Jaarverslag juni mei 2011

Archeologie West-Friesland

Jaarverslag juni 2010 - mei 2011 Gemeente Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec

C.M. Soonius & M.H. Bartels

Archeologie West-Friesland

Jaarverslag juni 2010 - mei 2011 Gemeente Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec C.M. Soonius & M.H. Bartels

HOORN, 2011

Jaarverslag Archeologie West-Friesland, juni 2010-mei 2011

Colofon drs. Carla M. Soonius drs. Michiel H. Bartels Regio Archeologen West-Friesland Archeologie West-Friesland Bureau Erfgoed, VVH bezoekadres: Stadhuis Hoorn, Nieuwe Steen 1, K A-015 1625 HV Hoorn postadres: Archeologie West-Friesland Bureau Erfgoed, VVH Postbus 603 1620 AR Hoorn The Netherlands Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Medemblik, Koggenland, Opmeer en Stede Broec Telefoon:0229-252589/ 0229-252587 Mobiel: 06-25272867/ 06-30468593 e-mail: [email protected] en [email protected]

Afb. 1 De opgraving langs de Molenweg in Enkhuizen (locatie oude postkantoor) in volle gang. Juli 2010.

4


Inhoudsopgave 1. Inleiding

6

2. Taak/Missie

7

3. Organisatie en Personeel

8

4. Financiële verdeelsleutel Gemeenschappelijke Regeling, facturering en urenbesteding

10

5. Overzicht van Adviezen (zie ook bijlage 1)

10

6. Snelheid van de advisering

10

7. Overzicht van gewerkte uren

11

8. Versterking relatie archeologie en ruimtelijke ordening

12

9. Behoud in situ

14

10. Versterking inhoudelijke kennis

15

11. De Archeologische Waardenkaart Westfriese Gemeenten

16

12. De Website Archeologiewestfriesland.nl

17

13. Erfgoedinspectie

17

14. De Stichting Archeologie West-Friesland (StiAWF)

18

15. Inventarisatie en beheer collecties particulieren en instellingen

18

16. Bestrijding van de schatgraverij

19

17. Folders Archeologie West-Friesland

19

18. Verbouwing archeologie depot te Zwaag

20

19. Wetenschappelijk onderzoek, Project NWO West-Friesland, ‘Farmers of the Sea’

20

20. Grote projecten

21

21. Maritieme Archeologie

21

22. Samenwerkingsverbanden

22

23. Samenwerking met Cultuurhistorische Verenigingen

24

24. Besluit

26

Bijlage 1 Overzicht adviezen

27

Bijlage 2 Publieks- en schoolactiviteiten

30

Bijlage 3 Commissies en overleggen

32

Bijlage 4 Trainingen en cusussen

32

Bijlage 5 Congresbezoek

33

Bijlage 6 WAR en Publicaties medewerkers

34

Bijlage 7 Exposities

37

OPMERKING VOORAF Dit jaarverslag loopt niet zoals gebruikelijk van 1 januari 2010 tot 1 januari 2011. Omdat het besluit tot de vorming van een Westfriese Archeologie-regio in februari 2010 werd genomen, trad regio archeoloog Carla Soonius op 1 juni 2010 in dienst. Daarmee startte ook de feitelijke regio en tevens werd daarmee het lopende jaar bepaald van 1 juni 2010 tot 31 mei 2011. In het komend jaar zal dit op een kalenderjaar worden aangepast.

5


1. Inleiding Op 1 juni 2010 is de Regionale Samenwerking Archeologie Westfriese Gemeenten, kortweg Archeologie West-Friesland, van start gegaan. De samenwerkende gemeenten zijn op alfabetische volgorde: Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec. Sinds de samenvoeging van Medemblik met de gemeenten Andijk en Wervershoof, behoort dit gebied sinds 1-1-2011, inclusief de waterbodem, ook tot de regio. Omdat inmiddels een vol jaar ervaring is opgedaan met het vormgegeven van het archeologiebeleid en de uitvoering daarvan, verschijnt dit eerste jaarverslag. Het jaarverslag bevat zowel procesmatige als inhoudelijke archeologische zaken. Het geeft de stand weer van de werkzaamheden halverwege de pilot die tussen de gemeenten is overeengekomen. West-Friesland is zeer rijk aan archeologische resten. In het verleden werden al veel zaken gevonden. De gemeenten hebben nu echter hun inspanningen gebundeld. Gezamenlijk hebben zij een kennissterke en uitsluitend op de eigen regio gerichte organisatie opgezet. Zo kunnen veel eerder en beter de vruchten van het advies en onderzoek worden geplukt. Dat bekent bijvoorbeeld in zeer veel gevallen dat terreinen snel, zonder verder onderzoek of kosten kunnen worden vrijgegeven. Ook betekent het dat wanneer wel archeologische resten worden verwacht, adequaat de juiste adviezen kunnen worden gegeven zonder in langdurige processen terecht te komen of het wiel telkens opnieuw uit te vinden. Omdat de samenwerkende Westfriese gemeenten over een eigen Rijks-Opgravinsgvergunning beschikken, is het mogelijk slagvaardig in situaties op te treden zonder voor elk klein onderzoek ingewikkelde trajecten te doorlopen. Ook noodonderzoek kan soms binnen enkele dagen of uren worden opgezet. De ontwikkelingen zijn op dit moment in volle gang. Het streven is dat de Samenwerkende Westfriese Gemeenten in mei 2012, dus volgend jaar, over een bescheiden maar krachtige gemeentelijke archeologische advies- en uitvoeringsorganisatie kunnen beschikken. drs. Carla M. Soonius, regio-archeoloog West-Friesland drs. Michiel H. Bartels, gemeentelijk archeoloog van Hoorn J. Büchner, bureauhoofd Erfgoed, Hoorn

Afb. 2 Een miniatuur tuitkan van lood/tin, gevonden tijdens de opgraving Vijzeltuin in Enkhuizen. Datering: 1475-1500.

6


2. Taak/Missie De ingevoerde Wet op de Archeologische Monumentenzorg (Nederlandse uitwerking van het Verdrag van Malta), zorgt voor een aanmerkelijke verzwaring van de verantwoordelijkheid bij de individuele gemeenten voor de zorg van het erfgoed in de bodem. Deze wet regelt hoe gemeenten bij hun ruimtelijke plannen rekening moeten houden met het erfgoed. Dat wil zeggen dat in het ruimtelijk ordeningsbeleid ook deze waarden onderdeel dienen uit te maken van de afwegingen in de besluitvorming. Door deze decentralisatie wordt van de gemeenten verwacht over kennis en expertise op het complexe beleidsveld te beschikken. Dit is voor veel gemeenten alleen in de gezamenlijkheid haalbaar gebleken. Tot de kerntaken van Archeologie West-Friesland behoren: - het inventariseren van archeologische terreinen binnen de gemeentegrenzen van de deelnemende gemeenten; - het adviseren van burgemeester en wethouders van de deelnemende gemeenten inzake archeologische waarden en objecten binnen de gemeentegrenzen van de deelnemende gemeenten1; - het melden van reeds bekende en nieuwe vondsten en opgravingen aan het centrale archief (Archis) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE); - het opstellen en actualiseren (na 2 tot 5 jaren) van de archeologische waardenkaart van de deelnemende gemeenten; - het adviseren bij ruimtelijke ontwikkelingen c.q. ruimtelijke vergunningen voor zover deze betrekking hebben op activiteiten in een gebied met archeologische waarde of verwachting; - het opstellen van richtlijnen voor archeologisch onderzoek en het toetsen van Programma’s van Eisen van derden; - het toezicht houden op archeologisch (veld)onderzoek uitgevoerd door derden binnen de gemeentegrenzen van de deelnemende gemeenten; - het plannen van werkzaamheden voor die opgravingen waarvoor de gemeente opdracht geeft en binnen de gemeentegrenzen van de deelnemende gemeenten liggen; - het toetsen van eindrapportages van gerealiseerd archeologisch onderzoek; - adviseren over archeologiebeleid, regiobeleid en erfgoedverordeningen etc.; - het communiceren met de Erfgoedinspectie (EI) van het Ministerie van OCW; - het toegankelijk maken, bewerken en in goede staat houden van het gezamenlijk gemeentelijk transitiedepot voor archeologische vondsten. - het voorlichten van het publiek over de archeologie in West-Friesland Door deze gezamenlijke aanpak is de schaal waarop wordt gewerkt vergroot. Dit heeft als voordeel dat meer in beleid, expertise en uitvoering van archeologie in West-Friesland kan worden geïnvesteerd. Door de activiteiten gezamenlijk uit te voeren, wordt de dienstverlening versterkt en wordt een goed niveau bereikt. Naast doelstellingen als een afgestemd erfgoedbeleid en op elkaar aansluitend archeologisch onderzoek dat tot betere inzichten voor de regio leidt, is kostenbeperking een belangrijke doelstelling voor het samenwerkingsverband. Omdat hier geen sprake is van commerciële doelstellingen is transparantie betreffende de kostenstructuur van de diensten een belangrijk uitgangspunt. In de kostprijs zijn geen winstmarges en risico-opslagen meegenomen. 1

Onder de gemeentelijke grond wordt verstaan de bodem van de gemeente. Deze ligt, met uitzondering van de Gemeente Opmeer, zowel ter land als te water. De gezamenlijke oppervlakte van de waterbodem van de Westfriese gemeenten bedraagt ongeveer 180 km2.

7


Over de ruime hoeveelheid waterbodem van de Westfriese gemeenten wordt advies gegeven, beleid gevoerd en locaties geïnventariseerd. Gravend onderzoek op de waterbodem wordt niet uitgevoerd.

Afb. 3 Grondsporen uit de Bronstijd achter het oude postkantoor in Bovenkarspel, gemeente Stede Broec. December 2010.

