Sfeerverslag VAB Studytrip Portugal / mei 2011 Maandag 16 mei Na twee weken prachtig zomerweer is het de derde maandag van mei fris en zwaarbewolkt. Nederland is gehuld in alle kleuren groen die dag; van het frisse beukenblad tot het donkere eiken. De lucht is gegrijsd. Vanuit alle hoeken en gaten van Nederland gaan landbouwexperts op stap om zich te verzamelen op de nationale luchthaven Schiphol; twaalf agro experts, een organisatrice en een reisleider. De NS heeft haar best gedaan om het wat avontuurlijk te laten lijken maar rond 15 uur is ieder dan toch aanwezig. Gezamenlijk inchecken en door de douane is kinderspel en de groep wordt rond 7 uur in de avond aan de grond gezet in Lissabon. Bij het verlaten van de luchthaven staat er een man in Humphrey Bogart houding ons gade te slaan. Wanneer we even later de bus rondom inspecteren maakt Bogart zich los uit de schaduw en geeft het codewoord Porto Alto, wat door Jan Maat bevestigd wordt. Het blijkt onze bescheiden en uiterst betrouwbare Jose te zijn. Onze ontvangst in het katholieke land vindt plaats met een stevige doop waarvoor we even een moment halt houden, maar dan gaat het naar onze eerste halteplaats Porto Alto, een tiental kilometers boven Lissabon. De rit toont voor ons Hollanders al een exotische aanblik met vegetaties die we in minatuurvorm in onze woonkamers houden; palmen, cactussen, oleanders, jacaranda en zo meer. Niet alleen de vegetatie maar ook de landbouw is direct al bijzonder door rijstvelden langs de Taag die menigeen doen watertanden. De Herberg van Sint Laurentius blijkt ons onderkomen voor deze nacht en in een plaatselijk restaurant worden vis, varken en kip gegeten; voor enkelen op willekeurige borden. Jan Maat (uitspreken met een pauze ertussen om verwarring te voorkomen) heeft zich de eerste dag inmiddels een stevig imago aangemeten wat ook de hele week zo zal blijven. Deze 71-jarige jongeling heeft nog de pas van een 17-jarige en in menig opzicht doet hij zijn naam eer aan. Zo is hij Mateloos energiek, heeft buitenMaatse handen en voeten, weet Maatregelen te nemen en is Maatschappelijk actief in en om Giethoorn. Kortom een buitenMaats figuur.
Dinsdag 17 mei Iedereen heeft heerlijk geslapen naast 100% Aphrodite ondanks een standaard kamer en douchewatertemperatuur van 26 graden. Langs verbazingwekkende groothandelshuizen van Chinezen gaan we op weg naar de Afrikaanse toestanden in Coruche. Willy en Paul Hulshof runnen al jaren en geitenmelkerij en produceren verse geitenkaas (een standaardatribuut op de Portugese tafels). De afzet van de prachtkaas was de eerste jaren een ramp maar wegens een toevalstreffer liep het na vijf jaar ineens geweldig. Blijkbaar hebben ze het gevierd want de Grolsch borden liggen nog overal.
