Dit was het nieuws. Populair jaarbericht 2012 Antoni van Leeuwenhoek

Dit was het nieuws Populair jaarbericht 2012 Antoni van Leeuwenhoek

Dit was het nieuws Het Antoni van Leeuwenhoek koos 100 jaar geleden al voor de grens­verleggende weg door onderzoek en specialistische zorg samen te voegen met één scherp gedefinieerd doel: de beste behandelingen bieden aan kankerpatiënten. Daarvoor is doordringen tot in de kern van kanker de enige weg. Het Antoni van Leeuwenhoek. In de kern van kanker.

Populair jaarbericht 2012 Antoni van Leeuwenhoek.

inhoud 7 11 13

Het Antoni van Leeuwenhoek: Center of Excellence

19 27 31 35

Wisseling samenstelling Raad van Bestuur Het Antoni van Leeuwenhoek bereidt zich voor op de toekomst Prijzen en bijzondere subsidies Benoemingen Betrokken bij het Antoni van Leeuwenhoek In de media

41

Patiëntenzorg

49

Research

52 55

Promoties Publicaties

59

Jezelf ontwikkelen in een lerende organisatie

66

Colofon

Het Antoni van Leeuwenhoek

Center of Excellence Kanker voelt als een veroordeling, voor eenieder die het overkomt. Het maakt onzeker en angstig en vergt het uiterste van patiënten en hun omgeving. Het Antoni van Leeuwenhoek gaat deze uitdaging te lijf en behoort al decennia lang tot de absolute wereldtop in de unieke verbinding van zorg en onderzoek die voor kankerpatiënten het verschil maakt. Onderzoek en behandeling van kanker samen onder één dak: daarin is het Antoni van Leeuwenhoek uniek in Nederland. Sinds dit jaar hebben we een nieuwe naam. In plaats van het Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis zijn we nu kortweg het Antoni van Leeuwenhoek.

6

7

Verder zijn we niet veranderd. Het instituut, dat bestaat uit een wetenschappelijk onderzoekslaboratorium en een gespecialiseerde kliniek, is nog altijd een Center of Excellence: een topinstituut dat zowel nationaal als internationaal wordt erkend en waar belangrijk onderzoek plaatsvindt. Patiënten krijgen de beste behandeling die momenteel beschikbaar is. De hoogste kwaliteit bieden in zorg, onderzoek en onderwijs, dat is wat het Antoni van Leeuwenhoek als Center of Excellence nastreeft. Dagelijks zetten ruim 2.300 medewerkers zich hiervoor in. We werken samen met academische ziekenhuizen, universiteiten en weten­ schappelijke onderzoeksinstituten in binnen- en buitenland.

De kerntaken Onderzoek Doordringen tot in de kern van kanker is de enige weg. Daarvoor is het doen van wetenschappelijk onderzoek onontbeerlijk. Ons wetenschappelijk onderzoek beweegt zich op een breed gebied dat fundamentele biologische vraagstellingen, translationeel en klinisch onderzoek, epidemiologie en psychosociaal onderzoek omvat. De ambitie is om dit onderzoek op internationaal topniveau te (blijven) verrichten.

Patiëntenzorg De patiëntenzorg van het Antoni van Leeuwenhoek houdt in: vroegdiagnostiek, diagnostiek, behandeling, verpleging en verzorging van patiënten, gericht op het voorkómen en bestrijden van kanker. Hoge kwaliteit, het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden en het verbeteren van bestaande methoden staan daarbij voorop.

Onderwijs Door onderwijs willen wij de deskundigheid op het terrein van de kankerbestrijding – ook buiten het instituut – bevorderen door het overdragen van kennis en het opleiden van artsen, onderzoekers, verpleegkundigen en andere werkers in de oncologie.