3. Organisatie en Personeel De samenwerking is aangegaan op basis van een Lichte Gemeenschappelijke regeling. De gemeente Hoorn functioneert daarbij als centrumgemeente. De afzonderlijke gemeenten zijn autonoom en bevoegd tot het geven van vergunningen in de keten van Archeologische Monumentenzorg. Archeologie West-Friesland voert in nauw overleg met de partners deze taken uit, maar laat het besluit aan de gemeenten zelf. Hoorn treedt daarbij dus op als dienstverlenende gemeente. Mw. drs. Carla Soonius is aangesteld als regio archeoloog. Haar taken zijn primair het advies en secundair het archeologisch veldwerk. De archeoloog treedt voor de afzonderlijke gemeenten op als adviseur van de bevoegde overheid. De taken waarvoor de Regio Archeoloog staat zijn omvangrijk, veelzijdig en kennisspecifiek. Daarom wordt zij geflankeerd door het team van Archeologie West-Friesland, waaruit specifieke expertise wordt gehaald. Carla Soonius heeft zich met name toegelegd op de taakvelden als bestemmingsplannen, structuurvisie,

de

Prehistorie

van

West-Friesland,

de

Westfrisiaweg,

archeologische

procesdocumenten en landschap. Verder stuurt zij de totstandkoming van de waardenkaarten aan. Zij houdt direct contact met de beleidsambtenaren met het taakveld Erfgoed en Archeologie in de afzonderlijke gemeenten.

8


Michiel Bartels heeft als primaire taak de archeologie van de gemeente Hoorn en adviseert binnen de samenwerking de andere gemeenten over de terreinen uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd. Daarnaast maakt hij archeologische procesdocumenten en projectcalculaties. Tot zijn taakveld behoren ook de Toekomstvisie Markermeer-IJmeer en de dijkversterking van de Zuiderdijk. Christiaan Schrickx verzorgt voor de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd vooral de archeologische, historische en kartografische kennis en geeft dit vorm binnen de archeologische procesdocumenten als Quick Scans, Archeologische Bureauonderzoeken, Programma’s van Eisen en Plannen van Aanpak. Daarnaast treedt hij op als inhoudelijk projectleider voor veldonderzoeken voor de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Yolande Meijer is via een uitzendbureau ingehuurd en richt zich voornamelijk op veldwerk. Daarnaast geeft zij regelmatig ondersteuning bij de adviestaken. Tot slot dient vermeld te worden dat Dieuwertje Duin regelmatig taken verricht van de gemeente Enkhuizen. Zij studeert binnenkort af als archeoloog met een omvangrijke scriptie over de stad Enkhuizen.

Afb. 4 Grote belangstelling tijdens de open avond bij een van de sleuven door de Omringdijk, hier bij Hoorn 80. September 2010.

9


4. Financiële verdeelsleutel Gemeenschappelijke Regeling, facturering en urenbesteding Bij de start van de GR is afgesproken dat elk van de zeven gemeenten bijdraagt in een gelijk = 1/7 deel voor de duur van de pilot. Hier tegenover staat 150 uur archeologische dienstverlening en een aantal algemene uren. Hieruit wordt 1 Fte archeoloog betaald. Omdat Carla Soonius op 1-6-2010 is gestart en de pilot twee jaar duurt, valt dit niet binnen twee boekjaren maar binnen drie boekjaren. Daarom zullen vanuit Hoorn drie facturen worden gezonden, voor 2010: 7/12, voor 2011 12/12 en voor 2012 5/12. Op dit moment valt al te zeggen dat de regio van 7 gemeenten meer werk oplevert dan binnen 1 Fte kan worden uitgevoerd. De werkdruk is hoog maar niet te hoog. Daarom springt op dit moment Michiel Bartels en ook Yolande Meijer regelmatig bij voor ondersteuning op het gebied van de Middeleeuwen en Prehistorie.

Afb. 5 Een rijk versierd mesheft van messing, gevonden tijdens de opgraving langs de Vijzelstraat in Enkhuizen, zomer 2010. Datering: late 15de eeuw.

5. Overzicht van Adviezen (zie bijlage 1) De adviezen komen voort uit de binnengekomen informatie via bouwvergunningen, sloopvergunningen, waarnemingen in het veld, noodmeldingen enzovoorts. Tussen juni 2010 en mei 2011 zijn bij benadering 850 bouwen sloopvergunningen gecontroleerd. Daarnaast zijn talloze meldingen binnengekomen via diverse wegen. Totaal zijn dit zo’n 2000 meldingen van ingrepen in de bodem. Dit heeft in 210 gevallen (10%) geleid tot enige actie, veelal in de vorm van een Quick Scan (50%), advies met betrekking tot een bestemmingsplan (20%), beleidsmatige adviezen (10%) en Archeologische Bureauonderzoeken (20%).

6. Snelheid van de advisering Bij de start van de GR is afgesproken dat binnen 7 werkdagen of in elk geval zo spoedig mogelijk op de vragen van de gemeentes dient te worden gereageerd. In veel gevallen lukt dit ook, vooral als het om Quick Scans gaat of enkelvoudige adviezen.

10


Bij complexere zaken als toetsing en beoordeling van archeologisch onderzoek door derden, kan hier meer tijd overheen gaan. Van belang voor een snelle afhandeling is dat aangeleverde informatie compleet is (funderingstekeningen, nieuwbouw situatie, historisch (kaart)materiaal, milieurapporten etc.).

7. Overzicht van gewerkte uren Bij de start van de overeenkomst is vastgelegd dat de regioarcheoloog voor de duur van de pilot per gemeente 150 uur advieswerk zou verrichten en daarnaast 50 uur algemene uren per gemeente kon inzetten. Het advieswerk is door middel van projectadviescodes gekoppeld aan de urenbrieven van Archeologie West-Friesland. Zo is per advies en gemeentelijke partner na te gaan hoeveel uren waaraan is besteed. De algemene uren zijn vooral besteed aan de Waardenkaart, diverse algemene overleggen, cursussen en de voorbereiding van de intergemeentelijke onderzoeksagenda West-Friesland. De vraag om advies oversteeg de omvang van de fte van de regio-archeoloog. Een deel van deze adviesuren zijn besteed door Christiaan Schrickx, Michiel Bartels, Yolande Meijer en Dieuwertje Duijn. Het aantal uren is voor een vijftal gemeenten overstegen; Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Medemblik en Stede Broec. Met de gemeenten Medemblik en Enkhuizen is dit overlegd en zijn intern acties uitgezet om hieraan een vervolg te geven. Bij de gemeente Hoorn is het opgelost door inzet van de gemeente Archeoloog. Met Drechterland en Stede Broec is dit nog niet overlegd. Dat zal in het komend jaar plaatsvinden. De overschrijdingen zijn met name ontstaan door uitbreiding van het gemeentelijk oppervlak (Medemblik), het laten toenemen van het aantal taken onder de urenregeling zoals wat uitgebreidere bureauonderzoeken (Drechterland, Enkhuizen, Medemblik, Stede Broec). De onderschrijding bij Koggenland en Opmeer wordt veroorzaakt door de bescheidenheid van de projecten in de ruimtelijke ordening en een geringer aantal kleine en middelgrote bodemingrepen. Echter, dit is een overzicht van één jaar, bij een flink project of complex bestemmingsplan, kan dit wijzigen.

Afb. 6 Een fragment van een zeldzame Italiaanse plooischotel, gevonden in Lambertschaag, gemeente Medemblik. Datering: 1575-1625.

11


8. Versterking relatie archeologie en ruimtelijke ordening De relatie tussen archeologie en RO dient te worden versterkt, zodat behoud, beheer en ontwikkeling van het bodemarchief onderdeel kan worden van het planologische besluitvormingsproces. Dit uitgangspunt is er op gericht al vroeg in de ruimtelijke ordening rekening te houden met archeologie en cultuurhistorie. De Monumentenwet geeft als ondergrens voor het betrekken van het archeologische belang 100 m2 aan. Van deze grens kan worden afgeweken op basis van een waarden- en verwachtingenkaart. Uiteindelijk is het de bedoeling om in elk bestemmingsplan (ook de conserverende bestemmingsplannen buitengebied) het aspect archeologie en cultuurhistorie mee te nemen in tekst en beeld.

Afb. 7 Muurresten van een 18de-eeuws huis tijdens de opgraving aan het Achterom in Medemblik, juni 2011.

De gemeente Enkhuizen heeft een (concept) Archeologische beleidsnota (RAAP-rapport 1591), die binnenkort wordt voorgelegd aan de gemeenteraad. De bijbehorende archeologische beleidsadvieskaart is vervaardigd op basis van de archeologische verwachtingskaarten van de Bronstijd en de Middeleeuwen/Nieuwe tijd. Momenteel

spelen

diverse

bestemmingsplannen

buitengebied

(o.a.

Stede

Broec

en

Drechterland), maar ook Dorpskernen van de gemeente Medemblik. Aangezien er nog geen waarden- en verwachtingenkaart en daarmee een beleidsadvieskaart met vrijstellingen voor archeologisch onderzoek is, krijgen de bekende archeologische waarden (de AMK-terreinen) een dubbelbestemming Waarde-Archeologie 1 (met een vrijstelling van 100m2) en het overige gebied Waarde-Archeologie 2 (met een vrijstelling van 500 m2). Voor beschermde monumenten geldt bescherming in het kader van de Monumentenwet en die behoeven daardoor geen dubbelbestemming.

12


De Modernisering Monumentenwet (MOMO). In de beleidsbrief van de ministers worden drie pijlers genoemd: 1. Cultuurhistorische belangen meewegen in de Ruimtelijke Ordening 2. Krachtiger en eenvoudiger regelgeving 3. Bevorderen van herbestemmingen Dit betekent voor wat betreft Pijler 1 dat naast archeologie de cultuurhistorische waarden aan bod dienen te komen in bestemmingsplannen. De cultuurhistorie vertelt het verhaal van de historische ontwikkelingen en kan daarbij een belangrijke inspiratiebron zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling. Om de betekenis van de cultuurhistorie (Archeologie, Monumenten en Landschap) een plek te kunnen geven in de ontwikkeling van de Ruimtelijke ordening, is een intregrale aanpak nodig op alle niveaus. Ook in de integrale aanpak is het drieluik ‘inventariseren, waarderen, selecteren’ van belang. De historische ontwikkeling in tijd en ruimte vormt een aanknopingspunt voor de waardestelling. Daarmee kan een gemeente een visie ontwikkelen, waaruit blijkt op welke wijze er met cultuurhistorische waarden moet worden omgegaan. In de uitvoering worden alle cultuurhistorische waarden meegewogen bij de toetsing van bouwplannen of herontwikkelingsplannen aan het bestemmingsplan. Het toezicht (zowel tijdens als na afloop van de bouw) heeft als aanknopingspunt de voorwaarden waaronder de vergunning is verleend. In de sectorale aanpak is dat de monumentenvergunning, in de integrale aanpak de Bouwvergunning.

