Dossier afval Mei 2011

Dossier afval Mei 2011

Dossier Afval-Steunpunt Jeugd-Mei 2011.pdf

Dossier afval Mei 2011 1 Kader Met dit informatief dossier wil Steunpunt Jeugd informatie over afval relevant voor jeugdgroepen die op kamp gaan in België bundelen. Eerst nemen we het beleid en de regelgeving met betrekking tot afvalbeheer onder de loep om daarna de implicaties hiervan voor jeugdgroepen op kamp te kunnen duiden. Afval voorkomen en goed beheren is een taak van iedereen: we gaan in op acties die kampeigenaars, lokale jeugdgroepen, koepels en verantwoordelijke instanties (kunnen) doen hieromtrent. Ter informatie vind je tot slot een opsomming van de verantwoordelijke instanties in Vlaanderen en Wallonië.

2 Beleid en regelgeving afval van jeugdverenigingen 2.1

Algemeen kader afvalstoffenbeleid in België

Het afvalstoffenbeleid in ons land1 is in handen van de drie gewesten. Het doel van hun beleid is de gezondheid van de mens en het milieu te vrijwaren tegen de schadelijke invloed van afvalstoffen en de verspilling van grondstoffen en energie tegen te gaan. De drie gewesten baseren zich hiervoor op dezelfde hiërarchie voor het behandelen van afval2: •

Preventie: Het voorkomen van zowel de hoeveelheid als de schadelijkheid van afvalstoffen is de eerste stap. Voorkomen is beter dan verwerken.

•

Hergebruiken: Bepaalde afvalsoorten kunnen niet voorkomen worden, maar ze kunnen misschien wel hergebruikt worden.

•

Recycleren: Afvalstoffen die niet voor hergebruik dienen, kunnen meestal wel gerecycleerd worden. Ze bevatten grondstoffen die opnieuw gebruikt kunnen worden zoals plastic, glas en papier.

•

Verbranden: Bepaalde afvalstoffen komen ook niet in aanmerking voor recyclage. Zij moeten bijgevolg op een milieuverantwoorde manier verbrand worden. De meeste verbrandingsinstallaties proberen de vrijgekomen energie te recupereren voor onder andere elektriciteit en warmte.

•

Storten: Dit is de laatste toevlucht. Slechts als de afvalstof niet verbrand kan worden, mag ze gestort worden. Sluikstorten is verboden en kan zwaar beboet worden.

De Europese Kaderrichtlijn Afval vormt de basis van het Europese afvalstoffenbeleid en onrechtstreeks ook voor het beleid en de regelgeving in de verschillende gewesten. Dit maakt dat de regelgeving min of meer gelijkaardig is in de verschillende gewesten. Afvalbeheer is bijvoorbeeld telkens een gemeentelijke bevoegdheid. Hieronder gaan we verder in op de regelgeving en op de gevolgen voor jeugdgroepen op kamp.

2.2

Regelgeving in het Waals Gewest

In Wallonië bestaat er het Afvalstoffendecreet3. De nadruk ligt hierbij in de eerste plaats ook op preventie, hergebruik en recyclage.

1

http://www.belgium.be/nl/leefmilieu/duurzaam_consumeren/afval/ http://www.go4nature.be/kamp4nature/Afvalhoekje 3 http://environnement.wallonie.be/LEGIS/dechets/degen019.htm 2

Dossier afval Steunpunt Jeugd I Mei 2011 I pagina 1 > 11

De Waalse regering steunt gemeenten met subsidies4 om preventie en scheiding van huishoudelijk afval te stimuleren. Maar gemeenten die ondermaats presteren en te veel huishoudelijk restafval inzamelen, betalen een extra heffing. Het Office Wallon des Déchets (OWD) kijkt in Wallonië nauw toe op de naleving van de gewestelijke afvalwetgeving. De controles ter plaatse worden uitgevoerd door de DPE, Division de la Police de l'Environnement. Afval van lokale jeugdgroepen wordt behandeld op dezelfde manier als het gewone huishoudelijke afval. Voor jeugdgroepen op kamp heffen heel wat gemeenten een extra belasting voor het verwijderen van het afval. Die varieert nogal van gemeente tot gemeente. Hieronder vier voorbeelden. •

De gemeente La Roche-en-Ardenne vraagt 3 euro per dag voor de container van 750 liter, en een bijkomende kost van 15 euro voor de beschikbaarheidstelling.

•

In de gemeente Erezée is er een belasting van 160 euro per kamp voor de afvalinzameling en – verwijdering. Als de groep tijdens het kamp twee maal naar het containerpark gaat, dan krijgt de groep hierop een korting van 50 euro. Deze belasting wordt aangerekend aan de eigenaar van de grond of gebouw, maar de gemeente geeft aan dat het mogelijk is dat die wordt doorgerekend aan de groep (via huurcontract). De groepsverantwoordelijke krijgt bij het bezoek aan de gemeentelijke dienst bij het begin van het kamp, een kaart voor het containerpark en gratis 20 grijze (restafval) en 20 witte zakken (biologisch afbreekbaar afval). In Erezée geldt bovendien de regel dat composteerbaar (keuken)afval niet mag worden begraven.

