1. Gêne en inleving 2. Verwondering 3. Interesse 4. Leemte in de kennis

BEDELEN IN BRUSSEL

Structuur van de presentatie 0. Inleiding 1. Onderzoekers 2. Onderzoek

‘Bedelaars’, Breughel, 1568

Stef Adriaenssens UDL, K.U. Brussel 1 13 november 2007

0.1. Onderzoekers

1.Probleemstelling 2.Onderzoeksvragen 3.Dataverzameling 4.Enkele resultaten 5.Discussie

2

0.2. Onderzoek

9 Samenwerking EHSAL – K.U. Brussel 9 Promotor K.U. Brussel: prof. Jacques Tacq 9 Promotor EHSAL: Stef Adriaenssens 9 Wetenschappelijk medewerker: Ann Clé 9 Financiers:

1. Gêne en inleving 2. Verwondering 3. Interesse 4. Leemte in de kennis

ƒ Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Prospective Research in Brussels ƒ CERA ƒ Onderzoeksfonds K.U. Brussel 3

1. Probleem Drie gronden voor een studie naar bedelen: 1. Fundamenteel: informele economie 1. Geen bescherming door overheid 2. Niet geregistreerd 3. Vaak geen verblijfsrecht 4. Welk type? 2. Toetsen van voorwetenschappelijke oordelen (‘mythes’): 1. Belangrijke functie van gamma-wetenschappen 2. ‘Klassieke’ mythes: fraude, netwerk, verdienste 3. Beleidsrelevantie: wet van 10 augustus 2005 1. parallel met criminele activiteiten (mensenhandel, prostitutie) 5 2. Assumpties: netwerk, fraude, verdienste

4

1. Probleem Drie gronden voor een studie naar bedelen: 1. Fundamenteel: informele economie 1. Geen bescherming door overheid 2. Niet geregistreerd 3. Vaak geen verblijfsrecht 4. Welk type? 2. Toetsen van voorwetenschappelijke oordelen (‘mythes’): 1. Belangrijke functie van gammawetenschappen 2. ‘Klassieke’ mythes: fraude, netwerk, verdienste 3. Beleidsrelevantie: wet van 10 augustus 2005 1. parallel met criminele activiteiten (mensenhandel, prostitutie) 6 2. Assumpties: netwerk, fraude, verdienste

1

1. Probleem

1. Probleem Enkele (voor)oordelen 9 9 9 9 9

“Bedelarij is het oudste beroep: altijd eender, altijd dezelfde” “Bedelaars simuleren ziektes of gebreken” “Bedelaars verdienen enorme bedragen” “Bedelaars worden ingezet door georganiseerde bendes” “Kinderen dienen om medelijden te wekken, en zo de inkomsten te verhogen” 9 “Bedelaars zijn dronkaards of drugverslaafden” 9 “Bedelaars zijn vrolijke en vrijheidslievende flierefluiters” 7

Drie gronden voor een studie naar bedelen: 1. Fundamenteel: informele economie 1. Geen bescherming door overheid 2. Niet geregistreerd 3. Vaak geen verblijfsrecht 4. Welk type? 2. Toetsen van voorwetenschappelijke oordelen (‘mythes’): 1. Belangrijke functie van gamma-wetenschappen 2. ‘Klassieke’ mythes: fraude, netwerk, verdienste 3. Beleidsrelevantie: wet van 10 augustus 2005 1. parallel met criminele activiteiten (mensenhandel, prostitutie) 8 2. Assumpties: netwerk, fraude, verdienste

1.2. Onderzoeksvragen

2. Onderzoeksvragen

Obstakels

9Wat zijn de belangrijkste kenmerken van bedelaars in Brussel? 9Hoe en waar wordt gebedeld? 9Relatie bedelaars – sociale en controlerende actoren 9Organisatie en reële opbrengst van bedelarij 9Belangrijkste sociale problemen van bedelaars en rond bedelarij

9Geen kader 9Taalprobleem 9Vertrouwen en motivatie 9Dynamisch karakter van bedelarij