2

De Provincie Noord-Holland heeft een ‘Provinciale Leidraad Landschap en Cultuurhistorie’ en ‘Handboek Ontwikkelen met Ruimtelijke Kwaliteit’ vervaardigd die kunnen worden gebruikt. Aan cultuurhistorisch waardevolle elementen/patronen kan een dubbelbestemming Waarde – Landschap worden toegekend. De met

gemeente

Opmeer

Archeologie

heeft

samen

West-Friesland

een

erfgoedverordening vervaardigd op basis van

het

VNG-model

Erfgoedverordening

2009. De erfgoedverordening is gekoppeld aan de beleidsadvieskaart van het Steunpunt Cultureel

Erfgoed

Noord-Holland

en

vervangt de Monumentenverordening van de gemeente uit 1988. De erfgoedverordening is Wabo-proof en regelt voor het gehele grondgebied de omgang met eventueel aanwezige

archeologische

waarden.

De

beleidsadvieskaart zal worden verfijnd in het kader van de regionale waarden- en verwachtingenkaart. Afb. 8 Voorzijde van een gouden munt, een ‘angel’, gevonden tijdens de rioolbegeleiding in Enkhuizen in 2010. Afgebeeld is aartsengel Michaël die met zijn speer de draak doodt. Geslagen in de Tower of London tussen 1509 en 1526.

2

Met de invoering van de Wabo is er geen sprake meer van een afzonderlijke monumentenvergunning of bouwvergunning, maar wel van voorwaarden die worden verbonden aan de vergunning op grond van bijv. de monumentenstatus.

13


9. Behoud in situ Kern van de huidige landelijke en gemeentelijke beleidslijn is het behoud van de archeologische resten in de bodem, dus op de plek waar deze nu liggen. Dit heet ‘ behoud in situ’. Deze lijn is gekozen omdat het bodemarchief eindig is, dat wil zeggen dat op een gegeven theoretisch moment alles opgegraven zal zijn als niet tot enige terughoudendheid in het bouwen en anderszins bodemverstoren wordt overgegaan. Zo blijft het te onderzoeken bodemarchief behouden voor toekomstige generaties. Anderzijds werkt ‘niet opgraven’ maar verantwoord behouden tot grote kostenbesparingen. Omdat binnen Archeologie West-Friesland tot een bepaalde hoogte beleid en uitvoering zijn gekoppeld, kan al in een zeer vroeg stadium aan bodemverstoorders inzichtelijk worden gemaakt wat de eventuele archeologische kosten van een opgraving zijn. Dit betekent dat zij dit getal tijdig kunnen meenemen in de nieuwbouwplannen of de exploitatielast van een bepaald project.

Afb. 9 Opgraving aan de Westerdijk in Hoorn, zomer 2010.

Deze wens tot behoud heeft in een aantal concrete gevallen geleid tot behoud van het bodemarchief door goedkope planaanpassingen of een voornemen daartoe: -

Hoorn: Oostereiland. De sleuven

voor de hemelwaterafvoer van half verdiepte

parkeerplaats ten zuiden van de rijksmonumenten waren gepland door de funderingen van de Admiraliteitsgebouwen en de scheepshelling. Na overleg zijn de sleuven ondieper geworden en was archeologisch onderzoek niet nodig. -

Hoorn: Het gebouw Munstraat 26 is het vermoedelijke geboorte- en woonhuis van de bekendste historische persoon van de stad, Jan Pieterz Coen. Op het aanpalende achterterrein had de eigenaar een diepe kelder geprojecteerd. Door overleg is de kelder komen te vervallen en wordt het gebouw op een betonplaat neergezet.

-

Medemblik stad: Nieuwstraat 14. De particuliere bouw alhier overweegt eveneens op een betonplaat te bouwen. 14


-

Enkhuizen: Westeinde 80. De particuliere bouw alhier overweegt eveneens op een betonplaat te bouwen.

-

Enkhuizen, Zeevaartschool. De (parkeer)kelders van dit gebouw zijn komen te vervallen waardoor alleen palen in het voormalige bekken van de Nieuwe Buishaven worden geslagen. Dit is niet of veel minder schadelijk.

Uit het bovenstaande blijkt dat behoud in situ vooral voor middelgrote particuliere ingrepen succesvol is. De bouwkosten zijn vaak zo dat de besparing die het archeologievriendelijk bouwen oplevert, ten opzichte van de kosten om dit op te graven, vaak lonend zijn. Het archeologievriendelijk bouwen geldt natuurlijk alleen voor situaties waar dit civieltechnisch verantwoord is.

10. Versterking inhoudelijke kennis Ten behoeve van beter adviseren, versterking van de inhoudelijke kennis en het straks goed kunnen vullen van de Waardenkaart, is een aantal initiatieven ondernomen om oude bruikbare gegevens uit opgravingen in West-Friesland te inventariseren en rapporteren. 1.

Enkhuizen Binnenstad. Tussen 1980 en 2009 zijn talloze onderzoeken in de Enkhuizer Binnenstad gedaan. Deze zijn, voor zover zij teruggevonden konder worden, opgezocht en geïnventariseerd door studente Dieuwertje Duijn. In het kader van haar scriptie zijn nu 25 projecten bewerkt, de meeste volstrekt onbekend. Deze zijn geïntegreerd met de bekende data. Als resultaat is nu een scriptie in wording over zeven eeuwen ontwikkeling, economie en materiële cultuur in Enkhuizen. Het onderzoek wordt geflankeerd door de Regionale Dienst en ondersteund door de vrijwilligers van Archeologie. Dit project wordt in juni 2011 afgerond.

2.

Medemblik Binnenstad. De binnenstad van Medemblik heeft in de archeologie altijd veel aandacht en waardering gekregen vanwege haar vertrekpunt in de vroege middeleeuwen. Het is de oudste (handels)nederzetting van West-Friesland. Na een jaar van voorbereiding zijn zeer veel gegevens bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en het Amsterdams Archeologisch centrum vergaard en is op 9-1-2011 gestart met het

Afb. 10 Een gedempte sloot met veel keramiek uit de 16de eeuw. Opgraving achter het postkantoor in Bovenkarspel, gemeente Stede Broec, december 2010.

15


inventariseren van de opgravingen uit de jaren 1970-1985. Deze onderzoeken zijn nooit gepubliceerd terwijl deze van groot belang zijn voor de geschiedenis van de stad. Afronding wordt dit jaar verwacht. 3.

Stede Broec. Verschillende collecties van particulieren en de Vereniging Oud Stede Broec zullen worden geïnventariseerd. Het gaat hier met name om vondsten van aardewerk uit de Gouden Eeuw. Project start medio februari 2011 en eindigt najaar 2011.

4.

Opmeer: Aartswoud / Zandwerven. De Late Steentijd van Aartswoud en Zandwerven zijn een begrip in archeologisch Nederland. Ook hier is uitwerking belangrijk. Carla Soonius inventariseert nu de gegevens en vondsten van Aartswoud en op termijn zal een kandidaat voor de uitwerking worden gezocht. In het kielzog van Aartswoud zal de minstens zo belangrijke vindplaats Zandwerven worden bekeken.

5.

Archeologische Luchtfotokartering. In de jaren ’70-’80 zijn door diverse instanties zeer veel luchtfoto’s gemaakt van West-Friesland tijdens de ruilverkavelingen. Deze zijn tussen januari en juni 2010 opgezocht en gescand. Op de afbeeldingen is een informatieschat aan prehistorische en middeleeuwse resten als bodemverkleuringen te zien. Dit zijn unieke gegevens. De bedoeling is om deze scans gezamenlijk tot een kaartlaag in de toekomstige Waardenkaart te maken. Een projectstudent is in augustus 2010 hieraan begonnen maar heeft in oktober afgehaakt. Gepoogd wordt het project opnieuw op te starten.

11. De Archeologische Waardenkaart Westfriese Gemeenten De huidige archeologische kaarten van West-Friesland kenmerken zich door hun grote verschillen in kwaliteit en gebrek aan detailinformatie. Binnen AWF is op 15 april 2011 gestart om een integrale Waardenkaart voor de zeven gemeenten te maken. Dit is een ingewikkeld en langdurige opgave omdat het om zeer veel (oude) gegevens gaat. In

samenspraak

met

de

Milieudienst West-Friesland (MDWF) wordt aan een info module gewerkt. Voor de technisch-archeologische kant

van

de

kaart,

is

samenwerking gezocht met archeologisch adviesbureau RAAP (Weesp). Zij leveren technische

kennis

en

mankracht om de kaartbladen te

vervaardigen.

ondersteunt

door

AWF inbreng

van inhoudelijke kennis. De eerste kaartbladen zijn in de maak. Het betreft hier

het

‘buitengebied’

van de gemeente Hoorn, Zwaag, Blokker en vooral

Afb. 11 Een ‘laag’ van de waardenkaart: de Wogmeer (gemeente Koggenland) op de kadasterkaart uit 1823. In groen zijn de huiserven gemarkeerd, in rood de locatie van molens.

16


de gemeente Koggenland. Voor de laatste is gekozen omdat de gemeente reeds over een archeologische waardenkaart beschikt, die echter op basis van met name historisch kaartmateriaal nader verfijnd kan worden. De archeologie van de gemeente Koggenland dateert vooral vanaf de Middeleeuwen en de werkwijze voor het kaartbeeld van de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd kan zo worden getest. Voor een Waardenkaart van de natte delen van de gemeenten (samen 180 km2) is nog geen start gemaakt.

12. De Website www.archeologiewestfriesland.nl Vanuit de ambtelijke organisaties, en groepen als bouwers, ontwikkelaars en architecten, bestaat grote behoefte aan direct toegankelijke informatie over de archeologie in WestFriesland. AWF is van plan het tweede kwartaal van 2011 de eerste delen van een website in de lucht te brengen waar bruikbare informatie over het archeologische proces, juridische, RO, kosten en inhoudelijke informatie op staat. Inmiddels is een domeinnaam vastgelegd: www. archeologiewestfriesland.nl. Deze site zal gaan functioneren onder www.westfriesegemeenten. nl, waarvan de webhost in het stadhuis in Hoorn zit. De culturele en educatieve invulling zal later volgen.