•

De gemeente Manhay heft een belasting van 40,95 euro per kamp voor de afvalinzameling en – verwijdering. Deze vergoeding wordt gevraagd aan de eigenaar van de grond of het gebouw, maar het is mogelijk dat de verhuurder deze doorrekent in het huurcontract met de groep.

•

Marche-en-Famenne daarentegen heft geen specifieke belasting voor jeugdkampen (hoewel ook deze gemeente net zoals de drie voorgaande een vademecum jongerenkampen heeft opgesteld en ook met het sorteerproject van AIVE werkt).

2.2.1

Luxemburg

In de provincie Luxemburg gelden bijzondere sorteerregels. De Intergemeentelijke dienst AIVE voert vanaf 2011 de operatie “Afval sorteren in vakantiekampen” met bijhorende sensibilisatie voor jeugdgroepen op kamp (zie ook verder in deze tekst “ondersteunende initiatieven van de Waalse overheid). In de gemeente Durbuy bijvoorbeeld, krijgt de kampverantwoordelijke om een ‘sorteerpakket’ – dat hij wel persoonlijk moet gaan afhalen – met een aantal gekleurde vuilniszakken voor de diverse sorteerfracties, een poster met duidelijke toelichting en een preventiehandleiding. De volle vuilniszakken moeten naar het containerpark gebracht worden, waar de groep gratis nieuwe zakken kan krijgen. Het restafval dat niet behoort tot de te sorteren fracties, moet in de afvalcontainer worden gestort. Bij het afhalen van het sorteerpakket, moet de kampverantwoordelijke ook informeren naar plaats, dag en dienstregeling voor het legen van de afvalcontainer. Het is verboden afval te verbranden, en na afloop van het kamp mag er geen afval op het terrein achterblijven (gezien de containerparken op zondagen en feestdagen gesloten zijn, en kampen vaak op die dag eindigen, kan dat problemen opleveren voor de groep). Hudo’s zijn meestal toegelaten, maar moeten minstens 10 meter van elke waterloop worden gegraven en maximum 60 cm diep zijn. Er mogen geen chemicaliën, bleekwater of kalk gebruikt worden. Op sommige terreinen kan de gemeente hudo’s verbieden. Bijvoorbeeld moeten op het militair domein in Marche-en-Famenne chemische toiletten worden gebruikt in plaats van hudo’s. In dat geval dient de terreinverhuurder de groep hiervan op de hoogte te brengen op het moment van de ondertekening van het huurcontract.

4

http://www.senternovem.nl/uitvoeringafvalbeheer/beleid/internationaalbeleid/eulidstaten/waalse_subsidies_en_heffinge n_stimuleren_preventie_en_afvalscheiding.asp


2.2.2

De Oostkantons

De Duitstalige gemeenschap in België telt 9 gemeenten. De vier noordelijke gemeenten namelijk Eupen, Kelmis, Lontze en Raeren stelden een gelijkaardig kampenreglement op voor jeugdgroepen, met onder meer bepalingen met betrekking tot afvalbeheer. In de vijf zuidelijke gemeenten namelijk Amel, Büllingen, Burg-Reuland, Bütgenbach en Sankt-Vith geldt ook een gemeenschappelijk kampenreglement. •

Eupen: kampenreglement bepaalt dat jeugdkampen minstens 10 meter afstand moeten houden van elk oppervlaktewater. Jeugdkampen moeten minstens 2 dagen op voorhand gemeld worden (onder meer een lijst van de deelnemers en contactpersonen moet afgegeven worden bij de lokale politie). Een goede oplossing voor afval en afvalwater moet gegarandeerd zijn.

•

In het huishoudelijk reglement van de kampplaatsverhuurder moeten voorschriften zijn opgenomen over het wegvoeren en de verwijdering van vast en vloeibaar afval.

•

Raeren: het aanmeldingsformulier voor jeugdkampen dat door de kampplaatsverhuurder en de jeugdgroep vooraf moet worden ingevuld, vermeldt dat de kampverhuurder bevestigt dat de vereisten voor goede afvalverwijdering worden vervuld.

