DIABETESEDUCATIE “DOEN WE HET GOED?!” DE ONTWIKKELING EN VALIDERING VAN EEN MEETINSTRUMENT TER EVALUATIE VAN DE EFFECTIVITEIT VAN DIABETESEDUCATIE BINNEN DE 2de LIJN VEERLE DUPREZ MARC DE SPIEGELAERE MARLEEN DE POVER DIMITRI BEECKMAN BACHELOR IN DE VERPLEEGKUNDE, ARTEVELDEHOGESCHOOL PROJECT GEFINANCIERD DOOR COMPAHS FONDS EN PWO-MIDDELEN ARTEVELDEHOGESCHOOL Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
1
PROBLEEM? • •
Diabetes = belangrijke impact voor patiënt/omgeving/maatschappij. Recente evolutie in de behandeling van diabetes
•
Zelfmanagement krijgt centrale rol: o Leefstijl (medicatie, voeding, beweging, opvolging afspraken) o Aangepaste houding bij ontregeling glycemie o Detectie en preventie van complicaties o Optimaal gebruik van gezondheidsvoorzieningen Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
2
PROBLEEM? •
•
•
Gezondheidsgedrag: o Bepalend voor het welzijn en de gezondheid van de patiënt o Afhankelijk van vele factoren o Vraagt belangrijke aanpassingen door de patiënt Diabetes vereist een levenslange, dagelijkse actieve bijdrage van de patiënt Diabetici worden ondersteund door educatieprogramma’s: o o o o
Informeren Instrueren Motiveren Ondersteunen
Plaats hierover uw logo
Bijbrengen van kennis en vaardigheden om tot adequaat selfmanagement te komen Belang van sociale ondersteuning en empowerment
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
3
PROBLEEM? •
Ondanks poliklinische zorg en optimale (medische) behandeling toch probleem met zelfmanagement
•
Oorzaken? o Patiënt o Behandeling o Zorgverleners o Gezondheidszorg
•
De effectiviteit van deze educatie wordt slechts beperkt geëvalueerd (Vermeire et al, 2005; Eigenmann et al., 2009, …)
•
De impact van educatie op patiënten outcomes blijft onduidelijk o
Mogelijke reden: te beperkte overeenstemming in vooropgestelde patiëntendoelen/outcomes
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
4
DOEL • •
Ontwikkeling en evaluatie van een evaluatie instrument voor educatie van diabetici binnen de tweede lijn. Aanzet tot kwaliteitstoets voor educatieprogramma’s
•
Vervolg onderzoek op pilootproject in samenwerking met het A.Z. Maria Middelares (Gent) o Ontwikkeling van de eerste versie van de vragenlijsten o Eerste inhoudelijke validering door experts o Proefinterviews bij 15 diabetespatiënten
•
Onderzoek in 3 conventiecentra in Vlaanderen
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
5
DOEL Wat willen we concreet met dit instrument kunnen meten? o Het effect van educatie op kennis en inzicht in de aandoening en het regime o Het effect van educatie op het gevoel van eigen effectiviteit van de patiënt o Het effect van educatie op het zelfzorgvermogen o De mate van tevredenheid over de hulpverlening
Aandachtspunten van uit het werkveld: o Lage complexiteit o Bruikbaarheid/hanteerbaarheid Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
6
ONDERZOEK
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
7
ONDERZOEK Fase 1: Pilootproject – instrument design 1. 2. 3. 4.
Literatuurstudie
Kennis Eigen effectiviteit Zelfzorggedrag Tevredenheid
Eerste inhoudelijke validering 1. Diabetesexperten 2. Patiënteninterviews
Onderzoek i.s.m. AZ Maria Middelares – Gent in het kader van een Bachelorproef Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
ONDERZOEK Fase 2: Instrument verfijning Uitbreiding + update literatuurstudie
1. Kennis (25 items) 2. Eigen effectiviteit
(32
items)
Delphiprocedure (2 rondes) 1. 2. 3. 4. 5.
Endocrinologen (n=2) Huisartsen (n=2) Podoloog (n=1) Diëtisten (n=2) Diabetes educatoren (n=6)
Evaluatie van: 1. Inhoudelijke relevantie en correctheid 2. Begrijpbaarheid van de vragen/items 3. Lay-out en structuur
Plaats hierover uw logo
3. Zelfzorggedrag (30 items) 4. Tevredenheid (36 items)
Content Validity Index (CVI) • •
Ronde 1: 0.71 – 0.93 Ronde 2: 0.95 – 1.00
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
ONDERZOEK Fase 3: Psychometrische evaluatie (188 patiënten – 3 conventiecentra – post enquête)
Plaats hierover uw logo
IM = 0.54 – 0.89 DI = 0.10 – 0.68
Itemvalidering 1. Item moeilijkheid (IM) 2. Discriminatie index (DI)
• •
Constructvaliditeit
Bevestiging known groups
Betrouwbaarheid
Interne consistentie (Cronbachs α > 0.80)
1. 2. 3. 4.
Kennis (21 items) Eigen effectiviteit (32 items) Zelfzorggedrag (30 items) Tevredenheid (36 items) 2 Vlaamse Onderzoeksdag, 38 ste
ste
Week, Oostende, 23 maart 2012
RESULTATEN Wie participeerde aan het onderzoek?