8

9

Wisseling samenstelling Raad van Bestuur Op dinsdag 7 februari nam Ton Berns afscheid als voorzitter van de Raad van Bestuur en directeur Wetenschapsbeleid van het Antoni van Leeuwenhoek. Als voorzitter van de Raad van Bestuur heeft hij veel voor het Antoni van Leeuwenhoek betekend. Onder zijn leiding heeft het instituut verder kunnen groeien, behoorde het onafgebroken tot de internationale top op het gebied van kankeronderzoek en heeft het hiervoor formele internationale erkenning gekregen. Zo is in 2010 - in opdracht van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen – een site visit uitgevoerd door een internationaal gremium van toponderzoekers. Zij concluderen dat het instituut kankeronderzoek van de ‘hoogste internationale kwaliteit’ levert. Ook de recente erkenning tot een van de eerste Europese ‘Comprehensive Cancer Centers’ onderstreept de kwaliteit en de voortrekkers­­rol van het instituut. Ton Berns werd op 1 januari als voorzitter van de Raad van Bestuur opgevolgd door René Medema. 10

11

Het Antoni van Leeuwenhoek bereidt zich voor op de toekomst Kanker neemt toe. Dat merken we dagelijks. Volle wachtruimtes, en dreigend oplopende wachtlijsten. Na bijna 100 jaar aan de top te staan als het gaat om kankeronderzoek en kankerbehandeling, staan we voor een nieuwe uitdaging: hoe zorgen we ervoor dat we de groei van het aantal patiënten kunnen opvangen en tegelijkertijd onze koppositie behouden als vooraanstaand gespecialiseerd oncologisch ziekenhuis?

12

13

op twee locaties (Amsterdam en Utrecht) ontstaan, dat de oncologie in de volle breedte op topniveau beoefent en internationaal leidend kan zijn op het gebied van translationeel kankeronderzoek.

Nevenvestiging Radiotherapie Hoofddorp In 2013 openen de deuren van de nevenvestiging van de afdeling Radiotherapie in Hoofddorp. Patiënten krijgen hier dezelfde kwalitatief hoogwaardige bestralingsbehandeling als in Amsterdam, zoals van het Antoni van Leeuwenhoek verwacht mag worden. In hetzelfde gebouw brengt het Spaarne Ziekenhuis alle zorg aan kankerpatiënten in een oncologiecentrum bij elkaar. In februari 2012 werd het hoogste punt in de nieuwbouw bereikt.

Groei & Innovatie Het programma Groei en Innovatie (G&I) gaat uit van een groei van 70% in aantallen DBC’s tot 2020. In patiënten­ aantallen komt dat neer op 50%. De nieuwbouw­plannen zijn inmiddels omgezet in definitieve tekeningen en de eerste paal voor het nieuwe stafgebouw is al in september 2012 de grond ingegaan.

In augustus werd de eerste versneller, het bestralings­ apparaat, geplaatst. De bestralingsapparatuur waar het Antoni van Leeuwenhoek mee werkt, is voorzien van de

Samenwerking met UMC Utrecht Al vanaf 2004 draagt het Antoni van Leeuwenhoek actief het standpunt uit dat kankerpatiënten het beste terecht kunnen in gespecialiseerde kankercentra waar zij multidisciplinair behandeld worden en waar kanker­ onderzoek plaatsvindt of waar op dit gebied wordt samen­­gewerkt met kanker­onderzoekscentra. In feite de organisatie­vorm die het Antoni van Leeuwenhoek al sinds de oprichting kent. Door samen met het UMC Utrecht de krachten te bundelen zal een leidend oncologisch centrum 14

15

meest moderne technieken. Hierdoor is het mogelijk om tijdens de bestraling de precieze ligging van de tumor vast te stellen om de schade aan omliggend weefsel zoveel mogelijk te beperken. Begin 2013 kunnen de eerste patiënten in onze nevenvestiging Radiotherapie in Hoofddorp terecht voor hun bestralings­behandeling. Dicht bij huis.

Lancering drie nieuwe websites Rond de jaarwisseling van 2012 op 2013 lanceerde het Antoni van Leeuwenhoek de compleet nieuwe website ter vervanging van het huidige www.nki.nl. De nieuwe site van het ziekenhuis (www.avl.nl) is anders dan die van de meeste zorginstellingen. Er is ervoor gekozen om content en beeldmateriaal te koppelen aan het zorgpad dat toekomstige patiënten binnen het ziekenhuis gaan doorlopen. Naast die toekomstige patiënten en hun naasten, worden ook verwijzers en mogelijk nieuwe donateurs zo goed mogelijk ‘bediend’. Daarbij blijven de persoonlijke benadering en de bijzondere sfeer ook op de site herkenbaar. Op het vernieuwde Engelstalige www.nki.nl, die in 2013 live zal gaan, wordt het innovatieve en toonaangevende karakter van het onderzoek in ons instituut benadrukt. Toekomstige onderzoekers, studenten en medewerkers willen we via deze nieuwe site uitnodigen om online contacten te leggen en zich snel te oriënteren en informeren.

