“Doen waar we goed in zijn”
Meerjaren Perspectief 2012-2014
3
4
Meerjaren Perspectief 2012-2014
Uitgave Amsta Wibautstraat 129 1091 GL Amsterdam T. 020 606 69 00
[email protected] www.amsta.nl januari 2012
6
Inhoud
Samenvatting....................................................................................................................................................................... 8 1. Inleiding.......................................................................................................................................................................... 10 1.1 Meerdere perspectieven............................................................................................................................................... 10 1.2 Leeswijzer........................................................................................................................................................................ 11 1.3 Het Meerjarenperspectief en de Planning & Control cyclus..................................................................................12 2. Missie en Kernwaarden Amsta.....................................................................................................................................13 2.1 Professioneel.................................................................................................................................................................. 14 2.2 Praktisch......................................................................................................................................................................... 14 2.3 Persoonlijk.......................................................................................................................................................................15 2.4 Liefdevol...........................................................................................................................................................................15 3. Zorgvisie..........................................................................................................................................................................16 3.1 Kwaliteit van bestaan.....................................................................................................................................................16 3.2 Nabijheid.........................................................................................................................................................................16 3.3 Eigen regie.......................................................................................................................................................................17 4. Verstevigen van bestaande kwaliteit..........................................................................................................................19 4.1 Kleinschalige zorg...........................................................................................................................................................19 4.2 Regulier en specifiek aanbod voor ouderen...............................................................................................................19 4.3 Specifiek aanbod voor mensen met een verstandelijke beperking...................................................................... 20 4.4 Kruisbestuiving.............................................................................................................................................................. 20 4.5 Mensen met een multiculturele zorgvraag.............................................................................................................. 20 5. Kernbuurten: een vertaling van ‘nabijheid’................................................................................................................ 22 5.1 Verbreding van zorgaanbod in kernbuurten (VVT)................................................................................................ 22 5.2 Ondersteuningsaanbod aan mensen met verstandelijke beperking.................................................................... 23 6. Speerpunten voor de komende jaren......................................................................................................................... 24 6.1 Speerpunt 1: Cliënten en Kwaliteit van zorg........................................................................................................... 25 6.2 Speerpunt 2: Medewerkers.......................................................................................................................................... 27 6.3 Speerpunt 3: Financiën & Bedrijfsvoering................................................................................................................30 6.4 Speerpunt 4: Koers / Richting......................................................................................................................................31 Bijlage 1: Meerjaren (beleids) kalender...................................................................................................................................... 35 Bijlage 2: Trends en ontwikkelingen........................................................................................................................................... 37 Bijlage 3: Kwaliteitskader VVT en kwaliteitsdocument VG...................................................................................................40 Bijlage 4 : Geraadpleegde literatuur en bronnen..................................................................................................................... 41
7
Samenvatting
A
msta geeft in dit meerjarenperspectief haar
aan de kwaliteit van bestaan van cliënten doen we
koers aan voor de periode van 2012 - 2014.
door aandacht te geven aan elementen als eigen regie,
Hierin staat waar we ons op willen richten
betekenisvol werk of dagbesteding en goede woon-
de komende jaren, en binnen welk kader – missie,
en leefomstandigheden. Dit moet ertoe bijdragen
kernwaarden, zorgvisie - deze acties plaatsvinden.
dat cliënten deel kunnen blijven uitmaken van de
Het document kan medewerkers richting en houvast
samenleving en/of hun sociale netwerk. Ook eigen regie
bieden in hun werk.
- zelf keuzes maken over onderwerpen die je aangaan – blijft een belangrijk thema.
Amsta gaat haar missie verder uitwerken: bijdragen aan de ontwikkeling van een zorgzame infrastructuur
De komende jaren zet Amsta in op het verstevigen van
in Amsterdam, waardoor mensen zo lang mogelijk
de bestaande kwaliteit. Naast ons reguliere aanbod voor
zelfstandig kunnen blijven wonen en deelnemen aan
ouderen in Amsterdam bieden we specifiek aanbod op
de Amsterdamse samenleving. We zetten hiervoor
de volgende terreinen: vroegtijdige dementie, syndroom
een gevarieerd aanbod in van zorg- en dienstverlening
van Korsakov, gedragsproblemen / geronto-psychiatrie,
en werken daarbij samen met ketenpartners. Mensen
kortdurend verblijf (observatie en screening).
kunnen bij Amsta rekenen op praktische, professionele, persoonlijke en liefdevolle ondersteuning (kernwaarden
Ook bouwen we ons aanbod van kleinschalige zorg
Amsta).
verder uit. In ons aanbod voor mensen met een verstandelijke beperking richten we ons met name op
8
In de zorgvisie van Amsta staan de begrippen kwaliteit
mensen met een complexe problematiek. Verder kijken
van bestaan, nabijheid en eigen regie centraal. Bijdragen
we hoe we ons aanbod beter kunnen toespitsen op
mensen met een andere culturele achtergrond.
Zorg (VVT) en De Acht Levensdomeinen van
.Een andere ambitie is de realisatie van een
Shalock (VG).
samenhangend, breed palet aan (ouderen)zorg in
2. Medewerkers. De kwaliteit van zorg staat of
een aantal buurten waarin we nu al aanwezig zijn
valt met professioneel en betrokken personeel.
(‘kernbuurten’). Het ondersteuningsaanbod voor
Daarom investeert Amsta de komende jaren in de
mensen met een verstandelijke beperking vindt niet wijk-
ontwikkeling van haar medewerkers.
gebonden plaats. Hier zetten we in op specialistische kennis voor de hele stad/regio.
3. Financiën en bedrijfsvoering. Om goede zorg te kunnen bieden is een stabiele en goede vermogenspositie van groot belang.
Speerpunten
4. Koers en richting. De zorgsector is volop in beweging. We denken na over de inrichting van het
Om deze ambities te realiseren heeft Amsta voor de
zorgproces en over andere vormen van zorg- en
periode 2012 – 2014 vier speerpunten geformuleerd,
dienstverlening.
met een grote nadruk op de eerste twee speerpunten: 1. Cliënten en de kwaliteit van zorg. Het belangrijkste
Alle activiteiten die we de komende jaren
doel van Amsta is een bijdrage leveren aan de
ondernemen vallen onder een van deze vier
kwaliteit van bestaan van cliënten. Hiervoor
speerpunten. De speerpunten zijn uitgewerkt in een
gebruiken we de Kwaliteitskaders Verantwoorde
meerjarenbeleidskalender.
9
1. Inleiding
V
an heel veel verschillende kanten
volledig uitgewerkt plan ligt, met SMART doelstellingen
worden er (soms tegenstrijdige) eisen
en een exacte beschrijving van beschikbare middelen
aan zorgorganisaties gesteld. Daarom is
om deze doelstellingen te bereiken. De zorg is
het belangrijk daarin een eigen koers te varen. Dit
echter te dynamisch om nu al, voor de komende
Meerjarenperspectief is onze koers voor de komende
drie jaren, te bepalen wat we precies gaan doen.
jaren.
Te veel externe factoren hebben invloed, zoals veranderende wet- en regelgeving, ontwikkelingen in
We geven hiermee duidelijkheid over waar we staan,
de financieringsmethodiek van de langdurige zorg of
waar we naartoe gaan en wat onze prioriteiten zijn.
ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De functie van deze
Die duidelijkheid geven we zowel aan de binnenwereld
notitie is niet het hele beleid tot in detail uit te stippelen.
- onze eigen medewerkers en cliënten - als aan de
Daarmee zou het een groot, lijvig, onwerkbaar en
buitenwereld: alle anderen die betrokken zijn bij de zorg
waarschijnlijk snel verouderd document worden.
en ondersteuning die Amsta biedt. Het voorliggende document biedt een perspectief
1.1
10
Meerdere perspectieven
voor de komende jaren. Wat wil dat zeggen? Het woord perspectief kent verschillende betekenissen.
Er is bewust gekozen voor de term meerjarenperspectief.
Het is een ‘vergezicht’ een ‘doorkijk’: we benoemen de
In eerdere concepten werd de term meerjarenbeleid
onderwerpen die de komende jaren op de agenda staan,
gebruikt. Met beleid wordt gesuggereerd dat er een
waar we onze energie in stoppen en wat we verder
ontwikkelen. Het woord perspectief betekent ook ‘het
zijn door verschillende onderzoeks- en kennisinstituten,
punt van waaruit je iets bekijkt’. We beschrijven de visie
overheden en brancheorganisaties uitgebreid gedaan.
op zorg en ondersteuning van Amsta, als kader voor het
De bronnen die zijn geraadpleegd, zijn opgenomen in de
functioneren, het gedrag en het nemen van besluiten
bijlage ‘geraadpleegde literatuur’.
in het dagelijks werk. Een andere betekenis van het
We hebben geprobeerd een document te maken dat
woord perspectief is ‘samenhang’ of ‘context’ (‘iets in
richting en houvast biedt voor alle medewerkers van
zijn context zien’): inzichtelijk maken welke trends en
Amsta. Door hen is nadrukkelijk verzocht om de koers te
ontwikkelingen er in het veld om ons heen zijn en hoe
schetsen en op papier te zetten.
Amsta hierop wil inspelen, welke interne ontwikkelingen we in samenhang daarmee zien, en uiteraard de
In hoofdstuk 2 en 3 worden de missie, kernwaarden en
context van de cliënt, die centraal staat in de zorg en
de zorgvisie van Amsta beschreven. Deze hoofdstukken
ondersteuning.
schetsen daarmee het gezichtspunt van waaruit Amsta de zorg en ondersteuning aan cliënten vormgeeft.