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
11
RESULTATEN •
Kennisinstrument o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 21-item multiple-choice kennis instrument bestaande uit 2 thema’s: 1.Glycemie controle 1. Wat (niet) te doen bij hypoglycemie? 2. Oorzaken van hypoglycemie? 3. Impact van stress? 4. Gevolgen van ziekte/infectie? 5. Bewaren van insuline? Waar? Hoe? Aandachtspunten? 6. Ontbijten of niet? 7. …
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
12
RESULTATEN •
Kennisinstrument: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 21-item multiple- choice kennis instrument bestaande uit 2 thema’s: 1.Glycemie controle 2.Medisch- sociale aspecten 1. Symptomen bij optreden van complicatie (vb. nierschade) 2. Wat te doen bij zwangerschap? 3. Stoppen met roken? 4. Meten HgbA1c? 5. Specifiek rijbewijs nodig? Wat met verzekering? 6. …
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
13
RESULTATEN •
Kennisinstrument: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 21-item multiple- choice kennis instrument bestaande uit 2 thema’s: 1.Glycemie controle 2.Medisch- sociale aspecten o Scores van Type I diabetici > Type II diabetici (80% vs. 60%) (P<0.001) o Moeilijkheid van de vragen tussen 0.54 en 0.89 o Goed discriminerend vermogen van de items
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
14
RESULTATEN •
Eigen effectiviteit: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 32 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 2 thema’s: 1. Behandeling en therapietrouw 1. Interpretaie van de glycemie 2. Coderen glycemietoestel 3. Aanpassen glycemie aan specifieke omstandigheden 4. Aanvoelen hyper/hypoglycemie + acties ondernemen 5. Glycemie prikken 6. Registreren 7. …
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
15
RESULTATEN •
Eigen effectiviteit: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 32 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 2 thema’s: 1. Behandeling en therapietrouw 2. Leefstijl 1. Bereiden van gezonde voeding 2. Tijdstippen van voeding 3. Raadplegen van zorgverleners 4. Consultaties met arts/verpleegkundige/… opvolgen 5. Gewicht 6. Voetcontrole 7. Stress
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
16
RESULTATEN •
Eigen effectiviteit: – Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering – 32 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 2 thema’s: 1. Behandeling en therapietrouw 2. Leefstijl
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
17
RESULTATEN •
Zelfzorg: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 30 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 3 thema’s: 1. Voeding 1. Eten en drinken tijdens feestje 2. Vetgehalte aanwezig in voeding 3. Snacks 4. Aankopen
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
18
RESULTATEN •
Zelfzorg: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 30 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 3 thema’s: 1. Voeding 2. Behandeling 1. Aandachtspunten bij medicatie inname 2. Behandeling bij koorts 3. Voetcontrole 4. Lichaamsgewicht 5. Oogcontrole bij oogarts 6. …
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
19
RESULTATEN •
Zelfzorg: o Zeer goede resultaten voor inhoudsvalidering o 30 items (te beoordelen via 5 punts Likertschaal) ingedeeld in 3 thema’s: 1. Voeding 2. Behandeling 3. Leefstijl 1. Sporten 2. Tabak 3. Meten van glycemie in aanwezigheid van anderen 4. Diabetespas 5. …
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
20
RESULTATEN •
Zelfzorg:
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
21
DISCUSSIE • • • •
Eén instrument om effectiviteit van diabeteseducatie na te gaan Steeds hoge interne consistentie (α > 0.70) = samenhang van de vragenlijst Ontwikkeling = arbeidsintensief proces Discriminerend vermogen: o Type 1 diabetespatiënten hogere mate van kennis dan type 2 diabetespatiënten (juiste groepsidentificatie van het instrument) o Verhoogde mate van steun verhoogt het gevoel van eigen effectiviteit o Zelfzorggedrag is hoger bij type 1 patiënten (zoals theoretisch te verwachten)
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
22
EN
NU?
•
Mogelijkheid om knelpunten inzake kennis en gedragbepalende factoren bij diabetici te identificeren: o Voor educatie o Na educatie (effect?)
•
Brede toepassingsmogelijkheden voor de evaluatie van bestaande educatieprogramma’s binnen ziekenhuizen Methodologie van instrumentontwikkeling toepasbaar voor andere chronische aandoeningen
•
Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
23
EN •
•
NU?
Verspreiding van het instrument Onderwijs: basisopleiding en specialisatie opleidingen Congressen Publicaties Digitalisering van het instrument … Opzetten van vervolgonderzoek Validering bij grotere patiëntengroepen Onderzoek naar de stabiliteit van de instrumenten (test-hertest) Koppeling van resultaten aan klinische parameters (bloed glucose Hgb A1c) Effect van educatie meten (pre-post) Detecteren van verschillen tussen diverse educatievormen … Plaats hierover uw logo
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
24
DIABETESEDUCATIE “DOEN WE HET GOED?!” DE ONTWIKKELING EN VALIDERING VAN EEN MEETINSTRUMENT TER EVALUATIE VAN DE EFFECTIVITEIT VAN DIABETESEDUCATIE BINNEN DE 2de LIJN VEERLE DUPREZ MARC DE SPIEGELAERE MARLEEN DE POVER DIMITRI BEECKMAN BACHELOR PROJECT Plaats hierover uw logo
VERPLEEGKUNDE, ARTEVELDEHOGESCHOOL GEFINANCIERD DOOR COMPAHS FONDS EN PWO-MIDDELEN ARTEVELDEHOGESCHOOL IN DE
2ste Vlaamse Onderzoeksdag, 38ste Week, Oostende, 23 maart 2012
25