13. Erfgoedinspectie De Erfgoedinspectie (EI) van het Ministerie van OCW houdt toezicht op de kwaliteit van de keten van archeologische (AMZ).

monumentenzorg

Vergunninghoudende

gemeenten staan onder toezicht van deze inspectie. De EI bezoekt onaangekondigd

opgravingen.

In

april 2011 is het project Zuiderdracht in

de

bezocht. gekomen

gemeente Daaruit dat

is

Drechterland naar

werkwijze

voren in

het

veld, de staat van documenten en de kennis van de medewerkers wordt omschreven als uitstekend, inhoudelijk strategisch adequaat en duidelijkheid in keuzes en kennis van de resultaten.3 Daarnaast is meegewerkt aan een inventarisatie in het kader van de bestrijding van de illegale handel in bodemvondsten. Nederland is een van de ondertekenaars van het UNESCO-verdrag uit 1970 inzake de illegale handel in bodemvondsten,

3

Afb. 12 Een grote schotel van zogenaamd sgraffito-aardewerk uit de periode 1500-1550, afkomstig van de opgraving aan weerszijden van de Vijzelstraat in Enkhuizen. Afgebeeld zijn twee staande leeuwen binnen een wapenschild. Boven het schild een kroon en rondom de ketting van het Gulden Vlies.

Erfgoedinspectie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, april 2011. Inspectierapport van de door Archeologie West-Friesland uitgevoerde proefsleuven, Zuiderdracht, Oosterblokker. ’s-Gravenhage.

17


illegaal opgraven, diefstal en heling van bodemvondsten en cultuurgoederen. In het Uitvoeringsverdrag (2009) belooft Nederland dit te zullen handhaven. Juist in West-Friesland is dit verdrag in de laatste decennia slecht nageleefd. Daarom had de EI AWF geselecteerd voor een interview. Dit vond op 18 oktober 2010 plaats. Terugkoppeling hierover is nog niet ontvangen.

Afb. 13 Een doorsnede door de bodem op de hoek van de Kalksteiger en Breedstraat in Enkhuizen tijdens de rioolbegeleiding van 2010. De lichte banden zijn vloerniveau’s van een huis uit de 13de eeuw.

14. De Stichting Archeologie West-Friesland (StiAWF) In augustus 2010 is de StiAWF opgericht. Deze Stichting heeft tot doel het flankeren van de archeologie binnen de zeven gemeenten op gebieden waar dit ambtelijk niet mogelijk is. Het gaat hier bijvoorbeeld om de productie van archeologische boeken. De stichting functioneert als sponsorzoeker, uitgever en producent. Het bestuur bestaat uit Michiel Bartels, Carla Soonius, Jan Willem Loots (Enkhuizen) en Peter Swart (Medemblik/Hoorn). In augustus won de StiAWF de West-Frieslandprijs van het Westfries Genootschap. Op 29-1-2011 verscheen de eerste publicatie: Gezonken als een Baksteen. In september wordt gestart met een publicatie over Enkhuizen. De Stichting heeft een eigen website www.stiawf.nl.

15. Inventarisatie en beheer collecties Particulieren en instellingen De archeologische collecties uit West-Friesland zijn erg verdeeld geraakt. Goedwillende privépersonen en historische verenigingen hebben decennia collecties beheerd. Veel van de amateurarcheologen beginnen op leeftijd te komen en museale instellingen beschouwen het niet langer als hoofdtaak om archeologische collecties te beheren. Deze zijn in een aantal gevallen overgedragen aan de Stichting Archeologie West-Friesland en worden geïnventariseerd en gearchiveerd in Hoorn. In de afgelopen jaren is de collectie van het Zuiderzeemuseum, Westfries Museum, Piet Kesteloo (Venhuizen), Kasteel Radboud, Jan van der Heijden (Medemblik) en nog vele anderen aangepakt. 18


16. Bestrijding van de Schatgraverij Diverse oorzaken lagen ten grondslag aan het soms grootschalige opdelven van bodemvondsten. Sinds de start van de archeologie-regio probeert AWF conform de Monumentenwet 2007 de rust in het gebied terug te krijgen. Hiervoor zijn informeel veel schatgravers benaderd en verzocht om te stoppen, hun vondsten te melden en zich voortaan aan de regels te houden. Daarnaast zijn opgravingen steeds beter beveiligd tegen ongewenst bezoek, door middel van waarschuwingsborden, webcams en surveillance. Met de Erfgoedinspectie van het Ministerie van OCW zijn onderhandelingen gevoerd over hoe in excessieve situaties te handelen. Deze zijn echter in 2010 niet voorgekomen. Met twee musea (het Westfries Museum en het Museum Boymans Van Beuningen te Rotterdam) zijn afspraken gemaakt om geen (nieuwe) objecten afkomstige uit schatgraverij in West-Friesland aan te kopen en zich aan de Internationale Museumcode (ICOM) en de door Nederland geratificeerde Unesco verdragen over het cultureel erfgoed te houden. Andere musea zullen in dit jaar worden benaderd. Het een en ander heeft geleid tot enerzijds een verharding tussen archeologen en gedreven schatgravers, anderzijds zijn velen gestopt en hebben hun vondsten netjes gemeld. Ook deze gegevens zullen voor de Waardenkaart worden gebruik. Met de politie te Grootebroek zijn afspraken gemaakt over handhaving, hetgeen direct tot resultaat heeft geleid.

Afb. 14 Een schoolklas vand e Praktijkschool uit Hoorn op bezoek tijdens een opgraving in Westerblokker, gemeente Hoorn, februari 2011.

17. Folders Archeologie West-Friesland Het ligt in de bedoeling om in 2011 de eerste vier van een serie informatieve folders uit te geven. Door tijdsdruk en gebrek aan mankracht, is hier nog geen start mee gemaakt. De nadruk ligt hier op boeiende onderzoeken uit het verleden of actuele onderzoeken waar veel over te melden valt en waar de rapportage nog even op zich laat wachten. De vier folders zijn: 1.

Enkhuizen riolenproject (Havens, markten en dijken)

19


2.

Dwars door de dijk. Het onderzoek van de Westfriese Omringdijk in 2010

3.

Aartswoud, een Westfries juweeltje uit de prehistorie

4.

Bovenkarspel Oude Postkantoor

18. Verbouwing archeologie depot te Zwaag AWF heeft een ‘natte ‘ faciliteit op het Oude Veilingterrein te Zwaag. Hier worden alle vondsten van de opgravingen behandeld. Deze faciliteit was niet Arbo-conform ingericht. In de periode september-december 2010 is hard gewerkt om deze locatie geheel te verbouwen tot een moderne vondstenwasstraat en sorteerruimte. Deze is kort voor kerst opgeleverd en 3 januari 2011 in gebruik genomen. Inmiddels zijn ook de conserverings- en restauratiefaciliteiten hier ondergebracht.

19. Wetenschappelijk onderzoek, Project NWO West-Friesland, ‘Farmers of the Sea’ Universiteiten en andere instellingen kunnen jaarlijks aanvragen doen bij de rijksinstelling voor het gemeenschappelijk onderzoek NWO te Den Haag. Onder leiding van prof. Dr. Harry Fokkens van de Faculteit Archeologie van de Universiteit Leiden is ten derde male een aanvraag ingediend voor het uitwerken van de belangrijke archeologische opgravingen van de Westfriese prehistorie uit de periode 1970-1985. Deze aanvraag is gehonoreerd, zie www.westfrisia. beakernetwork.com. Dat is goed nieuws voor West-Friesland. AWF participeert hierin namens de Westfriese Gemeenten en heeft als belangrijkste taak toe te zien op de toepasbaarheid van de gegevens, het flankeren van het onderzoek (ex. financiële middelen) en het zorgen voor de maatschappelijke relevantie van het project/draagvlak. Hierover wordt op dit moment gesproken met de Universiteit Leiden. De grote onderzoeksbeurs zal binnen vijf jaar moeten leiden tot drie promovendi op de archeologie van prehistorisch West-Friesland. De start van het project ligt in oktober 2011.

Afb. 15 Prof. dr. W. Glasbergen van het Instituut voor Pre- en Proto-historie van de Universiteit van Amsterdam geeft uitleg tijdens de Bronstijd-opgraving in Zandwerven in 1963.

20


20. Grote projecten Op dit moment speelt in oostelijk West-Friesland een aantal gemeenteoverstijgende infrastructurele projecten waarbij archeologie een van de disciplines is. 1.

De Westfrisiaweg. AWF voert namens de Provincie Noord Holland directie over de archeologie van het project. Tevens is een audit uitgevoerd over de kwaliteit van het project tot nog toe. Omdat het project archeologisch veel hiaten vertoont, is dit bewerkelijk. De provincie compenseert echter AWF hiervoor zodat het niet van de gemeentelijke bijdragen van de regio af gaat

2.

De Westfriese Omringdijk. AWF voert directie over de archeologie en doet de monitoring, begeleiding en noodonderzoek van de vondsten langs de dijk tijdens de werkzaamheden. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier compenseert AWF hiervoor zodat het niet van de gemeentelijke bijdragen van de regio af gaat.

3.

Toekomstvisie Markermeer. Vanuit de Provincies Noord-Holland en Flevoland is een grootschalige ontwikkeling ingezet m.b.t. de ontwikkeling van natuurlijk milieu, stimulering van het toerisme, realisatie van economische projecten en mijnbouw. Dit is nadelig voor het bodemarchief onder water. Samen met de Gemeente Almere wordt overleg gevoerd hoe de archeologie sterker in de Rijksstructuurvisie te krijgen. De Westfriese Gemeenten zijn inmiddels zeer nauw betrokken bij het project. Zij hebben de voorkeur voor een conserverende situatie uitgesproken in plaats van grootschalige ingrepen. Deze stellingname is geheel in lijn met het landelijk en Europees archeologiebeleid.