Kortom, het document biedt meerdere perspectieven.
Het vierde hoofdstuk gaat in op de toekomstige
Het is een globale maatstaf waarmee we de dingen
ontwikkeling en ontplooiing van het zorgaanbod
die we doen of willen gaan doen, beoordelen. Passen
van Amsta. In dit hoofdstuk worden, naast een
voorgenomen acties binnen onze visie, hoe verhoudt
regulier zorgaanbod, keuzes gemaakt ten aanzien van
een plan zich tot de ontwikkeling van kleinschalige
specialismen en specifieke doelgroepen waarin Amsta
zorg, en investeren we in de juiste methodieken, zijn
zich verder wil ontwikkelen.
bijvoorbeeld vragen waarbij dit document als maatstaf
Het vijfde hoofdstuk schetst een doorkijk naar de
kan dienen. Het is het uitgangspunt voor de keuzes die
buurten waarop Amsta zich concentreert. Daarbij kiezen
Amsta de komende jaren maakt en die terugkomen in
we ervoor om het aanbod in buurten waar Amsta al
diverse strategische beleidsplannen en de jaarplan- en
gevestigd is uit te breiden of te verdiepen, en geen nieuw
begrotingscyclus. Maar het dient ook als uitgangspunt
aanbod te ontwikkelen in buurten waar Amsta nog geen
bij de verdere ontwikkeling van medewerkers en geeft
ondersteunings- of zorgaanbod heeft.
houvast in de manier waarop we met elkaar en cliënten
In hoofdstuk 6 komen de speerpunten voor de komende
omgaan.
jaren aan bod. We leggen de nadruk op het speerpunt ‘tevreden cliënten en veilige zorg’ en het speerpunt
1.2 Leeswijzer
‘medewerkers’. In de jaren na de fusie lag de nadruk op het speerpunt financiën en bedrijfsvoering. Hoewel
Het Meerjarenperspectief is bewust een kernachtig
dit ook een belangrijke randvoorwaarde blijft voor de
document. Er wordt niet begonnen met een SWOT-
komende jaren, verleggen we de nadruk bewust naar de
analyse of trends in demografische ontwikkelingen. Deze
genoemde twee speerpunten.
11
Nog niet alle onderwerpen zijn tot in detail uitgewerkt.
jaarrapportages.
Waar dit niet het geval is, geven we in dit document
Het perspectief geeft de ontwikkelingsrichting van
aan hoe we deze onderwerpen verder uitwerken
Amsta voor de komende jaren (2012-2014). Hier
en wanneer dit gebeurt. Daartoe is in bijlage 1 een
worden jaarlijkse speerpunten uit afgeleid, die worden
meerjarenkalender opgenomen.
uitgewerkt in jaarplannen voor de jaren 2012, 2013 en 2014.
1.3 Het Meerjarenperspectief en de Planning & Control cyclus
Aan de hand van kwartaalrapportages wordt gemonitord
Omdat dit meerjarenperspectief een richtinggevend
jaren. Het Meerjarenperspectief biedt, samen met de
document is, is het noodzakelijk het te integreren in de
bevindingen uit het voorgaande jaar, opnieuw richting
jaarlijkse planning- en controlcyclus. In onderstaand
voor het volgende jaar. Daarnaast zijn de missie en visie
figuur is weergegeven hoe het meerjarenperspectief
van Amsta, de kernwaarden en de zorgvisie het kader
zich verhoudt tot de jaarplannen en kwartaal- en
waarbinnen alles plaatsvindt.
of we op koers liggen voor dat jaar en de komende
professioneel Externe ontwikkelingen en eisen
Speerpunten 2012
Speerpunten 2013
Speerpunten 2014
Jaarplannen 2012
Jaarplannen 2013
Jaarplannen 2014
Kwartaal/jaarrapportages 2012
Kwartaal/jaarrapportages 2013
Kwartaal/jaarrapportages 2014
persoonlijk
12
praktisch
liefdevol
Meerjarenperspectief 2012 - 2014
2. Missie en kernwaarden Amsta
A
msta wil nadrukkelijk bijdragen aan de
dat zij de ondersteuning ontvangen die bij hen past.
ontwikkeling van een zorgzame infrastructuur
Om onze ambities waar te (blijven) maken, zijn goede
in Amsterdam, waardoor mensen zo lang
medewerkers van essentieel belang. En deze zijn bij
mogelijk zelfstandig blijven en zo volwaardig mogelijk
Amsta volop aanwezig! Amsta investeert de komende
deelnemen aan de Amsterdamse samenleving.
jaren dan ook in het behouden van goede medewerkers,
Mensen kunnen bij Amsta rekenen op professionele,
het verder ontwikkelen en opleiden van medewerkers en
persoonlijke, praktische en liefdevolle ondersteuning.
het aantrekken van nieuwe medewerkers die achter de
Amsta zet daarvoor een gevarieerd aanbod van zorg-
visie op zorg en de kernwaarden van Amsta staan.
en dienstverlening in. Professioneel, praktisch, persoonlijk en liefdevol, Amsta zoekt de samenwerking met ketenpartners, zoals:
zijn de kernwaarden waar Amsta in haar zorg- en
collega-instellingen, welzijnsorganisaties, corporaties,
dienstverlening voor staat. In de evaluatie van de fusie
eerstelijnszorg en ziekenhuizen. Voor ondersteuning van
is gebleken dat de kernwaarden breed bekend zijn
mensen met complexe vragen zijn relaties opgebouwd
in de organisatie, maar dat een praktische vertaling
met gespecialiseerde aanbieders in de stad: de GGZ-
nog ontbreekt. Daarom zijn in 2011 alle medewerkers
instellingen, revalidatiecentra, instellingen voor
uitgenodigd om voor de eigen werksituatie een concrete
verslaafdenzorg en ziekenhuizen.
vertaling te maken van de kernwaarden. In 2012 zullen we deze ‘vertalingen’ inventariseren om zo te komen tot
In alle zorg- en dienstverlening geldt het uitgangspunt
een Amsta-werkwijze.
dat mensen tot hun recht komen, dat er aandacht is voor
De kernwaarden geven richting, zij vormen als het
zingeving, ontplooiing en een zinvolle dagbesteding en
ware een maatstaf voor de dagelijkse ondersteuning
13
aan cliënten, nieuw beleid en de ontwikkeling van
verantwoordelijkheid ten aanzien van zorg, begeleiding
medewerkers. Voor alle Amsta medewerkers geldt dat
en behandeling ligt en deze verantwoordelijkheid ook
zij in hun dagelijks werk, in het contact met cliënten,
nemen. Een professional is altijd in staat en bereid zijn
hun verwanten en in de samenwerking met collega’s
of haar beslissingen en handelingen uit te leggen aan de
de kernwaarden als uitgangspunt nemen en toepassen.
cliënt, de familie of collega’s, indien wordt afgeweken
De kernwaarden hebben dan ook niet alleen betrekking
van afspraken.
op het dagelijks werk met cliënten, maar ook op het dagelijks werk en de omgang met collega’s.
2.1 Professioneel
14
2.2 Praktisch De belangrijkste ervaring van de cliënt is de dagelijkse zorg- en dienstverlening. Amsta is daarom steeds op
Cliënten moeten kunnen rekenen op verantwoorde zorg-
zoek naar een optimale vertaling hiervan in de dagelijkse
en dienstverlening. Om dit te waarborgen ontwikkelt
praktijk waarin cliënten verzorgd en begeleid worden,
Amsta professionaliteit op alle vlakken.
zowel in woon- en dagbestedingslocaties als bij mensen
Professioneel betekent dat de kennis en vaardigheden
thuis. Daarbij biedt Amsta ruimte aan medewerkers op
van alle medewerkers op peil zijn, dat zij deskundig
de werkvloer die - vaak veel beter dan degenen achter
zijn op hun vakgebied. Daarom investeert Amsta de
het bureau - in staat zijn samen met cliënten praktische
komende jaren extra in training-on-the-job en opleiding
oplossingen te bedenken en praktische ondersteuning te
voor medewerkers. Professioneel wil ook zeggen dat
bieden.
het handelen in de basis is gebaseerd op (bewezen)
Praktisch betekent ook dat collega’s van verschillende
methoden, technieken en theorieën. We werken volgens
disciplines, andere locaties of collega-instellingen samen
afgesproken werkwijzen, ondersteund door protocollen
op zoek gaan naar de meest wenselijke situatie voor de
en procedures. Het belangrijkste instrument in het werk
cliënt. Door gebruik te maken van elkaars deskundigheid
met cliënten is het zorgleefplan / ondersteuningsplan.
en goede voorbeelden binnen heel Amsta of bij andere
Daarin maken we afspraken met de cliënt.
instellingen.