16

De andere site die begin 2013 live is gegaan, is de nieuwe website www.werkenbijavl.nl. Hier draait alles om het Antoni van Leeuwenhoek als werkgever. Op deze site laten we potentiële medewerkers ervaren hoe het is om in ons ziekenhuis werkzaam te zijn. Ambassadeurs van het Antoni van Leeuwenhoek staan trots op de voorgrond. De ambitie, innovatie en hechte samen­ werking die het ziekenhuis een fantastische leer- en werkomgeving maken brengen we op deze manier naar ‘buiten’.

Voorbereiding op 100 jarig bestaan Het komende jaar bestaat het Antoni van Leeuwenhoek 100 jaar. Een eeuw geleden, op 10 oktober 1913, kozen artsen en onderzoekers al voor de grensverleggende weg door onderzoek en specialistische zorg samen te voegen met één scherp gedefinieerd doel: de beste behandelingen bieden aan kankerpatiënten. 2013 zal in het teken staan van ons jubileum en onze rijke historie. In het kader van het 100-jarig bestaan willen wij in ons jubileumjaar onder meer een grote fondsenwervende campagne opzetten. De voorbereidingen hiervoor zijn vanzelfsprekend al in 2012 begonnen.

17

Prijzen en bijzondere subsidies De inzet en deskundigheid van onze mede­ werkers bleef ook in 2012 niet onopgemerkt. We zijn trots op de prijzen, bijzondere subsidies en benoemingen die hun ten deel vielen. Enkele voorbeelden:

KWO-prijs 2012 voor René Bernards De Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs 2012 is toegekend aan onderzoeker René Bernards. Aan deze prijs van KWF Kankerbestrijding is een subsidie verbonden van 2 miljoen euro, die hij zal besteden aan zijn onderzoek ‘Finding genetic dependencies in cancer: the missing link in personalized medicine’. Hierin wordt door middel van de nieuwste genetische technologieën systematisch gezocht naar de krachtigste geneesmiddelcombinaties.

18 miljoen subsidie voor Mouse Clinic for Cancer and Aging Onderzoekers Anton Berns en Jos Jonkers kregen in maart 2012 uit handen van de staatssecretaris van OCW de toekenning van 18,6 miljoen euro.

18

19

Dit prachtige bedrag is bestemd voor een gezamenlijk initiatief van het Antoni van Leeuwenhoek en het European Institute for the Biology of Ageing (ERIBA) voor een nationale faciliteit voor onderzoek naar kanker en veroudering in muismodellen. Om kanker- en verouderings­ onderzoek te kunnen verrichten, zijn kwalitatief hoog­ waardige muismodellen noodzakelijk. Daarom hebben het Antoni van Leeuwenhoek en ERIBA de Mouse Clinic for Cancer and Aging research (MCCA) opgericht.

Veelbelovend PDT-project ontvangt Parel van ZonMw In november ontving een samenwerkingsproject tussen het Erasmus MC, het UMCU en het Antoni van Leeuwenhoek een ZonMw-Parel uit handen van Hans de Groene, algemeen directeur van de NWO. De feestelijke uitreiking vond plaats in Den Haag. Hoofd-halschirurg Baris Karakullukcu (foto) en zijn collega Bing Tan zien het

als een stimulans om vooral door te gaan met hun project, dat de effectiviteit van de fotodynamische therapie (PDT) verbetert dankzij een nieuw ontwikkelde meetmethode. Bij PDT wordt gebruik gemaakt van zichtbaar licht en een stof die de cellen daarvoor zo gevoelig maakt dat ze afsterven.

Grote Britse prijs voor jonge Nederlandse onderzoeker Postdoc-onderzoeker Sander van Kasteren is onderscheiden met de Early Career Research Award 2012 van de Biochemical Society. Hij is de eerste Nederlandse onder­ zoeker die deze Britse prijs voor jonge onderzoekers mag ontvangen. De Britse Biochemical Society is een van de grootste verenigingen binnen de biowetenschappen. Onder de meer dan vijfduizend leden en ereleden behoren verschillende Nobelprijswinnaars.

