Doelgroepen onderzoek 2009

Doelgroepen onderzoek 2009 Boeddhistische Omroep Stichting Rapport / Vertrouwelijk

Datum / 24 augustus 2009 Status / Definitief Van / Marie-Louise Klerkx / Paul Hek

Doelgroepen onderzoek 2009

Inhoudsopgave

1

Inleiding .................................................................................................... 3 1.1 ......... Achtergrond .................................................................................. 3 1.2 ......... Doelstelling ................................................................................... 3 1.3 ......... Opzet en methode .......................................................................... 4 1.4 ......... Respondenten selectie .................................................................... 4 1.5 ......... Rapportage ................................................................................... 5

2

Conclusies en aanbevelingen ......................................................................... 6 2.1 ......... Conclusies..................................................................................... 6 2.2 ......... Aanbevelingen ............................................................................... 9

3

Algemene bevindingen ............................................................................... 11 3.1 ......... Profielen Algemeen ....................................................................... 11 3.2 ......... Profiel 1: Overtuigde Boeddhist ...................................................... 14 3.3 ......... Profiel 2: Praktijk Boeddhist ........................................................... 17 3.4 ......... Profiel 3: Oosterse religie geïnspireerd ............................................. 19 3.5 ......... Profiel 4: Spiritueel geïnteresseerd .................................................. 22 3.6 ......... Religies en levensbeschouwingen .................................................... 25 3.7 ......... Pad tot boeddhisme ...................................................................... 28 3.8 ......... Mediagedrag en boeddhisme .......................................................... 29 3.9 ......... BOS en de programmering............................................................. 34 3.10 ....... Website BOS ............................................................................... 40 3.11 ....... Website BodhiTV .......................................................................... 42

4

Bijlage ..................................................................................................... 45

NPO-Bedrijfsvoering / MediaOnderzoek en Advies

pagina 02


1

1.1

Inleiding

Achtergrond De aanleiding tot het onderzoek is tweeledig. Enerzijds moeten in 2009 de nieuwe concessieaanvragen voor de 39f omroepen gereed zijn en daarnaast is 2010 het 10de jaar van uitzending voor de BOS. Bij de aanvraag van de uitzendconcessie zal de BOS opnieuw de omvang van haar achterban moeten aangeven. Dat zal gebeuren aan de hand van schattingen van de bij de verschillende in Nederland actieve boeddhistische gemeenschappen (sangha’s) aangesloten leden. Tegelijkertijd moet onderkend worden dat dit niets zegt over het belang van het boeddhisme in de levensbeschouwelijke oriëntatie van autonome en allochtone Nederlanders. Iedereen lijkt er immers over eens te zijn dat Nederland weliswaar ontkerkelijkt maar dat er tegelijkertijd ook een heropleving is van de belangstelling voor religie en levenbeschouwing als bronnen van zingeving en ethiek. Maar wel een belangstelling die niet langer exclusief is. De toegenomen mondialisering en individualisering heeft ook op dit terrein haar effecten en er lijkt sprake van wat wel wordt genoemd ‘levensbeschouwelijke bricolage’. De term bricolage wijst op het feit dat men woorden, begrippen en praktijken uit de traditie(s) herschikt in de individuele zoektocht (praktijktheorie). Dit lijkt enerzijds evident en anderzijds problematisch: men kan immers niet iedereen over een kam scheren.

1.2

Doelstelling Met het onderzoek wil de BOS: 1. verdere verdieping geven aan de these dat er sprake is van een transformatie van religie; 2. inzicht geven in hoe deze transformatie bij voor de BOS relevante doelgroepen plaatsvindt; 3. relevante inzichten vergaren voor de verdere ontwikkeling van haar positionering en het programmabeleid.


pagina 03


1.3

Opzet en methode Ter voorbereiding op de groepsdiscussies zijn twee diepte-interviews van 1,5 uur met experts op het gebied van boeddhisme ingepland. Vervolgens zijn acht focusgroep discussies van 2,5 - 3 uur met vier verschillende doelgroepen, dus twee focusgroepen per doelgroep, uitgevoerd. De doelgroepen zijn voorafgaand aan het onderzoek ingedeeld op mate van toewijding, praktijk toepassen en kennis opnemen. Tijdens het onderzoek zal gekeken worden of deze indeling gerechtvaardigd is en hoe de groepen in houding en gedrag van elkaar verschillen zodat er een antwoord geformuleerd kan worden op de hoofdvraag. Voor de opdrachtgever bestond de gelegenheid om mee te kijken met het onderzoek. Dit gebeurde vanuit een andere kamer via een gesloten videocircuit. De onderzoekssessies zijn vastgelegd op DVD en videobanden. De opnamen blijven eigendom van MediaOnderzoek & -Advies.

1.4

Respondenten selectie Voor het onderzoek zijn personen uitgenodigd tussen de 20-65 jaar die in meer of mindere mate geïnteresseerd zijn in het boeddhisme/ Oosterse religies. Per groep is rekening gehouden met een spreiding naar geslacht en leeftijd. De deelnemers zijn onderverdeeld in de volgende vier doelgroepen: -

Twee groepen van 3 uur met vier respondenten, zgn. geïnitieerde Boeddhisten (geen monniken) die bewust een keuze (toevlucht) genomen hebben tot het boeddhisme.

-

Zes groepen van 2,5 uur met zes respondenten per groep met de volgende kenmerken: o

Praktijk toepassen: ze passen de Leer van het boeddhisme in de praktijk toe, volgen van onder andere cursussen met betrekking tot het boeddhisme, zelfontwikkeling en dergelijke, maar zijn (nog) niet geregistreerd als Boeddhist.

o

Kennis over het boeddhisme opnemen: ze zijn (gedeeltelijk) bekend met de Leer van het boeddhisme, maar passen de kennis (nog) niet actief toe. Ze staan er wel voor open. Ze volgen eventueel ook cursussen over zelfontwikkeling en dergelijke.


pagina 04


o

Oosterse religie oriënterend: ze zijn geïnteresseerd in de verschillende Oosterse religies waarbij zij (toevallig) het boeddhisme tegen kunnen komen. Lezen onder andere Happinez, Yoga en soortgelijke tijdschriften en boeken.

1.5

Rapportage Dit rapport bevat de conclusies, aanbevelingen en algemene bevindingen. De resultaten van kwalitatief onderzoek zijn indicatief van aard en kunnen niet zonder meer gekwantificeerd worden voor de gehele populatie. Dankzij het inzicht in de achtergronden van motivaties en meningen geeft dit type resultaten richting aan het denken, waardoor strategische en tactische beslissingen gefundeerd genomen kunnen worden. Voor dit onderzoek zal een grootschalig vervolgonderzoek plaatsvinden ter kwantificering van de resultaten. Naast de Marie-Louïse Klerkx en Paul Hek van de afdeling MediaOnderzoek &-Advies heeft tevens Ineke Graumans als freelancer aan dit project (veldwerk en rapportage) gewerkt.


pagina 05


2

2.1

Conclusies en aanbevelingen

Conclusies

Profielen Op basis van de mate van toewijding aan het boeddhisme en aan praktische toepassing en kennis van het boeddhisme zijn er vier duidelijk te onderscheiden doelgroepen voor de BOS, te weten: -

‘Overtuigde Boeddhisten’: hebben bewust gekozen voor een specifieke stroming binnen het boeddhisme, en veelal ook toevlucht genomen. Groeien en ontwikkeling binnen het boeddhisme zijn belangrijk en hebben een grote impact op het dagelijkse leven (veel tijd aan besteden, bewust leven).

-

‘Praktijk Boeddhisten’: benaderen het boeddhisme algemener en eclectisch. Ze zijn minder strikt en zwaar in de Leer van Boeddha en de doelen die ze stellen zijn meer ‘alledaags’. Ondanks dat men zichzelf boeddhist noemt, kan de committent op de buitenwereld minder sterk overkomen dan men deze zelf ervaart. De impact op de het dagelijkse leven is groot.

-

‘Oosterse religie geïnspireerden’: zoeken serieuze verdieping in Oosterse levensbeschouwing, waaronder het boeddhisme. Ze kijken wat ze kunnen gebruiken en hanteren daarbij een eigen interpretatie van de Leer van Boeddha. De kennis van het boeddhisme is meestal niet diepgaand. Het boeddhisme geldt als inspiratie en biedt concrete richtlijnen. Men doet individueel ‘zijn best’ om ‘bewust’ en ‘beter’ te leven waarop concrete richtlijnen uit het boeddhisme van invloed zijn.

-

‘Spiritueel georiënteerden’: zijn geïnteresseerd in de spirituele wereld en op zoek naar wat het beste bij hen past. De basis wordt vaak gevormd door de religieuze christelijke achtergrond die (nog) niet is achtergelaten en meer impact heeft dan het boeddhisme. De kennis over het boeddhisme is zeer beperkt en komt niet altijd overeen met de werkelijkheid.


pagina 06


Ontwikkeling religies en levensbeschouwingen Er is een toenemende interesse in zingeving en spiritualiteit buiten de traditionele geloofsrichtingen. -

De huidige tijdgeest biedt ruimte voor een meer individuele, een vrijere en minder strikte invulling hiervan.

-

Kennis tot andere vormen van religie en levensbeschouwing wordt toegankelijker door internet.

Het boeddhisme past heel goed bij die huidige individualistische tijdgeest en toenemende interesse in zingeving en spiritualiteit. Het boeddhisme is hip, vanwege de betekenis maar ook ter decoratie. De aantrekkelijkheid van het boeddhisme ten opzichte van andere stromingen is gebaseerd op de overtuiging dat de ontwikkeling uit jezelf moet komen. De verantwoordelijkheid ligt bij jezelf waarbij men de kennis naar eigen inzicht kan toepassen. Tolerantie, gelijkheid en mededogen zonder hogere macht, dogma’s en regels spelen hierbij een belangrijke rol. Mediagedrag en boeddhisme Voor het verkrijgen van (algemene) informatie over het boeddhisme is het internet het belangrijkste medium. Boeken komen daarbij op de tweede plaats. Televisie wordt minder en voornamelijk selectief bekeken en speelt zo een mindere rol. -

Internet: wordt intensief gebruikt voor het zoeken van informatie, gericht of al surfend. Daarnaast voor communicatie: met name e-mail en netwerken. Afhankelijk van het profiel zoekt men op de eigen stroming of zoekt men meer algemeen en breder op spiritualiteit. Er is behoefte aan overzicht (samenvatting, uitleg) in de grote hoeveelheid informatie die nu geboden wordt.

-

Televisie: er bestaat een algehele behoefte aan verdieping, zingeving en meer achtergrondinformatie, met name in de vorm van documentaires. Het huidige aanbod is, in perceptie, oppervlakkig en te populair ingestoken.

Boeddhistisch Omroep Stichting, BOS De BOS is onbekend qua naam, doelstelling en programmering. Er bestaat echter ruimschoots interesse en behoefte aan een duidelijke profilering van de BOS en haar programma’s, in alle profielen. Het uitzendtijdstip en de geringe zendtijd zijn zwakkere punten van de BOS. Deze zijn overkombaar voor de doelgroepen omdat ze mogelijkheden zien om via het internet


pagina 07


terug te kijken of programma’s eventueel opnemen. Echter, deze zwakkere punten worden versterkt door de onzichtbaarheid van de BOS.

Programmering BOS De huidige programma’s, met name de documentaires, worden positief beoordeeld. Men verwacht van de BOS vooral informatieve programma’s, gericht op bewustwording, verdieping en uitbreiding van kennis ten aanzien van spiritualiteit in brede zin. Oppervlakkigheid en een populaire insteek worden niet gewaardeerd. Gewenste kenmerken voor de BOS en de programma’s zijn: -

Identificeerbaar: gewone mensen

-

Toepasbaar: niet zweverig

-

Laagdrempelig: niet afschrikken, voor iedereen

-

Brede insteek: verschillende stromingen en culturen

Website BOS Ondanks dat de website van de BOS onbekend is en niet makkelijk vindbaar via Google, bestaat er zeker interesse in de website en sluit de geboden inhoud aan bij een behoefte aan informatie over het boeddhisme, de BOS en de programmering. -

Slechts enkelen zijn bekend met de website van de BOS. De rest had er nog niet van gehoord maar is zeker geïnteresseerd door de informatie over de programmering en uitleg over het boeddhisme.