Een professionele medewerker heeft een zekere
De omvang van de organisatie is door de fusie van drie
mate van professionele vrijheid. De kernwaarden en
partijen tot Amsta flink gegroeid. Medewerkers ervaren
principes van kwaliteit van bestaan, eigen regie en
veel beleidsonderwerpen als ‘van bovenaf opgelegd’.
nabijheid vormen het uitgangspunt van het handelen
Amsta probeert de komende jaren diverse vormen
van de medewerker. Hoewel er protocollen, regels en
uit om medewerkers met concrete praktijkervaring
procedures bestaan ter ondersteuning, rekent Amsta
meer te betrekken. De omvang van de organisatie laat
op het ‘professionele verstand en de professionele
echter niet toe om alles met iedereen te overleggen.
ervaring’ van medewerkers, die weten waar hun
Bij beleidsontwikkelingen, het opstellen van processen,
procedures en protocollen zullen we in de toekomst
Uiteraard gelden er afspraken voor alle medewerkers,
steeds een ‘dwarsdoorsnede’ van medewerkers uit de
maar Amsta heeft tevens oog voor individuele
organisatie betrekken. Ook onderzoeken we hoe we
medewerkers. Vragen die daarbij belangrijk zijn, zijn: zit
cliënten en/of cliëntenraden bij bepaalde, voor hen
iemand op de juiste plek gezien zijn/haar kennis, ervaring
belangrijke, onderwerpen beter kunnen betrekken.
en wensen? Welke professionele ontwikkeling wil een
2.3 Persoonlijk Vrijwel alle zorg vindt plaats in de één op één relatie
medewerker doormaken en hoe kan een leidinggevende hierin ondersteunen?
tussen cliënt en medewerker. Die zorg is per definitie
2.4 Liefdevol
persoonlijk. En net zomin als er twee identieke personen
Veel bewoners van Amsta bevinden zich in een
bestaan, bestaat er algemene of gemiddelde zorg- en
kwetsbare, onzekere positie. Soms hebben ze nog
dienstverlening. Amsta streeft ernaar het aanbod toe
maar kort te leven. Zij kampen met lichamelijke pijn,
te snijden op de persoon in zijn situatie. Persoonlijke
sociale problematiek en worden geconfronteerd met
verzorging betekent verzorging met respect voor de
existentiële vragen als: Wat wil ik nu, en wat kan ik
uniciteit van de mens: de cliënt wordt niet vereenzelvigd
nog?’. ‘Wie ben ik en hoe wil ik verder in deze nieuwe
met zijn ziekte of beperking, maar staat als mens
situatie?’. Liefdevol betekent dat medewerkers aandacht
centraal. Omdat de kwaliteit van zorg voor een groot
hebben voor deze vragen, dat zij zien, luisteren en horen
deel wordt bepaald door de beleving van de cliënt,
wat er bij cliënten speelt. In omstandigheden waarin
dient kwaliteit van zorg altijd tot stand te komen in
niet altijd een remedie voor handen is, zijn trouw en
een dialoog, een persoonlijk gesprek tussen cliënt (of
betrouwbaarheid belangrijke waarden. Dit creëert
verwanten) en degenen die zorg en ondersteuning
continuïteit en zorgt voor een veilige leefsfeer van de
bieden. Door te achterhalen wat de cliënt zelf wil en
bewoners.
kan doen, en wat voor hem of haar belangrijk is, kunnen
Liefdevol betekent ook dat er aandacht en respect is
we persoonlijke zorg verbeteren. Iedere keer opnieuw
voor de diversiteit van mensen waar het gaat om hun
is het van belang om te vragen wat de cliënt wil, wat
seksuele geaardheid, culturele en levensbeschouwelijke
zijn of haar persoonlijke keuze op dat moment is. Dat
achtergrond.
kan ook over hele kleine dingen gaan: wat iemand op
Liefdevol betekent voor Amsta dat medewerkers met
zijn boterham wil, naar welke muziek hij graag luistert
hun hart werken. In het dagelijkse werk vormen (levens-)
of welke jurk zij vandaag wil dragen. Door de cliënt op
verhalen van onze bewoners een inspiratiebron voor
deze wijze te benaderen, waarborgen we zijn of haar
medewerkers en vrijwilligers. Amsta wil de mooie
identiteit.
en ontroerende kanten van de zorg delen met de
Ook de medewerkers van Amsta zijn ieder uniek, met
samenleving.
eigen kwaliteiten, vaardigheden en competenties.
15
3. Zorgvisie
D
e begrippen ‘kwaliteit van bestaan’, ‘nabijheid’
maar zij zijn niet hun beperking. In de bijdrage aan de
en ‘eigen regie’ staan in onze zorgvisie
kwaliteit van bestaan van cliënten zijn van belang: regie
centraal. Ssamen met de kernwaarden
over het eigen leven, veiligheid, betekenisvol werk of
vormen deze begrippen de eigenheid van Amsta.
3.1
Kwaliteit van bestaan
dagbesteding, interpersoonlijke relaties, participatie en ‘erbij horen’ en goede woon- en leefomstandigheden. In de kwaliteitskaders voor de ouderen- en
Kwaliteit van bestaan betekent voor iedereen weer
gehandicaptenzorg zijn deze elementen te herkennen
iets anders. Daarom is het belangrijk aandacht te
(zie bijlage 2).De komende jaren maken we duidelijke
hebben voor wat dit voor een individuele cliënt
afspraken over hoe binnen Amsta al deze elementen
betekent. Door te kijken naar de mens achter de cliënt,
een vertaling krijgen in de dagelijkse praktijk.
naar diens verleden, gewoontes, thuissituatie en levensbeschouwing.
Amsta profileert zich als de zorgaanbieder die mensen in hun eigen omgeving en waar nodig in een daartoe
In onze zorg is de eigen identiteit van de cliënt altijd
geschikte omgeving ondersteunt. In het vastgoedbeleid
het uitgangspunt. Zorg en ondersteuning moeten een
onderzoeken we hoe we de locaties kunnen aanpassen,
positieve invloed hebben op de kwaliteit van bestaan.
opdat deze onze visie optimaal ondersteunen.
Cliënten hebben te maken met een aangeboren of blijvende beperking, met verminderde bewegingsvrijheid
16
vanwege een somatische aandoening of met verlies
3.2 Nabijheid
aan zelfstandigheid door de gevolgen van dementie,
Voor cliënten is het belangrijk om deel te kunnen blijven
uitmaken van de samenleving waarin zij zijn opgegroeid
voor cliënten om eigen keuzes te blijven maken.
en hebben geleefd. Om hun sociale netwerk, hoe klein
Amsta stimuleert die keuzemogelijkheid door in de
of groot ook, te behouden of te ontwikkelen. Als een
ondersteuning van mogelijkheden uit te gaan en niet
persoon niet meer in zijn eigen huis kan wonen, dan
van beperkingen. Amsta draagt bij aan de kwaliteit
is het prettig dichtbij zijn natuurlijke sociale netwerk
van bestaan door inhoud te geven aan de eigen regie
te blijven met mogelijkheden voor sociale contacten.
en autonomie van cliënten. Ook wanneer bewoners
Zowel voor cliënten in de thuissituatie als in een
niet sterk zijn in het voeren van de eigen regie of deze
woonvoorziening is het opbouwen en onderhouden
amper meer kunnen uitoefenen, willen we recht doen
van persoonlijke relaties van belang. In de toekomst
aan hun eigenheid. Respect en gelijkwaardigheid zijn
wil Amsta in verschillende buurten voldoen aan diverse
daarbij belangrijke kenmerken in de zorgrelatie tussen
vragen van cliënten: van extramurale ondersteuning tot
medewerkers en cliënten.
verzorging en verpleging. Eigen regie betekent niet dat zomaar alles kan en Het begrip ‘nabijheid’ past hier goed bij. Nabijheid
mag. Soms moet de cliënt beschermd worden tegen
betekent het betrekken van familie en/of mantelzorgers
zichzelf of creëert de cliënt een onveilige omgeving voor
bij de zorg en ondersteuning aan hun naasten.
anderen en zijn medische of (ped)agogische ingrepen
Daarbij neemt Amsta uiteraard de professionele
noodzakelijk. Soms is er sprake van spanning tussen de
verantwoordelijkheden op zich, maar we vragen ook
wensen van de cliënt en de eisen die aan de professionals
wat de familie en/of mantelzorger kan betekenen in het
worden gesteld (vanuit wetgeving of beroepseisen) of
welzijn van de cliënt.
eisen die vanuit de organisatie worden gesteld (zoals financiële of beleidskaders).
Nabijheid in de zin van nabij zijn/haar sociaal netwerk of buurt, is niet voor alle cliënten mogelijk, maar nabijheid
Onze werkprocessen richten we zoveel mogelijk in naar
betekent meer. Het komt ook terug in de wijze waarop
de mogelijkheden en keuzes van cliënten. Dat vergt in
wij onze zorg- en dienstverlening vormgeven. Daarbij
sommige gevallen flexibiliteit en loslaten van ‘de manier
kiezen wij voor kleinschalige zorg, waarin een huiselijke
waarop wij het altijd doen’.
en herkenbare omgeving het uitgangspunt is.
3.3
Eigen regie
Diverse locaties hebben een aanbod, gericht op stimulering en behoud van eigen regie en zelfstandigheid
Het verblijven in een verzorgings- of verpleeghuis, of
van bewoners en cliënten. Deze goede voorbeelden
een woonvorm voor mensen met een verstandelijke
(zowel in de V&V, in de thuisondersteuning als in de VG)
beperking, betekent vaak een beperking van
moeten meer kenbaar worden in de organisatie.
zelfstandigheid en autonomie. Daarom is het belangrijk
17
18
4. Verstevigen van bestaande kwaliteit
D
e komende jaren verdiepen en verstevigen we
kleinschalige zorg in groot verband hebben een positieve
de bestaande specialismen van Amsta. Ook
invloed op de ervaren kwaliteit van leven van cliënten
hierin zijn de uitgangspunten (kwaliteit van
én op de ervaren arbeidssatisfactie van medewerkers.
bestaan, nabijheid en eigen regie) leidend.
De komende jaren biedt Amsta meer vormen van kleinschalige zorg aan.