21. Maritieme Archeologie De maritieme archeologie kent een aantal takken: een beleidsmatige kant, academische kant, professioneel/vakinhoudelijke kant en de amateurorganisatie. De beleidsafdeling voor de cultuurhistorie van de waterbodem is gevestigd bij de RCE te Amersfoort. Met hen wordt overlegd over de plannen van andere rijksoverheden en de problemen die dat met zich meebrengt voor het behoud in situ van de archeologische resten op de waterbodem. Daarbij is opgevallen dat de communicatie tussen de departementen wat dit onderwerp betreft voor verbetering vatbaar is. Door Archeologie Westfriesland is meegepraat over de Maritieme Structuurvisie van de RCE. Tijdens deze sessie op 3 februari te Amersfoort, werd duidelijk dat er grote behoefte is aan cohesie en richting in dit beleidveld, zeker gezien de water-opgave voor 2050. Tevens is de RCE de vergunningverlener voor het onderzoek op de waterbodem en toetser van de kwaliteit daarvan. Deze taak is in het afgelopen jaar helderder geworden. Daarnaast is de RCE de kennisbank voor de cultuurhistorie onder water. Daarbij is opgevallen dat de informatie niet alleen over de RCE zelf verspreid is, maar ook dat tussen de departementen (bijvoorbeeld Defensie/Marine/Luchtmacht, Rijkswaterstaat, Hydrografische Dienst) een geïntegreerde kennisbank afwezig is. Dat maakt het adequaat reageren vanuit een gemeente op ontwikkelingen op de waterbodem complex. Daarnaast bestaan zowel faciliterende als uitvoerende maritiem archeologische bedrijven in Nederland. Op dit moment is in West-Friesland geen onderzoek op de waterbodem, maar gezien de rijksvoornemens, is dit binnen afzienbare tijd wel te verwachten. Daarom zijn diverse gesprekken gevoerd met Periplus Archeomare, ADC-Maritiem en RAAP. De academische kant van de maritieme archeologie is ondergebracht bij de Universiteit Groningen en Universiteit Amsterdam. Hierbij valt op dat dit veel wordt opgevat als scheepsarcheologie. Men is zich ervan bewust dat de thematiek veel breder is. 21


De amateur-onderwater archeologie wordt geleid door de Archeologische Werkgemeenschap Nederland en daar binnen door de Landelijke Werkgroep Archeologie Onder Water (LWAOW, www.lwaow.nl). Voor Noord Holland Noord en dan specifiek het zoetwatergebied, is met het bestuur overleg over plannen en voornemens. Deze samenwerking loopt naar wens. AWF heeft het voornemen om de LWAOW zo veel mogelijk te faciliteren met als doel het versterken van de Westfriese kennisinfrastructuur van de waterbodem.

Afb. 16 Multibeam scan van het wrak van de tjalk van Karsten Hoytes, gezonken op 3 november 1752 in het Hoornse Hop. Over dit wrak is in 2011 een boek gepubliceerd door Stichting Archeologie WestFriesland. Afbeelding: Periplus Archeomare.

22. Samenwerkingsverbanden Het Westfries Museum (WFM) te Hoorn is voor AWF en van de belangrijkste partners op het gebied van Erfgoed in West Friesland. Op management niveau vindt periodiek overleg plaats tussen AWF, WFM en WFA om thematiek en voornemens door te spreken. Ook het Westfries Archief (WFA) is een belangrijke partner. Op diverse terrein wordt inhoudelijk en projectmatig samengewerkt. Deze samenwerking verloopt goed. Met de Milieudienst West-Friesland (MDWF) wordt op praktisch uitvoeringsniveau samengewerkt. Het betreft hier met name milieuadvies en arbo-advies voor het werken in vervuilde boden, alsmede het gebruik van de kennisbank. Daarnaast wordt samengewerkt in de voorbereiding van de nieuwe Archeologie Kaart (zie boven). Met het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen wordt samengewerkt op het gebied van het ontwikkelingen van kleine exposities en als kennisbank van de materiële cultuur en het

22


beeldmateriaal van het Zuiderzeegebeid. Deze samenwerking heeft tot enkele concrete resultaten geleid en verloopt naar wens. Voor de toekomst wordt getracht een deel van de archeologie van Enkhuizen (Gouden Eeuw) in het ZZM te laten zien. Omdat West Friesland sterke wortels kent in het laat-prehistorisch en middeleeuwse Friese gebied is Fryske Akademy te Leeuwarden als

wetenschappelijk

instituut

een

belangrijke speler in het cultuurhistorische veld. In het voorjaar van 2011 is overleg gevoerd met betrekking tot gezamenlijke onderzoeksdoelen en synchrone aanpak van bepaalde thema’s als ontginning, dijkbouw, kerkelijke structuren etc. Alhoewel dit nog niet tot concrete resultaten heeft geleid, is

Afb. 17 Zilveren munt uit 1562, geslagen onder Erik IV in Zweden. Gevonden bij de opgraving aan de Westerdijk in Hoorn.

de wens tot samenwerking groot. Dit wordt vooral gevoed door de huidige vluchtigheid van de archeologie en de daarbij helaas ontstane gebrek aan diepgang en overzicht. Door een betere academische inbedding wordt getracht dit op termijn te veranderen. De archeologische vondsten en data uit opgravingen worden, met uitzondering van die uit de Gemeente Hoorn, gedeponeerd in het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten Noord Holland te Wormer. Samen met het PDB wordt ook moeite gedaan om achterstanden in het deponeren van diverse partijen in te halen. Hierin is gezamenlijk een goede slag gemaakt. Daarnaast is er wederzijdse afstemming en advies op ambtelijk niveau over hoe zaken met betrekking tot deponeren, archiveren en exposeren te verrichten. Daarnaast wordt met de afdeling Cultuur & Cultuurhistorie van de Provincie Noord Holland regelmatig samen opgetrokken in complexe archeologische en RO vraagstukken, publieksthema’s en onderzoeksdoelen. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed streeft sinds 2011 een meer regionale aanpak na. Regio West-Friesland was de eerste regio die ter hand is genomen, ondermeer vanwege een groot steentijdproject in De Gouw en de problematiek rondom het 70 ha. grote rijksmonument Het Grootslag. Archeologie West-Friesland heeft de afdeling onderzoek van de RCE, alsmede enkele beleidsmedewerkers van de RCE en de Provincie Noord-Holland, op 3 maart ontvangen. Er is een rondrit gemaakt door West-Friesland en de specifieke problematiek waar we hier in West-Friesland mee te maken hebben is uitgebreid aan bod gekomen. De regio-aanpak krijgt ongetwijfeld een vervolg en door kennis te delen wordt deze kennis ook veel meer waard. Tussen de gemeentelijk archeologen van de provincies Noord-Holland en Flevoland Ambtelijk vind periodiek overleg plaats. Dit Archeologisch Overleg Gemeente Archeologen NoordHolland-Flevoland is een goed klankbord voor gemeenschappelijke thema’s. Het overleg wordt bijgewoond door Carla Soonius Het Convent van Gemeentelijk Archeologen is al 30 jaar de overkoepelende organisatie van Gemeente- en regio archeologen. Dit is geen beroepsclub maar een ambtelijk overlegorgaan waar de zwaardere thematiek op wet- en regelgeving wordt besproken. Tevens adviseert deze

23


organisatie de Vereniging Nederlandse Gemeenten en is vertegenwoordigd in talloze andere belangenorganisaties en lobby’s. De samenwerkende Gemeenten zijn automatisch aangesloten bij het CGA (www.gemeente-archeologen.nl). Het CGA vergadert 2-3 maal per jaar. Vanuit Hoorn of West-Friesland is altijd 1 afgevaardigde aanwezig als lid. Vanwege de omvangrijke hoeveelheid vondsten uit de periode 1200-1900, met name keramiek, is in Nederland een uniform systeem van beschrijving van objecten tot stand gekomen. Dit is het zogenaamde Deventer-Systeem, genoemd naar de plaats van het eerste gebruik. AWF gebruikt dit systeem en is vertegenwoordigd in de ontwikkelingskant van de Deventer Systeem Groep. Met het in Hoorn gevestigde cultuurhistorische Tijdschrift VIND (voorheen Poldervondsten) is overleg over thema’s uit de Westfriese cultuurhistorie. Na een lastige start in 2008/9 is de samenwerking nu goed en is er een wederzijdse uitwisseling van kennis en ideeën.

Afb. 18 Een fragment van een bord van Chinees porselein, aangetroffen bij de opgraving langs de Molenweg in Enkhuizen in 2010. Het bord is gevonden in een ophogingslaag die op basis van historische bronnen in 1591 kan worden gedateerd. Dit betekent dat het bord zeker van vóór de oprichting van de VOC in 1602 dateert. Het stuk is waarschijnlijk via Portugal, een land dat al vanaf het begin van de 16de eeuw handel dreef met China, naar Enkhuizen gekomen.

23. Samenwerking met Cultuurhistorische Verenigingen Het Westfries Genootschap vormt als borger van de cultuurhistorie in de breedste zin in West-Friesland een klankbord voor de activiteiten van AWF. Bij gelegenheid wordt informatie uitgewisseld. Deze is echter altijd vrijblijvend gezien de verschillende aard van de achtergrond van de instellingen. Het WFG is in het afgelopen jaar met name actief geweest in het naspeuren van oude collecties en het mede- voorbereiden van de inventarisatie daarvan. Vereniging Oud Hoorn is permanente aanspreekpartner van AWF. In Het tijdschrift Oud Hoorn verschijnen regelmatig artikelen. Tevens zit een lid van AWF in de redactie. Met Oud Medenblick wordt kennis uitgewisseld. De collectie bodemvondsten is in 2010 globaal geïnventariseerd. Verder wordt van de beeldbank gebruik gemaakt. Met Vereniging Oud Enkhuizen wordt regelmatig van gedachten gewisseld over de cultuurhistorische kant van

24


ontwikkelingen in de stad. Daarnaast verschijnen verslagen en artikelen over archeologische onderwerpen in het jaarboek Steevast. Ook hier wordt gebruik gemaakt van de uitgebreide beeldbank. Veel vondsten uit het verleden zijn geïnventariseerd en geconserveerd. HV De Suyder Cogghe is nauw betrokken bij het onderzoek aan de Zuiderdijk. Ook hier wordt frequent van hun kennis gebruik gemaakt. Zij worden ingelicht over de voortgang van de werken. Tevens is een personeelslid als bestuurslid van de archeologische werkgroep toegetreden en wordt incidenteel onderzoek verricht (toevalsvondsten/ gedeselecteerde terreinen) met goedvinden van en terugkoppeling aan AWF. Met HV De Cromme Leeck (Wognum, Nibbixwoud e.o.) is een dialoog gestart om de borging van de kennis van de Archeologische Werkgroep te garanderen en vondsten die in de afgelopen decennia zijn gedaan te documenteren. Dit is een doorgaand proces. Met de archeologische werkgroep van Oud Stede Broec (Lutjebroek, Grootebroek, Bovenkarspel) is een constante dialoog en kennisuitwisseling. Vondsten worden geïnventariseerd en OSB werkt mee aan de toekomstige Waardenkaart. Ook nemen zij deel aan veldonderzoeken. Met de overige Historische Verenigingen in het gebied zijn of verkennende gesprekken dan wel aankomende projecten. Met de Stichting Kasteel Radboud wordt samengewerkt in het kader van de historisch archeologische advisering. Ook worden voorwerpen uit Medemblik achterhaald die in relatie staan tot het kasteel.