9

10

3.1. Gestructureerde interviews

1.3. Gegevensverzameling

Overzicht veldwerk

1. Gestructureerde interviews met bedelaars 2. Semi-gestructureerde interviews met bedelaars 3. Semi-gestructureerde interviews met sleutelfiguren 4. (Participerende) observatie van bedelaars

11

Benaderd Non-respons Dubbels In dataset

Observatierapport

Golf 1 (najaar 2005)

155

21

6

128

98

Golf 2 (voorjaar 2006)

154

14

35

102

25

Totaal

309

35

41

230

123

12 Tabel 1: Overzicht gestandaardiseerde interviews met bedelaars

2

3.1. Gestructureerde interviews

3.2. Semi-gestructureerde interviews

Aantal frequente bedelaars? 9Ruim 150 bedelaars per interviewgolf 9= benadering van aantal frequente bedelaars op een doorsnee moment. 9De bedelaarspopulatie is niet stabiel

Mannen

Vrouwen

Totaal

Roma

4

16

20

Andere

13

5

18

Totaal

17

21

38

Tabel 2: Overzicht semi-gestructureerde interviews met bedelaars 13

3.3. Semi-gestructureerde interviews met sleutelfiguren

3.4. (Participerende) observatie van bedelaars

Sociale sector

Politie/justitie

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

ƒ Politie Elsene/Brussel (1) ƒ Jeugdbrigade Molenbeek (1) ƒ politie Ukkel/WatermaelBosvoorde/Oudergem (1) ƒ Politie zone Noord (2) ƒ B-Security (2) ƒ Initial Security (1) ƒ Parket (1) ƒ Dienst Vreemdelingezaken (DVZ) (1)

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Casu (1) Artsen Zonder Grenzen (1) Jes (1) Droit Sans Toit (1) Diogenes (2) SMES-B (2) OCMW Molenbeek (dringende medische zorg) (1) Les Petites Soeurs (1) Chez-Nous (1) Nativitas (1) Integratiecentrum Foyer (2 Sint-Pieters ziekenhuis (1)

14

TOTAAL: 25

Participerende observatie: gemiddelde giften schatten ƒ 6 participanten ƒ 2 types: Romavrouw, autochtone man ƒ 18 sessies van 2 uur bedelen ƒ 168 giften Observeren van bedelaars: frequentie van giften schatten ƒ 3 types: Romavrouw met/zonder kind, autochtone man) ƒ 60 sessies, 36 uur ƒ 225 giften

Tabel 3: Overzicht interviews met sleutelfiguren 15

Tabel 4: Overzicht onderzoek opbrengst bedelen

16

3.4. (Participerende) observatie van bedelaars

4. ENKELE RESULTATEN 4.1. Waar en wie 4.2. Roma bedelaars 4.3. Autochtone bedelaars 4.4. Scholing, werk en inkomen 4.5. Dagelijkse problemen 4.6. Contact met de samenleving 4.7. Bedelen met kinderen

17

18

3

4.1. Wie zijn de bedelaars: afkomst

4.1. Waar wordt gebedeld in het BHG? Gemeente

Aantal Percentage

Brussel Elsene Molenbeek Sint-Gillis Schaarbeek Anderlecht Sint-Joost-Ten-Node Jette Sint-Lambrechts-Woluwe Ukkel Koekelberg Etterbeek Sint-Pieters-Woluwe

127 45 30 21 17 9 6 3 3 3 2 1 1

47,4% 16,8% 11,2% 7,8% 6,3% 3,4% 2,2 1,1 1,1 1,1 0,7 0,4% 0,4%

TOTAAL

268

100%

Geboorteland Aantal

Voornamelijk handelscentra (winkels, restaurants…) en knooppunten van een vervoersmodus: trein- en metrostations, kruispunten.