Naast vakinhoud leren de broers Hulshof ons over de ontvolking van het platteland van de Alentejo wat ons vreemd voorkomt gelet op het grote aantal ooievaars in de streek. Dan via een korte rit naar een onooglijk restuarantje in Avis. Alle auto’s waren verhuurd want de enorme parkeerplaats was vrijwel leeg. Geen aanbeveling denk je dan. Maar de plaatselijke uitbater is een meesterkok. Geheel in lijn met de HACCP richtlijnen bereidt hij ons een maaltijd naar Portugese maatstaven. Omdat het de gewoonte is dat de gasten voldaan vertrekken wordt er voor de Hollandse slempers bijna een heel varkenshok geroosterd. Een Grande Bouffe dus. Gezien de maaltijd is een bezoek aan het varkensbedrijf in Fronteira onmiddellijk gecancelled en moet er worden uitgeweken naar een melkveehouder die recent in deze streek is neergestreken. Tijdens de rit hier naar toe blijkt er achterin onze bus nog een andere stationair draaiende motor te zitten, merk HWL met een omvangrijke cylinderinhoud, wat ons veel rust verschaft. We rijden door het glooiende landschap met steeneiken, kurkeiken en olijfbomen. Lammert van der Linden en zijn vrouw leren ons dat ondernemen heel goed georganiseerd kan. Na een aantal jaren stáát het bedrijf er helemaal maar lijkt de ondernemer ook wat ‘uitgekeken’. Van balorigheid laat hij zijn koeien in het marmer rusten, hebben de dames een fantastisch panoramisch uitzicht over de wijde omgeving en geeft hij ze ook nog eens olie over het voer. Zo bereik je dus een topproductie. Het gaat daarna verder naar het marmerplaatsje Vila Viçosa. Dit rijke plaatsje ziet er zeer bovenmodaal uit en bij een van de huisjes maken we een groepsfoto (ben benieuwd). De bewondering voor alle moois van marmer wordt licht aangetast wanneer we even later langs duizelingwekkend diepe gaten lopen met groenblauwe vloeistof. De rondleider doet zijn best om iets van de werkzaamheden te vertellen maar de groep is redelijk verbrokkeld aanwezig op het terrein. Waarschijnlijk heeft ieder hier het diepe inzicht opgedaan dat de wereld is opgebouwd uit héle grote legoblokken marmer zoals je langs de randen van de groeve kon zien. Even later zitten we met zakkenvol marmer onder de sinasappelbomen aan de Fanta. De laatste etappe van vandaag gaat naar Évora, naar de viersterren van Herberg Vitoria. Na de check in gaat het in een Matig tempo richting Restaurante Repas in de mooie oude binnenstad van Évora, die we later niet te zien krijgen. Gelukkig kunnen we wat TV kijken tijdens de maaltijd omdat praten schier onmogelijk is.
Woensdag 18 mei De volgende dag vroeg reveil om tijdig bij Olaf Maat te arriveren. Zoonlief van Jan is 25 jaar geleden blijven plakken aan de schone Theresa en wil nooit weer terug naar Giethoorn (de liefde voor de bootjes is nog wel gebleven). Olaf heeft het bedrijf robust en hard georganiseerd en melkt 400 koeien. Landerijen liggen redelijk dichtbij. Een kavel van 72 ha is een paar jaar geleden aangeschaft en bijna al weer afgelost………. dat zien we niet veel in Nederland. Vader zal wel hebben geadviseerd bij de aankoop denken we.
Na de melk gaan we naar de wijncooperatie in Redondo met Theresa Maat – Alves. Het hoofd vinificateur leidt ons hier rond. De ontvangst van druiven, fermentatie en rijping zien we niet. Wel de vreemde witte reuzenborsten die achter op het bedrijf liggen. De bottelarij en verpakafdeling worden al interessanter om bij de proeverij onze aandacht te laten pieken. Wij begrijpen steeds beter waarom Olaf in Portugal wil blijven. Door de Porta da Ravessa verlaten we Redondo. Dan gaat het golvend en ronkend op weg naar de grens met Spanje. Het middeleeuwse kasteel langs de Guadiana is gebouwd door de heersers na de verdrijving van de Moren uit deze streken. In het nabijgelegen Juromenha verrassen we de herbergier met onze komst wat ons op het eten van Caldo Verde komt te staan, vers uit de tuin gesneden en overheerlijk dus. De middag wordt gestart in de mooie betonnen schuur van een Nederlandse fruitkweker. Theo Vogelaar heeft alles mooi opgeruimd om ons met name te kunnen vertellen hoe hij met soms 70 plukkers de 300 hectares appels en peren in deze streek oogst. Onder het toeziend oog van een hele grote donderbui bezoeken we nog appel- en perenopstanden. Bij het vertrek valt het grote ooievaarsnest met bewoners op wat scherp aftekent tegen de grijszwarte donderwolken. Zijn dit tekenen voor de pas gehuwde Vogelaar? Omdat het allemaal water is in de lucht en soms ook op de weg maken we een onbegrepen rondrit door Reguengos de Monsaraz. De omgeving is vergeven van nieuwe opstanden met jonge druivenaanplant en olijfbomen in Cemitério opstelling. Geheel in stijl van het weer maken we een tour over het grootste kunstmatige meer in Europa van de gestuwde Guardiana. Wegens de zware kwaliteit van de aanwezigen haalt het vaartuig de gewenste snelheid en dus de stuwdam niet en wordt dit later met de bus goedgemaakt. De terugtocht naar Évora heeft iedereen niet helemaal bewust meegemaakt. De bus rijdt weer over het golvende landschap of golft de bus over het landschap? Op het dringende verzoek van ons energieke gezelschap gaat de tocht naar het restaurant per bus omdat dit half zo ver is dan gisteravond………..