De ondersteuning die Amsta biedt, is algemeen of specifiek van aard. In de ouderenzorg biedt Amsta zowel mensen met een verstandelijke beperking bieden we
4.2 Regulier en specifiek aanbod voor ouderen
(vooral) specifieke ondersteuning.
Het aanbod van Amsta is er voor alle ouderen in
algemene als specifieke ondersteuning, in de zorg voor
Amsterdam die zorg en ondersteuning nodig hebben.
4.1
Kleinschalige zorg
Amsta biedt naast een generiek aanbod een specifiek aanbod op het gebied van:
Amsta kiest voor kleinschalige zorg, die aansluit op de
1. dementie op jonge leeftijd;
kernwaarden en de principes in de zorgvisie. We hebben
2. het syndroom van Korsakov;
inmiddels gevarieerde ervaringen met het kleinschalig
3. gedragsproblemen / geronto-psychiatrie;
wonen. Recent onderzoek heeft bevestigd wat in de
4. kortdurende opvang, observatie en screening.
praktijk ook zo ervaren wordt: het zijn niet de stenen die het onderscheidend criterium zijn, maar de manier
Amsta zet in op het versterken van waar we goed in zijn.
waarop de zorg wordt verleend. Ook vormen van
Uitbreiding (in termen van groei in aantal cliënten) is
19
niet het primaire doel. Amsta wil de logische partner zijn
De Acht Levensdomeinen van Shalock.
als het gaat om specifiek aanbod in de ouderenzorg. Daarnaast onderzoeken we op welke wijze de
4.3 Specifiek aanbod voor mensen met een verstandelijke beperking
ondersteuning aan genoemde groepen organisatorisch het best vormgegeven kan worden, opdat we optimaal recht doen aan de wensen van de cliënt.
Het aanbod van Amsta voor mensen met een verstandelijk beperking richt zich specifiek op: 1. mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) en bijkomende sociale en gedragsproblematiek; 2. mensen met een matige tot ernstige verstandelijke
4.4 Kruisbestuiving We stimuleren kruisbestuiving tussen de verschillende stadsgebieden en sectoren. Er is veel expertise aanwezig
(en dikwijls ook lichamelijke) beperking en duale
binnen Amsta, die nu nog onvoldoende wordt gedeeld.
problematiek (psychiatrische aandoening).
Zo doen zich in de zorg en ondersteuning voor ouderen onderwerpen en begeleidingsvraagstukken voor, die
De ondersteuning is gericht op mensen die meer dan
ook te herkennen zijn in de zorg aan mensen met een
gemiddelde ondersteuning nodig hebben. Bijvoorbeeld
verstandelijke beperking. Maar ook kennis en expertise
door moeilijk verstaanbare gedrag of een intensieve
tussen verschillende locaties kunnen nog beter worden
zorgbehoefte. Het ontbreken van voldoende kennis,
gedeeld.
ervaring en/of middelen in het sociale netwerk is vaak een bijkomende reden voor de vraag naar specifieke
20
ondersteuning.
4.5 Mensen met een multiculturele zorgvraag
Ook de komende jaren blijft het accent liggen
Amsterdam is een stad met een veelkleurig
op specialistische ondersteuning bij ernstig
samengestelde bevolking. Bewoners zijn afkomstig uit
probleemgedrag, intensieve verzorging en behandeling.
verschillende culturen, waarbij de Turkse, Marokkaanse
Binnen het specifieke aanbod is de koppeling aan het
en Surinaamse cultuur het meest vertegenwoordigd
gewone leven bij deze bijzondere mensen een doel.
zijn. Omdat de verwachting is dat met name de Turkse
Vrijheid en verantwoordelijkheden (eigen regie) horen,
en Marokkaanse ouderen de komende jaren meer
ondanks de forse problematiek, bij de persoon zelf. De
beroep gaan doen op de zorg- en dienstverlening in de
Acht Domeinen van Kwaliteit van Bestaan (Shalock,
ouderenzorg, zal Amsta zich de komende jaren meer
2002) geven goede handvatten voor de ondersteuning.
gaan richten op cliënten uit deze bevolkingsgroepen. We
De komende jaren ontwikkelt Amsta de ondersteuning
doen dit in het kader van de wijkgerichte aanpak die we
aan alle cliënten met een verstandelijke beperking rond
voorstaan (zie hoofdstuk 5).
Per buurt kijken we naar de behoefte aan specifiek
verstandelijke beperking houden we in de ondersteuning
aanbod voor deze groepen. Zo zullen we ons in de
rekening met etnische afkomst.
kernbuurt Geuzenveld meer richten op ouderen van Marokkaanse en Turkse afkomst en in de kernbuurt
We werken samen met andere organisaties om cliënt en
Gaasperplas/Nellestein meer op ouderen van
familie zo goed mogelijk te ondersteunen. Zo werken we
Surinaamse afkomst. Waar mogelijk zoeken we hierbij
in locatie De Singel (voorheen De Aak) samen met Unal
samenwerking met andere (buurt)organisaties.
Zorg, een organisatie die zich richt op mensen met een
Voor alle locaties geldt dat we gaan werken met een
verstandelijke beperking, met aandacht voor de culturele
multicultureel zorgleefplan. Bij cliënten met een
achtergrond.
21
5. Kernbuurten een vertaling van nabijheid
M
ensen willen zo lang mogelijk in hun
creëren, wordt het mogelijk dat mensen zo lang mogelijk
eigen omgeving ondersteuning krijgen: bij
in hun eigen omgeving blijven wonen.
voorkeur thuis, of als dat niet meer gaat,
in de buurt. Het reeds ingezette concept van ‘couleur
De komende jaren werken we aan de realisatie hiervan.
locale’, waarbij de Amsta-locaties passen in de
Dit betekent niet dat Amsta overal zelf de aanbieder
buurt, zal verder vorm krijgen in diverse zorgvormen
van de zorg is, we kijken naar mogelijkheden dit samen
en locaties in de buurt of wijk, waar nodig met
met partners te doen, bijvoorbeeld door een vorm
ketenpartners.
van samenwerking met instellingen die extramurale
5.1 Verbreding van zorgaanbod in kernbuurten (VVT)
ondersteuning bieden in buurten waar wij dit nog niet doen. In de ouderenzorg krijgt dit vorm omdat Amsta een herkenbare partner is in de buurt, zowel
Onderdeel blijven uitmaken van de buurt waarin je
voor de (toekomstige) cliënt als voor andere zorg- en
woont en waar je je sociale leven hebt, is van groot
welzijnsaanbieders waarmee de cliënt te maken heeft
belang voor mensen die door ouderdom, somatische
of krijgt (de ketenpartners). We zetten in op verbreding
of geestelijke aandoening niet meer geheel zelfstandig
van het aanbod in een beperkt aantal kernbuurten1,
zijn. Daarom wil Amsta voor oudere Amsterdammers
waarin we actief zijn. In andere buurten zijn we
in de buurt verschillende vormen van zorg aan kunnen bieden: extramurale ondersteuning, dagopvang/ verzorging, kleinschalig wonen, verzorgingshuizen en verpleeghuiszorg. Door al deze vormen in één buurt te
22
1 Met kernbuurt wordt bedoeld een buurt waarin Amsta reeds één grote en/of of meerdere kleine locaties heeft, waardoor dit een logisch gebied is om het aanbod aan zorg uit te breiden, door bestaande locaties te ‘schakelen’ of door samenwerking met externe partijen aan te gaan.
zeer terughoudend in het realiseren van nieuwe of
wordt zowel geboden door het Ambulant Specialistisch
geïsoleerde activiteiten .
Team (AST), de AVG-poli als Wijzer (diagnostiek en behandeling). In de VG-sector is dus ook sprake van
Uitgaande van de aanwezigheid van Amsta in
verbreding, zij het niet wijkgebonden, maar voor de
Amsterdam, richten we ons op het verbreden van het
hele stad/regio. Er is vraag naar specialistische kennis
aanbod in de volgende buurten:
op het gebied van begeleiding bij wonen, dagbesteding,
-
Gaasperplas /Nellesteinbuurt
observatie, diagnostiek en behandeling van mensen met
-
Watergraafsmeer/ Jeruzalem
een verstandelijke beperking. Amsta heeft deze kennis
-
Plantage buurt/ Oostelijke Eilanden/Czaar
in huis en richt zich de komende periode op het verder
Peterbuurt
specialiseren in en het expliciteren van deze kennis. We
-
Centrum/ Nieuwmarktbuurt
doen dit door zowel de interne keten en samenwerking
-
De Pijp
te verstevigen als de externe samenwerking uit te
-
Vondelparkbuurt
breiden of te verdiepen.
-
Oud-West /Fred. Hendrikbuurt
-
Geuzenveld
-
Slotervaart /Hemsterhuisbuurt
-
Osdorp /Wildemanbuurt
Specialistisch aanbod in de ouderenzorg bieden we niet op wijkniveau aan, dit realiseren we op stedelijk niveau.
5.2 Ondersteuningsaanbod aan mensen met verstandelijke beperking Het aanbod van Amsta voor mensen met een verstandelijke beperking richt zich op specifieke ondersteuning, die niet wijkgebonden is. Deze specifieke ondersteuning op een zo gewoon mogelijke manier vorm geven, dat is waar Amsta voor staat. Naast intramurale ondersteuning, kent Amsta een (groeiend) aanbod van extramurale ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking. Deze
23
6. Speerpunten voor de komende jaren
A
msta onderscheidt voor de komenden jaren
is een goede en stabiele vermogenspositie van groot
vier belangrijke speerpunten. Ieder jaar zijn
belang.
de speerpunten het uitgangspunt van de
4. Koers en Richting. De zorgsector is
jaarplannen. De daarmee samenhangende doelen zijn
volop in beweging. Ontwikkelingen in de
per jaar verschillend, afhankelijk van belangrijke interne
financieringssystematiek, op de arbeidsmarkt, ten
en externe ontwikkelingen.
aanzien van huisvesting, dwingen ons na te denken
:
over andere vormen van zorg- en dienstverlening
De speerpunten zijn:
en over een andere inrichting van het werkproces.