Onderzoeker Fiona Stewart ontvangt prestigieuze Weiss Medal Dr. Fiona Stewart, radiobiologe, onderzoeker en groeps­ leider in de Division of Biological Stress Response, heeft in juni de Weiss Medal 2012 ontvangen. Deze prijs wordt uitgereikt aan onderzoekers die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de radiobiologie. Stewart deed veel onder­ zoek naar de late effecten van radiatie en was mede verantwoordelijk voor de oprichting van onze radio­biologie­ groep.

20

21

Twee ERC Starting Grants voor groepsleiders Twee groepsleiders van het Antoni van Leeuwenhoek, Jacqueline Jacobs en Thijn Brummelkamp, hebben een Starting Grant verworven van de European Research Council (ERC). Nooit eerder kwam het voor dat twee van onze groepsleiders tegelijk deze prestigieuze subsidie, ter waarde van zo’n 1,5 miljoen euro, binnensleepten. Thijn Brummelkamp, die de afgelopen jaren volop in het nieuws was toen hij ontrafelde hoe het levensgevaarlijke Ebolavirus in staat is binnen te dringen in menselijke cellen, zal een zogenaamde genenatlas proberen op te stellen van maar liefst vijftig verschillende virussen. Jacqueline Jacobs gaat onderzoek doen naar de reactie van cellen op schade aan telomeren.

Antoni van Leeuwenhoekprijs 2012 voor Sidong Huang 1,2 miljoen voor translationeel onderzoek Samen met Emile Voest van het UMC Utrecht ontving René Bernards in augustus een subsidie van 1,2 miljoen euro, bestemd voor het Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT). Door de oprichting van het CPCT slaan het Antoni van Leeuwenhoek, het UMC Utrecht en het Erasmus MC de handen ineen in het translationeel onderzoek. In dit centrum is alles erop gericht om op basis van tumorweefsel de specifieke kenmerken van de bepaalde tumor te ontdekken. De subsidie is toegekend door Stand Up To Cancer (SU2C) en KWF Kankerbestrijding, samen met the American Association for Cancer Research (AACR). Het bedrag, bijeen­gebracht tijdens de televisie-uitzending ‘Sta op tegen kanker’, stelt de onderzoekers in staat om de waarde van door DNA-profielen geleide behandelingen te onderzoeken. 22

De Antoni van Leeuwenhoekprijs 2012 ging naar Sidong (Sid) Huang. Deze onderzoeker werkte van 2005 tot eind 2012 als Postdoc in het Antoni van Leeuwenhoek en wist verschillende grote publicaties op zijn naam te brengen. Zo was hij eerste auteur van opzienbarende artikelen in Cell, Nature en Cancer Cell. Hij krijgt de prijs voor zijn innovatieve onderzoek naar de mechanismen die ten grond­ slag liggen aan resistentie tegen antikankermiddelen. Begin 2013 zijn in het Antoni van Leeuwenhoek op basis van zijn veelbelovende onderzoek de eerste klinische trials van start gegaan.

23

Cancer Genomics Centre Netherlands krijgt Zwaartekracht­subsidie van 30,7 miljoen Het Cancer Genomics Centre Netherlands (CGC.nl) ontving in november een subsidie van 30,7 miljoen euro voor tien jaar uit het Zwaartekracht Programma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Het Centrum wil onderzoeken waarom de huidige therapieën niet goed werken en gaan op zoek naar nieuwe manieren om patiënten effectiever te behandelen. Hierbij zal gebruik gemaakt worden van nieuwe moleculair genetische technieken en nieuwe methoden om tumorweefsel na afname te bestuderen. De verwachting is dat dit onderzoek zal bijdragen aan een betere levensverwachting en een betere kwaliteit van leven voor kankerpatiënten. CGC.nl is een consortium van 26 onderzoeksgroepen werkzaam in Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Leiden en Nijmegen.

Eveline Bleiker ontvangt NVPO Award 2012 In maart werd op het congres van de Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie de jaarlijkse NVPO Award uitgereikt. Winnares is Eveline Bleiker, onderzoeker op de afdeling Psychosociaal Onderzoek & Epidemiologie (PSOE) en tevens verbonden aan de polikliniek familiaire tumoren. De NVPO Award wordt jaarlijks toegekend aan diegene die zich in bijzondere mate verdienstelijk maakt of heeft gemaakt voor de psychosociale oncologie in Nederland.