Donderdag 19 mei De nieuwe ochtend staat in het teken van authentieke Portugese zaken. We gaan op bezoek bij Siebo Foreman, een geboren Groninger die zich verveelde bij Aceco en daarom naar Portugal trok. Enkele jaren geleden heeft hij zich een klein boerderijtje gekocht van 25 ha waar hij Alentejana Sukler Cows houdt (zeg maar een echt Portugees ras zoals Lakenvelders in Giethoorn). Hij heeft een camping in ontwikkeling en snijdt kurk van de kurkeiken (om de 9 jaar). Ondanks zijn mimiek zijn Siebo en Catarina heel gelukkig – vertelt Jan Maat ons. Na de boerderij zien we de kurkfabriek Cortiçare - Arte in Cortiça waar (onverantwoord) zonder Theo en Thea gewerkt wordt aan (hoe bestaat het) stropdassen en onderbroeken van kurk. Na deze verrassende ontdekkingen worden we verbluft door de burgemeesterskinderen Cuno van der Feltz en Lucia Eysinga die al meer dan 30 jaar
in Portugal wonen. Ze hebben een ruïne omgetoverd in een buitengewoon sfeervolle Herdade met 8 appartementen. In de schuur staan de 8 imposante druiven plukmachines, die ook ingezet kunnen worden voor de olijfpluk en tot onze verbazing zelfs soms gebruikt worden als botsauto. Zo’n kermis willen we allemaal wel een zien. De maaltijd is door Lucia meer dan goed verzorgd en we worden verder ingelicht over de nuances van de Portugese cultuur. Aangezien we nu de smaak van het grootgrondbezit enigszins hebben geproefd willen we weten hoe dit gefinancierd kan worden. Op naar de Crédito Agricola derhalve. De inval aan de achterzijde lukt niet en daarom toch maar officieel naar binnen geloodst in dit fort met vele sluizen. De goedwillende bankmedewerker blijkt even flexibel als de kluisdeur en stelt dat bijna alles kan wanneer het maar binnen de voorschiften valt. Olaf Maat wist dit al maar tolkt ons rustig door de tijd heen. Om het ons nog lang te heugen worden we verrast met relatiegeschenken waar we het bestaan alweer van waren vergeten. Een koud drankje en dan op weg naar de Atlantische kust naar de olieplaats Sines. De chauffeur vertoont zijn stuurmanskunsten op deze lange rit. Omdat hij de verkeersregels wel al te letterlijk neemt ontstaat er gemor achter de bus. Een heethoofd koelt zijn humeur in de plassen. Het hotel Sinerema blijkt moeilijk benaderbaar en enkele slimme adviseurs dirigeren Jose met onze gratis navigatiesoftware naar de hoofdingang. Navigatie blijkt ook een probleem bij het vinden van het knusse visrestaurant Cais da Estação. Niet iedereen kan richtinggevoel hebben tenslotte. De zeebaars wordt bijna levend gepresenteerd (voor sommigen geen aanbeveling) maar is na preparatie heerlijk.