-

De inhoud van de website spreekt aan: het geeft de gewenste achtergrond informatie over de programma’s, de onderwerpen zijn interessant en het archief biedt een goed alternatief (naast uitzendinggemist.nl) als men niet in staat was de programma’s op tv te zien.

-

De vormgeving en presentatie worden echter niet altijd aantrekkelijk bevonden (te zakelijk en onoverzichtelijk).

Website BodhiTV Voor de website van BodhiTV geldt hetzelfde als voor de BOS website: onbekend maar er bestaat zeker interesse voor de geboden onderwerpen. -

Het doel van de website en de doelgroep zijn niet in één oogopslag duidelijk. Daarnaast is de naam ‘BodhiTV’ onduidelijk en vertelt deze de bezoekers niet wat ze kunnen verwachten en wat het betekent.

-

De onderwerpen zijn niet alleen interessant voor jongeren, maar lijken aansprekend voor alle profielen.

-

De vormgeving heeft een polariserende respons: aantrekkelijk en leuke onderwerpen die aanzetten tot doorklikken aan de ene kant en zeer


pagina 08


onoverzichtelijk aan de andere kant. Met name de jongeren geven een voorkeur voor een ontwerp dat kleuriger, hipper, speelser is, met minder tekst en met eyecatchers.

2.2

Aanbevelingen Op basis van het onderzoek worden de volgende aanbevelingen voor de BOS gedaan:

Profilering BOS -

Creëer naamsbekendheid voor de BOS en bekendheid over de programmering, de BOS website en de website van BodhiTV.

-

Zorg dat de BOS website en die van BodhiTV vindbaar zijn.

-

Profiteer van de huidige tijdgeest. Buit uit dat het boeddhisme hip is, zonder te vervallen in oppervlakkigheid en commerciële uitbuiting.

-

BOS kan in een behoefte voorzien die andere omroepen laten liggen. Speel in op de brede behoefte aan informatieve en serieuze programma’s over bewustwording, zingeving en spiritualiteit, over religies en levensbeschouwingen.

-

Internet kan voor de BOS een belangrijke stap voorwaarts zijn: TV kijken via internet naar eerdere uitzendingen via het archief of via ‘uitzending gemist’ kan het zwakke punt van het uitzendtijdstip (deels) opheffen.

Programmering BOS -

Pas de gewenste kenmerken als eisenpakket aan de programmering toe: identificeerbaar, toepasbaar, laagdrempelig, brede insteek. Vermijd oppervlakkigheid of een te populaire insteek.

-

In tegenstelling tot andere levensbeschouwelijke omroepen moet de BOS vooral kiezen voor een overkoepelende insteek: multicultureel, -religieus, levensbeschouwelijk.

-

Voorzie ook in de (serieus boeddhistische) behoeften van Profiel 1 die soms afwijken van de andere profielen.

-

Zoek naar een gezicht voor de BOS dat ook jongeren aan zal spreken.


pagina 09


Mogelijke programma suggesties: -

Een programma meer gericht op jongeren. Denk aan een Arie Boomsma met On-topic. Snijd daarbij onderwerpen als ‘Seks voor het huwelijk’ aan en probeer weg te stappen van een gepercipieerd “kale-kop-imago” van boeddhisten.

-

Een Oosterse tegenhanger van ‘Ik vertrek’ waarbij mensen bijvoorbeeld in Goa gaan wonen of een portret maken van mensen die naar Azië emigreren.

-

Ga contacten met het bedrijfsleven aan: breng ethische bedrijfsvoering in tijden van crisis, meditatie op de werkvloer, ed. in beeld.

-

Een programma als ‘Hoe leeft een echte monnik?’, een portret van buitenlandse monniken in Nederland.

-

Tijdschrift in TV vorm: gebruik de toegankelijkheid van een Happinez, Mind, Flow of Psychologie en zet dat om in een programma, bijvoorbeeld met een magazinefunctie met elke 5-10 minuten een ander item.

-

Een ‘spirituele avond’ over het uitleggen van dromen, shakra’s, en dergelijke. Reisprogramma’s met sociaal maatschappelijke onderwerpen, uitleg over de geschiedenis van een land, de invloed van het boeddhisme daar, hoe een klooster is ontstaan, en dergelijke.

-

Een documentaire over (stilte-)retraites of interviews met mensen die daarin geweest zijn en mensen te laten meebeleven wat het met mensen kan doen.

Websites BOS en BodhiTV -

Zorg voor bekendheid en vindbaarheid van beide websites.

-

Behoud wat gewaardeerd wordt en buit dat verder uit: de onderwerpen, filmpjes en achtergrondinformatie van programma’s.

-

Gebruik de BOS website actief om meer aandacht te generen voor de programma’s van de BOS.

-

Zinspeel op de aanwezigheid van het archief op de BOS website, een belangrijke troef in het binnenhalen van gebruikers.

-

Pas de vormgeving aan aan de doelgroep: het moet in één oogopslag duidelijk zijn waar de website voor staat en voor wie deze bedoeld is.

-

Speel in op de behoefte tot overzicht, samenvatting en uitleg op internet: neem een voortrekkersrol hierin als het gaat om spiritualiteit algemeen en boeddhisme in het bijzonder.

-

Overweeg een andere naam voor BodhiTV.

-

Schep helderheid in waar de grens ligt tussen onderwerpen voor de BOS website en die voor de website van BodhiTV. Krijg scherp wat het bestaansrecht is van BodhiTV ten opzichte van de BOS website: ligt dit in de benadering (lay-out), in de inhoud (er is nu overlap) of in beiden?


pagina 10


3

3.1

Algemene bevindingen

Profielen Algemeen

Hypothetisch uitgangspunt van het onderzoek is dat er sprake is van vier verschillende doelgroepen voor de BOS, ingedeeld op mate van toewijding, praktische toepassing en kennis. Zij vormen de verschillende lagen tot het boeddhisme. De vooraf geformuleerde doelgroepen zijn:

-

Boeddhisten: geïnitieerd/ ‘geregistreerd’ als boeddhist, monniken en leraren worden niet meegenomen in deze doelgroep.

-

Praktijk gericht: passen de Leer van Boeddha toe, volgen cursussen, maar zijn (nog) niet geregistreerd als boeddhist.

-

Kennis opnemen: zijn bekend met Leer maar passen deze niet actief toe, volgen eventueel cursus(-sen) voor zelfontwikkeling.

-

Oosterse religies georiënteerd: oriënteren zich op Oosterse religie en zijn het boeddhisme hierbij eventueel tegengekomen. Ze doen eventueel aan yoga, meditatie.

De indeling in vier doelgroepen op grond van deze kenmerken blijkt grotendeels gerechtvaardigd, maar vereist na onderzoek aanscherping en aanpassing. De indeling is als volgt:

-

Profiel 1: Overtuigde Boeddhist: bewust gekozen voor het boeddhisme. Diep in het boeddhisme, zowel in theorie als praktijk.

-

Profiel 2: Praktijk Boeddhist: niet geregistreerd als boeddhist, maar passen Leer van Boeddha wel toe. Het heeft vooral een praktisch insteek.

-

Profiel 3: Oosterse religie geïnspireerde: serieuze verdieping in Oosterse levensbeschouwingen waaronder boeddhisme. Willen niet in één hokje geplaatst worden, gebruiken wat bij hen past.

-

Profiel 4: Spiritueel georiënteerde: oriënterend bezig met spiritualiteit, religies en levensbeschouwingen in het algemeen, waaronder het boeddhisme.


pagina 11


In onderstaand figuur zijn de profielen als lagen binnen het boeddhisme in Nederland in relatie tot elkaar weergegeven:

De bovenste laag staat voor de monniken en leraren binnen het boeddhisme omdat zij de hoogste mate van toewijding, kennis en praktijk toepassen weerspiegelen. De vier lagen die volgen staan voor de vier profielen die in paragraaf 3.2 tot en met 3.5 verder uitgewerkt zijn. Hoe dichter bij de ‘top’ hoe groter de toewijding, kennis en praktijktoepassing. In de onderstaande tabel zijn verschillende elementen met betrekking tot deze indeling beschreven.

Instappen en

Er lijkt niet altijd sprake te zijn van een vast pad binnen het

toewijding

model waarbij de toewijding tot het boeddhisme toeneemt en waarbij men begint bij Profiel 4 en dan automatisch richting Profiel 1 schuift. Men kan ‘instappen’ in alle vier de profielen. De een legt een langere weg en zoektocht af en schaaft keuzes steeds bij (van Profiel 4 tot 1). De ander komt per toeval met het boeddhisme in aanraking en committeert zich van het één op het andere moment volledig (instap bij Profiel 2 of 1). In het algemeen is men tevreden met het profiel waar men in zit. Dit neemt niet weg dat men wel open staat voor persoonlijke groei en ontwikkeling (wat kan betekenen dat men van profiel verandert), maar de planning hierin ligt niet vast.


pagina 12


Diversiteit

De diversiteit binnen de vier lagen is groot. Dat het geen homogene lagen zijn komt omdat er meerdere boeddhistische stromingen bestaan die het anders aanpakken, het kennisniveau over het boeddhisme, de dagelijkse toepassing en de mate van invloed op gedrag dan wel door het hoogste doel dat men nastreeft.

Solitair

Boeddhisme blijkt in alle lagen vooral een individuele en solitaire aangelegenheid en wel op twee manieren. Ten eerste, men is meestal thuis en alleen bezig met het boeddhisme. Meditatie, chanten, studeren, zoeken naar informatie, uitvoeren van opdrachten en oefeningen voert men individueel uit. Ten tweede, ieder ontwikkelt zijn eigen manier om invulling te geven aan het boeddhisme en hoe toe te passen in het dagelijkse leven.

Theorie en

Bij de lagen waar de toewijding minder sterk aanwezig is, is

praktijk

men ook minder strikt in de leer en wordt de praktijk belangrijker dan de theorie. Personen die behoren tot Profiel 1 pogen zo strikt en volledig mogelijk te leven volgens de leer van hun leider/ meester/ lama en verdiepen zich hier ook in. Naarmate de afstand tot de kern (de monniken en leraren) groter wordt, wordt men meer eclectisch: men maakt een keuze op basis van wat men concreet kan gebruiken, zowel uit het boeddhisme als andere stromingen en laat de rest weg. Andersom werkt het ook. Naarmate de affiniteit en toewijding sterker is ten opzichte van de andere lagen, is er ook sprake van toenemende kennis over het boeddhisme en van het bijpassende vocabulaire.

Doel

Het te bereiken (hoogste) doel in het leven wordt minder ‘hoogdravend’, basaler en praktischer als de toewijding lager is. Zo streeft men in Profiel 1 naar verlichting en bevrijding. Andere (lagere) doelen zijn verdieping, rust en ontplooiing tot ‘je best doen om kwalitatief beter te leven’.

Religieuze

Opvoeding en religieuze achtergrond vormen een gegeven, een

achtergrond

feit uit het verleden, waar men al dan niet iets mee kan doen. Boeddhisme is daarentegen gebaseerd op vrije keuze die veelal op latere leeftijd (20+) wordt gemaakt.


pagina 13


In Profiel 1 heeft men afstand genomen van de religieuze achtergrond. In de andere lagen bestaat er nog wel ruimte voor andere religies of levensbeschouwelijke stromingen die naast het boeddhisme beoefend worden. In het algemeen wil men niet oordelen over andere stromingen of religies.

