutphen Postbus 4097, 7200 BB Zutphen T +31 (0)575 54 12 25 Lasafdeling Kantonnaleweg 1, 3542 DB Utrecht T +31 (0)30 248 65 51 Directie drs. J. Zeeman
Strukton Civiel Projecten Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. J.J. Hegeman (voorzitter) ir. M. Smitt drs. F.M. Bekooij ir. P.H.K. Kastermans
Strukton Infratechnieken Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 74 Directie H.J. Spoelstra
Aannemingsbedrijf Molhoek Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 30 15 36 Bedrijfsleiding ing. M.A. Molhoek
Strukton Microtunneling Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 67 74 Directie H.J. Spoelstra
Terracon Funderingstechniek / Terracon International Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 49, 4250 DA Werkendam T +31 (0)183 40 13 11 T +31 (0)183 40 35 29 Directie ing. S. Doornbos ir. J.W.R. Brouwer
Colijn Beheer Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 40 10 11 Directie ing. S. Doornbos (voorzitter) ing. F.T. Huijer ir. J.W.R. Brouwer Colijn Aannemersbedrijf Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 40 10 11 Directie ing. F.T. Huijer
Terracon Spezialtiefbau GmbH Tietzstraße 25, D-13509 Berlijn, Duitsland T +49 (0)30 417 44 23 3 Directie ing. S. Doornbos
71
Namen en adressen
72
Reef Infra Kelvinstraat 1, Oldenzaal Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal T +31 (0)541 58 41 11 Directie ing. A.W.M. Siemes (voorzitter) G.J. Kerkdijk A.Th.M. Derks CRS Verkeersgeleiding Kelvinstraat 1a, Oldenzaal Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal T +31 (0)541 58 41 60 Directie ing. A.W.M. Siemes (voorzitter) G.J. Kerkdijk A.Th.M. Derks Strukton Afzinktechnieken ‘Mergor’ Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. M. Smitt
Geocon Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. M. Smitt
Afvalbank Nederland 2e Daalsedijk 8 V, Utrecht Postbus 19172, 3501 DD Utrecht T +31 (0)30 296 64 85 Directie ir. J.E. van der Stelt
Onderwater Techniek Nederland Edisonlaan 37, Weert Postbus 10113, 6000 GC Weert T +31 (0)495 65 77 77 Directie ing. R. van der Zweep
Strukton Prefab Beton Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 86 Directie ing. J.A.P. van Stratum
Strukton Industriebouw Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Bedrijfsleiding ing. P.H. van der Schaaf
DMI Nederland Edisonlaan 37, Weert Postbus 10113, 6000 GC Weert T +31 (0)495 65 77 77 Directie ing. R. van der Zweep
Strukton Milieutechniek Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. J.E. van der Stelt
Strukton Parkeren Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025,3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Bedrijfsleiding A. Bruins Slot
DMI Injektionstechnik GmbH Tietzstraße 25, 13509 Berlijn, Duitsland T +49 (0)30 417 44 23-40 Directie ir. J.J. Hegeman W.I. Münch
Grondbank Nederland 2e Daalsedijk 8 V, Utrecht Postbus 19172, 3501 DD Utrecht T +31 (0)30 296 64 85 Directie ir. J.E. van der Stelt
Strukton Civiel Zuid-Oost Edisonlaan 37, Weert Postbus 10113, 6000 GC Weert T +31 (0)495 65 77 77 Directie ing. R. van der Zweep
Strukton Engineering Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 33 Directie ir. H.O. Moll
73
Namen en adressen
Strukton Sustainable Energy Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. M. Smitt C. Raijmakers
74