24

HFSP Research Grant voor Ton Schumacher Een internationaal samenwerkingsproject, opgezet door onderzoekers Ton Schumacher en Shalin Naik, ontving begin april een subsidie van ruim een miljoen euro van het Human Frontiers Science Program (HFSP). Met dit geld proberen de onderzoekers te doorgronden hoe verschillende bloedcellen gevormd worden uit één gemeenschappelijke voorlopercel. Het internationale project werd uit meer dan achthonderd voorstellen gekozen als een van de beste tien onderzoeken.

Golden Service Award voor Hago Zorg en Antoni van Leeuwenhoek In februari 2012 ontvingen Hago Zorg en het Antoni van Leeuwenhoek de Golden Service Award in de categorie ‘Best schoongemaakte project – Gezondheidszorg’. De onafhankelijke jury sprak vol lof over de werkwijze van Hago Zorg: “Het Antoni van Leeuwenhoek is een gespecialiseerd ziekenhuis met een eigen cultuur en eigen processen. De Hago Zorg-medewerkers voeren alle schoonmaakprocessen uit met VIP: Vakmanschap, Interactie en Plezier.”

CORS Practice Prize voor onderzoek OK-planningssysteem Peter van Berkel heeft voor zijn promotieonderzoek aan de Universiteit van Twente (UT) ten dienste van het Antoni van Leeuwenhoek eind juni de CORS Practice Prize ontvangen van de Canadian Operations Research Society. Zijn onderzoek leidde tot de ontwikkeling van een nieuw OK-planningssysteem in samenhang met die van de verpleegafdelingen.

25

Connie Rumpf ontvangt EMBO Long-Term Fellowship Onderzoeker Connie Rumpf uit de onderzoeksgroep van Rob Wolthuis heeft een prestigieuze EMBO Long-Term Fellowship binnengesleept. Hiervan kan zij twee jaar onderzoek doen aan het Antoni van Leeuwenhoek.

benoemingen René Medema nieuwe voorzitter Raad van Bestuur Per 1 januari 2012 is René Medema de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur en directeur Wetenschapsbeleid van het Antoni van Leeuwenhoek. Hij treedt daarmee in de voetsporen van Anton Berns, die begin 2012 afscheid nam.

Sabine Linn benoemd tot hoogleraar Internist Sabine Linn is benoemd tot hoogleraar Trans­ lationele oncologie met focus op het mamma­carcinoom. De benoeming bij de faculteit Geneeskunde bij de Universiteit Utrecht is op 1 juni ingegaan.

Delfts hoogleraarschap voor Lodewyk Wessels In mei werd Lodewyk Wessels benoemd tot hoogleraar ‘Computational Cancer Biology’ aan de Technische Universiteit Delft. Hij zal deze functie bekleden naast zijn functie als groepsleider van de researchgroep Bioinformatica en Statistiek. De Technische Universiteit Delft sprak haar genoegen uit met het vooruitzicht om via deze benoeming de samenwerking met ons instituut te versterken en vooral vooruitgang te boeken in het ontwikkelen van computationele benaderingen in het kankeronderzoek.

26

27

Huib Ovaa hoogleraar in Leiden

Jannie Borst en Jos Jonkers nieuwe EMBO-leden

Onderzoeker Huib Ovaa is vanaf 1 oktober 2012 door de Universiteit Leiden benoemd tot hoogleraar van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen op het vakgebied van chemical biology of post-translational protein modifications.

De European Molecular Biology Organization (EMBO), de belangrijkste Europese organisatie als het gaat om onderzoek in de life sciences, heeft in 2012 twee Nederlandse onderzoekers tot lid benoemd, allebei van het Antoni van Leeuwenhoek. De twee trotse nieuwe leden zijn Jannie Borst, hoofd van de sectie Immunologie, en Jos Jonkers, hoofd van de sectie Moleculaire Pathologie. Zij zullen, samen met de huidige leden, het Europese moleculair biologisch onderzoek versterken en de toekomst van de life sciences vormgeven, in Europa, maar ook daarbuiten. Ongeveer een kwart van de Nederlandse EMBO-leden is aan het Antoni van Leeuwenhoek verbonden. Daarmee is ons instituut voor Nederland de hofleverancier.

Michiel van den Brekel benoemd tot hoogleraar aan de UvA Michiel van den Brekel is benoemd tot hoogleraar Oncologie gerelateerde stem- en spraakstoornissen aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Sinds 2000 werkt hij bij ons als hoofd-halschirurg op de afdeling Hoofd-halsoncologie en -chirurgie, waaraan hij vanaf 2009 ook leiding geeft.