1. Cliënten en de kwaliteit van zorg. Het belangrijkste
Een aantal lopende grote projecten zetten we
doel van Amsta is een bijdrage te leveren aan
voort: de invoering van het Elektronisch Cliënten
de kwaliteit van bestaan van cliënten die bij ons
Dossier (ECD); de invoering van het Elektronisch
wonen of zorg en ondersteuning ontvangen. De
Voorschrijf Systeem (EVS); de invoering van
cliënttevredenheid staat hierbij centraal.
Resultaatgericht Plannen (RGP); de herinrichting
2. Medewerkers. De medewerkers zijn het kapitaal van de organisatie. De kwaliteit die Amsta aan haar
van de horecavoorzieningen; en de experimenten met Domotica (Nellestein en De Keyzer).
cliënten kan leveren, staat of valt met professioneel en betrokken personeel. 3. Financiën en bedrijfsvoering. Om kwaliteit van
24
In de volgende paragrafen worden de speerpunten toegelicht. De belangrijkste trends en ontwikkelingen
zorg op peil te houden, extra scholing en opleiding
ten aanzien van deze speerpunten zijn opgenomen
aan te bieden, vernieuwingen in te voeren, nieuwe
in bijlage 2. De brondocumenten staan in bijlage 4:
locaties te openen of oudere locaties te vernieuwen
‘geraadpleegde literatuur’.
6.1 Speerpunt 1: Cliënten en Kwaliteit van zorg
woorden - vermeld staan in het kwaliteitsdocument van de sector 3- in het ondersteuningsplan:
De ondersteuning en zorg voor cliënten en de kwaliteit
1. Zelfbepaling
van zorg (in alle aspecten) is voor Amsta de komende
2. Persoonlijke ontplooiing
jaren het belangrijkste speerpunt. Rondom kwaliteit
3. Interpersoonlijke relaties
is de afgelopen jaren veel ontwikkeld: protocollen
4. Emotioneel welbevinden
en procedures zijn opgesteld, geharmoniseerd of
5. Lichamelijk welbevinden
aangescherpt. De vertaling naar de dagelijkse praktijk, de
6. Materieel welbevinden
implementatie, training en opleiding blijven belangrijke
7. Sociale inclusie
aandachtspunten. Naast de onderwerpen genoemd
8. Rechten
in eerdere hoofdstukken, leggen we voor de komende periode de nadruk op onderstaande onderwerpen.
Daarnaast beschrijven de kwaliteitskaders de eisen aan de kwaliteit van de organisatie, de kwaliteit van de
Kwaliteitskaders verantwoorde zorg
medewerkers en de kwaliteit van de inhoud van de zorg.
De zorg- en dienstverlening vindt plaats aan de hand
De kwaliteit van zorg wordt voor een deel extern
van de kwaliteitskaders verantwoorde zorg. Wanneer
getoetst (door de Inspectie, door de metingen Normen
ouderen bij Amsta verblijven of wonen, wordt met
Verantwoorde Zorg, door het Zorgkantoor, HCCAP
hen een zorgleefplan - en waar van toepassing – een
etc.), maar wordt voor een belangrijk deel ervaren door
behandelplan opgesteld. Hierin worden met cliënten
onze cliënten. Daarom maken wij op alle bovenstaande
afspraken gemaakt op de vier domeinen van kwaliteit
domeinen afspraken met onze cliënten.
van bestaan van het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg2, namelijk:
In de periode 2012 – 2014 zullen wij extra aandacht besteden aan het domein participatie en sociale
1. Wonen en Leefomstandigheden.
redzaamheid (VVT) en zelfbepaling en persoonlijke
2. Participatie en sociale redzaamheid.
ontplooiing (VG) . Dit wordt onder andere gefaciliteerd
3. Mentaal welbevinden en autonomie.
door het Elektronisch Cliëntendossier in te richten naar
4. Lichamelijk welbevinden en gezondheid.
bovenstaande domeinen, scholing aan medewerkers aan te bieden en goede voorbeelden met elkaar te delen.
In de ondersteuning aan mensen met een verstandelijke
De interne organisatie rond kwaliteitsonderwerpen,
beperking, gebruiken we De Acht Levensdomeinen van
opleiding en training gaan we onderzoeken en
Shalock - die ook in een andere volgorde en met andere
herinrichten.
2
3
Zie bijlage 2.
Zie bijlage 2
25
Integrale zorg, ondersteuning en dienstverlening
Cultuur, communicatie en bejegening
Een cliënt ervaart en beoordeelt de ontvangen
De beleving en tevredenheid van cliënten hangt nauw
ondersteuning, zorg, faciliteiten, dagbesteding en
samen met de wijze van bejegenen en met de wijze van
behandeling als één geheel. Dat is logisch en hoort
communicatie. In de komende periode besteden we
ook zo te zijn. In het zorgleefplan / ondersteuningsplan
aandacht aan de communicatie en samenwerking met
wordt, conform bovengenoemde domeinen,
de cliënt en met verwanten van de cliënt. We scholen
samenhangend weergegeven welke combinatie van
medewerkers in methoden van ondersteuning en zorg
zorg, ondersteuning, wonen, welzijn, dienstverlening,
waarbij de eigen regie van cliënten centraal staat.
medische behandeling en dagbesteding de cliënt
We stellen gezamenlijke gedragsregels, omgangsvormen
ontvangt. Het zorgleefplan / ondersteuningsplan wordt
of huisregels op voor de omgang met cliënten, familie en
altijd afgestemd met de cliënt (of vertegenwoordiger)
collega’s, afgestemd op de kernwaarden en de principes
en wordt ondertekend door de cliënt en/of diens
van eigen regie, kwaliteit van bestaan en nabijheid.
vertegenwoordiger.
Daarnaast onderzoeken en ontwikkelen we ICT-
Om de integrale ondersteuning en begeleiding van
toepassingen die bijdragen aan de kwaliteit van bestaan,
bewoners op alle domeinen kracht bij te zetten,
eigen keuzes en eigen regie van cliënten. En gaan we
wordt per locatie van Amsta een integraal jaarplan
experimenteren met verschillende vormen van digitale
opgesteld. Zo voorkomen we dat cliënten mogelijk ‘last’
media om het contact met cliënten en hun verwanten,
ondervinden van een functionele / organisatorische
en tussen cliënten en hun verwanten te verbeteren.
scheiding van disciplines. Per locatie geldt dus één visie op wonen, zorg, welzijn, dienstverlening en behandeling
Horecavoorzieningen
en begeleiding, voor de verschillende cliëntengroepen
Eten is een sociaal gebeuren. Voor veel mensen draagt
van die locatie. De ondersteunende diensten (ICT,
samen eten bij aan een gevoel van ‘gezelligheid’.
Vastgoed, PO&O, Staf en Financiën) faciliteren de
Mede hierom onderzoekt Amsta op dit moment de
integrale visie.
mogelijkheden op verschillende locaties om samen eten in aanwezige huiskamers mogelijk te maken. Deze
Methodiekontwikkeling
huiselijke sfeer past in de visie van kleinschalige zorg
Om cliënten, verwanten en verwijzers duidelijker
en bevordert sociaal contact tussen bewoners. Tevens
aan te geven wat zij van Amsta kunnen verwachten,
wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is de maaltijd
ontwikkelen we de komende periode methodieken en/of
te bereiden op de huiskamers. Ook dit draagt bij aan het
maken een nadrukkelijke keuze voor methodieken die de
behouden van het ‘gewone’ leven.
zorgvisie van Amsta ondersteunen, zowel binnen de V&V als binnen de VG.
Mantelzorgbeleid Veel echtgenoten, kinderen of ouders hebben lang voor
26
hun geliefden gezorgd, voordat zij de ondersteuning van Amsta inschakelden. Oog voor de positie van mantelzorgers wanneer hun verwanten bij Amsta komen wonen of extramurale ondersteuning vragen is van groot belang. Amsta ontwikkelt in 2012 dan ook nieuw beleid voor de omgang en samenwerking met mantelzorgers.
6.2
Speerpunt 2: Medewerkers
Het kan niet nadrukkelijk genoeg gezegd worden, het zijn de mensen die het doen! Professioneel en betrokken personeel is en blijft ook in de toekomst de belangrijkste factor in onze organisatie. Daarom is het van belang oog te hebben voor de ontwikkeling van medewerkers, voor hun drijfveren en inzet. Amsta bevindt zich in een dynamische omgeving, met constante veranderingen en aanpassingen. Dit vergt veel van medewerkers. Het is en blijft daarom belangrijk er voor te zorgen dat medewerkers met veel plezier (blijven) werken bij Amsta en medewerkers die dit niet doen, aan te spreken op hun werkmotivatie. Strategisch Personeelsbeleid De komende jaren richt het strategisch personeelsbeleid van Amsta zich op het behoud van personeel, de arbeidsmotivatie/satisfactie én op het (door) ontwikkelen naar een echte professionele – toekomstbestendige organisatie. In het strategisch personeelsbeleid worden de volgende onderwerpen verder uitgewerkt en de komende periode geïmplementeerd. •
Ontwikkelen van leeftijdsbewust personeelsbeleid en diversiteitsbeleid.