3.2

Profiel 1: Overtuigde Boeddhist

Toewijding Alle deelnemers zijn zeer gecommitteerd en gedreven in hun beleving en uitoefening van het boeddhisme. Praktisch allemaal hebben ze ‘toevlucht genomen’ of een andere vorm van registratie of initiatie afgelegd. De keuze voor het boeddhisme is een serieuze aangelegenheid voor hen. De term ‘toevlucht nemen’ blijkt niet altijd een bekende term en samen te hangen met specifieke stromingen binnen het boeddhisme. Andere aanduidingen zijn ‘geraakt worden’, ‘je heil vinden’, ‘innerlijke toekenning’ en ‘gelofte afleggen’. Soms wordt de term ook gebruikt als initiatie in het begin van toetreding waarna men aan het begin van de weg staat.

“…Een formaliteit, als je het in je hart sluit en zo leeft…” - man 46 (1)

Allen hebben een bewuste keuze gemaakt voor één bepaalde stroming en een leraar, meester of lama. Deze keuzes lopen sterk uiteen: van Tibetaanse Boeddhisme waarbij individueel gekozen is voor verschillende lama’s, Nichiren Boeddhisme tot Zen Boeddhisme en verschillende stromingen binnen Theravada. Men kijkt erg op tegen de leraar of meester. Deze wordt met veel zorg ‘uitgezocht’ en acceptatie door de leraar is een mijlpaal.

Allen streven naar bewuste ontwikkeling en groei. Men wil het kennisniveau continu verhogen, oefeningen meer en steeds beter beheersen, en men streeft naar een toenemende invloed van het boeddhisme op het dagelijks leven. Theorie is, naast de praktijk, erg belangrijk.

Allen zijn er zeer van overtuigd dat de keuze die zij gemaakt hebben voor en binnen het boeddhisme de juiste weg voor hen is. Er is geen weg terug en men wil ook niet terug.


pagina 14


Men wil verder tot het hoogste gestelde doel is bereikt. In dit leven of een volgend leven.

“…Ik heb de waarheid gezien in boeddhisme, dat kan je niet meer ontkennen…” - man 46 (1) “…Voor mij is het goed omdat ik een denker ben… je hebt de wijsheid nodig, doordringen in de stof, de materie.. ik ga retraite houden… ik ben blij dat het op mijn pad kwam.. ik wil mijn leven wijden aan dharma…” - vrouw 27 (1)

De keuze voor het boeddhisme lijkt vaak gedreven door een negatief moment of levensfase, door depressie of eenzaamheid. Maar kanttekening hierbij is dat dit wellicht meestal het geval is bij religies.

Doel Alleen binnen dit profiel is sprake van een ‘hoger’ doel waar men allemaal naar streeft en aan werkt en daarnaast een ‘dagelijks’ doel. Hoogste doelen zijn vaak abstracter dan in andere profielen en moeilijk te bereiken, het vereist training en kennis. Door deze hoogste doelen komen de deelnemers soms over als zeer op zichzelf gericht. Afhankelijk van de gekozen stroming wordt het hoogste doel verschillend omschreven: ‘verlichting’, ‘bevrijding’, ‘het Nu-bewustzijn’ of ‘leegte’.

“…Einddoel is dat je altijd in elke situatie in het hier en nu aanwezig kunt zijn…mensen die constant in het hier en nu zijn, zijn volmaakt gelukkig…” - man 55 (1) “…Ik heb niet de illusie om in dit leven verlicht te raken…in dit leven is mijn einddoel ervoor te zorgen dat ik in mijn volgend leven weer een mens ben om verder te werken…” - man 46 (1) “…Voor mij is rust het niet, dat kan een spin-off zijn van het oplossen van lijden …voor mij is dat de verdieping van rust...” - man 50 Daarnaast zijn er ook meer ‘basale’ doelen zoals in de andere profielen. Deze zijn soms ook meer gericht op anderen. Genoemd worden rust, geluk, liefde en compassie.


pagina 15


Impact Boeddhisme heeft een grote invloed op het dagelijks leven, zowel in tijdsinvulling als in de wijze van omgaan met de dagelijkse praktijk. Men doet aan chanten, mediteren, trainingen, beoefeningen (neerbuigingen, reiniging), studeren, lezen, opdrachten van de ‘leraar’ uitvoeren, mantra’s doen en bidden. In de dagelijkse praktijk streeft men er naar om continu geheel volgens de Leer van Boeddha te leven en te handelen.

“…Voor mij is het heel belangrijk, onderdeel van mijn leven geworden, een aantal uren per dag… serie beoefeningen, neerbuigingen, reiniging, .. ik zit nu op 76.000 keer…” - man 46 (1) “…In mijn dagelijks leven is de rol groot, niet persé in m’n beoefeningen. ’s Ochtends en ’s avonds chanten kan 10 minuten of een uur zijn, maar het is het bewustzijn van hoe ik naar m’n leven kijk…” - vrouw 25 (1) “…Ik bid twee keer per dag, doe mijn mantra’s,ik probeer me als een Boeddhist te gedragen… geduld met iedereen, zo veel mogelijk vriendelijk blijven…” vrouw 57 (1)

Praktisch allen vinden dat boeddhisme hen veranderd heeft als mens, voornamelijk door veel zelfreflectie (meditatie) en door concentratie (chanten).

“…Het is je spiegel eigenlijk, door chanten poets je de spiegel op, dan blijft ie stralen. Als ik het niet beoefen val ik makkelijker in mijn oude tendens…” vrouw 25 (1) “…Ik chant, gebruik een concentratiemethode die gebruik maakt van een kralenketting… ik zing het woord Buddho.... door de concentratie krijg je een scherper zicht op hoe je mentale wereld in elkaar zit en hoe het de wereld verandert... zoals boosheid en twijfel, dat verandert in de loop der jaren en neemt af… steeds meer liefde en vriendelijkheid die je in het dagelijkse leven probeert uit te stralen…” - man 55 (1) Kenmerkend is dat men zich in meer of mindere mate afsluit voor het dagelijks leven of de ‘waan van alledag’. Men wil rust behouden en concentreren op waar het werkelijk om gaat. Dit uit zich bijvoorbeeld bij sommigen in het niet hebben van een TV en een weerzin tegen privégebruik van e-mail.


pagina 16


Solitair Men is zeer individueel thuis bezig met het boeddhisme, allen ontvangen opdrachten, instructies, oefeningen, mantra’s van hun leraar of meester die zij vervolgens thuis uitvoeren. Daarnaast gaan de meesten een paar keer per jaar in retraite (bij hun leraar of meester) of volgen een cursus in een buitenlands klooster. Maar ook daar lijkt het te gaan om een zeer solitaire toepassing. “…Ik ben nu solitair, ik ga niet meer naar die organisatie en meetings, maar ik ben bezig met trainingen, meditaties, lezen. ..” - vrouw 42 (1) “…De andere oefening deed ik 4 uur per dag. Als ik daar klaar mee ben krijg ik een nieuwe beoefening, heel persoonlijk voor iedereen… ik heb hier in Nederland geen contact met andere Boeddhisten…” - man 46 (1)

3.3

Profiel 2: Praktijk Boeddhist

Er bestaan binnen dit profiel onderling grote verschillen. Onderscheid met Profiel 1 is dat men boeddhisme soms algemener en eclectisch benadert, minder strikt en zwaar is in de Leer en de doelen zijn meer ‘alledaags’. Wat overeen komt met Profiel 1 en hen onderscheidt van de nakomende profielen is dat men zich boeddhist noemt, de toewijding hoog is en de impact groot.

Toewijding Sommigen zijn al jaren intensief en serieus bezig met boeddhisme en hebben duidelijk een keuze gemaakt voor een stroming, terwijl anderen boeddhisme veel ‘algemener’ benaderen en geen kennis hebben van verschillende stromingen. De toewijding kan op de buitenwereld minder sterk overkomen, terwijl de deelnemers zelf deze wel als zeer sterk ervaren.

Men is minder strikt in de leer en past het boeddhisme individueel aan. Gaat Profiel 1 geheel voor een stroming, wil er zo diep en zuiver mogelijk in, hier gebruikt men wat bij hen past en gaat men zo diep als men zelf wil. “…Ik hoor er bij, maar een beetje niet… het is een individueel pad…” - vrouw 53 (2)


pagina 17


“…Ik heb minder de intellectuele interesse maar meer wat het mezelf brengt…” vrouw 48 (2)

Voor allen is de keuze voor het boeddhisme een belangrijke en vaststaande keuze. Allen denken in hun keuze voor het boeddhisme de juiste weg gevonden te hebben. Eén is nog zoekend naar een stroming, de ander wil helemaal geen stroming. “…Wat mij betreft is dit precies passend, ik ben op het plekje…”- vrouw 53 (2) “…Ik voelde me thuiskomen… niet meer weg te denken, zo belangrijk, alsof je niet meer kan lezen, je bent het en kan het niet stoppen… ik ben Boeddhist klaar. Rust, ontspanning...” - vrouw 43 (2)

Daarnaast kan er in sprake zijn van religieuze of levensbeschouwelijke bricolage. Naast het boeddhisme is er plaats voor andere religies vanuit de achtergrond, zoals roomskatholiek (rituelen) of Jodendom (culturele en sociale identiteit). Boeddhisme is dan een belangrijke en serieuze filosofie van gedrag en leven. “…Ik ben praktiserend katholiek, maar mijn leefwijze is boeddhistisch… met het katholieke geloof voel ik me thuis, dat heb ik met het boeddhisme niet, maar ik heb het wel nodig om te zijn wie ik ben…” - vrouw 53 (2) “…Ik ben joods geboren, ik hou van het Jodendom, ik koos voor boeddhisme…” vrouw 26 (2)

Allen willen zich verder ontwikkelen en streven naar verdere verdieping, weliswaar op verschillende wijze. De een gaat in retraite, de ander volgt een cursus, weer anderen lezen alleen maar boeken over boeddhisme. Yoga en meditatie zijn belangrijk en worden verbonden met het boeddhisme en verdieping.

Doel Hoogste doel is in dit profiel in het algemeen eenduidig en minder hoog: ‘rust’, en daarnaast ‘verdieping’, ‘aardig zijn’ en ‘goed willen doen’. ‘Rust’ is heel praktisch: boven de waan van alledag functioneren en beter kunnen omgaan met negatieve gevoelens, impulsen en ervaringen. Kortom, het boeddhisme is een manier om ‘beter’ en bewuster te leven.

“…Het belangrijkste waar ik mee bezig ben is innerlijke rust…” - man 35 (2)


pagina 18


“…Het is meer die rust, het vrij zijn van verlangens… alles is heel materieel bepaald in deze Westerse wereld …” - vrouw 53 (2) “…Het uitdragen van vrede… het is een leefwijze… het heeft invloed op mijn kijk op de wereld: toleranter, vredelievender, minder oordelen..heel rustig… heel vredig, die balans; een harmonieus gevoel, ja...” - vrouw 50 (2)

Impact Voor allen geldt dat het boeddhisme een sterke impact heeft op het dagelijks leven. Ook voor degenen die er in eerste instantie oppervlakkiger mee om lijken te gaan. Het is niet meer weg te denken uit hun leven. Allemaal vinden ze dat het boeddhisme hen heeft veranderd. “…Ik denk dat het doordesemd is, het leven, het raakt op zoveel vlakken...” man 50 (2)

3.4

Profiel 3: Oosterse religie geïnspireerd

Belangrijk onderscheid met Profiel 1 en 2 is dat men zich geen boeddhist noemt, men zich niet wil binden aan een stroming en de impact van het boeddhisme is lager. Overeenkomsten met Profiel 2 zijn het doel en de praktische toepassing. Het verschil met Profiel 4 is dat het kennisniveau van religies en levensbeschouwingen in zijn algemeenheid hoger is en de kennisvergaring serieuzer en intensiever wordt toegepast. Toewijding Men is in dit profiel vooral geïnteresseerd in spiritualiteit en bezig met het bewustzijn van ‘energie’ en ‘natuur’ en zelfontwikkeling. Deze interesse heeft geleid tot de zoektocht naar wat bij hen past. Sommigen hebben dat al gevonden in het boeddhisme. Anderen verdiepen zich in allerlei Oosterse religies en levensbeschouwingen. Humanisme, taoïsme of spiritualiteit in zijn algemeenheid zijn ook in focus. Soms staat niet de theorie maar oefeningen daaruit, zoals yoga en meditatie, centraal.