René Medema voorzitter van Scientific Advisory Board Hubrecht Instituut Voorzitter van de Raad van Bestuur, René Medema, is gevraagd als voorzitter van de Scientific Advisory Board van het Hubrecht Instituut in Utrecht. Deze heeft een adviserende rol voor het instituut op het gebied van de kwaliteit van onderzoek. Ook het Antoni van Leeuwenhoek heeft een dergelijk Scientific Advisory Board met vooraanstaande nationale en internationale wetenschappers.

28

Piet Borst benoemd tot Vrijdenker van het Jaar In oktober werd Piet Borst gehuldigd als Vrijdenker van het Jaar. Hiermee drukt de Atheïstisch-Humanistische Vereniging De Vrije Gedachte ‘haar waardering en bewondering uit voor Borsts onverdroten strijd tegen pseudowetenschap, in het bijzonder in de geneeskunde.’

Koninklijke onderscheidingen Adriaan Timmers, die onlangs met pensioen ging na meer dan 26 jaar als tandarts in ons instituut werkzaam geweest te zijn, heeft een Koninklijke onderscheiding gekregen. Hij is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

29

Ton Berns Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw Tijdens het afscheidssymposium ter ere van zijn afscheid als voorzitter van de Raad van Bestuur en directeur Wetenschapsbeleid heeft Ton Berns een Koninklijke onder­ scheiding ontvangen van de burgemeester van zijn woon­ plaats Velsen. Vanaf heden mag Ton Berns zich Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw noemen. Dit is een van de oudste en hoogste civiele orden. Voor de Orde komen alleen mensen in aanmerking met bijzondere verdiensten voor de samen­leving van zeer exceptionele aard.

Betrokken bij het Antoni van Leeuwenhoek Jaarlijks bezoeken duizenden mensen het Antoni van Leeuwenhoek als patiënt, als bezoeker of in een andere hoedanigheid. De betrokkenheid bij ons instituut is groot. Veel mensen willen die betrokkenheid tonen. Ze organiseren een inzamelingsactie, worden vaste donateur, of nemen het instituut op in hun testament. We noemen hier enkele voorbeelden. Recordopbrengst Dam tot Dam Loop voor NKI-AVL Fonds Sinds 2011 werken het Antoni van Leeuwenhoek en KWF Kankerbestrijding structureel samen bij het werven van fondsen via het NKI-AVL Fonds. Op 23 september vertegenwoordigden ruim driehonderd deelnemers het NKI-AVL Fonds tijdens de twintigste editie van de Dam tot Dam Loop. Zij hebben daarmee in totaal 97.169 euro ingezameld. De enthousiaste deelnemers konden deelnemen aan de 4 of 10 Engelse Mijl en liepen met hetzelfde doel: het financieren van onderzoek naar kanker, zodat kanker op termijn een chronische ziekte wordt.

30

31

Medewerker Lenny Brocks loopt ruim elfhonderd euro bij elkaar Met haar vijftiende deelname aan de Vierdaagse van Nijmegen, heeft medewerker Lenny Brocks 1110 euro voor het NKI-AVL Fonds bij elkaar gelopen. Als beheerder op de afdeling Digitale Microscopie weet zij als geen ander hoe belangrijk onderzoek is.

Olympink haalt ruim zestigduizend euro op voor NKI-AVL Fonds Op 30 september 2012 is door Team Olympink een cheque met het geweldige bedrag van 61.539 euro overhandigd aan Gabe Sonke voor het onderzoek naar genezende behandeling van uitgezaaide borstkanker. Deze bijzondere sponsoractie heeft daarmee een waardige afsluiting gekregen.

Team Olympink bestond uit veertig deelnemers en vijf begeleiders, die met hun fietstocht zoveel mogelijk geld wilden ophalen voor het NKI-AVL Fonds. In juli startte de fietstocht vanuit Groningen op weg naar de Olympische Spelen in Londen.

Medewerker Steven Vanhoutvin loopt Fjallraven Classic Samen met een vriend nam medewerker Steven Vanhoutvin deel aan de Fjallraven Classic, een tocht van 110 km met rugzak en tent door Zweeds Lapland. Daarmee beleefde hij niet alleen een avontuur waar hij een paar jaar op aasde, hij probeerde ook zoveel mogelijk geld in te zamelen om het kankeronderzoek mogelijk te maken.