Afb. 19 Een tinnen lepel met ingekraste versiering, gemaakt ter gelegenheid van een geboorte. Op de voorzijde een huiselijke scene met een vrouw in een stoel bij de haard, op de achterzijde een duif, de initialen EH en het jaartal 1701. Gevonden bij de opgraving langs de Molenweg in Enkhuizen.

25


24. Besluit Een jaar archeologie in de regio heeft laten zien dat de ingekochte kennis door de gemeente tot resultaat heeft gehad dat de decentralisatie van de bevoegdheden naar de gemeenten gepaard kan gaan met kwalitatief goede archeologie. Door kennisversterking, stroomlijning van de gemeentelijke gegevens en vooral adequaat reageren op ontwikkelingen, kon in een groot aantal gevallen archeologie in het vroegste staduim uitkomst bieden om kosten van het project te beheersen. In 95% van alle gevallen bij bodemingrepen bleek geen verder archeologische actie noodzakelijk. Ook zijn minder ‘pro forma’ adviezen door derden, vaak financieel belastend voor de burger en de ondernemer, geproduceerd. De kennisinfrastructuur binnen de eigen gemeenten versterkt zich steeds meer en zal op termijn leiden tot een eenvoudig en overzichtelijk beheer van en advies over het bodemarchief. De spin off van de Gemeenschappelijke Regeling is dat de gemeenten, de bevolking en de onderzoekers steeds meer betrokken raken bij de archeologie van West-Friesland en op termijn de vruchten zullen plukken van consistent gemeentelijk erfgoedbeleid.

Afb. 20 Pijlpunten van vuursteen uit de prehistorie, gevonden bij de Vooroever bij Medemblik. Grootte: 1,5 tot 4 cm. Particuliere collectie E. Winters-Ran.

26


Bijlage 1 Archeologie West-Friesland Overzicht Adviezen juni 2010- mei 2011 adviesnr. datum

gemeente

project

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62

Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn Hoorn

Hoorn 80 Risdam, Drinkwaterbedrijf Westerblokker 37 Achterom plein vm. St Jozefschool Zuiderdijk HHNK H-Drl-SB Fluitschip advies Dorpsstraat 155a Westerdijk 137-149 VV Hollandia plaatsen lichtmasten Hoornse Poort-Keern/Astronautenweg Blokker, Westerblokker 64 Westfries Gasthuis, PenO gebouw Westerblokker bodemsanering NS Zwaag, Dorpsstraat 246 Gortsteeg 1-7 Dubbele Buurt 44-48 Italiaanse Zeedijk 43-45 Keern 51, kassen Nieuwland 20 Koepoortsweg 103 WFGasthuis fase 2 Gravenstraat 27/Muntstraat 26 Oostereiland parkeerterrein

Koggenland Medemblik Opmeer Opmeer Stede Broec Medemblik Medemblik Drechterland Medemblik Opmeer Enkhuizen Stede Broec Stede Broec Stede Broec Medemblik Medemblik Enkhuizen Enkhuizen Opmeer Enkhuizen Enkhuizen Medemblik Enkhuizen Medemblik

Bobeldijk Abbekerk, Vekenweg Aartswoud, Dorpsstraat 43 Commentaar Nota Bovenkarspel, Geerling 9 Wognum/Nibbix, Overspoor Oost fase 1 Wognum, PvE Bloesemgaerde Schellinkhout, Zuiderdijk 51 Opperdoes, Camping Klein Giethoorn Aartswoud, Schoolstraat Paktuinen-Spoorstraat bestemmingsplan buitengebied bestemmingsplan kom Nota en Waardenkaart Graaf Florisplein Burgemeester Schoutenstraat Paktuynenkwartier 2 Albert Heijnplein Erfgoedverordening Vijzeltuin Oost en West Oosterhavenstraat Fietspad Twisk Haling 13 Abbekerk, Dorpstraat 8

63 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123

jun-10 jun-10 jul-10 jul-10 mei-10 mei-10 jun-10 mei-10 mei-10 mei-10 jun-10 aug-10 aug-10 sep-10 sep-10 17-12-2010 17-12-2010 17-12-2010 4-1-2011 1-4-2011 1-4-2011 7-4-2011 7-4-2011 63 tot en met 99 reservenummers Gemeente Hoorn jun-10 jun-10 jul-10 jul-10 jul-10 jul-10 jul-10 jul-10 jul-10 aug-10 aug-10 aug-10 aug-10 aug-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10

27


124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177

sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 sep-10 okt-10 okt-10 okt-10 okt-10 okt-10 okt-10 okt-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 nov-10 dec-10 dec-10 dec-10 dec-10 dec-10 dec-10 dec-10 16-12-2010 17-12-2010 11-12-2010 21-12-2010 27-12-2010 3-1-2011 3-1-2011 3-1-2011 5-1-2011 5-1-2011 12-1-2011 14-1-2011 18-1-2011

Medemblik Enkhuizen Stede Broec Medemblik Stede Broec Stede Broec Drechterland Drechterland Prov NH Drechterland Koggenland Medemblik regio Stede Broec Medemblik Medemblik Enkhuizen Enkhuizen Medemblik Medemblik Medemblik Enkhuizen Medemblik Stede Broec Drechterland Medemblik Koggenland Medemblik Medemblik Hoorn Stede Broec Opmeer Drechterland Medemblik Medemblik Koggenland Drechterland Drechterland Hoorn Medemblik Hoorn Enkhuizen Enkhuizen Opmeer Medemblik Opmeer Medemblik Opmeer Koggenland Drechterland Stede Broec Koggenland/Hoorn Stede Broec Medemblik

28

Lambertschaag, Noordeinde 39 Spaans Leger 12 Lutjebroek, P.J. Jongstraat 200 Midwoud, Tripkouw 36 Lutjebroek, Slimweg 38 Grootebroek, Zesstedenweg 195 concept bestemmingsplan Drechterland noord Wijdenes, Noorderuitweg 48 Westfrisiaweg (N23) De Grote Molen culturele planologie Polder Achterkogge, beoordelen rapportage Wervershoof, Zwaagdijk 265 PvA waarden- en verwachtingskaart Bovenkarspel, Postkantoor Hoofdstraat 17-19 Achterom 14 HEMA Medemblik, parkeerterrein Overlekersluis Bureauonderzoek Haling 10E Montessorischool Enkhuizen bouw/sloopaanvragen checken Wognum Oude Gouw 38 Nieuwstraat 16 Waagstraat 6-8 Wognum, Oosteinderweg, De Kuip Lutjebroekerweel, waterberging bouw/sloopaanvragen checken Wognum, Westeinderweg 5-7 bouw/sloopaanvragen checken poffertjeshuis Koningin Emmapark Wervershoof, bedrijventerrein WFO-West Aan de Roskam, hockeyterrein bouw/sloopaanvragen checken bouw/sloopaanvragen checken Polder Grootslag, Gouw 85 Wognum, Bedrijfterrein Simon Loos Andijk, beoordelen PvE Bedrijventerrein Zuid Hensbroek, advies ABO Dorpsweg 43-43a Hem, Bedrijventerrein Zuiderkoggeweg fase 4b advies erfgoedverordening Doelenkade, vervanging kadewerk Bagijnhof 38 Oude Doelenkade Wiedesteiger, Vissersdijk Westeinde 62 Breestraat 20 (stolp) Andijk, hoek Kadijkweg/Voetakkers Hoogwoud, Koningspade 12 Medemblik, Brakeweg 24, advies Spanbroek, Spanbroekerweg Obdam, Bestemmingsplan Tuindersweide, ABO Hoogkarspel, Streekweg 1 Lutjebroek, B-Plan waterberging Grootslag bureauonderzoek PWN-trace Bovenkarspel, structuurvisie Streekhof bestemmingsplan dorpskernen I,


178 179 180 181 182 183

22-1-2011 31-1-2011 10-2-2011 11-2-2011 15-2-2011 17-2-2011

184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202

10-2-2011 25-2-2011 25-2-2011 1-3-2011 4-3-2011 26-2-2011 4-3-2011 7-3-2011 8-3-2011 22-3-2011 20-3-2011 29-3-2011 30-3-2011 31-3-2011 31-3-2011 7-4-2011 15-4-2011 15-4-2011 15-4-2011

Hoorn Medemblik Stede Broec Opmeer Enkhuizen Drechterland Medemblik/Stede Broec Drechterland Drechterland Medemblik Stede Broec Hoorn Opmeer Opmeer Hoorn Hoorn Koggenland Medemblik Drechterland Drechterland Drechterland Opmeer Drechterland Drechterland Drechterland