•

Sankt-Vith: de verhuurder wordt verplicht om het nodige sanitair te voorzien (toiletten en wasgelegenheid) of de mogelijkheid te bieden aan de jeugdgroepen om hier zelf in te voorzien, en dit ten minste 10 meter van waterlopen af. De verhuurder moet zorgen voor het reglementair ophalen van het ‘huisvuil’ en van het afvalwater om elke milieu- en waterverontreiniging te voorkomen en hierbij de voorschriften te volgen m.b.t. het vervoer en de opruiming van vast of vloeibaar afval. De kampplaatsverhuurder dient ervoor te zorgen dat het afval zo dikwijls als nodig en in ieder geval voor de eerste vuilafvoer na het einde van het kamp tot de plaats wordt gebracht waar het huisvuil gewoon wordt opgehaald. Als er geen toiletten ter beschikking staan, kan de jeugdgroep een eigen toilet installeren op voorwaarde dat - hij ervoor de toestemming van de verhuurder heeft gekregen; - het toilet zich op het terrein bevindt; - het toilet ten minste op een afstand van 10 meter van waterlopen wordt geplaatst.

2.2.3

Ondersteunende initiatieven vanuit de Waalse overheid

Om de communicatie te bevorderen tussen de gemeente en de jeugdgroepen die er op kamp komen, werkte de Waalse overheid een de sensibilisatiecampagne uit. De gemeentebesturen die met deze campagne WELL’CAMP5 werken, wijzen een contactpersoon – ‘Monsieur ou Madame Camp’ – aan, die de verbinding vormt tussen de lokale overheid en de jeugdgroep. Deze contactpersoon – vaak een jobstudent – zorgt ervoor dat de jeugdgroep alle nodige informatie krijgt, brengt een bezoekje op de kampplaats, en kan ook informatie opvragen bij de kamperende jeugdgroepen. In de zomer van 2010 stuurden 38 Waalse gemeenten een Monsieur of Madame Camp op pad. Het Ministerie van Landbouw, Milieu en Toerisme van het Waalse Gewest heeft speciaal voor jeugdgroepen die op kamp gaan naar Wallonië een praktische gids uitgewerkt6 met algemene informatie en contactgegevens in verband met (bos)activiteiten, verplaatsingen, afvalinzameling, watergebruik enzovoort. Met betrekking tot afvalwater raadt men aan om in geen geval afvalwater in de waterlopen te lozen, maar liever in ondiepe grachtjes, en om te kiezen voor afbreekbare zepen en shampoos. Men raadt de groepen aan bij de gemeente waar ze op kamp gaan de nodige informatie te vragen. Net zoals in Vlaanderen hebben de meeste Waalse gemeenten een eigen afvalreglement. Sommige gemeenten geven toegang tot hun containerpark en/of geven gratis vuilniszakken. In de 44 gemeenten van de provincie Luxemburg gelden doorgedreven sorteerregels en moet je het afval zelf wegbrengen naar het containerpark. Plastic flessen moeten bijvoorbeeld zelfs per kleur gesorteerd worden. Om de groepen te helpen bij het toepassen van deze doorgedreven regels, kan de verantwoordelijke van de jeugdgroep een pakket gekleurde vuilniszakken afhalen en worden posters verspreid die de sorteerregels duidelijk illustreren.

5 6

http://www.steunpuntjeugd.be/op-kamp-in-wallonie/actie-well-camp http://moinsdedechets.wallonie.be/documents/Camps-vacances-guide-pratique.pdf


De gekleurde zakken moeten naar het containerpark gebracht worden, waar je gratis nieuwe zakken kan krijgen. Elke zomer ontvangen de Noord-Luxemburgse gemeenten steeds meer jeugdkampen. Om de jeugdgroepen goed te informeren en tegelijk de overlast voor de bewoners te beperken, besloten ze vademecums op te stellen voor jeugdbewegingen en voor kampplaatsuitbaters, met daarin duidelijke uitleg over wettelijke regels en adviezen. Het gaat daarbij onder meer ook over aspecten als verzekeringen, lawaai en muziek, verkeersveiligheid of alcoholgebruik. Maar ook over afvalwater en hudo’s, en bijvoorbeeld lees je er ook de contactgegevens van de dienst waar jeugdgroepen gratis de kwaliteit van hun drinkwater op kamp kunnen laten testen. De vademecums van de gemeenten Durbuy, Erezée, Manhay, Marche-en-Famenne, Houffalize en Hotton zijn alvast beschikbaar op de gemeentelijke websites, worden verspreid onder de eigenaars van de kampplaatsen en overhandigd aan de jeugdgroepen die er op kamp komen.

2.3

Regelgeving in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt het afvalstoffenbeleid grotendeels bepaald door de Ordonnantie betreffende de preventie en het beheer van afvalstoffen7. Het BIM - het Brussels instituut voor milieubeheer – is de verantwoordelijke instantie. Afval van jeugdgroepen (jeugdlokalen of jeugdkampen) wordt door het BIM in elk geval niet als bedrijfsafval beschouwd. Het kan gewoon worden opgehaald door de ophaaldiensten.