Inner Wheel club Barchem overhandigt cheque aan Emiel Rutgers Emiel Rutgers mocht op 11 oktober een cheque van 9.285 euro in ontvangst nemen, bestemd voor het onderzoek naar de erfelijke vorm van borstkanker. Dit mooie bedrag werd door leden bijeengebracht van Inner Wheel club Barchem. De cheque werd aangeboden door Lien de Haan, die het initiatief nam tot het project. Professor Rutgers hield die middag tevens een presentatie over de nieuwste ontwikkelingen en het onderzoek naar de meest optimale chirurgische mogelijkheden voor vrouwen met borstkanker.

32

33

Succesvol benefietfeest van Ronde Tafel 48 Op 10 november heeft Stichting Tafelronde 48 Het Noordelijk Gooi ruim dertienduizend euro opgehaald voor het NKI-AVL Fonds. Het geldbedrag is bestemd voor het onderzoek naar de Young TIL Therapy die zich richt op behandelingen tegen uitgezaaide melanomen. Initiatiefneemster Astrid Nollen organiseerde dit knallende benefietfeest voor het tweede jaar op rij samen met de Bussumse Rondetafel, een genootschap van twintig mannen.

Vrienden en donateurs Het Antoni van Leeuwenhoek is grote dank verschuldigd aan al diegenen die het kankeronderzoek steunen met hun giften of door middel van het lidmaatschap van onze vriendenstichting. In 2012 steunden zo’n 6.600 Vrienden en donateurs ons instituut.

In de media De afdeling PR & Communicatie werkt vaak mee aan televisie- en radio-uitzendingen en artikelen in tijdschriften en dagbladen. Soms op verzoek van de media zelf, regelmatig ook op eigen initiatief. Veel media-aandacht voor onderzoek Bartelink Diverse media schonken aandacht aan het in The Lancet Oncology gepubliceerde onderzoek van Harry Bartelink (zie onder ‘Research’, kopje: ‘Publicaties’) over de keuze voor borstsparende operatie of borstamputatie. Zo pakte het Algemeen Dagblad uit met een groot bericht en was het hoofdnieuws voor onder meer het NOS Journaal.

Vrijwilligers Een bijzondere plaats in de organisatie hebben de vrijwilligers. Zij zijn van onschatbare waarde voor onze organisatie. Zij helpen patiënten, familie en vrienden tijdens een bezoek aan ons ziekenhuis door een luisterend oor te bieden, dat extra beetje aandacht en door extra faciliteiten te creëren.

34

35

Sjoerd Rodenhuis in Buitenhof Internist en directeur Zorg en Zorgontwikkeling Sjoerd Rodenhuis was afgelopen jaar te gast in verschillende discussieprogramma’s. Zo was hij op 29 oktober te gast in het live discussieprogramma Buitenhof. Een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift waarin wordt gesteld dat het aantal oudere patiënten met borstkanker de komende jaren zal verviervoudigen, was aanleiding het onderwerp borstkanker te bespreken.

Borstkankermaand In het kader van de Borstkankermaand wordt in veel media aandacht besteedt aan actuele ontwikkelingen op het gebied van de behandeling van borstkanker. Verschillende specialisten op het gebied van borstkanker verschenen in populaire media.

Documentaire borstkanker Regisseurs Petra Lataster-Czisch en Peter Lataster maken voor de Humanistische Omroep (HUMAN) een documentaire over de betekenis die de boezem voor een vrouw heeft. Een belangrijk aspect in de film is het volgen van enkele patiënten met borstkanker. In 2012 werd een aantal patiënten van prof. dr. Rutgers gevolgd tijdens hun behandeltraject in het Antoni van Leeuwenhoek. De deelnemende patiënten, werden van tevoren benaderd en hebben hiervoor toestemming gegeven. De film gaat in 2013 tijdens het IDFA in première en wordt in 2014 door de Humanistische Omroep uitgezonden op televisie. 36

37

Viva 400

Start Hebon-studie

Tijdens een feestelijk event in Amsterdam op 27 november zijn de winnaressen van de VIVA400-verkiezing bekend gemaakt. Twee medewerkers van het Antoni van Leeuwenhoek, epidemioloog Anouk Pijpe en radio­ therapeute Stella Mook, waren genomineerd in de categorie ‘Smart’. De concurrentie was hevig, maar Anouk had zoveel stemmen weten te bemachtigen dat zij op een mooie vijfde plaats eindigde. In totaal zijn er dertienduizend stemmen uitgebracht.