203 204 205 206 207 208

15-4-2011 18-4-2011 29-4-2011 11-5-2011 23-5-2011 23-5-2011

Medemblik Medemblik Stede Broec Enkhuizen Hoorn Hoorn

29

bestemmingsplan Bangert en Oosterpolder toetsen archeologisch onderzoek Buurtje 2 Lutjebroek; bouw supermarkt Anjelierlaan ABO reconstructie N241, advies Davidstraat-Westerstraat 222 Hem, Hemmerbuurt 205 aanleg fietspad en rioolpersleiding Wijdenes, Kerkbuurt 22 Westwoud, Dr. Nuyensstraat 61b-c Dam, parkeerterrein naast stadhuis Bovenkarspel, Hoofdstraat 127-A Zwaag, Dorpsstraat 6 Spanbroek, Aanleg parkeerterrein VVS, advies Aartswoud, Schoolstraat 43 (Rundveemuseum) Blokker, Westerblokker 14 A Achter op ‘t Zand 34-35 Avenhorn, West 9 Medemblik stad, Nieuwstraat 2 Wijdenes, Zuiderdijk 36 De Hout, De Hout 84 Venhuizen, Buurt 7 bouw/sloopaanvragen checken Wijdenes, Blokdijk 18 Schellinkhout, Dorpsweg 119 Oosterblokker, Plan de Smidse Meerlaan 52 / Burgemeenster Schoutenstraat 32 Wervershoof, Koopmanspolder Bovenkarspel, Streekhof fase 4 en 5 Westeinde 80 Zwaag, Bestemmingsplan Oude Veiling Veemarkt 30


Bijlage 2. Publieks- en schoolactiviteiten Open Dagen/Rondleidingen Project Kaasmarkt/Noorderhavendijk Enkhuizen 29 juni 2010. Martinus College Grootebroek, Gymnasiumklas. Bezoek aan de opgravingen aan de Kaasmarkt te Enkhuizen en expositie in De Stadsgevangenis. Project Dijkversterking Zuiderdijk 23 juni 2010 Bewonersavond Opgraving Dijk bij Wijdenes. HHNK 30 mei 2010 Bewonersavond Opgraving dijk bij Oosterleek. HHNK 14 juni 2010. Algemene open middag en avond, Opgraving Westfriese Omringdijk bij Schellinkhout, Havenweg. HHNK & ADC Archeoprojecten. 28 juni 2010. Algemene open avond, Opgraving Westfriese Omringdijk bij De Weed, Elbaweg. HHNK. 1 september 2010. Rondleiding Commissie geschiedschrijving WF genootschap naar het dijkonderzoek bij Hoorn 80. 1 september 2010 Algemene open avond, Opgraving Westfriese Omringdijk bij Hoorn 80. HHNK. Totaal ongeveer 2000 bezoekers. Lezingen Aay 14 mei 2011. Witte kerkje Hauwert, archeologie van West-Friesland en het Hoornse Hop voor de HV Oud Hauwert. Bartels 31 maart 2010. Waterschapshuis Venhuizen. De plannen met de archeologie van de Zuiderdijk. Jaarvergadering Archeologische Werkgroep De Suyder Cogghe. 8 april 2010. De Nieuwe Doelen, Enkhuizen. De archeologie van de stad Enkhuizen. HV Oud Enkhuizen. 13 april 2010. Fryske Akademy, Ljouwert (Leeuwarden). Nieuwe archeologie in West-Friesland. Frysk Archeologisk Wurkferban van de Fryske Akademy. 16 april 2010. Zaal Brakeboer Medemblik. Archeologie van Middeleeuwse Medemblik, nieuwe stelen aan de spaden. voor de HV Medemblik.

30


23 april 2010. Grootebroek. De archeologie van West-Friesland, voor HV Oud Stede Broec. 18 september 2010, Archeologie van het dijkonderzoek. 5 oktober 2010. Zorg om de Westfriese Stolpboerderijen, betoog bij de Cie. Voor het Landelijk Schoon van het Westfries Genootschap, Blokker. 8 oktober 2010. Zaal Brakeboer Medemblik, Discussieavond over Kasteel Radboud en Medemblik voor de HV Oud Medenblick. 17 oktober 2010. Dorpshuis Wadway, Middeleeuwse archeologie van land en Water rond het Hoornse Hop voor het Westfries Genootschap. In het kader van De week van de Geschiedenis. 9 november 2010. Dorpshuis Venhuizen, Middeleeuwse archeologie van land en Water rond het Hoornse Hop. HV De Suyder Cogghe. 2 december 2010. Archäologie d. Deichbau in Westfriesland, Tagung Chrisitian Albrechts Universität , Kiel, Duitsland. 29 januari 2011. Archeologie van de Hoornse Hop, kansen en bedreigen van een ongeschonden onderwaterlandschap. Westfries Museum Hoorn, voor de LWAOW. 17 februari 2011, Bibliotheek/Museum Alkmaar, Archeologie van Land en Water rond het Hoornse Hop. Historisch Café Alkmaar. 19 maart 2011, Koedijk, Historische Vereniging Geestmerambacht, Archeologie van Land en Water rond het Hoornse Hop 21 maart 2011, Dorpshuis Zwaagdijk Oost, Historische Vereniging De Swaegdijk, Archeologie van Land en Water rond het Hoornse Hop 8 april 2001, Molen de Breek te Etersheim, Archeologie van Land en Water rond het Hoornse Hop Duijn 8 april 2010. De Nieuwe Doelen, Enkhuizen. Afval van de stadschirurgijn; De beerput van Zacheus de Jager aan de Torenstraat. HV Oud Enkhuizen. Schrickx 28 oktober 2010, Lezing kerk Westerblokker ter gelegenheid herbegraving skeletten klooster Bethlehem. 20 januari 2011. Berkhout, Genealogische vereniging West-Friesland. De West-Fries achter de archeologische vondsten. 21 mei 2011. Zwaag, Ned-Hervormde Kerk. Archeologie en historie van Zwaag.

31


Soonius 9 november 2010. Dorpshuis Venhuizen, Bodem en Prehistorie van West-Friesland. De Suyder Cogghe. 12 mei 2011, Commissie Geschiedschrijving van het Westfries Genootschap: Inleiding over het werk van de regioarcheoloog Schoolactiviteiten 28 april 2011 Martinus College Grootebroek, VWO-techniek Groep1, Techniek van de dijkbouw toen en nu. Rondleiding langs de dijkversterking bij Oosterleek (30 scholieren) Het Opgegraven Potje 15 april, Bibliotheek Enkhuizen Noord, Dieuwertje Duijn, 2 schoolklassen groep 7-8 14 april, Bibliotheek Enkhuizen Noord, Michiel Bartels, 2 schoolklassen groep 7-8 27 april, Bibliotheek Opmeer, Carla Soonius, 1 schoolklas groep 7 20 mei, Bibliotheek Wognum, Aad Weel, 2 schoolkassen Wognum, groep 7-8

Bijlage 3. Commissies en overleggen Deventer-systeem Groep, 14—2011, bijeenkomst te Den Haag (Bartels), voortgang NederlandsVlaamse standaard beschrijving glas en keramiek uit opgravingen (1200-1900). Westfries Genootschap: Westfriezendag, Het Park, Hoorn (Soonius, Bartels) Commissie Geschiedschrijving van het Westfries Genootschap (Bartels), permanent lid. Klankbordgroep Integraal Waterplan Drechterland (Soonius) Gebiedsatlas gemeente Enkhuizen (Soonius)

Bijlage 4. Trainingen en cursussen 14 oktober 2010, Opening Lord Murray Expositie te Medemblik (Bartels) 13 januari 2011, Opening Nederlandse afdeling Rijksmuseum voor Oudheden Leiden (Bartels en Soonius) 17- 18 mei 2010, Cursus Senior Veltechnici, schrijven van archeologische dagen weekrapporten (Aay) 3-4-7 juni 2010, Cursus Senior Veltechnici KNA-conform onderzoek 2010 te Amersfoort (Aay)

32


Bijlage 5. Congresbezoek Bartels 26-28 februari 2010. Ceramic conference of the MPRG in Commemoration of Alan Vince. Museum of London, Engeland. 16 en 17 september 2010. Assembled Articles 4, Keramiek en Glas 1200-1900, de stand van zaken. Zwolle. 12 november 2010, Sporen van het Fries in Noord-Holland, Linguistics Centre, Universiteit Leiden. 2,3, 4 december 2010, Archäologie der Neuzeit, Tagung Christian Albrechts Universität, Kiel, Duitsland Duijn 25-26 februari 2010. Middeleeuwse Contactdagen. ’s-Hertogenbosch. 11-12 november 2010. Reuvensdagen. Rotterdam. 17-18 februari 2011. Vlaams-Nederlandse Middeleeuwse Contactdagen Archeologie. Brussel. Schrickx 25-26 februari 2010. Middeleeuwse Contactdagen. ’s-Hertogenbosch. 11-12 november 2010. Reuvensdagen. Rotterdam. 17-18 februari 2011. Vlaams-Nederlandse Middeleeuwse Contactdagen Archeologie. Brussel. Soonius 11-12 november 2010. Reuvensdagen. Rotterdam 10 maart 2011. Informatiebijeenkomst Basisregistratie Ondergrond, Den Haag 8 april, 2011. Kroonlezing (onderwerp: Trechterbekercultuur in Noord-West Europa), Amsterdam Congres Organisatie 20 januari 2011, Archeologische Werkgemeenschap Nederland, Landelijke werkgroep Archeologie Onderwater, studiedag in het Westfries Museum te Hoorn, 102 deelnemers. Inleiding door wethouder Roger Tonnaer (Hoorn).

33


Bijlage 6. WAR en Publicaties medewerkers WAR (Westfriese Archeologische Rapporten) Schrickx, C.P., 2010: Een kommerlijkste toestand en groot gevaar. Archeologie en historie van de Westfriese Omringdijk tussen Hoorn en Schellinkhout. West-Friese Archeologische Rapporten 16. Schrickx, C.P., 2010: Noorderboerenvaart 26. Archeologie en historie van een perceel aan de Noorderboerenvaart in Enkhuizen. West-Friese Archeologische Rapporten 17. Schrickx, C.P., 2010: Achterom 19-21. Archeologische waarneming op het parkeerterrein van de voormalige St. Jozefschool aan het Achterom in Hoorn. West-Friese Archeologische Rapporten 18. Schrickx, C.P., 2010: Julianapark. Archeologische begeleiding van het ontgraven van het oefenveld van HVV Hollandia in het Julianapark in Hoorn. West-Friese Archeologische Rapporten 19. Schrickx, C.P. en D.M. Duijn, 2010: Zeelieden, bedelaars en gevangenen op een eiland in de Zuiderzee. Cultuurhistorie en archeologie van het Oostereiland in Hoorn. West-Friese Archeologische Rapporten 20. Meijer,

Y.,

2010:

Archeologie

achter

het

Oude

Postkantoor.