Vrijdag 20 mei Het slopende programma brengt ons vanochtend bij de kassen van Atlantic Growers waar Paul Dólleman en Jan Assen ons de fijne kneepjes van de paprikateelt bijbrengen. We zijn onder de indruk van zoveel vernuft van Nederlandse bodem. De warmtekrachtkoppeling met een 20 cilinder motor geeft ons bijna de nekslag. Alleen onze glastuinbouwspecialist kan dit volgen. De volgende halte is een kleine aardbeienkweker van drie alleraardigste Portugese ondernemers. De adviseur (Suske?) Furtado kent zijn zaakjes goed en in onversneden Amerikaans Engels staat hij ons te woord. De financiële bronnen en subsidiekranen zijn hem meer dan bekend. Wij vinden de dieprode aardbeien alleen maar heel erg lekker. Om ons nog verder te verwennen worden we losgelaten in de frambozenstruiken van Driscoll’s langs de Atlantische Kust. Deze grote producent van aardbeien, frambozen, bosbessen en bramen levert plantmateriaal aan locale kwekers die haar vruchten langs de logistieke lijnen van Driscoll’s naar de markt laat gaan. De Braziliaan Heeren blijkt een sympathieke vent, maar hoe kan het ook anders met Neerlands bloed in de aderen.
In Zambujeira do Mar wordt de lunch voor het eerst buiten genoten deze week. Het plaatsje krijgt een forse opknapbeurt wegens de ontwikkeling van de toeristensector in dit gebied. Opnieuw veel goede woorden voor alle ondernemers en begeleiders. Tenslotte verrassen we Peter Knight midden op de middag. Qua outfit en informatie had hij zijn gedachten meer bij een korte siesta. Wel heeft hij een mooie glossy folder van Camposol, the leader in the field. Hier nemen we ook afscheid van ons gevolg inclusief de nog kwieke en rap sprekende Furtado en zetten we koers naar de hoofdstad Lissabon. De rit golft en stuitert over het landschap en de rustgevende tonen van onze HWL worden stilaan overgenomen door menig geïmponeerd adviseur. Ieder heeft tenslotte recht op zijn eigen dromen. Het schoolreisje gevoel wordt vandaag bereikt met een korte stop aan het strand nabij Sines. Een ijsje op het strand, wat wil een mens nog meer……. Lissabon wordt veilig bereikt en direct na aankomst bezocht onder leiding van Josephine Lucassen. We rijden ons vast in de oude stad tegen de Sé de Lisboa. Josephine laat ons de krochten van de Alfama zien, de karakteristieke volkswijk rondom de burcht. Het licht is prachtig en we krijgen heel andere vruchten te zien dan de afgelopen dagen. Het toppunt van de avond wordt bereikt in Dragao de Alfama waar live muziek ons hart verwarmt. De onweerstaanbaar zwarte Madonna Ana Carvalho bezingt haar verloren schoonheid en vurige wens naar een rijke man (zoals er velen aan onze tafel zitten). We weten haar te waarderen maar offeren niet meer dan leeg geklap. Één stille aanbidder mag de sympathie en kussen van Ana ontvangen. Kortom een onvergetelijke avond. Nadat we de jeugd hebben afgezet zijn we rond half een weer in het hotel.
Zaterdag 21 mei De volgende ochtend staat Josephine al weer klaar voor de rondleiding. Met het gezag van Hendrik de Zeevaarder leidt zij ons op een pedagogisch verantwoorde manier langs een aantal highlights van Lissabon. Met name het Heremietenklooster en de tombe van Vaso da Gama maken indruk. Om bij te komen drinken we koffie in Pastéis de Belém waar we kennismaken met het resultaat van het eeuwenoude geheime recept van het vroegere klooster aldaar (meer mag hier absoluut niet van uitlekken). Buiten in de zon vullen we onze portemonnees om de middag aan te kunnen. We worden als rijpe appelen aan de boom midden in het centrum van Lissabon afgezet en gaan ieder ons weg. Naar Amalia, de kathedralen, terrassen, tuinen, parken en zo meer. Om vijf uur verzamelen we ons weer gelukkig maar berooid bij Don Pedro om met een vol en warm hart afscheid te nemen van Portugal. René de Vries Groningen, 23 mei 2011