Men voelt zich vrij en ongebonden, niet bij een groepje horend, en dat is belangrijk. Niemand noemt zich boeddhist.


pagina 19


“…Ik zou mezelf geen boeddhist durven noemen, ik noem mezelf nog niks…ik heb wel altijd gezegd dat ik spiritueel ben, het past het best bij mij…” - vrouw 51 (3) “…Zelfontwikkeling…Ik zie mezelf als mezelf, ben ik en niks anders…” - man 25 (3) “…Het gaat om jezelf, je eigen keuzes, je laat je niet in een hokje plaatsen…” vrouw 35 (3)

Men heeft niet de intentie om zich meer te committeren aan het boeddhisme of welke andere stroming dan ook. Men voelt zich thuis in dit profiel. Men heeft geen duidelijk beeld van de toekomst wat betreft de affiniteit met het boeddhisme, de weg is onduidelijk.

“…Toekomst? Ik denk dat het blijft zoals het nu is…” - man 25 (3) “…Toekomst? Meer van dit, zoals het nu is…” - vrouw 51 (3)

Men gaat vooral praktisch om met het boeddhisme, het gaat over de toepasbaarheid in het dagelijks leven en veel minder om de theorie, zoals in voorgaande lagen. De deelnemers nemen zichzelf minder serieus in de beoefening van boeddhisme, het gaat vooral om ‘je best doen’.

Een deelnemer heeft een relatie met iemand die past in Profiel 1 en omschrijft het verschil:

“…Ik ben praktisch, hij meer theoretisch. Hele moeilijke boeken lezen in bed, hij is veel serieuzer, gaat terug naar de oorsprong, waar het vandaan komt, welke kanten er zijn, soorten traditie, gaat mediteren 10 dagen lang… dan denk ik pfff…” - vrouw 51 (3)

Men kiest wat men kan gebruiken en hanteert daarbij een eigen interpretatie van de Leer. Normen van het boeddhisme sluiten aan op de eigen levensopvatting. Het boeddhisme geldt als inspiratie maar biedt ook concrete richtlijnen en lijstjes voor handelen in alledaagse situaties. Men doet individueel ‘zijn best’ om ‘bewust’ en ‘beter’ te leven waarop concrete richtlijnen uit het boeddhisme van invloed zijn.


pagina 20


“…Ik heb het idee dat ik altijd zo geweest ben hoe ik ben en boeddhisme past daar het beste bij. Meer een soort thuiskomen dat er iets bij je past…” - vrouw 51 (3) “…Ik ben heel praktisch, nuchter. Het boeddhisme heeft heel veel lijstjes, makkelijk te volgen, we hebben van alles een lijstje… dus ja, ik doe m’n best…” vrouw 51 (3)

Kennis van het boeddhisme is meestal niet diepgaand en de deelnemers zien de onwetendheid bij anderen. Sommigen weten bijvoorbeeld niet waar Boeddha voor staat.

Doel Doelen zijn praktischer van aard: ‘rust’, richtlijnen voor dagelijks bewust en goed leven, verdieping en ontwikkeling. ‘Goed doen’ voor jezelf maar ook voor anderen. “…Rust voor mezelf creëren, ik ben met yoga bezig...” - vrouw 31 (3) “…Een richtlijn hoe te leven, ook wat prettig voelt. Soms weet je het al en blijkt het Boeddhistisch te zijn, dus ik weet niet wat er eerst was…” - man 39 (3) “…Dat je bij alles wat je doet, jezelf afvraagt, benadeel ik niet iemand anders er mee…” - man 42 (3) “…Iets voor een ander doen zonder dat je er iets voor terugkrijgt…” - vrouw 44, man 25 (3) “…Het leven en laten leven… het accepteren zonder dogma’s er op te leggen.. onvoorwaardelijke acceptatie en houden van jezelf…” - man 39 (3) “…Ik gebruik het gegeven van respect, geloof heel sterk in karma, als je iets goeds doet zonder dat je iets wil, iemand gelukkig maken maakt jou ook gelukkig… ” - man 25 (3)

Het boeddhisme wordt zelfstandig en individueel toegepast. Men beoefent yoga en meditatie (de ‘simpelere’ varianten) vooral solitair.


pagina 21


Impact Men vindt niet zozeer dat ze veranderd zijn door het boeddhisme. Dit komt omdat het boeddhisme iets is wat aansluit bij wat ze al waren voordat zij kennis namen van het boeddhisme. Groei en ontwikkeling worden ervaren en men past het met vallen en opstaan toe.

“…Niet dat ik een compleet ander mens ben, maar je gaat wel anders nadenken over dingen. In het dagelijks leven meer rust. Minder impulsief handelen. Ervaringen delen.. Niet dat je er een compleet ander mens van wordt. Je groeit wel een beetje…” - vrouw 25 (3)

De interesse in het boeddhisme komt met vlagen, in het bijzonder bij onrust of problemen. De toewijding is lager door tijd of drukte of omdat men de oplossing voor onrust of problemen heeft gevonden. Daardoor is de invloed op het dagelijks leven minder en wisselend (met vlagen). Boeddhisme overheerst niet, maar het nastreven van de doelen is wel sterk van invloed op het dagelijks leven.

3.5

Profiel 4: Spiritueel geïnteresseerd Verschil met Profiel 3 is de geringe kennis van religie en levensbeschouwing in het algemeen. Men heeft ook minder behoefte aan kennis en de interesse is ‘oppervlakkiger’. Overeenkomst met Profiel 3 is dat men zich niet dieper wil committeren en dit profiel voldoet.

Toewijding Kern van dit profiel is òf de overtuiging dat er ’meer is tussen hemel en aarde’, òf een zoeken naar (innerlijke) rust. Men wil zich ontplooien en verder ontwikkelen. Dit varieert van interesse in uitleg van dromen, energie, tot zoeken in gevestigde Westerse stromingen en bijvoorbeeld het taoïsme, humanisme en het boeddhisme. Men is geïnteresseerd in de spirituele wereld en is op zoek naar wat het beste bij hen past.

“…Dat bewuster leven spreekt me aan…” - vrouw 25 (4) “…Ik ben zoekende… wandelen in het bos, stil zitten… soort meditatie, rust zoeken, dan ervaar ik ook een groter iets…” - vrouw 41


pagina 22


“…Luisteren naar de energie die al in je lichaam zit en die gegeven wordt, dat zie ik terug in het boeddhisme…” - man 39 (3)

Men wil niet in één hokje geplaatst worden. Men wil zo open mogelijk verder gaan, zich verdiepen en ontwikkelen, zien wat er op hun pad komt. Men heeft hierin geen duidelijk toekomstbeeld. Het is geen doel op zich om zich dieper te committeren aan één religie of levensbeschouwing; dit profiel voldoet nu.

“…De toekomst zie ik heel goed en gezond, voorlopig blijf ik waar ik zit….niet specifiek één religie er uit halen, in de verte kijkend… ik leef zoals ik denk dat het goed is…” - man 53 (4) “…Ik denk nooit echt na over de toekomst, maar ik wil zo open verder, met wat er op mijn pad komt…” - vrouw 25 (4) “…Ik pak het beste van alles…” - vrouw 41 (4)

De basis wordt vaak gevormd door de religieuze christelijke achtergrond die (nog) niet is achtergelaten en meer impact heeft dan het boeddhisme. Men is verder aan het zoeken naar datgene zij niet gevonden hebben in die basis. Daarbij staat men open voor een combinatie met andere levensbeschouwingen en religies, en pakt men wat men kan gebruiken.

“…Ik ben christelijk opgevoed…maar ik heb me nooit helemaal thuis gevoeld in de kerk, maar ik heb wel een sterke band met God...ik ben heel erg op zoek, sinds een jaar erg Oosters…ik blijf me wel bewust van christelijke termen, ik blijf daar…taoïsme, boeddhisme…dat bewuster leven spreekt me aan…” - vrouw 25 (4)

Men is erg bezig met bewust leven en hoe zij de opgedane kennis kunnen passen en zo een positieve draai kunnen geven aan het leven van alledag. Hierbij staat men open voor wat er op hun pad komt.

De kennis van het boeddhisme (en andere stromingen) is echter zeer beperkt, sommigen denken bijvoorbeeld dat het boeddhisme meerdere goden kent.

“…Je hebt toch meerdere Boeddha’s, voor elke dag eentje?...” - man 35 (4)


pagina 23


Sommigen doen aan yoga en/of ontspanningsoefeningen, anderen lezen vooral over Oosterse religies en levensbeschouwingen, zoeken op internet naar informatie. In dit profiel gaat men niet zo ver dat men naar meetings of lezingen gaat of tempels bezoekt. Tot rust komen zoekt men vaak in de natuur.

“…Rust creëren, teruggaan naar je innerlijke zelf, één keer in de maand naar het bos, in de vroege ochtend, om tot rust te komen, beetje ademhalingsoefeningen, beetje zwemmen…” - man 27 (4)

Doel Men is vooral op zoek naar rust, ontspanning, evenwicht, overzicht en ontplooiing. Sommigen willen duiding geven aan het ‘ervaren van een groter iets’. Men wil bewuster, meer ontspannen en ‘goed’ leven.

“…Het geeft me gigantisch veel rust…” - man 53 (4) “…De rust en de reinheid, en dat soort dingen, meer bewuster met je lijf en geest omgaan. Ja, daar kan ik me wel in vinden…” - vrouw 31 (4) “…In te stellen op een rustiger levenshouding en wat vriendelijker zijn en minder te haasten…” - vrouw 43 (4)

Impact De toepassing van een specifieke religie of levensbeschouwing is minder prominent en oppervlakkiger waardoor de invloed op het dagelijkse leven bij de meesten beperkt is. Het streven naar bewuster leven, de zoektocht naar het ‘hoe’ en daar invulling aan geven is bij de meesten wel van grote invloed op hun dagelijks leven.

“…Heel belangrijk voor mij, hoe meer ik er mee bezig ben, hoe meer ik daarvan merk en het versterkt het nog meer om er mee door te gaan…” - vrouw 36 (4) “…Het speelt een belangrijke rol in mijn leven, denk er iedere dag over na…” vrouw 25 (4)


pagina 24


3.6

Religies en levensbeschouwingen Men denkt, binnen de verschillende profielen, grotendeels hetzelfde over andere religies en levensbeschouwingen en de ontwikkelingen daarbinnen.

Ontwikkeling religies en levensbeschouwingen: algemeen -

De algemene ontwikkeling in de omgang van mensen met religies wordt omschreven als meer individualistisch, vrijer en minder strikt. Mensen zitten nu niet meer vast aan de religieuze achtergrond waar ze mee zijn opgegroeid maar maken zelf keuzes.

-

De traditionele geloofsrichting in Nederland, het christendom, neemt sterk af, er is sprake van een enorme uitstroom. Daarnaast zijn er veel christenen die hun geloof niet actief beoefenen.

-

Daarnaast lijkt er een opleving te zijn met mensen die ‘iets’ geloven, een soort rust of bezinning zoeken.