2.4

Regelgeving in het Vlaams Gewest8

Afvalbeheer in Vlaanderen is een gemeentelijke bevoegdheid. Als kaderdecreet is er het Afvalstoffendecreet (1981/1994). Volgens de OVAM-richtlijn mogen gemeenten de grens van 150kg afval per inwoner niet overschrijden. Hierdoor proberen gemeenten het afval van de gezinnen, woonachtig in de gemeente, zoveel mogelijk te scheiden van het overige afval. Het VLAREA9 (Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en afvalbeheer) bepaalt dat het afval van jeugdwerkinitiatieven bedrijfsafval is en niet meer zoals voor 1998: huishoudelijk afval.

Definitie Huishoudelijk afval omvat alle afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van een huishouden. Andere stoffen worden beschouwd als bedrijfsafval. Daarnaast is er een nieuwe afvalcategorie in het leven geroepen, namelijk “met huishoudelijke afvalstoffen vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen”, zowel qua aard, samenstelling als hoeveelheid. Veel afval van jeugdwerkinitiatieven kan tot deze categorie behoren volgens OVAM, al is dit in de praktijk niet altijd even duidelijk en hangt het af van gemeente tot gemeente.

7

http://www.netbrussel.be/Content/download.files/pdf/Lex/19910307-O-prevention_et_gestion_dechets.pdf http://www.steunpuntjeugd.be/index.php?a=regelgeving/regel/39774 9 OVAM, (2004). Het nieuwe VLAREA voor KMO’s en zelfstandigen. 8


Schematisch

Wat betekent dit nu concreet voor het afval van jeugdverenigingen bij hun jeugdlokalen? In geval het beschouwd wordt als huishoudelijk afval wordt het opgehaald door de gemeente, net zoals het gewone afval van gezinnen. In geval het als bedrijfsafval wordt beschouwd, mogen gemeenten zelf bepalen of ze het al dan niet ophalen. Wanneer de gemeente het afval niet ophaalt, zijn er verschillende opties: beroep doen op de regionale afvalintercommunale, op een commercieel bedrijf of zelf naar het containerpark gaan. Het spreekt voor zich dat deze laatste opties duurder zijn dan dat het afval door de gemeente wordt opgehaald. De hoeveelheid afval die afkomstig is van jeugdwerkinitiatieven is onbekend. OVAM houdt geen cijfers bij over afvalstromen komende van jeugdwerkinitiatieven wegens te specifiek.

3 Tips in verband met afval op kamp Jeugdgroepen op kamp produceren wel wat afval. Aangezien afvalbeheer een gemeentelijke bevoegdheid is, kunnen jeugdgroepen die op kamp gaan in contact komen met een compleet andere regelgeving over afval, regels voor het sorteren enzovoort, dan ze gewoon zijn in hun thuisgemeente. De algemene regel is dan ook: informeer je goed over hoe het moet! Zowel kampeigenaars als de jeugdgroepen hebben verantwoordelijkheden voor een goed afvalbeheer. Bovendien is het belangrijk dat ze beiden op de hoogte zijn van wat er van hen wordt verwacht. Beiden hebben ook baat bij minder afval. Hoe meer afval het verblijf produceert, hoe hoger de kosten die de kampeigenaar krijgt aangerekend voor de ophaling en verwerking ervan, of hoe meer vuilniszakken je als jeugdgroep moet aankopen. Als de eigenaar meer kosten moet maken, zal hij die wellicht (op langere termijn) moeten doorrekenen in de prijs van het verblijf voor groepen.

3.1 3.1.1

Tips voor jeugdgroepen Kies een milieuvriendelijke kampplaats

Een goed afvalbeheer start voor jeugdgroepen al bij de kampvoorbereiding. Al bij de zoektocht naar een geschikte kampplaats kan je rekening houden met het afvalaspect. Volgende vragen kunnen hierbij van nut zijn: •

Staan er vuilnisbakken voor de verschillende afvalfracties op de kampplaats, zodat je makkelijk kan sorteren? Is er een afgescheiden ruimte voor het afval voorzien?

•

Wordt het afval selectief opgehaald? Krijg je hiervoor vuilniszakken van de kampplaatsverhuurder? Welk afval wordt opgehaald? Indien niet alles wordt opgehaald, is er dan een containerpark in de buurt dat toegankelijk is voor jullie als jeugdgroep (en dus zonder identiteitskaart met woonadres in de kampgemeente)? Check ook meteen de openingsuren van het containerpark. Of kan je deze fracties achterlaten bij de kampeigenaar? Check het antwoord op deze vragen bij de kampeigenaar en/of de milieudienst van je kampgemeente.

•

Is er een composthoop- of vat op het terrein? Of zijn er kippen, geiten of andere natuurlijke keukenafvalverwerkers op het domein aanwezig?


•

Sla je je tenten op in een weide die eenmalig als kampterrein wordt verhuurd, maak dan zeker vooraf goede afspraken over je afval. Kan het ter plaatse opgehaald worden en waar moeten de zakken dan precies staan? Op welke dag? Zorgt de boer voor vuilniszakken of ga je er halen in het gemeentehuis?