27
•
Werven, behouden en motiveren van personeel.
samenwerking met de ROC’s, die aansluiten bij de
•
Personele inzet: de juiste persoon op de juiste
strategische ontwikkelingen en het dreigende tekort
plek. Gebruik wordt gemaakt van planningsbeleid,
aan personeel op niveau 3 en 4. Ook gaan we de
flexibilisering van werktijden en werkplekken, en
mogelijkheden onderzoeken van interne scholing en
ontwikkelingsmogelijkheden voor medewerkers.
het behalen van deelcertificaten.
Daarbij doet Amsta een beroep op de flexibiliteit
•
van medewerkers én leidinggevenden en planners.
Ontwikkeling van specifiek scholingsaanbod om cliënten met een verstandelijke beperking en complexe ondersteuningsvraag goed te kunnen
Strategisch opleidingsbeleid
begeleiden. Door medewerkers te scholen, zijn zij
Opleidingen rusten medewerkers toe voor de huidige
voldoende onderlegd om complexe doelgroepen te
functie, bevorderen ontwikkeling en bereiden voor op of maken geschikt voor een nieuwe functie.
begeleiden volgens de kernwaarden van Amsta. •
We willen dat onze medewerkers zijn voorbereid
verschuiving plaats van de zorg en behandeling
op de toekomst. Dit betekent onder andere dat de
van ziekte naar begeleiding bij het wonen, waarin
opleidingsplannen worden afgeleid van de doelen en
‘de ziekte’ minder prominent aanwezig zal zijn.
de strategische ontwikkelingen van de organisatie, dat
Natuurlijk wordt er nog steeds behandeld daar waar
het opleidingsbudget volledig en effectief wordt ingezet
dat nodig is, maar het accent ligt op ‘wonen’. Dit
en dat Amsta samenwerkingsverbanden heeft met
betekent voor alle disciplines een verandering in rol.
diverse opleidingen in Amsterdam. In het strategisch
Samen met opleidingsinstituten kijken we welke
opleidingsbeleid komen de volgende onderwerpen aan
aanvullende vaardigheden nodig zijn om deze vorm
de orde.
van zorg voldoende te ondersteunen. •
•
•
aan opleidingen gericht op bejegening en omgaan
extra middelen toegezegd vanaf 2012, voor het
met agressie. •
Aandacht voor zingeving. Op vele momenten
2011 hebben we hiervoor een plan ontwikkeld dat
komen in de zorgverlening zingevingsvragen aan de
we vanaf 2012 uitvoeren.
orde. Het is belangrijk dat alle medewerkers deze
Opleidings- en wervingsplan medewerkers in zorg-
zinvragen herkennen en signaleren. Op dit gebied is
en dienstverlening voor de specifieke doelgroepen
scholing van belang.
van Amsta.
•
Ontwikkeling van opleidingsprogramma’s, in
Management Development
4
•
De komende jaren besteden we specifieke aandacht
Plan van aanpak extra middelen. De overheid heeft opleiden, aantrekken en behouden van personeel. In
4 Jong dementerenden, Korsakov, gedragsproblemen/ gerontopsychiatrie, Observatie/screening, Licht Verstandelijk Beperkten en Ernstig en Meervoudig Beperkten
28
Bij de invoering van kleinschalig wonen vindt een
Leidinggevenden spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling en motivatie van medewerkers en de
organisatie. Om hen nog beter toe te rusten is in 2011
Gezondheid
een Management Development-programma gestart met
In de afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan
onderwerpen als coachend leidinggeven, aanspreken op
verzuimreductie en verzuimbeheersing. De komende
gedrag, stimuleren van eigen verantwoordelijkheid van
jaren wordt hierop verder ingezet door leidinggevenden
medewerkers, communicatie etc. In dit traject werden
meer te ondersteunen en te faciliteren om hun verzuim
we ondersteund door het programma In voor Zorg. Deze
te managen (bijvoorbeeld ondersteuning bij het voeren
ondersteuning loopt af in het eerste kwartaal 2012.
van verzuimgesprekken, monitoring van het verzuim,
Amsta zal echter ook daarna een programma bieden ter
periodiek verstrekken van managementinformatie op
inspiratie voor leidinggevenden.
gebied van verzuim en het ontwikkelen van een model
Daarnaast onderzoeken we hoe we afdelingshoofden
ter analyse van deze cijfers op afdelingsniveau). Als
en teamleiders minder kunnen belasten met
beheersing een feit is kan er meer aandacht komen voor
administratieve taken, zodat zij meer tijd overhouden
verzuimpreventie zoals: duurzame inzetbaarheid en het
voor het aansturen van medewerkers van hun team, het
vitaal houden van medewerkers.
houden van werkoverleg en functioneringsgesprekken en
In het MD-programma wordt specifiek aandacht
het coachen van hun medewerkers op de werkvloer.
besteed aan de visie van Amsta op verzuim, taken en verantwoordelijkheden en het voeren van
Vitale medewerkers
verzuimgesprekken.
De zorgzwaarte van cliënten blijft toenemen. De druk op de financiën blijft de komende jaren aanwezig. Dit vraagt
Vrijwilligersbeleid
veel van medewerkers. We willen medewerkers dan ook
Door krapte op de arbeidsmarkt, wordt de inzet van
langer vitaal houden. Daarom besteden we de komende
vrijwilligers en mantelzorgers steeds belangrijker. We
jaren specifieke aandacht voor de ontwikkeling en
ontwikkelen daarom een vrijwilligersbeleid om meer
gezondheid van medewerkers. Onderwerpen die hierbij
en andere doelgroepen vrijwilligers te bereiken. Het
aan de orde komen:
toenemende beroep dat we op vrijwilligers (moeten)
•
In de functioneringsgesprekken wordt nadrukkelijk
gaan doen, betekent ook dat dit beleid op diverse
aandacht besteed aan de inzet en vitaliteit van de
onderdelen geprofessionaliseerd moet worden.
medewerker.
Door vraaggerichte (vanuit de cliënt of de organisatie)
Senioriteit van medewerkers kan ingezet worden
inzet van vrijwilligers, het beter aansturen van
voor coaching en begeleiding van jonge, nieuwe
vrijwilligers en het maken van heldere afspraken
medewerkers. Zij kunnen hun kennis en ervaring
over inzet en kwaliteit. Uiteraard vragen wij ook van
overdragen. Daarnaast kan de stagiair de senior
vrijwilligers om zich te verbinden aan de kernwaarden
medewerker ondersteunen in het werk, zodat de
van Amsta.
•
senior wordt ontlast.
29
Diversiteitsbeleid
inzet van personeel en het bereiken van resultaten. De
Amsta heeft medewerkers uit verschillende culturen.
komende jaren gaan we verder op deze weg.
Gezien de samenstelling van de Amsterdamse beroepsbevolking zal dat de komende jaren alleen
Versterken financiële positie en bedrijfsvoering
maar toenemen. Amsta speelt daarop in met
De komende jaren werkt Amsta verder aan het
haar diversiteitsbeleid. Dit beleid is gericht op de
versterken van haar financiële positie. Dit betekent
leidinggevende. Die wordt ondersteund en toegerust om
een realistische begroting en een goede planning-
goed om te gaan met een diverse samenstelling van het
en controlcyclus. Daarnaast gaan we door met de
personeelsbestand. Ook neemt Amsta deel aan de Sigra-
ontwikkeling van de bedrijfsvoering die past bij een
projecten gericht op interculturalisatie.
professionele organisatie. Dit betekent onder andere
6.3 Speerpunt 3: Financiën & Bedrijfsvoering Amsta heeft de afgelopen jaren een behoorlijke slag
voor de komende jaren dat we: •
vermogenspositie; •
geslagen in de ontwikkeling naar een professionele
de jaarplan- en begrotingscyclus (inclusief control) verder ontwikkelen;
bedrijfsvoering. We zijn er nog niet, maar de kwaliteit
•
treasurybeleid (liquiditeitsbeheer) ontwikkelen;
van management- en stuurinformatie voldoet en
•
het inkoopbeleid en contractbeheer verder
leidinggevenden krijgen meer en meer grip op financiën,
30
een meerjarenplan opstellen voor de groei van
professionaliseren;
•
•
de administratieve organisatie verder inrichten
Samenwerking in beleid en begroting
en uitrollen gericht op tijdige, juiste en volledige
Per locatie streven we naar een integraal jaarplan. De
aanlevering en verwerking van productiegegevens
inrichting van onze organisatie is niet leidend voor
door de zorg;
cliënten. Zij mogen geen ‘last’ ondervinden van een
versterking van discipline in uitvoering van
functionele scheiding van disciplines. Daarom wordt aan
de procedures met juiste ondersteuning van
de verschillende disciplines per locatie gevraagd de visie
applicaties.
op wonen, zorg, welzijn, dienstverlening en behandeling en begeleiding gezamenlijk op te stellen. Volgend
Invoering Normatieve huisvestingscomponent
op de jaarplannen komen begrotingen en personele
In 2012 wordt de financiering van de huisvesting
planningen aan de orde. Beleid, inhoud, bedrijfsvoering
gekoppeld aan de ZZP-systematiek. Vanaf dan
en multidisciplinaire samenwerking dienen hand in hand
wordt gewerkt met een zogenaamde normatieve
te gaan.
huisvestingscomponent per ZZP. Dit betekent dat iedere zorgaanbieder verantwoordelijk wordt voor het
6.4
eigen vastgoedbeleid en dat de dekking van kosten
De zorgsector is volop in beweging. We denken na over
voor huisvesting afhankelijk wordt van de bezetting van
andere vormen van zorg- en dienstverlening. Hieronder
plaatsen. Voor Amsta zijn de komende jaren de volgende
staat aangegeven wat we op dit terrein willen gaan doen
acties van belang:
in de periode 2012 - 2014.