“…Veel mensen willen zin aan hun leven geven…” - vrouw 43 (2)

Dit uit zich enerzijds in de opkomst van nieuwe groeperingen en differentiatie binnen traditionele religies, van orthodox tot liberaal. Daarnaast ontstaat een nieuwe groep jonge christenen. De EO jongerendag brengt elk jaar duizenden jongeren op de been. “…Het aantal wordt misschien niet minder, maar de kerk is misschien het instrument niet meer. De EO jongerendag is misschien de nieuwe kerk…” - man 46 (1) “…Ik denk dat de meeste mensen de stromingen zat zijn, van hokjes en systemen. Binnen de kerk, jonge mensen richten zich meer op Jezus dan de groep, dat is belangrijker...” - vrouw 25 (4)

Anderzijds is er sprake van een toenemende interesse in spiritualiteit in het algemeen, zie bijvoorbeeld de aandacht voor Mindfulness in de gezondheidzorg, onderwerpen als meditatie op de werkplek. Mensen zijn op zoek naar oplossingen/ ideeën buiten de traditionele vormen van religie.


pagina 25


“…Er zijn veel mensen die aan Yoga doen, op elke hoek zit wel een Yogastudio…” - vrouw 48 (2) “…Het is ‘in’ om je er mee bezig te houden…” - vrouw 25 (4)

-

Een toenemende angst voor de islam, in het bijzonder na 9/11, en van verharding tussen moslims en christenen wordt waargenomen. Er ontstaan groepen mensen tegenover elkaar die vasthouden aan hun religie. Er is veel media-aandacht voor de islam.

-

Kennis over religies en levensbeschouwingen is meer laagdrempelig geworden door internet.

“…De samenleving is opener geworden. Je komt sneller met andere denkwijzen in aanraking, wellicht maak je er kennis mee en doe je er iets mee…” - man 55 (4) Ontwikkeling boeddhisme Men denkt dat het boeddhisme in Nederland heel goed past bij de tijdgeest, daardoor maakt het een flinke groei door. Het boeddhisme is niet dogmatisch en sluit aan bij het hedendaagse individualisme en de interesse in spiritualiteit.

“…Meer geaccepteerd dan 25 jaar geleden, mediteren of praten over reïncarnatie was toen niet normaal. Maar meesten hebben geen idee wat het inhoudt, heel erg aan de oppervlakte… ik denk dat het boeddhisme in de loop van decennia een positieve beeldvorming heeft gekregen. Geweldloosheid, bezig met andere mensen, belangrijk om je met andere mensen te verbinden, liefde, vriendelijkheid, echt termen die erbij horen krijgen steeds meer waardering…” man 55 (1) “…20 jaar geleden is de stroom waar ik in zit begonnen en dat groeit enorm, er zijn nu al een paar honderd centra…” - vrouw 37 (2) “…Boeddhisme sluit goed aan bij de huidige mensen die geweld uit de weg willen gaan tegen mens en dier…” - man 42 (3) “…Veel mensen stappen over op Oosterse religies omdat het meer op henzelf betrekking heeft dan zomaar ergens in geloven en regeltjes opvolgen. Meer mensen om me heen gaan naar het boeddhisme of hindoeïsme…” - vrouw 41 (4)


pagina 26


Boeddhisme is hip. Enerzijds vanwege de betekenis, mensen willen zin aan hun leven geven. Anderzijds ter decoratie, het boeddhisme is een modeartikel geworden.

“…En de Dalai Lama is echt wel hip” - vrouw 43 “…Boeddhisme is in...” - man 45 “…Je ziet steeds meer Boeddha’s, ook bij Blokker en tuincentra, omdat het in is, een beetje exotisch, beetje interessant…” - man 39 (3)

Religies en Levensbeschouwingen in Nederland Als grootste religies en levensbeschouwingen in Nederland worden het meest genoemd: christendom, islam, Jodendom, hindoeïsme en boeddhisme. Daarnaast worden ook vaak genoemd: taoïsme, humanisme, atheïsme en jehova’s getuigen. Segmentatie Het ordenen in groepjes van de genoemde religies en levensbeschouwingen vindt plaats op grond van gemeenschappelijke kenmerken. Jodendom, christendom en islam worden vaak bij elkaar geplaatst, en daarnaast boeddhisme en hindoeïsme en/of taoïsme.

De belangrijkste redenen om op te segmenteren zijn: -

Geografisch: Oost versus West.

-

God: Religie versus levensbeschouwing. De aanbidding van één of meerdere goden versus de manier van leven. Het volgen van een hogere macht in plaats van het bewustzijn van de eigen verantwoording.

-

Intern versus extern: Innerlijke ontwikkeling en dagelijkse toepassing in plaats van regels van buitenaf (bovenaf).

-

Dwang, macht, dogma’s, angst en intolerantie versus vrijheid, vredelievendheid en tolerantie.

-

Gemeenschappelijke uitoefening / beleving versus individualistisch.

Vergelijking met boeddhisme Het boeddhisme onderscheidt zich met name van christendom en islam doordat het: -

Een bewuste keuze is uit vrije wil en overtuiging.

-

Zich concentreert op het innerlijke, de overtuiging en ontwikkeling moet van binnen uit en uit jezelf komen.

-

Individueel is waarbij de gemeenschap minder belangrijk is.

-

Geen geloof of religie is, maar juist een levensovertuiging.


pagina 27


-

Hip is en past in de huidige tijd van individualisme en vrije keuze.

-

Niet dogmatisch is; er zijn geen regels of een hogere macht die vertelt wat je moet doen.

-

Geen gebruik maakt van of streeft naar macht.

-

(relatief) Nieuw is in het Westen.

-

Open staat ten opzichte van andere levenswijzen; alle religies kunnen naast elkaar. Er bestaat echter wel een grote weerzin tegen zendingsdrang.

Boeddhisme is verwant met het hindoeïsme, taoïsme en humanisme door: -

Algemeen: het zijn geen religies, het is een leefwijze met de volgende kernwoorden: verdieping, vrijer, zonder angst, straf of regels, tolerant, mededogen.

-

Hindoeïsme: Hindoes beschouwen het boeddhisme als een onderdeel van hindoeïsme, beiden vinden het streven en uitdragen van geluk en liefde belangrijk.

-

Taoïsme: het bewustzijn van de eigen verantwoordelijkheid.

-

Humanisme: de mens staat centraal, een medegevoel.

Aanwezige boeddhisten van Profiel 1 spreken het niet uit maar lijken zichzelf eigenlijk intelligenter, aardiger en toleranter te vinden dan aanhangers van andere religies of levensbeschouwingen. De deelnemers uit de andere profielen zijn hier bescheidener in.

3.7

Pad tot boeddhisme Ongeacht het profiel leiden er meerdere wegen tot het boeddhisme:

-

Via een zoektocht naar meer, die soms al begonnen is op de middelbare schoolleeftijd. Men zoekt naar wat bij hen past en breidt zijn kennis uit door veel te lezen, te reizen, deel te nemen aan seminars en cursussen, een bezoek te brengen aan centra, het beoefenen van yoga en meditatie. Men neemt eventueel een kijkje bij meerdere stromingen en overtuigingen, zoals het hindoeïsme en taoïsme. De zoektocht is veelal gedreven door interesse in spiritualiteit of filosofie, of door teleurstelling in de religie van hun jeugd, met name het geval bij het christendom.

“…Begonnen met spiritualiteit .. te vaag, behoefte aan leefregels…bij hindoeïsme en boeddhisme terecht gekomen ... Boeddhisme is kleurrijk en gezellig, de


pagina 28


feesten ook fantastisch dat sprak me aan. Ik vind het ook praktisch, het past bij mij…” - vrouw 51 (3) “…Veel lezen.. op reis naar India… yoga.. boekje van 3 euro bij V&D over boeddhisme. Ik dacht dit is het … 10-daagse retraite…” - man 59 (2) “…Ik zocht handvaten en die vond ik niet in het christendom, toen ben ik op internet gaan zoeken…” - man 35 (2)

-

Via ‘bekenden’, familie of vrienden, die zien dat men ‘zoekende’ is. Zij laten hen kennismaken met een specifieke stroming.

“…Iemand tegen die me vertelde over Zenboeddhisme. Toen heb ik het een keer gedaan en toen dacht ik dit is het…” - vrouw 37 (2)

-

‘In your face’: tegenaan lopen door een boek of reis, waarbij het zo goed kan voelen dat men spontaan en zonder twijfel er voor gaat. “…Op mijn pad gekomen… rond mijn 12 jaar begonnen met spiritualiteit… vooral veel lezen…” “…Het is gewoon op mijn pad gekomen, voel ik me in thuis… rust in mijn leven… nu een mooie balans...” - vrouw 31 (1)

De komst bij het boeddhisme ongeacht het profiel (met uitzondering van Profiel 4 omdat het daar niet relevant is) wordt opvallend vaak beschreven als een moment van thuiskomen, van ‘dit is het’, ‘dit past bij mij’. “…Heel diep gevoel van dit is oké…het voelt als thuiskomen…” - man 55 (1)

3.8

Mediagedrag en boeddhisme Voor het verkrijgen van (algemene) informatie over het boeddhisme is het internet het belangrijkste medium. Boeken komen daarbij op de tweede plaats. Televisie wordt minder en voornamelijk selectief bekeken en speelt zo een mindere rol.


pagina 29


TV algemeen Er bestaat een algehele behoefte aan verdieping, zingeving en meer achtergrondinformatie, met name in de vorm van documentaires. Het huidige aanbod is, in perceptie, oppervlakkig en te populair ingestoken. Indien het aanbod meer tegemoet komt aan deze behoefte zou men meer TV kijken. “…Minder pulp…” - man 55 (1) “…Meer bewustwording, niet zozeer politiek of maatschappelijk maar spiritueel…” - man 46 (1) “…Ik mis verdieping… mis zingeving, een programma waar je wat aan hebt...iets over spiritualiteit überhaupt…” (2) “…TV is sowieso plat, populair gericht, internet is beter…” - man 39 (3)

Huidig kijkgedrag TV Het kijkgedrag van de deelnemers is verschillend. Sommigen, voornamelijk uit Profiel 1, kijken bewust geen TV omdat zij er geen behoefte aan hebben. Ze willen zich afsluiten van ‘lage’ impulsen, voor hen is het huidige aanbod niet afdoende. “…Ik kijk geen nieuws en lees geen kranten. Ik heb ook geen TV meer. Ik probeer rust om me heen te krijgen zodat ik me kan verdiepen…” - vrouw 31 (1)

De meesten kijken wel, maar weinig en selectief. Ze maken bewust een keuze om tv te kijken. Eventueel via Uitzending Gemist. Zij kijken naar het nieuws, naar praatprogramma’s als ‘De Wereld Draait Door’, ‘Pauw & Witteman’, ‘Nova’, naar documentaires, natuur- of achtergrond programma’s. Daarnaast worden themakanalen als National Geographic en Discovery Channel vaak genoemd. Een aantal deelnemers, met name jongeren en vrouwen, kijkt naast deze selectieve keuze, ook relatief veel ter ontspanning of amusement. Zij kijken dan naar MTV, TMF, soaps en in hun woorden ‘flut-programma’s’ ( “lekker simpel, iets doms”). Een aantal kijkt bewust naar de BOS, slechts een enkeling kijkt ook naar de Moslimomroep. Gewenste TV aanbod Benaderingen die leiden tot verdieping en (spirituele) bewustwording zijn interessant. Verdieping is gericht op ‘bewuster en minder oppervlakkig leven’. Het aanbod moet


pagina 30


bestaan uit goede programma’s die ‘je laten nadenken over het leven’, ook gericht op jongeren. Documentaires, informatieve programma’s en gesprekken of discussies die gaan over zingeving, spiritualiteit en levensbeschouwing spreken aan. Het hoeft zich niet specifiek te richten op het boeddhisme, eventueel kan het ook belicht worden vanuit andere culturen en religies. Dit geldt echter niet voor Profiel 1 dat een voorkeur geeft aan een insteek vanuit het boeddhisme. Algemeen door alle profielen is men geïnteresseerd in wat mensen drijft en welke weg men aflegt / keuzes die men maakt in het leven, de verhalen van gewone mensen. Men vindt het belangrijk dat anderen, in het bijzonder ook jongeren, meer in aanraking komen met verdieping en bewustwording. Dit geldt minder voor Profiel 1.