Tabel 5: respondenten per gemeente

19

Roemenië België Frankrijk Duitsland Hongarije Marokko Engeland Italië Portugal Polen Algerije Chili

153 57 7 2 2 2 1 1 1 1 1 1

Totaal

239

Percentage 66,5% 24,8% 3,0% 9% 0,9% 0,9% ,4% ,4% ,4% ,4% ,4% ,4%

Nieuwe categorie: Autochtoon versus Roma Beide groepen samen: 95% van de populatie

100%

Tabel 6: Afkomst van de bedelaars actief in het BHG

20

4.1. Wie zijn de bedelaars: leeftijd

4.1. Wie zijn de bedelaars: geslacht

Autochtoon

ƒ Evenredige verdeling man/vrouw ƒ Grote verschillen wanneer vergeleken op basis van afkomst: • Roma: 69,5% vrouwen • Autochtone bedelaars: 87,9% mannen

21

Roma

Totaal

<= 20

3%

23%

36

21-30 31-40 41-50

23% 21% 26%

34% 27% 9%

66 54 30

51-60 Ouder dan 60

17% 11%

6% 1%

20 8

Gemiddelde Totaal (n)

45,6 66

29,9 148

34 214

Tabel 7: leeftijd van de respondenten

22

4.2. Roma

4.1. Bedelstrategieën ƒ 89,5% bedelt alleen (niet in groep met andere bedelaars) ƒ 43,1% van de Roma had 1 of meerdere kinderen bij zich tijdens het bedelen. ƒ 23% van de autochtone bedelaars had (een) hond(en) bij zich. ƒ Voornamelijk passieve strategieën ƒ Agressief of luidruchtig gedrag bij 5,7% van de bedelaars (op 1 uitzondeling na autochtone bedelaars, bijna allemaal onder invloed van alcohol…) 23

ƒ Afkomstig uit Roemenië ƒ Uitzichtloze situatie in thuisland ƒ Traumatische gebeurtenissen, maar in veel mindere mate dan bij de andere bedelaars en vooral gelinkt aan economische (en bijkomend medische en familiale) misère

24

4

4.2. Roma

Migratiecontext Roma

4.3. Autochtone bedelaars ƒ Traumatische levensloop: problemen vanaf de kindertijd ƒ Problemen escaleren tijdens adolescentie: delinquentie, verslaving, … ƒ Gebrek aan draagkracht: neerwaartse spiraal ƒ Verschillende pogingen om leven weer op de rails te krijgen maar opeenvolgende mislukkingen.

Figuur 1: Migratiecontext van geïnterviewde Roma

25

26

4.4. Scholing, werk en inkomen

1. Scholing

4.4. Scholing, werk en inkomen

30%

1. Scholing 2. Werk 3. Inkomen

25%

20%

15%

10%

5%

0% 0

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Authochtonous

18

19

20

21

22

23

27

4.4. Scholing, werk en inkomen

2. Werkervaring

3. Inkomen

29

25

26

30

28

4.4. Scholing, werk en inkomen

ƒ 46,9% van de meerderjarige Roma heeft in het verleden een baan gehad. ƒ 87,9% van de autochtone bedelaars heeft in het verleden gewerkt. ƒ In beide groepen zegt een grote groep graag (opnieuw) te willen werken en actief naar werk te zoeken.

24

Roma

Inkomen in bepaalde tijdseenheid is de som van: – giften in munten (gemiddelde waarde X aantal giften) – giften in natura of biljetten (gemiddelde waarde X aantal giften)

30

5

4.4. Scholing, werk en inkomen

4.4. Scholing, werk en inkomen

3. Inkomen

3. Inkomen

n

Gem.

St.afw

95% lower

95% upper

55

0,76 €

0,69 €

0,58 €

0,95 €

Autochtoon 94

0,79 €

0,72 €

0,64 €

0,93 €

149 0,78 €

0,71 €

0,66 €

0,89 €

Roma

Totaal

Tabel 8: Gemiddelde waarde van een muntgift

31

95% lower

95% upper

n

Gem.

St.afw

12

1,55 €

1,23 € 0,78 € 2,33 €

8

1,58 €

1,71 € 0,14 € 3,01 €

Autochtoon

9

1,34 €

1,53 € 0,16 € 2,51 €

Totaal

29

1,49 €

1,41 € 0,95 € 2,03 €

Roma met kind Roma alleen

Tabel 9: Gemiddelde waarde van andere giften

4.4. Scholing, werk en inkomen

4.4. Scholing, werk en inkomen

3. Inkomen

3. Inkomen

32

Schatting

95% lower

95% upper

Roma met kind

4,04 €

2,75 €

5,32 €

5,54

Roma alleen

3,51 €

2,13 €

4,88 €

13,08

Autochtoon

9,26 €

6,58 €

11,94 €

Gem.