In de publicatie ‘Deel II, Loslopend Wild’ van Steunpunt Jeugd vind je een uitgebreide checklist, die je kan meenemen tijdens je zoektocht naar een kampplaats, waarbij je naast afval nog tal van andere categorieën vindt die aangeven in hoeverre jouw volgende kampplaats milieuvriendelijk en energiezuinig is uitgerust.

3.1.2

Informeer en sensibiliseer

We inventariseren enkele afvaltips voor jeugdgroepen. •

De basisregel bij afval is "beter voorkomen dan genezen". Het begint bij een goede communicatie met de leden en hun ouders. Publiceer je anti-afvalboodschap duidelijk in het kampboekje of andere kampcommunicatie. Alles wat zij niet in hun rugzak stoppen, levert alvast al geen afval op. Denk bijvoorbeeld ook aan een drinkfles en brooddoos voor op dagtochten, zaklampen die liefst herlaadbaar of manueel oplaadbaar zijn, enz.

•

Blijf de kinderen en leidingsploeg motiveren om zo weinig mogelijk afval te laten rondslingeren. Wijs hen op de gevolgen van buitensporig watergebruik. Dat hoeft niet met een opgeheven vingertje: je kan een afvalspel of afvalwedstrijd in elkaar steken. Compleet met weegschaal of afvalbalans! Op het einde van je kamp vorm je met de hele groep een reusachtige stofzuiger die het terrein uitkamt tot er geen snippertje papier of ballonrestje meer te zien is.

•

Niet alle afval moet meteen de vuilnisbak in. Je kan het misschien nog wel gebruiken. Creatieve geesten krijgen gegarandeerd originele knutselideeën bij het zien van al die kroonkurken, wcpapierrolletjes, schaaltjes in piepschuim, eierkartons. Als je die netjes houdt, kunnen ze zo naar het materiaalhok!

•

Gooi in geen geval afval in de natuur, het kost heel wat tijd voordat het door de natuur is verwerkt. Sigarettenfilters bijvoorbeeld zijn NIET biologisch afbreekbaar, en bevatten wel 4200 chemische producten die in de natuur en het water terecht kunnen komen.

•

Als er op het kampterrein te weinig – of overvolle – vuilnisbakken staan, komen sommigen in de verleiding hun afval lukraak op de grond te gooien. Door aparte vuilnisbakken te plaatsen voor elke afvalfractie (papier, blik, glas, GFT) kan je het afval meteen sorteren. Daardoor maak je recyclage en/of milieuvriendelijke verwerking mogelijk. Maar afval voorkomen is nog altijd beter dan sorteren.

•

Zet zo weinig mogelijk de schaar of het mes in je sjortouw. Heb je bij een sjorring een stuk touw over, rol het in een bolletje zonder het af te snijden.

•

Schenk tijdens het vieruurtje drank uit grote flessen in stevige uitwasbare bekers in plaats van kleine brikjes, blikjes of flesjes mee te nemen.

•

Hergebruik je broodzakken, laat de plastieken zakjes liggen en maak bij het winkelen gebruik van kartonnen dozen of vouwkratten. Aardappelen, uien, melk, groenten en fruit kan je ook in bulk bij de plaatselijke kweker halen, of op de markt . Contactgegevens van boerderijen waar je de producten rechtstreeks kan kopen, vind je op www.fermweb.be.

•

Je groenafval kan je composteren of aan de kippen geven. Hou het in elk geval uit de zak met restafval. Je kan ook overwegen om zelf enkele kippen mee te nemen op kamp. Kippen zijn prima verwerkers van etensresten, groen- en tuinafval. Omdat we nog nooit een kip hebben zien rondlopen met een bijsluiter op haar kop, kan je wat elementaire kippenkennis terugvinden in "Deel II, Loslopend Wild", te verkrijgen bij Steunpunt Jeugd vzw. Zorg in elk geval voor genoeg plek voor de kippen om rustig rond te scharrelen zonder dat ze achternagezeten worden door al te enthousiaste kinderen. Ook bij het transport is het van belang om te zorgen dat ze op een diervriendelijke manier vervoerd worden. Of schaf ze ter plaatse aan.