Tubex Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 183, 4250 DD Werkendam T +31 (0)183 67 98 88 Directie ing. H. van der Waal (waarnemend)
Strukton Bouw & Onderhoud Regio Noord Aarhusweg 4-2, Groningen Postbus 733, 9700 AS Groningen T +31 (0)50 314 07 20 Adjunct Directeur E.C. Fokkema Vestigingen Assen, Zwolle
Tensa Vierlinghstraat 17, Werkendam Postbus 66, 4250 DB Werkendam T +31 (0)183 40 46 55 Directie ing. F.T. Huijer Strukton Bouw
Strukton Bouw Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ir. G.J. Vos ing. B.A.P. Nijdam MBA
Strukton Bouw & Onderhoud Regio Midden Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Adjunct Directeur A. Spithoven Vestigingen Amsterdam, Utrecht
Strukton Integrale Projecten
Strukton Integrale Projecten Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 03 Directie E.A. Hermsen RA
Strukton Bouw & Onderhoud Regio Zuid Bokelweg 104, Schiedam Postbus 191, 3100 AD Schiedam 5600 AJ Eindhoven T +31 (0)10 477 00 77 Adjunct Directeur G. van Tiem Strukton Projectontwikkeling Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ing. B.A.P. Nijdam MBA Businessunit Pps-projecten Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 62 03 Directie ir. P.J.A. Peekel
75
Namen en adressen
76 Strukton Worksphere
Hoofdkantoor Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1830, 3600 BV Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie M.H. Schimmel mba rm (voorzitter) ir. G.L.H. Hoek RC ing. T. Hoefsloot H.J. van der Meulen Businessunits Exploitatie Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie ing. J.E.W. Winnubst Projecten Westkanaaldijk 2, Utrecht Postbus 1025, 3600 BA Maarssen T +31 (0)30 248 69 11 Directie A.F. Balm Cluster Noordwest
Amsterdam Naritaweg 134, Amsterdam Postbus 56383, 1040 AJ Amsterdam T +31 (0)20 606 23 00 Directie D.H. Mulder
Breda Minervum 7020, Breda Postbus 9443, 4801 LK Breda T +31 (0)76 572 34 00 Directie J.T. Lemmen
Cluster Zuidwest
Cluster Noordoost
Elst Industrieweg Oost 15C 6662 NE Elst T +31 (0)30 248 69 11 Directie ing. J. van Leeuwen
Capelle a/d IJssel Ligusterbaan 2, Capelle a/d IJssel Postbus 436, 2900 AK Capelle a/d IJssel T +31 (0)10 258 28 00 Directie P.C. Verheul
Groningen Lelystraat 2, Leek Postbus 147, 9350 AC Leek T +31 (0)50 366 69 00 Directie L. Haan
Utrecht Kantonnaleweg 1 Geb. 40, Utrecht Postbus 1819, 3600 BV Maarssen T +31 (0)30 273 63 63 Directie ing. J. van Leeuwen
Cluster Zuid
Leeuwarden Archimedesweg 7, Leeuwarden Postbus 518, 8901 BH Leeuwarden T +31 (0)58 234 32 00 Directie L. Haan
Eindhoven Sciencepark Eindhoven 5206, Son Postbus 356, 5600 AJ Eindhoven T +31 (0)40 282 56 00 Directie J.T. Lemmen Elsloo Business Park Stein 107, Elsloo Postbus 519, 6180 AA Elsloo T +31 (0)46 428 84 00 Directie J.T. Lemmen
Deventer Maagdenburgstraat 26, Deventer Postbus 611, 7400 AP Deventer T +31 (0)570-683600 Directie L. Haan
Cluster Midden
77
Colofon
78
Strukton Groep nv Coördinatie en
79 Corporate Communications
eindredactie Tekst
Suus van Geffen, Utrecht
Ontwerp en
AC+M, Maarssen
vormgeving Drukkerij
Tuijtel
Fotografie
Aerovisio/Ronald Abelskamp, Frank van Biemen, Imre Csany, Architectenbureau Paul de Ruiter, Benthem Crouwel Architekten, Jildiz Kaptein, Michael Kloeg, Jeroen Lange, Stef Libbrecht, Jannes Linders, Christian Richters, Willem Jan Ritman, Ronald Tilleman, Martin Uitvlugt, René van der Waal, Mark van der Zouw
80
81
82
83
www.strukton.com