•
Speerpunt 4: Koers / Richting
Vaststellen van de rollen en verantwoordelijkheden m.b.t. initiatieven, besluitvorming en
Specifieke Doelgroepen 5
projectuitvoering van vastgoedprojecten.
De komende jaren investeren we in het verder
•
Vaststellen van het Strategisch Vastgoedbeleid.
ontwikkelen van ons aanbod aan zorg- en
•
Jaarlijks actualiseren van het meerjaren
dienstverlening voor de zes eerder genoemde
huisvestingplan en meerjaren onderhoudsplan per
doelgroepen, door onder andere:
locatie.
•
Het bundelen van de deskundigheid ten aanzien van deze doelgroepen, bijvoorbeeld door
Koppeling kwaliteitscriteria aan financiering
programmamanagement / ketenzorg (jong-
Meer en meer koppelen de zorgkantoren en
dementerenden, Korsakov).
verzekeringen de hoogte van vergoeding / toekenningen
•
Het benadrukken van de specialismen Licht
aan kwaliteitscriteria. In bepaalde gevallen kan dit
Verstandelijke Beperkten en bijkomende gedrags
betekenen dat een zorgverlener gekort wordt op tarieven
problematiek (LVB) en Meervoudig Verstandelijk
indien niet (voldoende) wordt voldaan aan de gevraagde kwaliteit.
5 Jong dementerenden, Korsakov, gedragsproblemen/ gerontopsychiatrie, observatie & screening, Licht Verstandelijk Beperkten en Ernstig en Meervoudig Beperkten.
31
•
•
Beperkten en Ernstig Verstandelijke Beperkten
Nabijheid
(MVB-EVB), door dit inhoudelijk en organisatorisch
Zoals aangegeven in hoofdstuk 3 is nabijheid een van de
vorm te geven. Door bundeling van deze
uitgangspunten van Amsta bij het verlenen van de zorg.
specialismen willen we de versnippering in de VG
Acties in dit kader:
binnen Amsta verminderen ( programma/ keten).
•
Op basis van opgedane ervaring en onderzoek
netwerken voor een aantal bewonersgroepen van
komen tot een Amstabrede methodiek van
Amsta, zodat zij nabijheid ervaren van familie,
kleinschalige zorg (formule).
verwanten of kunnen toetreden tot virtuele
Het aangaan of versterken van ketensamenwerking
gemeenschappen;
met partners in de stad (en/of in het land). •
Ontwikkeling en realisatie van digitale sociale
•
Onderzoek naar beeldcommunicatie
Het aangaan van samenwerking met
(videoconferencing) waarbij contact tussen arts en
onderzoeksinstituten en ziekenhuizen voor
cliënt, tussen cliënt en zorginstelling, tussen cliënt
onderzoek en publicaties over de zorg- en
en familie of tussen cliënt en medewerkers mogelijk
dienstverlening aan deze doelgroepen.
wordt gemaakt.
Veiligheid en preventie
Kernbuurten6
De komende jaren richten we ons nog nadrukkelijker dan
Mensen willen ondersteuning zo lang mogelijk krijgen
voorgaande jaren op veiligheid en preventie. De volgende
in hun eigen omgeving. Daarom investeert Amsta
acties en onderwerpen horen hierbij.
de komende jaren in de realisatie van een aantal
•
Een veilige werkplek voor medewerkers.
kernbuurten, waarin verschillende vormen van zorg
•
Het ontwikkelen en uitvoeren van preventiebeleid.
worden geboden. Om dit te realiseren onderneemt
•
Het invoeren van veiligheidssystemen in
Amsta de komende jaren de volgende acties.
de verpleging, verzorging, thuiszorg en
•
Onderzoeken van de mogelijkheden,
gehandicaptenzorg.
marktbehoeften van centrumvoorzieningen/
•
Het terugdringen van het aantal medicatiefouten.
expertisecentra en/of het realiseren van deze
•
Het verminderen van vrijheidsbeperkende
voorzieningen.
maatregelen.
•
Realiseren van een aantal centrumvoorzieningen/
•
Veiligheid in locaties (BHV).
expertisecentra waarin deskundigheid wordt
•
Aandacht voor ouderenmishandeling / pesten
gebundeld (bijvoorbeeld ten aanzien van geronto-
tussen cliënten. 6 Gaasperplas/ Nellesteinbuurt, Watergraafsmeer/ Jeruzalem, Oostelijke Eilanden/ Czaar Peterbuurt ,Centrum/ Nieuwmarktbuurt, De Pijp, Vondelparkbuurt, Oud-West/ Fred. Hendrikbuurt, Geuzenveld, Slotervaart/ Hemsterhuisbuurt, Osdorp/ Wildemanbuurt
32
psychiatrie, screening en observatie). Amsta wil
huisartsen, paramedici etc.) in de in hoofdstuk
de komende jaren drie centrumvoorzieningen
5 genoemde buurten.
realiseren in Nieuw-West, Centrum en Oud-West. •
•
Onderzoek en contact met woningcorporaties
Uitbreiden en/of realiseren van verbreding
en gemeente over woningaanbod in de
van zorgaanbod in de V&V (extramurale
genoemde buurten.
ondersteuning, dagopvang/verzorging,
•
Scheiden van wonen en zorg bij
kleinschalig wonen, verzorgingshuizen en
nieuwbouwplannen voor kleinschalige
verpleeghuiszorg) in de in hoofdstuk 5
woonvormen of verzorgingshuizen.
genoemde wijken. •
Realiseren en/of uitbreiden van samenwerking met lokale partners (welzijnsorganisaties,
33
Bijlagen
34
Bijlage 1
Meerjaren (beleids) kalender •
Belangrijke onderwerpen in de periode 2012 - 2013 Speerpunt Cliënten en Kwaliteit van Zorg •
Vergroten van tevredenheid van cliënten over Amsta
•
Extra aandacht voor de domeinen participatie en sociale redzaamheid
•
Start ontwikkeling en invoering Elektronisch Cliëntdossier
•
Ontwikkelen van preventieve instrumenten
•
Aanpassing horeca-organisatie
•
Methodiekontwikkeling VG en V&V
•
Cliënttevredenheidsmeting (CQ) in VVT en VG
•
Onderzoeken gevolgen IQ – grens VG
•
Strategisch onderzoek toekomstpositie verzorginghuizen
•
Uitwerking en invoering scheiden wonen en zorg
•
Overheveling intramurale ondersteuning LVB naar gemeente in kaart brengen
•
Deelname benchmark Actiz-PWC, onderdeel cliënttevredenheid.
Speerpunt Medewerkers •
Uitvoeren plan van aanpak extra middelen voor aantrekken personeel en scholing van personeel
•
Strategisch opleidingsbeleid vaststellen
•
Implementeren van vrijwilligersbeleid
•
Implementeren en uitvoeren Gezondheidsbeleid (beheersbaar verzuim)
•
Invoering Resultaatgericht Plannen
•
Ontwikkeling diversiteitsbeleid
•
Onderzoek en discussie mogelijke herinrichting managementstructuur
35
•
Opleiden en ontwikkelen medewerkers
•
Deelname benchmark Actoz-PWC, waaronder een medewerkerstevredenheidsonderzoek
Speerpunt Financiën & Bedrijfsvoering •
Verder ontwikkelen en verbeteren van jaarplan- en begrotingscyclus en daarbij behorende
managementinformatie •
Versterking administratieve organisatie
•
Ontwikkelen treasurybeleid
•
Opstellen meerjarenplan voor groei van vermogenspositie
•
Sanering verlofstuwmeren
•
Normatieve huisvestingscompenent
•
Gevolgen scheiden zorg en wonen in kaart brengen
Speerpunt Koers / Richting •
Implementeren formule- en programma management voor Korsakov, jong-dementerenden en kleinschalige
zorg •
Ontwikkelen en implementeren programmalijnen Licht Verstandelijk Beperkten en Ernstig en Meervoudig
•
Vaststellen Meerjarenbeleid Vastgoed
•
Ontwikkeling kernbuurten
•
Ontwikkeling expertisecentra
Verstandelijk Beperkten
36
Bijlage 2
Trends en ontwikkelingen In deze bijlage wordt een aantal belangrijke trends en
Zorginstellingen moeten zich meer gaan richten
ontwikkelingen geschetst die de komende jaren van
op de woonwensen van cliënten en meerdere
invloed zijn op ontwikkelingen, beleid en uitvoering
huisvestingsvarianten aan gaan bieden (wordt
bij Amsta. Er is gekozen om deze ontwikkelingen kort
gefaseerd ingevoerd vanaf 2014, start met lage
te noemen en niet uitgebreid te beschrijven. Dit is in
ZZP’s).
meerdere andere documenten gedaan. De lijst met
•
genoemde trends en ontwikkelingen isiet uitputtend.
Trends en Ontwikkelingen met betrekking tot speerpunt ‘Cliënten / Kwaliteit van Zorg’ •
•
•
(2011 – 2014). •
Kabinet zet in op basiszorg dichtbij huis.
•
Zorgverzekeraars en kabinet zet in op betere samenwerking cure en care.
•
Toenemende verantwoordingsinstrumenten.