Internet Internet is voor de meesten een belangrijk medium dat dagelijks normaal tot intensief, zowel privé als zakelijk, wordt gebruikt. Enkelen gebruiken internet nauwelijks, vooral omdat men zich bewust wil afsluiten van impulsen van buitenaf (Profiel 1). Een aantal van de deelnemers is professioneel bezig met internet. Internet wordt gebruikt voor het zoeken van informatie (Google, Yahoo, Wikipedia, enkeling website BOS), voor communicatie: e-mail en om deel te nemen aan internetfora of netwerken, zoals Hyves, Facebook, MSN, LinkedIn en Twitter (vooral jongeren), om te luisteren naar muziek (YouTube), downloaden van films of documentaires, en kijken / luisteren naar nieuws. Opvallend vaak wordt ook TV gekeken via internet, o.a. via ‘Uitzending gemist’.

“…Ik zie internet echt als mijn tweede wereld…” - man 26 (1) “…Ik kan niet meer zonder…” - vrouw 42 (1) “…Ik hou me er van af...” - vrouw 31(1)

Internet en boeddhisme Internetgebruik met betrekking tot het boeddhisme varieert sterk tussen en binnen de profielen. In Profiel 1 en 2 wordt het wel gebruikt, maar meer gericht op één stroming. In Profiel 3 en 4 zoekt men meer algemeen spiritueel. Het gebruik varieert van doelbewust informatie opzoeken tot langdurig surfen (al zoekende informatie op doen, laten inspireren door wat men tegenkomt).


pagina 31


Praktisch / doelbewust: -

Bezoeken van de websites van de leraar, meester, klooster of instituut, zoeken van lezingen en checken van bijeenkomsten. Zoeken naar interessante documentaires, maar ook naar mantra’s op YouTube. Een aantal deelnemers neemt deel aan forum, chat (hyves, facebook, Misanga en SGI community) in relatie tot boeddhisme (mn. profiel 1 en 2)

-

Gericht zoeken via Google op steekwoorden naar boeddhisme

-

Breder zoeken op spiritualiteit en naar agenda’s met bijeenkomsten en lezingen (mn. profiel 2-4)

Surfen / breed zoeken: -

Openstaan voor algemene en specifiekere informatie over het boeddhisme (profiel 2-4)

-

Heel breed op innerlijke rust, energieën, spirituele reizen, hooggevoeligheid. (profiel 4)

Algemeen gedeelde minpunten van internet zijn de tijdrovendheid en de overweldigende hoeveelheid aanbod. Er blijkt bij een aantal behoefte aan overzicht en een samenvatting van alle informatie die over boeddhisme geboden wordt. Radio Radio blijkt in het algemeen geen belangrijk medium en wordt alleen gebruikt als achtergrondmuziek, vooral in de auto. Een enkeling luistert naar Radio 1 of 2, omdat het rustiger is dan TV.

Boeken Het al dan niet lezen van boeken is afhankelijk van persoonlijke voorkeur voor lezen in het algemeen. Tussen de profielen is een verschil in boekenkeuze. Profiel 1 leest uitsluitend boeken over het boeddhisme en de eigen stroming. Titels of auteurs die worden genoemd zijn “the discribing of the indescribable” van Hsing Yun, Thich Nhat Hanh, Awakings van de Dalai Lama, publicaties van de Buddhist Publish Society. Men leest ook zware, moeilijke en minder toegankelijke boeken (sutra’s) en dit blijkt status verhogend. Men leest ook veel lezingen van hun leraar die men download via internet. “…Uiteindelijk de Sutra’s, dat komt later, dat is niet voor beginners...” - man 26 (1)


pagina 32


In Profiel 2 leest men ook veel over het boeddhisme, het ‘Tibetaans boek van Leven en Sterven’ wordt genoemd. Daarnaast, evenals in Profiel 3 zijn ze geïnteresseerd in algemeen spiritualiteit en verdieping, in andere religies en levensbeschouwingen. Men leest Couperus, boeken van Marianne Frederikson, Carlos Katenijer, James Redfield en van de Dalai Lama. Profiel 4 ook, maar de interesse verbreedt zich tot ‘er is meer tussen hemel en aarde’. Hier wordt gelezen over intuïtieve ontwikkeling en oneindig bewustzijn, dromenboeken, ‘het geheim van luisteren’, ‘het geheim van moederschap’, ‘het hart van jezelf’, ‘het slimme onderbewuste’ van Ab Dijksterhuis, Depak Chopra en boeken over Reiki.

Tijdschriften In het algemeen zijn de deelnemers geen tijdschriftlezers, een kleine minderheid heeft een abonnement of koopt er regelmatig een. Algemene kritiek is dat de bladen duur, commercieel en oppervlakkig zijn. De mate en soort van interesse in tijdschriften is gerelateerd aan de verschillende profielen. Een goede graadmeter is de waardering voor het blad ‘Happinez’ dat vaak wordt genoemd. Deelnemers uit Profiel 1 en enkelen uit Profiel 2 vinden dit blad oppervlakkig en te veel gericht op algemene zelfontwikkeling en verdieping. Zij lezen of geen tijdschrift of enkel boeddhistische gerelateerde tijdschriften, en richten zich op ‘waar het echt om gaat’. Een enkeling leest ‘Vorm & Leegte’ wat bij de andere deelnemers onbekend is. Sommigen in Profiel 3 en 4 waarderen ‘Happinez’, en daarnaast Psychologie, Flow, Zin, Ode en Yoga, juist om die redenen. Een enkeling leest een spiritueel blad genaamd ‘Prana’. “…Happinez: leuke verhalen over reïncarnatie… over iemand die verlicht is…” vrouw (3) “…Happinez, geeft inzicht in grote brede invalshoeken, wel vaak grote reclames.. en Flow is wat luchtiger, wel spirituele, wat zweverig...” - vrouw 36 (4)


pagina 33


3.9

BOS en de programmering

Algemeen De (naams-)onbekendheid van de BOS en programmering is zeer opvallend, zeker omdat het (gedeeltelijk) voldoet aan de wensen van documentaires en informatieve programma’s. De BOS blijkt verspreid over de profielen bij ongeveer de helft van de deelnemers bekend. “…Boeddhistische Omroep Stichting, interessante programma’s over boeddhisme… waarvan je niet weet dat het er is…maar als je er in valt is het een genoegen om naar te kijken…” Deze onbekendheid en het uitzendtijdstip lijken de grootste barrières voor de BOS. Interesse en behoefte aan hetgeen uitgezonden wordt, bestaat wel degelijk in alle profielen. Met betrekking tot het uitzendtijdstip is een lichtpunt dat velen geen bezwaar maken om de programma’s te zien via ‘uitzending gemist‘ of het archief van de website van de BOS, indien men maar op de hoogte is van de programma’s die uitgezonden gaan worden. Het naderende bezoek van de Dalai Lama (juni 2009) wordt algemeen gezien als een uitgelezen kans voor de BOS om zich in de kijker te spelen.

Beoordeling De meesten hebben geen duidelijk beeld bij de BOS. Degenen die bekend zijn met de BOS en programmering zijn positief over de programma’s, in het bijzonder over de documentaires en films over het (Tibetaans) Boeddhisme en over het feit dat er zo’n omroep is. Ook de (recentelijk uitgezonden) uitzending over schoolproject met Lucia Rijker krijgt een zeer positieve beoordeling. “…Ik kijk de BOS, vooral als het over Tibetaans Boeddhisme gaat…. Ik ben blij dat het boeddhisme wat meer de aandacht krijgt in Nederland mede door de BOS…Verder is er nooit veel over het boeddhisme bij andere zenders…” - vrouw 57 (1) “…Qua inhoud is het een schitterend initiatief…” - man 55 (2) “…Enige met zinvolle programma’s met voldoende achtergrondinfo…” - (2)


pagina 34


Zwakke punten BOS Belangrijkste punten van kritiek, ook van de niet-kijkers, zijn de onzichtbaarheid van de BOS en de programma’s, het uitzendtijdstip, de geringe zendtijd, de gedateerdheid van sommige (Tibetaanse) documentaires en de soms oubollige uitstraling (niet gericht op jongeren). Voor die doelgroep mag het allemaal wat sneller en pittiger, met minder verstilde beelden en ‘suffe’ muziek.

“…Ik vind dat ze te weinig zendtijd hebben, zo sporadisch op onmogelijke tijden…” - vrouw 57 (1) “…Tibetaans, die films uit Nepal lijken wel veel op elkaar, waar weinig is en iedereen een beetje treurig kijkt, dat is altijd de BOS…” - vrouw 51 (3)

Allen hebben behoefte aan attendering op het bestaan van de BOS en aan meer informatie over de programmering van de BOS. Opvallend is dat ook niemand uit Profiel 1 en 2 door hun instituut gewezen is op de BOS. Een hoger bereik kan door middel van:

-

Profileren en naamsbekendheid creëren: o

Via advertenties en artikelen in tijdschriften ( Happinez, Flow, Yoga Magazine, TV gids, ook Viva. Libelle is discutabel), in kranten (Trouw, Spits, Parool, Volkskrant), en op TV (jongeren: Veronica, TMF, MTV, Net5).

o

Via Hyves, MySpace (stroom vinden waar je in past en waar veel verkeer komt) en YouTube (korte filmpjes van de BOS)

-

-

o

Folders bij scholen, instituten, seminars, lezingen, yogacentra.

o

Meer samenwerken met Boeddhistische organisaties zoals de BUN.

o

Gratis ansichtkaarten (groot bereik).

Aankondiging van en meer informatie over programma’s: o

TV Promo’s rond praatprogramma’s na 22.00 uur.

o

Op de website van de BOS.

o

In TV gidsen bij programma’s.

o

Elke vrijdag nieuwsbrief in mailbox met interessante uizendingen.

Betere vindbaarheid: via hogere ranking van de website bij Google.

Gewenst imago Kernwoorden die het gewenste imago van de BOS omschrijven zijn: positief, toegankelijk, niet voor elite, vrolijk, meer inspiratie durven geven, zinvolle programma’s met voldoende achtergrondinformatie, documentaires, niet dogmatisch, brede blik, herkenbaarheid, multicultureel, betrouwbaar, informatief.


pagina 35


Behoefte Er bestaat in alle profielen een duidelijke behoefte aan de BOS en haar programma’s. Belangrijke voorwaarden zijn dat men geïnformeerd wordt over wat wanneer wordt uitgezonden en dat de programma’s interessant, informatief en kwalitatief goed zijn. Er is vooral behoefte aan (nog meer) goede documentaires. Als men waakt voor oppervlakkigheid kunnen alle profielen bediend worden en wordt hoeft niemand te worden uitgesloten. “…Als het goed zou zijn ja, geen flut babbelprogramma..” - man 53 (4) “…Interesse wekken, maar wel serieus, niet te populair” - vrouw 53 (2) “…Ik zal meer kijken als ik meer informatie had over wat er ging komen…” vrouw 51 (3) Er blijkt een verschil van mening met betrekking tot wat de visie en missie van de BOS zou moeten zijn tussen een aantal deelnemers van Profiel 1 en 2 enerzijds en profiel 3 en 4 anderzijds. De eersten vinden dat de BOS zich moet richten op de ‘echte’ boeddhisten en vrezen voor oppervlakkigheid. De grootste groep echter vindt juist dat de programma-insteek veel breder moet zijn dan alleen boeddhisme. Laagdrempelig, toepasbaar en gemakkelijk mee te identificeren (niet meteen wapperende rode gewaden en kale hoofden). Doel moet zijn zo veel mogelijk mensen informatie te bieden en in aanraking te brengen met bewustwording, verdieping en spiritualiteit in brede zin. “…Lezingen van lama’s, teachings, uitleg…ik wil het pad, studie.. bijzonder goede documentaires…” - man 46 (1) “…Dingen die voor een breder publiek minder interessant zijn, daar kijk ik liever naar. Een film over reïncarnatie vind ik schitterend, maar mijn moeder zou het niks vinden…” - vrouw 57 (1)

Concrete uitgangspunten programmering Uit alle profielen komen gemeenschappelijke kenmerken naar voren waaraan de programmering van de BOS moet volden, waarbij ‘informatief’ en ‘niet oppervlakkig of populair’ bij alle aspecten geldt:


pagina 36


-

Identificeerbaar: meer persoonlijke verhalen van mensen hoe zij hun pad afleggen, hoe gewone mensen in de maatschappij bezig zijn met algemene zingeving en specifiek boeddhisme. Gebruik van rolmodellen zoals Erica Terpstra en andere bekende boeddhistische Nederlanders.