95% lower

95% upper

Roma met kind

4,26

3,32

5,93

Roma alleen

3,88

2,99

Autochtoon

10,56

8,86

Tabel 10: Gemiddeld aantal giften per uur 33

Tabel 12: Geschat inkomen per uur

34

4.4. Scholing, werk en inkomen

3. Inkomen Schatting

95% lower

95% upper

Roma met kind

16,08 €

10,59 €

21,58 €

Roma alleen

15,03 €

8,61 €

21,45 €

Autochtoon

49,94 €

32,80 €

67,07 €

4.5. Dagelijkse problemen 1. Huisvesting 2. Papieren 3. Verslaving

Tabel 13: Geschat inkomen per dag 35

36

6

4.5. Dagelijkse problemen

4.5. Dagelijkse problemen

1. Huisvesting

2. Papieren

• 62% van de autochtone bedelaars is dakloos • 92% van de Roma heeft een woonplaats • Probleem Roma: overbevolking en slechte staat woningen

• Roma: Voornamelijk aanvraag verblijf om humanitaire redenen (Art. 9§3) • Autochtone bedelaars: 46% heeft geen identiteitskaart

37

38

4.5. Dagelijkse problemen

3. Verslaving ƒ 57% van de autochtone bedelaars geeft verslavingsproblematiek toe, bij Roma slechts een enkeling. ƒ Autochtone bedelaars: vaak ook andere drugsverslavingen. ƒ Functie verdovende middelen: problemen vergeten, warmte, sociale functie… ƒ Een belangrijke groep heeft reeds pogingen ondernomen om te stoppen, meestal zonder succes.

4.6. Contacten met de samenleving 1. Passanten 2. Hulp(verlening) 3. Politie

39

40

4.6. Contacten met de samenleving

4.6. Contacten met de samenleving

1. Passanten

2. Hulp(verlening)

ƒ ƒ ƒ ƒ

ƒ Autochtone bedelaars: voornamelijk via hulpverleningscircuit, maar selectief. Komen ook regelmatig in contact met outreachende vormen van hulpverlening. ƒ Roma: uitgebreid informeel netwerk van onderlinge hulp en eigen strategieën. Amper kennis van en contact met reguliere sociale voorzieningen.

Ambivalente relatie “Habitués” Impression management Negatieve reacties en agressie

41

42

7

4.6. Contacten met de samenleving

4.7. Bedelen met kinderen

3. Politie ƒ Roma: 74,5% is niet tevreden over politie 9 94,6% is reeds weggejaagd door politie 9 53% is reeds gearresteerd door politie (tijdens het bedelen) 9 Meerdere bedelaars meldden ernstige vormen van misbruik door de politie

Schatting

95% lower

95% upper

Met kind

4,04 €

2,75 €

5,32 €

Zonder kind

3,51 €

2,13 €

4,88 €

ƒ Autochtone bedelaars: 27,8% niet tevreden 9 58,2% reeds weggejaagd 9 35,5% reeds gearresteerd 9 Project ‘Herscham’ goed gekend en hoog gewaardeerd

Tabel 13: Geschat inkomen per uur 43

44

4.7. Bedelen met kinderen

4.7. Bedelen met kinderen

ƒ 43,1% van de Roma bedelt met kind(eren) Zelfgerapporteerde redenen voor bedelen met kind:

ƒ Slechts 13 respondenten sturen kind in Brussel naar school. Ruimer aantal laat kinderen in Roemenië school lopen. Gerapporteerde redenen voor schoolverzuim:

ƒ Geen opvangmogelijkheid ƒ Borstvoeding ƒ Onwetendheid over alternatieven

45

ƒ Onwetendheid over hoe het te organiseren ƒ Geen kennis van de taal ƒ Gevoel dat men niet luistert ƒ Aan scholing verbonden kosten 46

Vragen & discussie

47

8