Resultaten

van

het

proefsleuvenonderzoek aan de Hoofdstraat 17-19 te Bovenkarspel, gemeente Stede Broec. West-Friese Archeologische Rapporten 21. Schrickx, C.P., 2011: Tussen de Kleine Havensteeg en de Halvemaansteeg. Archeologisch onderzoek op het perceel Kleine Havensteeg 7-9 in Hoorn. West-Friese Archeologische Rapporten 22. Schrickx, C.P. en Y. Meijer, 2011: Noordeinde 49 in Lambertschaag. Archeologische begeleiding op de locatie Noordeinde 49 in Lambertschaag, gemeente Medemblik. West-Friese Archeologische Rapporten 23. Soonius, C.M., 2011: Plangebied Tuindersweijde te Obdam, gemeente Koggenland. Archeologisch bureauonderzoek. West-Friese Archeologische Rapporten 24. Schrickx, C.P. 2011: Vijf eeuwen Vijzeltuin. Inventariserend archeologisch onderzoek binnen het plangebied De Vijzeltuin in Enkhuizen. West-Friese Archeologische Rapporten 25. Soonius, C.M. en Y. Meijer, 2011: Bedrijventerrein Zuiderkogge fase 4b, Hem, gemeente Drechterland. Een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (verkennende fase). West-Friese Archeologische Rapporten 26. Schrickx, C.P. en Y. Meijer, 2011: Archeologisch onderzoek op het terrein van de Hervormde Kerk in Westerblokker, gemeente Hoorn. West-Friese Archeologische Rapporten 27. Meijer, Y. en C.M. Soonius, 2011: Plangebied ’t Zevenhuis, gemeente Hoorn. Een archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (verkennende fase). West-Friese

34


Archeologische Rapporten 28. Gerritsen, S. en Y. Meijer, 2011: Plangebied Begraafplaats Zuiderdracht, Drechterland. Een archeologisch bureauonderzoek (ABO) en inventariserend veldonderzoek (IVO) d.m.v. proefsleuven. West-Friese Archeologische Rapporten 29. Bartels Bartels, M. H., 2011. Het Hoornse Hop, tien eeuwen cultuurlandschap boven en onder water. In: M. H. Bartels (red.). Gezonken als een baksteen. De schipbreuk van de tjalk van de Friese schipper Karsten Hoytes op 3 november 1752. Archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek naar een gezonken vrachtvaarder in het Hoornse Hop. Hoorn. 67-82. Bartels, M. H., 2010. Enkhuizen 2010: naar een nieuw archeologisch beleid en onderzoek. In: Steevast 2010, 13-20. Bartels, M. H., 2010. Van de wagen gevallen. Een naamplaat van Gijs de Rie (1830-1904) meestersmid uit Hoorn, gevonden langs de oude straatweg in Wognum. In: Oud Hoorn 32 (2010-1) 59-61. Bartels, M. H., 2010. Abraham en Izaäk tussen de scherven en de ontdekking van “Hafner” aardewerk uit 17de-eeuws Bovenkarspel, in: Jaarboek Oud Stede Broec 2009, 57-59 Bartels, M. H., 2011. Enkhuizer siervuurklokken als uiting van de Westfriese leefcultuur, 1575-1625. In: Steevast 2011, in druk. Bartels, M. H., 2011. Zeven keer door de Zuiderdijk, De eerste resultaten van het archeologisch proefsleuvenonderzoek in het kader van het dijkversterkingsprogramma tussen Hoorn en Enkhuizen (West-Friesland). In: West Frieslands Oud en Nieuw 78, 69-77. Bartels, M. H., 2010. De tufsteen kerk van Zwaag, in: J. Buchner et al. (red.), De hervormde kerk van Zwaag, de kerk, het dorp, de geschiedenis (= Bouwhistorische reeks Hoorn 14). Hoorn, 55-64. Bartels, M. H. 2010. Pugno pro Patria, archäologischen Untersuchungen zur Belagerung und Verteidigung der Westfriesischen VOC-Städte Hoorn, Enkhuizen und Medemblik, in: Manfed Gläser (Hrsg.) Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum 7, Die Befestigungen, 127-146. Bartels, M.H., 2009. Hoorn and Enkhuizen, West Frisia, in: Archaeological Journal of the Royal Archaeological Institute, vol. 165, 73-90. Bartels, M.H., 2011. Bovenkarspel-Hoofdstraat 17-19. In: Archeologische kroniek van NoordHolland van 2010. Duijn Duijn, D.M., 2010: Het vondstmateriaal van de opgraving op het terrein van de banketfabriek in Enkhuizen (ongepubliceerd materiaalpracticum Universiteit van Amsterdam).

35


Duijn, D.M., 2010: Enkhuizen. Enkhuizer Banketfabriek, in Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2009, 39-42. Duijn, D.M., 2010: Een huwelijk aan diggelen. De beerput van dokter Zacheus de Jager, in Steevast 2010, 21-32. Duijn, D.M., 2010: De Makkumer borden uit de gezonken tjalk van Karsten Hoytes, in Gezonken als een baksteen. De schipbreuk van de tjalk van de Friese schipper Karsten Hoytes op 3 november 1752. Archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek naar een gezonken vrachtvaarder in het Hoornse Hop, Zwaag. Duijn, D.M., 2011: Rioolbegeleiding Noorderhavendijk tot Compagniesbrug, in Steevast 2011. Duijn, D.M. en C.P. Schrickx, 2011: Opgraving Molenweg, locatie voormalig postkantoor, in Steevast 2011. Duijn, D.M., 2011: Enkhuizen, rioolbegeleiding Noorderhavendijk tot Compagniesbrug, in Archeologische kroniek over Noord-Holland 2010. Duijn, D.M., 2011: Enkhuizen, Molenweg 7, in Archeologische kroniek over Noord-Holland 2010. Schrickx Schrickx, C.P., 2010: Vondsten op de locatie Vogelpoel. In: Oud Hoorn 32 (2010-3) 140-143. Schrickx, C.P., 2010: De familie Hoytes in Makkum en de haven van Hoorn in het midden van de 18de eeuw. In: Gezonken als een baksteen. De schipbreuk van de tjalk van de Friese schipper Karsten Hoytes op 3 november 1752. Archeologisch en cultuurhistorisch onderzoek naar een gezonken vrachtvaarder in het Hoornse Hop, Zwaag, 31-37. Schrickx, C.P., 2010: Hoorn-Blokker, Koewijzend. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2009, 50-51. Schrickx, C.P., 2010: Hoorn, Oostereiland. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2009, 52-53. Schrickx, C.P., 2010: De vroegste geschiedenis van Zwaag, in: J. Buchner et al. (red.), De hervormde kerk van Zwaag, de kerk, het dorp, de geschiedenis (= Bouwhistorische reeks Hoorn 14). Hoorn, 15-22. Schrickx, C.P., 2010: Een schamel dorpken, in: J. Buchner et al. (red.), De hervormde kerk van Zwaag, de kerk, het dorp, de geschiedenis (= Bouwhistorische reeks Hoorn 14). Hoorn, 23-51. Schrickx, C.P., 2010: Sarcofagen in de kerk, in: J. Buchner et al. (red.), De hervormde kerk van Zwaag, de kerk, het dorp, de geschiedenis (= Bouwhistorische reeks Hoorn 14). Hoorn, 65-68.

36


Schrickx, C.P., 2010: De St. Maartenskerk, in: J. Buchner et al. (red.), De hervormde kerk van Zwaag, de kerk, het dorp, de geschiedenis (= Bouwhistorische reeks Hoorn 14). Hoorn, 91-102. Schrickx, C.P., 2011: Opgraving Noorderboerenvaart 26, in Steevast 2011. Schrickx, C.P., 2011: Opgraving Vijzelstraat, in Steevast 2011. Schrickx, C.P., 2011: Opgraving Waagstraat 6, in Steevast 2011. Duijn, D.M. en C.P. Schrickx, 2011: Opgraving Molenweg, locatie voormalig postkantoor, in Steevast 2011. Schrickx, C.P., 2011: Hoorn-Westerdijk 13-17. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2010. Schrickx, C.P., 2011: Hoorn-Kleine Havensteeg 7-9. In: Archeologische kroniek van NoordHolland van 2010. Schrickx, C.P., 2011: Enkhuizen-Waagstraat 6. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2010. Schrickx, C.P., 2011: Enkhuizen-Vijzelstraat. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2010. Schrickx, C.P., 2011: Enkhuizen-Noorderboerenvaart 26. In: Archeologische kroniek van Noord-Holland van 2010.

Bijlage 7. Exposities Stadsgevangenis Enkhuizen, zomer 2010, vondsten onderzoek Torenstraat-Baansteeg 2008 Enkhuizen (door Dieuwertje Duijn e.a.) Fa. Stumpel, Grote Noord Hoorn, januari-februari 2011, vondsten uit wrak Hoornse Hop 2, tjalk Westfries Museum, Rode Steen Hoorn, 30 januari – 15 april 2011, vondsten en verhalen rond de gezonken tjalk van Karsten Hoytes uit 1752. Botterwerf Hoorn, 16 april 2011, keramiek en bouwkeramiek uit de tjalk, doorlopende power point presentatie Fries Scheepvaartmuseum, Sneek, 20 april- juli 2011, vondsten en verhalen rond de gezonken tjalk van Karsten Hoytes uit 1752. Hervormde Kerk Zwaag, 21-22 mei 2011, vondsten uit Zwaag met doorlopende powerpoint presentatie.

37


Medewerking aan exposities Aanleveren voorwerpen en beeldmateriaal voor het nieuwe Waterschapshuis te Heerhugowaard, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Bijzetting Zusters van het Klooster Bethlehem in de kerkterp van Westerblokker, medewerking en ondersteuning historische gegevens (Schrickx), 28 oktober 2010

38

Jaarverslag juni mei 2011

Recommend Documents