3.2

Tips voor eigenaars van kampplaatsen

Als eigenaar van een kampplaats is het belangrijk om de hoeveelheid afval te beperken en om de afvalstroom in goede banen te leiden. We bundelen enkele tips en richtlijnen die het Centrum voor Jeugdtoerisme aan de uitbaters van jeugdverblijfscentra geeft. 3.2.1

Informeer je over de lokale regelgeving

Hoe je als eigenaar van een kampgebouw of kampterrein de afvalverwerking best aanpakt, verneem je via de gemeentelijke milieuambtenaar en het gemeentelijk afvalreglement. In de praktijk zien we dat voor veel kampplaatsen de afvalophaling gebeurt door zowel de gemeente als door commerciële bedrijven. Volgens OVAM10 kunnen kleine jeugdverblijven jaarlijks 104 zakken van 60 l laten behandelen als huishoudelijk afval. De manier waarop dit gebeurt, kan verschillen van gemeente tot gemeente (anderskleurige zakken, DIFTAR-systeem, …). Voor de grotere jeugdverblijven – die dus meer dan een 100-tal vuilniszakken vullen – moet het afval wel opgehaald worden als bedrijfsafval. Wanneer de gemeente beslist om het (bedrijfs)afval niet op te halen, is het aan de eigenaar om te zorgen dat het afval op een goede manier weg geraakt. Het afval door de verblijvende groep laten meenemen is een mogelijkheid, maar is behoorlijk klantonvriendelijk. Er zijn verschillende andere mogelijkheden: •

De kampeigenaar sluit een contract af met de afvalintercommunale in die regio

•

De kampeigenaar doet beroep op een commercieel bedrijf dat het afval komt ophalen. Deze manier van werken brengt enkele vervelende neveneffecten11 met zich mee. Het is duurder om afval gesorteerd op te laten halen dan om alles in één container te gooien. Bijgevolg wordt afval op heel wat kampplaatsen niet gesorteerd opgehaald, wat op pedagogisch vlak een gemiste kans is. Kinderen leren thuis goed sorteren, maar merken dat op kamp alles op één hoop wordt gegooid. Bovendien is commerciële omhaling duur en is er een bijkomend probleem dat de hoeveelheden afval in pieken verloopt (bijvoorbeeld weinig afval in juni en veel in juli en augustus). Commerciële bedrijven rekenen een meerprijs aan als er niet kan opgehaald worden volgens een vast ritme.

•

De eigenaar ofwel de jeugdgroep brengt het afval zelf naar het containerpark. Containerparken staan ten dienste van de inwoners van een gemeente, wat maakt dat je vaak een identiteitsbewijs met woonadres binnen deze gemeente nodig hebt om hier je afval te kunnen dumpen. Wat jeugdgroepen die in een andere gemeente op kamp gaan, uiteraard niet kunnen voorleggen. In sommige gemeenten werkt men met een systeem waarbij verblijvende groepen een badge krijgen die geldig is in het containerpark tijdens hun kampperiode.

3.2.2

Informeer en sensibiliseer de verblijvende jeugdgroepen

Als kampeigenaar komt het er op aan om de jeugdgroepen in eerste instantie goed te informeren, wil je werk maken van een kwalitatief afvalbeheer. Want wat thuis kan, kan plots in een andere gemeente niet meer. En dit kan voor verwarring zorgen. De regels hierover worden dan ook best opgenomen in het huishoudelijk reglement. Het Centrum voor Jeugdtoerisme (CJT12) doet daarvoor volgende aanbevelingen: •

De eigenaar kan een infomap ter beschikking stellen van de jeugdgroepen, met informatie over milieuvriendelijke winkelgewoontes en andere tips (zie hoger), over plaatselijke handelaars die hun goederen komen leveren (adres, telefoonnummer), enz.

•

De kampeigenaar kan de groepen begeleiden om etensresten op een gezonde manier te verwerken in andere gerechten door een ‘restjeskookboek’ te voorzien of keukentips uit te hangen. Voor de verwerking van keukenafval kan de eigenaar een composthoop voorzien zodat dit afval niet in de vuilniszak belandt. Belangrijk is wel dat de eigenaar de groepen goed informeert over wat op de composthoop kan en wat niet.

10

http://www.sociaalcultureel.be/jeugd/jeugd_kinderrechtenbeleid_doc/ruimte/actieplan_jeugdverblijven_090403.pdf Verslag Werkgroep VLAREM, 26/06/2008. 12 CJT, Huiswerk, 2007 (5), 7-10. Afvallen. Verminderen, sorteren, bijhouden en weg krijgen van afval. 11


•

Correct sorteren kan de eigenaar bevorderen door de verantwoordelijke van de jeugdgroep een handleiding te geven over het ‘hoe’ en ‘wat’. Maar om het sorteerproces te verbeteren kan het nodig zijn om de hele groep te informeren. Dit kan makkelijk door visuele maatregelen: een duidelijk zichtbare afvalhoek voorzien, illustraties te hangen op de verschillende vuilniszakken of –bakken, enz.

3.2.3

Wie moet dat betalen?

Kampeigenaars hanteren verschillende principes om de kosten door te rekenen aan de jeugdgroepen: •

Het principe ‘de vervuiler betaalt’, om op die manier de afvalberg te verminderen. Als alles echter in één container wordt verzameld door de opeenvolgende verblijvende groepen, is dit moeilijk bij te houden. Het aanrekenen van een bepaalde hoeveelheid gemeentelijke vuilniszakken is veel eenvoudiger. Hoe minder vuilniszakken de groep vult, hoe minder het hen kost.