-

Concrete toepasbaarheid: toepasbaarheid en gebruik van boeddhisme in het dagelijks leven in onze samenleving. Ook over Mindfullness en meditatie.

-

Brede insteek: aandacht voor allerlei verschillende vormen van spiritualiteit, religies en levensbeschouwingen, verschillende stromingen en richtingen. Het verschil en overlap tussen religies, tussen stromingen binnen boeddhisme aangeven, maar ook het verschil tussen culturen uit het Oosten en Westen.

-

Multicultureel: Vanuit andere culturen en religies, sociaal-maatschappelijke thema’s bespreken vanuit de dagelijkse problematiek/ vanuit verschillende culturen (vb. burenoverlast) of vanuit religieuze achtergrond (vb. abortus, euthanasie).

-

Westerse invalshoek: hoe wordt het boeddhisme in Westerse gebieden beleefd door verschillende mensen.

-

Laagdrempelig: het toegankelijk en ‘gewoon’ maken voor iedereen (“gewoon, mijn groenteboer is Boeddhist”).

-

Ontdoen van zweverigheid: Technieken uit boeddhisme toegankelijk maken zonder rituelen en typisch Oosterse technieken: vb. Mindfullness maakt gebruik van boeddhistische technieken, allerlei vormen van meditatie. De doorwerking van vb. boeddhisme in het bedrijfsleven (meditatie, etc.).

-

Minder zwaar: speelse benadering, minder zwaar en diep.

-

Jongeren bereiken: programma’s als dat van Lucia Rijker. De interesse van de jeugd triggeren door muziek (rappers gebruiken), door te laten zien dat het ook leuk is om ergens dieper over na te denken of bewuster mee om te gaan.

-

Persoonlijkheid: koppelen aan een gezicht, zoals Floortje Dessing, Arie Boomsma of Andries Knevel. “…Waar ik vaak door geraakt wordt is de persoonlijke beleving van mensen die hun verhaal vertellen van de ervaring die ze hebben opgedaan, hoe dat hun leven heeft gevormd, dat vind ik interessant om naar te luisteren. Dat zie je zelden bij de reguliere omroepen. Dat hoort echt bij de BOS…” - man 55 (1) “…Dat je je net op een eiland voelde… dus dan is het best fijn dat je ook op televisie kan zien, anderen, hoe mensen in de maatschappij er mee bezig zijn...” - vrouw 31 (1)


pagina 37


“…Lucia Rijker..dat soort documentaires kun je ook op andere momenten voor jongeren gebruiken… door het boeddhisme kan je mensen .. je hoeft het niet te worden, maar maak je mensen bewust…” - vrouw 25 (1)

“…Meer documentaires… niet alleen op het gebied van mijn boeddhisme, maar ook Tibetaans, Japanse Zen, maar ook spiritueel en ook met wetenschap. Daar kan BOS een sleutelrol in spelen …” - man, 26 (1)

“…Documentaires zouden goed zijn, over welk geloof dan ook… het zou goed zijn voor iedereen… vele mensen hebben geen idee erover, een levensfilosofie” man, 26 (1) “…Een gesprek met iemand, uit ander landen, hoe mensen daar met het boeddhisme gebruiken in het dagelijkse leven…ze hoeven niet dertig jaar in een klooster gezeten te hebben, toegankelijk, wat wij hier ook allemaal gezegd hebben…” - vrouw 37 (2) “…Een reality show, hoe ze het toepassen, zitten te chanten, in hun leven…maar het moet wel duidelijk boeddhistisch zijn, geen reality shows of X-factor…” vrouw 26 (2)

Concrete programma ideeën Een aantal concrete ideeën voor programma’s wordt geopperd, voornamelijk door deelnemers uit Profiel 3 en 4. Let op, dit zijn dus de meer ‘luchtige’ ideeën, met stip bovenaan staan de serieuze documentaires:

-

Een programma meer gericht op jongeren. Denk aan een Arie Boomsma met On-topic. Snijd daarbij onderwerpen als ‘Sex voor het huwelijk’ aan en probeer weg te stappen van een gepercipieerd “kale-kop-imago” van boeddhisten.

-

Een Oosterse tegenhanger van ‘Ik vertrek’ waarbij mensen bijvoorbeeld in Goa gaan wonen of een portret maken van mensen die naar Azië emigreren.

-

Ga contacten met het bedrijfsleven aan: breng ethische bedrijfsvoering in tijden van crisis, meditatie op de werkvloer, ed. in beeld.

-

Een programma als ‘Hoe leeft een echte monnik?’, een portret van buitenlandse monniken in Nederland.

-

Tijdschrift in TV vorm: gebruik de toegankelijkheid van een Happinez, Mind, Flow of Psychologie en zet dat om in een programma, bijvoorbeeld met een magazinefunctie met elke 5-10 minuten een ander item.


pagina 38


-

Een ‘spirituele avond’ over het uitleggen van dromen, shakra’s, en dergelijke.

-

Reisprogramma’s met sociaal maatschappelijke onderwerpen, uitleg over de geschiedenis van een land, de invloed van het boeddhisme daar, hoe een klooster is ontstaan, en dergelijke.

-

Over stilteretraite documentaire, of interviews met mensen die daarin geweest zijn (Profiel 2)

-

Een documentaire over (stilte-)retraites of interviews met mensen die daarin

-

Een documentaire over de boeddhistische tempel op de Zeedijk in Amsterdam.

geweest zijn en mensen te laten meebeleven wat het met mensen kan doen.

“…Er was een documentaire over een Amerikaanse gevangenis waarin de gevangen in retraite gingen, dat was leuk…” “…Bij anderen series over kloosters, bezocht en vinden gesprekken plaats die ook op BOS hadden gekund…”

“…Meer die jongerendingen, Arie Boomsma doet dat leuk, dat vind ik interessant om te zien. Wil ik van de Islam ook zien, de toren van Babel, dat soort dingen. Niet de hoofddoekjes en de onderdrukking maar de inhoud…” “…Rondom 10‘ een keer over boeddhisme, zoals Andries Knevel met christendom. ‘De Schepping’, die vrouw staat er op een leuke manier in…”


pagina 39


3.10

Website BOS

Bekendheid De website van de BOS is slechts bij enkelen bekend. Ondanks dat de website van de BOS onbekend is en niet makkelijk vindbaar via Google, bestaat er zeker interesse in de website en sluit de geboden inhoud aan bij een behoefte aan informatie over het boeddhisme, de BOS en de programmering

Sterke punten -

Inhoud: onderwerpen zijn interessant, het bevat de programma-informatie waaraan behoefte is.

-

Archief: men is zeer enthousiast over de mogelijkheid om oude programma’s te bekijken.

-

Geen reclame: door het ontbreken van vervelende pop-ups of reclame-uitingen is het een iets rustigere pagina om te bekijken.

“…Geweldig, dat archief...” “…Ik vind de onderwerpen wel aansprekend…”


pagina 40


Zwakke punten -

Onvindbaarheid.

-

Mist identiteit: Niet in één opslag duidelijke wat het doel van de site is en wie de BOS is (geen associaties met het boeddhisme door naam en logo).

-

Niet aantrekkelijke presentatie: er staat te veel tekst op de pagina, ook op de beginpagina. Het is onoverzichtelijk en saai. De bezoekers missen een eyecatcher als een inspirerende zin in de vorm van een spreuk “…Iets waardoor je blijft hangen…”

-

Mismatch uitstraling: de relatief zakelijke uitstraling van de website voelt in strijd met ‘rustige’ van het boeddhisme.

-

Inconsequent kleurgebruik: het kleurgebruik is inconsequent tussen de tabbladen bovenin en het kleurgebruik van de namen op de beginpagina (TV, radio), daarnaast is het blauw wat storend.

“…Het is geen visie en geen smoel…” “…Het had net zo goed de NOS kunnen zijn…” “…Ik kan hem niet voor de geest halen…” “…Hier blijf ik niet hangen…het pakt niet…” “…Dit is van 20 in een dozijn, niet uniek…geen warme of gezellige uitstraling, meer televisiegids overzicht…” “…Vormgeving: moet rust uitstralen… passende kleuren oranje, donker, groen, sfeer...startscherm, mooie line, mooie tekst of zin uit boeddhisme…”

Behoefte Er blijkt een breed gedeelde behoefte aan: -

Het archief waarbij men gemakkelijk programma’s terug kan zoeken.

-

Meer informatie over het boeddhisme, de verschillende stromingen en waar ze voor staan.

-

Een agenda / kalender op boeddhistisch gebied in Nederland, (programma’s, bijeenkomsten, activiteiten in NL, lezingen, films, bezoek Dalai Lama).

-

Informatie over programmering TV: wanneer zijn de uitzendingen en wat wordt er behandeld.

-

Een wisselende inspirerende tekst op de beginpagina als eyecatcher.


pagina 41


“…Meer laten zien dat het om boeddhisme gaat (achtergrond, kleuren), ik mis eyecatcher zodat je blijft hangen…”

Andere punten die tevens genoemd zijn:

3.11

-

Boeddhistische bioscoopfilms, recensies, Boeddhistisch filmfestival

-

Boeken, schrijvers, recensies of webwinkel

-

Boeddhistische ondernemers en bedrijven op website voorstellen

-

Aandacht voor de Dalai Lama, ‘chat’ met de Dalai Lama.

-

Persoonlijke verhalen over toepassing boeddhisme.

-

Lezingen van lama’s (mn. Profiel 1).

-

Mantra’s, geluid en video (mn. Profiel 2)

Website BodhiTV


pagina 42


Bekendheid De website van BodhiTV is praktisch geheel onbekend. Daarentegen bestaat er wel degelijk behoefte aan de geboden inhoud. De filmpjes, brede insteek van de onderwerpen als ‘boeddhisme & homofilie’ zijn aansprekend. De mogelijkheden tot het vergroten van bekendheid komen overeen met genoemde punten onder de website van de BOS. Specifiek voor de jongeren wordt er aan toegevoegd: folderen bij events en het gebruik van zendtijd bij de radiozender FunX.

Sterke punten -

Men is positief over de interessante filmpjes en de onderwerpen: Thai massage, boeddhisme & homofilie, over de Dalai Lama, de uitval, 2 boze Tibetanen die protesteren, rapper Typhoon, Birma. “…Goed dat het gaat over homoseksualiteit en andere onderwerpen” - vrouw 33 (2)

Zwakke punten -

Na opening van de website blijkt het doel en de doelgroep geheel onduidelijk. Niemand herkent het als een jongerensite, het is onduidelijk dat het over het boeddhisme gaat.

-

Ook de naam vertelt onvoldoende wat men kan verwachten: ‘Bodhi’ is onduidelijk, en ‘TV’ is verwarrend omdat het online is.

-

De lay-out blijkt niet echt aantrekkelijk of jong. Het komt nu zakelijk, saai, niet uitnodigend en onoverzichtelijk over. Het mag wat kleuriger, hipper en speelser, waarbij je ‘getriggerd’ wordt om door te klikken. Er is te veel tekst zonder eyecatcher (jongeren willen niet lezen), er mogen meer foto’s en iconen, het zwart-wit kleurgebruik is saai (mogen fellere kleuren zijn), de cartoon is onduidelijk en niet leuk.