De zorg wordt meer en meer cliënt- en vraaggericht in plaats van aanbodgericht. Daarbij hoort
Specifiek voor VG
cliëntvolgende bekostiging, toenemende eigen regie
•
De maatregel dat cliënten met een IQ tussen 70
en autonomie van cliënten.
en 85 een beperkte aanspraak kunnen doen op de
Invoering Beginselenwet Zorginstellingen (1 januari
AWBZ is één jaar uitgesteld (naar 2013).
2013). De Beginselenwet Zorginstellingen verplicht
•
Uitvoering ‘Actieplan Ouderen in Veilige Handen’
•
Gefaseerd gaan alle taken van Jeugdzorg over naar
de zorgaanbieder om in het zorgplan met de cliënt
gemeenten: jeugd-GGZ, zorg voor licht verstandelijk
afspraken te maken over acht concrete rechten.
gehandicapten jeugd (vanaf 2014 gefaseerd van
Invoering Wet cliëntenrechten zorg (2e helft 2012).
kracht). Overheveling van intramurale jeugd-LVB
Deze wet versterkt de positie van de individuele
vindt uiterlijk 1 januari 2016 plaats.
cliënt ten opzichte van de zorgaanbieder.
•
Een toename van het aantal LVB-ers.
Scheiden van wonen en zorg. Bewoners van
•
Langere levensverwachting voor mensen met een
instellingen krijgen hierdoor meer keuzevrijheid.
verstandelijke beperking. Hierdoor ook een toename
37
van bijkomende beperking (waar een deel van deze
beroepsbevolking de komende decennia alleen maar
groep extra gevoelig voor is).
krimpt. •
Tussen 2008 en 2025 neemt de zorgvraag in Amsterdam met 29,5 % toe terwijl de
Trends & Ontwikkelingen met betrekking tot speerpunt ‘Medewerkers’
beroepsbevolking daarbij ver achterblijft en nog maar nauwelijks groeit. In Amsterdam groeit het arbeidsaanbod in de periode 2008-2025 met 6,9
•
De drie belangrijkste ontwikkelingen voor de
%. Amsterdam kent dus een grote zorgvraag en
ouderenzorg:
consumptie en een krappe potentiële arbeidsmarkt.
•
een tekort van medewerkers op niveau 3.
(Arbeid in Zorg en Welzijn 2009).
•
een grote uitstroom van medewerkers
•
•
zo blijkt uit gegevens van PGGM, is 45 jaar of
VVT-sector vertrekt ieder jaar).
ouder. De regionale zorg krijgt dan ook de komende
het vinden van het juiste personeel voor
jaren te maken met een grote uitstroom van ouder
kleinschalig wonen.
personeel •
•
Bijna de helft van de zorgmedewerkers in de regio,
(minimaal een derde van het personeel in de
Binnen de verstandelijk gehandicaptensector
Op de arbeidsmarkt zijn de drie belangrijkste
speelt de vergrijzing minder onder het personeel
ontwikkelingen voor de Gehandicaptenzorg:
dan binnen de V&V, wel is er sprake van een steeds
•
op korte termijn een toename van het aantal arbeidskrachten i.v.m. de recessie. De
• •
ouder wordende groep cliënten. •
In Amsterdam is sprake van ‘verkleuring’ in de
verwachting is dat er geen grote tekorten zijn
zorg. Van de autochtonen werkt ca. 12% in de zorg.
voor 2013.
Surinamers en Antillianen onderscheiden zich op dit
op middellange termijn personeelstekorten op
punt aanzienlijk van autochtonen: 21% werkt in de
niveau 3 en 4.
zorg. Van de allochtonen zijn de Turkse allochtonen
De GHZ weet haar personeel steeds beter vast
het minst vertegenwoordigd (Regioportret Zorg
te houden. Bruto- en nettoverloop dalen sterk.
en Welzijn Amsterdam, Zaanstreek Waterland, juli 2009).
•
Volgens prognoses van het Rijksinstituut
Vanaf 2012 wordt structureel jaarlijks € 852 mln
voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zijn
extra beschikbaar gesteld door de overheid voor
er de komende 15 tot 20 jaar, bij ongewijzigd
opleiding, ontwikkeling en aantrekken van personeel
beleid, alleen al in de zorgsector 400.000
in de zorg.
extra zorgverleners nodig. En dat terwijl de
38
•
Trends & Ontwikkelingen met betrekking tot Financiën en Bedrijfsvoering
en meer kwaliteitscriteria en criteria voor cliëntparticipatie gebruiken in het bepalen van tarieven.
•
Uitvoering van de AWBZ wordt bij zorgverzekeraars
•
neergelegd. Onder andere om de aansluiting tussen
•
Voorgenomen verhoging ZZP-tarieven met 4.5% (extra middelen 2012 e.v.)
curatieve en langdurige zorg te verbeteren (vanaf
•
Scheiden van wonen en zorg.
2013).
•
Overheveling Jeugd-LVB zorg naar gemeente.
Invoering van de normatieve huisvestingscomponent. Bedoeling is dat ZZP en NHC opgaan in een integraal tarief, en dat de tarieven onderhandelbaar worden. De NHC
Trends & Ontwikkelingen met betrekking tot speerpunt ‘Koers / Richting’
zal dan niet meer expliciet te onderscheiden zijn in de tariefafspraken. Bij een integraal tarief
•
zal regelmatig druk zijn om een deel van het
financiering van ZZP 1 en 2 wordt overgeheveld
huisvestingsbudget in te zetten voor acute noden in
van de AWBZ naar de WMO. Dit betekent dat er
de zorgexploitatie. Dit geldt temeer in een scenario
meer beroep gedaan gaat worden op extramurale
met bezuinigingen op de AWBZ. Het zal daarom
diensten.
steeds nodig zijn om tijdig keuzes te maken (de
•
Dubbele vergrijzing / toename aantal chronisch zieken.
tering naar de nering te zetten) om budget voor •
Afnemende vraag naar verzorgingshuiszorg. De
huisvesting over te houden.
•
Scheiden van wonen en zorg.
Er gaan verschuivingen plaatsvinden in de
•
Toename van pluspakketten.
financiering van de zorg. Een deel wordt uit
•
Toenemende concurrentie particuliere aanbieders die extra mogelijkheden bieden.
de AWBZ overgeheveld naar de Wmo. (Alle extramurale begeleiding gaat op den duur over naar
•
Inzet van technologie in de zorgverlening.
de Wmo). •
Zorgkantoren en zorgverzekeraars gaan meer
39
Bijlage 3 Kwaliteitskader VVT & kwaliteitsdocument VG Hoofdindeling Kwaliteitskader VVT 1. Kwaliteit van leven
Indeling Kwaliteitsdocument Verstandelijk Gehandicaptenzorg
•
Lichamelijk welbevinden en gezondheid
Thema’s Kwaliteit van bestaan en eigen regie ( vgl.
•
Woon en leefsituatie
Shalock)
•
Participatie
1.
Lichamelijk welbevinden
•
Mentaal welbevinden
2.
Psychisch welbevinden
2. Kwaliteit van de zorgverleners
3.
Interpersoonlijke relaties
3. Kwaliteit van de zorgorganisatie
4.
Deelname aan de samenleving
4. Zorginhoudelijke kwaliteit en veiligheid
5.
Persoonlijke ontwikkeling
6.
Materieel welzijn
Kwaliteit van leven wordt getoetst door ervaringen van
7. Zelfbepaling
cliënten te meten in de z.g. CQ index.
8. Belangen
Zorginhoudelijke kwaliteit en veiligheid worden gemeten in de meting zorginhoudelijke indicatoren.
Thema’s mbt zorgvoorwaarden:
De inspectie toetst vooral op het bestaan van een
1.
kwaliteitssysteem, samenhang in de organisatie,
2. Cliëntveiligheid
kwaliteit van de zorgverleners en de kwaliteit van de
3.
Kwaliteit van medewerkers en organisatie
organisatie.
4.
Samenhang in de zorg en ondersteuning
Zorgafspraken en ondersteuningsplan
De metingen in de VG staan ter discussie, er wordt in den lande gezocht naar adequate instrumenten
40
Bijlage 4 Geraadpleegde literatuur en bronnen Actiz (2010), Naar autonomie, verbondenheid en een gezond leven. Een nieuwe ambitie voor de langdurige zorg; Utrecht Actiz (2011). Position Paper Stappen zetten naar toekomstbestendige ouderenzorg, juni 2011, Actiz, Utrecht Burg, van E. (2011), Beleidsbrief ‘Gedeelde Zorg, Gedeelde Verantwoordelijkheid, gemeente Amsterdam 18 april 2011, Amsterdam Burg, van E. (2011), Reactie op Programmabrief Langdurige Zorg van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten – Hyllner, gemeente Amsterdam, Amsterdam Horizonline (website) (2011), Ontwikkeling aantal ouderen per profiel in Amsterdam, 2010-2030 Plexus/BKB (2010), Publieksrapport Meer tijd voor de Cliënt, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Breukelen/Amsterdam Schippers, A, Hooghiemstra, T. Schalk, P. (2010), Evaluatie Fusie Amsta, Onderzoeksrapportage 2010, Amsta, Amsterdam Veldhuijzen Van Zanten- Hyllner, M.L.L.E (2011), Programmabrief Langdurige Zorg, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Den Haag Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (2007), Visiedocument Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, Utrecht Informatie van diverse websites: www.invoorzorg.nl www.zorgvoorbeter.nl www.vilans.nl www.vgn.nl www.vng.nl www.actiz.nl
41
42
43
44