•

Het aanrekenen van een vaste dagprijs voor het gebruik van een afvalcontainer. Met deze manier van werken, stimuleer je de groepen echter niet om hun afvalberg te verkleinen.

•

Andere eigenaars vragen een forfaitaire bijdrage voor het afval van het hele kamp.

CJT raadt de eerste strategie aan, namelijk die van die van ‘de vervuiler betaalt’. Op die manier worden de jeugdgroepen geresponsabiliseerd: groepen die inspanningen doen om hun afval te beperken betalen beduidend minder dan groepen die hier hun laars aan lappen. Op sommige kampplaatsen wordt zelfs, voor wie afval slecht beheert, een extra boetesysteem uitgewerkt.

4 Preventie-, sensibiliseringscampagnes en educatief materiaal over afval… Een greep uit het aanbod 4.1

Sensibilisering door de jeugdwerkkoepels

Afval is een thema dat geregeld – zij het eerder als subthema – terugkomt in de jaarthema’s die jeugdwerkkoepels ontwikkelen voor hun lokale afdelingen. Ook in de kampcommunicatie is afval een steevast thema waar de koepels aandacht aan besteden, onder andere door praktische tips mee te geven. Wat betreft de jaarthema’s, geven we enkele voorbeelden: •

In 2002-2003 was ‘Speel-goed’ het jaarthema van Chirojeugd Vlaanderen, waarin het themafiguurtje ‘Pol van het containerpark’ aanzet om bv. materiaal creatief te hergebruiken voor spelen.

•

In 2005-2006 was het gezamenlijk jaarthema – een samenwerking tussen verschillende jeugdbewegingen uit Vlaanderen en ngo’s – ‘Verdraai-de Wereld’, een thema over duurzame ontwikkeling, waarin ook afval een plaats kreeg.

•

In 2009 deden ‘Les Scouts’ uit Wallonië een actie ‘Vert le camp’, waarbij goed afvalbeheer één van de vijf actieterreinen was.

4.2

Kamp4nature13

De website van Kamp4Nature bundelt een heleboel tips over natuur- en milieuvriendelijk op kamp gaan. Naast de tips kan je ook een heleboel handige tools kant-en-klaar downloaden. De website is onderverdeeld volgens de opbouw van een kampterrein. Door op de juiste plek te klikken, krijg je meer tips over het desbetreffend gedeelte van het kamp. Zo krijg je, na klikken op het kampvuur, meer tips over hout sprokkelen, kampvuur maken,... In de keukentent kan je recepten downloaden en bij het afvalhoekje krijg je tips voor een afvalarm kamp. Deze website werd ontwikkeld door Steunpunt Jeugd, Natuurpunt, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, Inverde en ARGUS-milieupunt van KBC en Cera.

13

www.kamp4nature.be


4.3

Ten afval!14

Fost Plus heeft in samenwerking met het Centrum Informatieve Spelen, de afvalintercommunales en de jeugdwerkkoepels de ‘Ten afval!’-campagne gelanceerd. Dit is een sorteeractie die bestaat uit een boeiend outdoor groepsspel, een brochure, de zogenaamde ‘spelcontainer’ met diverse spelen, en materiaal om afval beter te sorteren in jeugdlokalen.

4.4

JeROM

Het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid richt zich specifiek op de doelgroep ‘jeugd’ met JeROM (Jeugd, Ruimte, Omgeving en Milieu). Dit is een educatieve werking, gericht naar het jeugdwerk. JeROM wil jongeren kansen geven om hun bijdrage te leveren voor een meer duurzame wereld. JeROM zet, in overleg met de doelgroep, concrete acties op en biedt tips, links en informatie aan waarmee jongeren aan de slag kunnen. •

•

•

Via de JeROMeter kunnen lokale groepen de ecologische voetafdruk van hun activiteit of kamp berekenen, waar naast afval ook voeding, het gebouw, energie en mobiliteit in rekening wordt gebracht. Een ‘keutelgek Boeboekkamp’15 is een uitgewerkt kampthema rond duurzaamheid – waaronder afval – dat lokale afdelingen rechtstreeks kunnen overnemen voor hun kamp of kunnen gebruiken ter inspiratie. Op de website is er ook een databank met spelen rond milieuthema’s, die lokale afdelingen kunnen raadplegen. http://nme.milieuinfo.be

4.5

Educatief materiaal

Het Centrum Informatieve Spelen16 is een jeugdorganisatie gespecialiseerd in het ontwikkelen, produceren, begeleiden en verspreiden van informatieve spelen. Het C.I.S. kiest resoluut voor spel als vormingsmethode. Naast de samenwerking met Fost Plus (zie boven), heeft deze organisatie ook eigen materiaal ontwikkeld met betrekking tot afval. Bijvoorbeeld: •

Afvalmonster (i.s.m. OVAM): een werkmap over sorteren en afval voorkomen voor jeugdwerkers of leerkrachten met als doelgroep kinderen tussen 6 en 12 jaar.