“…Filmpjes wat verschillende stromingen vinden over homoseksualiteit, dat stond erop. Waarom zetten ze dat niet op de BOS? Dat zijn dingen die nietjongeren ook willen weten…” - vrouw 43 “…Ik zie Rapper Typhoon, zet dan heel groot het woordje rap erbij, je moet de woorden op de doelgroep afstemmen, dan zijn ze zo 10 minuten langer op de site…” - man 35 (2)


pagina 43


Behoefte De behoefte wijkt niet echt af van de behoeften die besproken zijn bij de BOS website, dat is tegelijk ook het kwetsbare punt van BodhiTV. Belangrijk is om die behoeften nu toe te spitsen op jongeren en hen te prikkelen. Daarbij gaat het vooral om verdieping, het toegankelijk maken voor jongeren en boeddhisme en spiritualiteit meer laagdrempelig te maken. “…Er moeten meer dingen geprikkeld worden, stellingen (abortus, euthanasie), die stromingen hebben allemaal een andere kijk…” - man, 26 (1) “…Minder drempelvrees creëren, cyber willen mensen graag…” - vrouw 27 (1) “…Aparte site voor jongeren, niet zieltjes winnen, maar voor jongeren die er voor openstaan, het zoeken, niet weten, het moet toegankelijk zijn… gebruik een rolmodel zoals Lucia Rijker…” - vrouw 26 (2)


pagina 44


4

Bijlage


pagina 45


Checklist BOS doelgroepen (2.5 uur: 19.00-21.30) Introductie (15 minuten: 19.00-19.15) -

Doel (inzicht Boeddhisme NL en mediagebruik)

-

Camera, meekijkers, privacy

-

Onafhankelijke positie MO&A

-

Eigen mening/ eigen situatie, geen goed of fout antwoord

-

Praktisch: tutoyeren, telefoons uit, toiletbezoek etc.

-

Rapport: anoniem/ rode draad van alles groepen geleerd

-

Voorstelrondje: o

Naam, leeftijd, hobby´s, etc.

o

Algemeen media gebruik: specifiek TV en internet

o

Toevlucht genomen?

Opwarming en exploratie religie en levensbeschouwingen (10 minuten: 19.1519.25) Vandaag wil ik het onder andere hebben over religie en levensbeschouwingen, en dan straks specifiek het Boeddhisme -

Wat zijn nu de grootste religies? En specifiek voor Nederland? (op kaartjes schrijven, minimaal 6)

-

Wat zijn, volgens jullie, de ontwikkelingen bij de verschillende religies?

-

Zien jullie veranderingen in hoe mensen er mee omgaan?

-

Wat zijn recente ontwikkelingen specifiek voor het Boeddhisme in Nederland? o

Doorvragen op: veranderingen door de tijd, invloed omgeving, …

Opdracht 1: segmentatie oefening (15 minuten: 19.25-19.40) Ik heb net een groot aantal religies op kaartjes geschreven. Jullie mogen nu samen groepjes maken van religies die voor jullie gevoel bij elkaar horen. Het maakt niet uit hoe groot de groepjes zijn, je mag ook groepjes van één maken. Als jullie klaar zijn bespreken we de groepjes. -

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

-

Hoe zijn jullie tot deze groepen gekomen?


pagina 46


Per groep: -

Wat voor groep is dit?

-

Hoe kunnen we hem beschrijven?

-

Hoe is de groep verschillend van de andere groepen?

-

Wat hebben de religies binnen deze groep met elkaar gemeenschappelijk?

-

Hoe zou je de groep benoemen? Leg eens uit.

-

Wat voor gevoel hebben jullie als jullie nu naar deze indeling kijken? Willen jullie eventueel nog wat veranderen?

Exploratie keuze tot Boeddhisme (25 minuten: 19.40-20.05)

Nu wil ik wat dieper ingaan op jullie levensbeschouwing, het Boeddhisme. -

Hoe zouden jullie de plek die het Boeddhisme in jullie dagelijkse leven inneemt omschrijven?

-

Wat verwacht je als je naar de toekomst kijkt? o

Doorvragen op Boeddhisme algemeen en het Boeddhisme persoonlijk (wel/niet verder met het Boeddhisme)

-

Hoe zou je het gevoel omschrijven als je aan jouw persoonlijke ervaringen met het Boeddhisme denkt?

Opdracht 2: Tijdlijn Boeddhisme Iedereen maakt voor zichzelf een tijdlijn met daarop de hoogtepunten/ stappen die genomen zijn tot het Boeddhisme. Per persoon kort laten vertellen hoe ze tot het Boeddhisme zijn gekomen. -

In hoeverre is het proces te verdelen in stappen?

-

Welke stappen zijn er te onderscheiden? Vertel eens. (doorvragen op mate van toewijding tot Boeddhisme)

Als de tijd het toelaat, de volgende vragen kort bespreken: -

Vertel eens, hoe ging dat?

-

Waar lette je op?

-

Wat doet het voor je? (doorvragen: invloed op dagelijkse leven)

-

Waar heb je informatie verzameld?

-

Welke mensen hebben je geholpen/ richting gegeven?

-

Heb je cursussen gevolgd?


pagina 47


Exploratie mediagedrag en Boeddhisme (20 minuten: 20.05-20.25) Als we nu specifiek ingaan op het Boeddhisme en het gebruik van media in de breedste zin van het woord -

Wat komt er allemaal bij jullie op als jullie denken aan Boeddhisme en media? (spontaan, beelden, gevoel)

-

Welke media gebruiken jullie wel/niet? Waarom?

-

Missen jullie nog iets als jullie kijken naar het huidige media-aanbod?

-

Stel, iemand wil informatie over het Boeddhisme. o

Waar moet iemand op letten als hij informatie zoekt?

o

Wat zouden jullie aanraden? Waarom dat?

Per medium wil ik even kort bespreken welke nu typisch informatie over het Boeddhisme geven en wat jullie mening hierover is. Specifiek TV en radio: -

Wat vinden jullie van het huidige aanbod?

-

Wat zijn volgens jullie de sterke kanten?

-

Wat zijn de minder sterke kanten?

-

Gebruiken jullie dit zelf? Waarom wel/niet?

-

Welke programma’s sluiten aan bij het Boeddhisme in NL?

-

Voor wie zijn de verschillende programma’s bedoeld? In hoeverre kijken jullie zelf?

Specifiek Internet: -


-

Wat zijn volgens jullie de sterke kanten?

-

Wat zijn de minder sterke kanten?

-

Gebruiken jullie dit zelf? Waarom wel/niet?

-

Welke websites sluiten aan bij het Boeddhisme in NL?

-

Voor wie zijn de verschillende websites bedoeld? Leg eens uit.

Specifiek boeken: -


-

Gebruiken jullie dit zelf ? Waarom wel/niet?

-

Welke boeken sluiten aan bij het Boeddhisme in NL? Welke boeken hebben jullie zoal gelezen? Welke schrijvers/ titels spreken jullie aan?

-

Voor wie zijn de verschillende boeken bedoeld? Leg eens uit.


pagina 48


Specifiek tijdschriften: -


-

Gebruiken jullie dit zelf ? Waarom wel/niet?

-

Welke tijdschriften sluiten aan bij het Boeddhisme in NL? Welke tijdschriften lezen jullie zoal? (doorvragen: bekendheid Vorm en Leegte)

-

Voor wie zijn de verschillende tijdschriften bedoeld? Leg eens uit.

Waar de tijd het toelaat: Opdracht 3: samenvatting maken (smartboard) Ik heb hier meerdere cirkels getekend. De binnencirkel staat voor een Boeddhistische monnik die zich totaal heeft overgegeven aan het Boeddhisme, de buitenste cirkel staat voor die ene buurvouw die niks met het Boeddhisme te maken heeft en er niks vanaf weet. Als je naar jezelf kijkt en “hoe jij met het Boeddhisme omgaat” -

Waar zou jij jezelf dan plaatsen bij deze ringen? Hoe diep zit jij er dan in?

-

Waarom daar? Leg eens uit. Wat maakt dat jij jezelf daar plaatst?

Exploratie BOS en de programmering (30 minuten: 20.25-20.55) Nu zou ik graag door willen gaan op de BOS, de Boeddhistische Omroep Stichting. -

Wat komt er allemaal bij jullie op?

-

Wat zijn de positieve elementen van de BOS?

-

Wat zijn de negatieve elementen?

-

Wat voor gevoel komt bij jullie op als jullie denken aan de BOS?

-

Hoe zouden jullie de BOS typeren met 3 woorden?

-

Voor wie is de BOS? Voor wie niet?

-

Hoe zouden jullie de typische BOS-kijker omschrijven?

Eventueel niet-kijkers BOS/ TV -

Waarom kijk je niet? Zowel TV algemeen als naar BOS

-

Wat zou je willen zien?

-

Wat zijn voorwaarden voor TV voordat je überhaupt gaat kijken? Is er een manier waarop we je via TV kunnen bereiken?

-

Zie je iets bij anderen dat goed bij BOS zou passen?

Als gezegd wordt dat ze zelf niet kijken maar het wel goed is voor anderen: -

Wat vind jij dan dat de BOS moeten laten zien?


pagina 49


Nu wil ik graag specifiek ingaan op de programmering van de BOS, dus de TV én radio programmering samen. -

Wat vinden jullie er van?

-

Wat zijn de positieve kenmerken?

-

Wat zijn de negatieve kenmerken?

-

Waar letten jullie op bij programma’s van de BOS?

-

In hoeverre is de programmering uniek? Leg eens uit.

-

Wat missen jullie? Voldoet een andere publieke omroep hier wel aan?

-

Wat zou beter kunnen? Wat nog meer?

-

Zijn er wel eens programma’s die je op bij de publieke omroep ziet die ook goed bij de BOS zouden passen? Welke onderwerpen zijn dat?

-

Welke (sociaal-maatschappelijke) onderwerpen passen bij de BOS?

-

Wat zou je nog graag als programma bij de BOS willen zien? Waarom specifiek bij de BOS?

Exploratie website van de BOS en BodhiTV (30 minuten: 20.55-21.25) Ik wil zo graag ingaan op de website van de BOS en BodhiTV. Maar eerst wil ik graag horen hoe jullie zelf met internet omgaan. -

Hoe gaan jullie met internet?

-

Hoe zouden jullie jezelf typeren als internetter?

-

Waarvoor gebruik je het internet? (contact, informatie, …)

-

Welke website bezoeken jullie zoal? Waarom juist deze? o

Bij contact doorvragen op: hyves, youtube, twitter, facebook, webfora, …

-

In hoeverre zien jullie een verschil in jullie algemene internetgebruik en als het over religie gaat? En als het specifiek over Boeddhisme gaat? Leg eens uit.

-

Zie je jezelf als een andere internetgebruiker als het over Boeddhisme gaat?

Kennen jullie de website van de BOS? (eventueel Smartboard opstarten en de website openen) -

Wanneer voor het laatst geweest?

-

Hoe vaak bekijken en waarom?

-

Wat vinden jullie ervan?

-

Wat zijn de positieve kenmerken? Wat de negatieve?

-

Wat biedt de website van de BOS? Wat maakt dat?


pagina 50


-

In hoeverre is het vergelijkbaar met andere websites of juist uniek?

-

Wat missen jullie?

-

Wat zou beter kunnen?

Kennen jullie de website van BodhiTV? (eventueel Smartboard opstarten en de website openen) -

Wat voor website is dat?

-

Wanneer voor het laatst geweest?

-

Hoe vaak bekijken? Waarom?

-

Wat vinden jullie ervan?

-

Wat zijn de positieve kenmerken? Wat de negatieve?

-

Wat biedt de website van de BOS? Wat maakt dat?

-

In hoeverre is het vergelijkbaar met andere websites of juist uniek?

-

Wat missen jullie?

-

Wat zou beter kunnen?

Afsluiting (5 minuten: 21.25-21.30) De respondenten worden gevraagd na te denken over een gouden tip voor de BOS. De gespreksleider komt naar de meekijkruimte om te checken of er nog meer vragen zijn voor de respondent. Stel je eens voor, morgen gaan wij samen naar de directeur van de BOS. We gaan hem een gouden tip meegeven waar hij rekening mee moet houden bij de programmering en het internet. -

Wat zou de gouden tip zijn?

-

Wat zou deze verandering voor jullie doen?

Mogelijkheid tot extra vragen. Afsluiten en iedereen bedanken.


pagina 51

Doelgroepen onderzoek 2009

Recommend Documents