•

De kern van de zaak (i.s.m. Mona): een spel rond laagactief afval voor jongeren vanaf 16 jaar.

4.6

Nuttige publicaties

“Loslopend Wild deel 2. Milieuvriendelijk en energiezuinig op jeugdkamp” is een praktijkboek ontwikkeld door Steunpunt Jeugd en JeROM, dat alle aspecten van een jeugdkamp doorlicht op het vlak van milieuvriendelijkheid en energieverbruik. Van een goede voorbereiding tot een goede afronding van het kamp. Het bevat een pak ideeën, klaar om toe te passen.

5 Verantwoordelijke instanties Hieronder worden de belangrijkste verantwoordelijke instanties inzake afvalbeheer opgesomd. Sommige instanties richten zich expliciet op jeugdverenigingen.

5.1

België: Fost Plus

Fost Plus17 is een private organisatie die instaat voor de promotie, coördinatie en financiering van de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval in België. •

Fost Plus organiseert campagnes voor het grote publiek om consumenten bewust te maken van de problematiek rond selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval.

14

http://www.fostplus.be/Youth/Pages/youth_movements.aspx

15

Op www.lne.be/boeboekkamp www.spelinfo.be 17 http://www.fostplus.be/Pages/default.aspx 16


•

Fost Plus is een door de gewesten erkende organisatie. Ze stimuleert de samenwerking tussen alle partijen die betrokken zijn bij de afvalproblematiek en helpt zo om de wettelijk vereiste quota’s van recyclage en nuttige toepassing te halen.

•

Bedrijven die verpakte producten op de markt brengen, betalen een bijdrage aan Fost Plus. Fost Plus zorgt ervoor dat dit geld effectief wordt ingezet voor de inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval.

5.2 5.2.1

Vlaanderen Departement leefmilieu, natuur en energie (Vlaamse overheid)

Het departement Leefmilieu, Natuur en Energie is de milieuadministratie van de Vlaamse overheid. Zoals al eerder aangehaald richt het departement zich door middel van zijn educatieve werking JeROM18 expliciet tot het jeugdwerk. 5.2.2

19

OVAM: Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij

De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) is een Intern Verzelfstandigd Agentschap (IVA) met rechtspersoonlijkheid. Door het verzekeren van een duurzaam beheer van stofstromen en afvalstoffen, door het voorkomen van bodemverontreiniging en door de realisatie van de bodemsanering, draagt de OVAM bij tot een beter leefmilieu en daardoor tot een hogere levenskwaliteit. 5.2.3

Intercommunales

Intercommunales zijn samenwerkingsverbanden tussen verschillende gemeentes om bepaalde doelen te realiseren, zo ook inzake afval. Via onderstaande links kan je zien op welke intercommunale je beroep moet doen. •

Intercommunales Antwerpen;

•

Intercommunales Oost-Vlaanderen;

•

Intercommunales Limburg;

•

Intercommunales Vlaams-Brabant;

•

Intercommunales West-Vlaanderen

Op de website http://geo-vlaanderen.agiv.be/geo-vlaanderen/intercomm/ kan je per (kamp)gemeente kijken wie verantwoordelijk is voor de afvalinzameling.

5.3 5.3.1

Wallonië OWD: Office Wallon des Déchets20

De Waalse tegenhanger van OVAM is het ‘Office Wallon des Déchets’. De afdeling "Direction de la Prévention et de la Gestion des Déchets" zorgt voor de preventie en het beheer van afval. 5.3.2

Intercommunales

Net zoals voor Vlaanderen vind je hieronder de websites van de intercommunales: •

http://www.spaque.be : La Société Publique d’Aide à la Qualité de l’Environnement

•

http://www.idelux.be : Intercommunale d’Equipement Economique de la Province de Luxembourg

•

http://www.ibw.be : Intercommunale pour l’Aménagement et l’Expansion Economique du Brabant wallon

•

http://www.idea.be : Intercommunale de Développement Economique et d’Aménagement du Territoire

•

http://www.isph.be : Intercommunale de Salubrité Publique Hennuyère

18

http://www.lne.be/doelgroepen/jeugd

19

www.ovam.be

20

http://environnement.wallonie.be/


•

http://www.intradel.be : Association intercommunale de Traitement des Déchets Liégois

•

http://www.bepenvironnement.be : Département Environnement du Bureau Economique de la Province de Namur

•

http://www.icdi.be : Intercommunale pour la Collecte et la Destruction des Immondices de la Région de Charleroi

•

http://www.intersud.be : Association Intercommunale pour le développement économique et l'aménagement du territoire du Sud-Hainaut

•

http://www.ipalle.be : Intercommunale de propreté publique de la région du Hainaut occidental


Dossier afval Mei 2011

Recommend Documents