In december startte de Hebon-studie, een grootschalig onderzoek onder families met een verhoogd risico op borsten eierstokkanker. Ruim 30.000 vrouwen (en een aantal mannen) ontvingen die maand en in het voorjaar van 2013 een uitnodiging om deel te nemen.

Wim van Harten in Nieuwsuur Ook Wim van Harten, directeur Organisatie en Bedrijfs­ voering, was in diverse programma’s te gast. Een daarvan was een uitzending van Nieuwsuur, waarin hij zich uitsprak voor de concentratie en normering van de borstkankerzorg in Nederland.

Sta op tegen kanker Een dag later werd de jaarlijkse tv-show ‘Sta op tegen kanker’ uitgezonden. Tijdens deze actie, geïnitieerd door KWF Kankerbestrijding, worden zoveel mogelijk donateurs geworven. Ook dit jaar zijn verschillende artsen en onderzoekers van ons instituut in de uitzending vertegenwoordigd.

38

Als borstkanker of eierstokkanker veel voorkomt in je familie, hangen ingrijpende beslissingen over preventieve operaties aan borsten of eierstokken af van goed advies over hoe hoog het risico op kanker precies is. Vooralsnog is echter onduidelijk waarom sommige vrouwen een hoog en andere een veel lager risico lopen. Hiervoor is veel meer informatie nodig, niet alleen over de erfelijke oorzaken, zoals veranderingen (mutaties) in bepaalde genen, maar ook over leefgewoonten. Daarnaast werkten specialisten van het Antoni van Leeuwenhoek nog mee aan verschillende andere onder­ werpen, zoals cytostatica, stomazorg, asbest (AT5), biobanken (KRO Reporter), huidkanker (Radio 1), hoofdhals­kanker (de Telegraaf), de MammaPrint (BNR), ‘base J’ (de Volkskrant), de toekomst via technische genees­ kunde (Reformatorisch Dagblad), nieuwe stoffen om TBC te behandelen (VPRO Labyrint) en verschillende hoogtepunten van de nieuwbouw van de nevenvestiging voor de radiotherapie bij het Spaarne in Hoofddorp.

39

Patiëntenzorg Het Antoni van Leeuwenhoek profileert zich als integraal kankercentrum waar hoogstaande patiëntenzorg wordt geleverd. Speerpunten zijn melanoomchirurgie, hoofd-halschirurgie, HIPEC, image guided radiotherapy en de behandeling van mamma-, long-, prostaat- en blaascarcinoom. Daarnaast zet ons instituut zich in om resultaten uit de translationeel en fundamenteel onderzoek zo snel mogelijk uit te testen in een klinische setting. Het zal daarbij steeds meer gaan om combinaties van behandelingen, veelal in multidisciplinaire specialistenteams. Toppositie Het Antoni van Leeuwenhoek heeft landelijk gezien op veel tumorgebieden een toppositie en wil die waar mogelijk verstevigen. Veel instellingen spreken over taakverdeling en het concentreren van hun oncologie. Samenwerking tussen andere ziekenhuizen die tot kankercentrumvorming leidt, juicht ons instituut dan ook van harte toe.

40

41

Patiëntenzorg in cijfers

erkende bedden waarvan dagbehandelingsbedden operatiekamers

2011

2012

180

180

30

30

6 6

bestralingstoestellen

10 11

spreekuurkamers polikliniek

41

polikliniekbezoeken second opinions operatieve verrichtingen klinisch en poliklinisch opnamen

67

Ons doel is om ook in de toekomst als Comprehensive Cancer Center van voldoende omvang nationaal en internationaal een vooraanstaande rol te kunnen blijven spelen. Medewerkers en patiënten rekenen daar op.

30.704 30.622 1986

1915

41.021

42.101

7.396 7.890

dagverpleging inclusief cytostatica

20.359

verpleegdagen

43.752 43.735

gemiddelde verpleegduur

Steeds vaker wordt het Antoni van Leeuwenhoek door ziekenhuizen benaderd om over samenwerking te spreken. Daarbij is wel als voorwaarde gesteld dat deze ziekenhuizen aan de kwaliteitscriteria voor oncologische multidisciplinaire behandeling van het Antoni van Leeuwenhoek voldoen.

5,9

20.078

5,5

bestralingssessies

4.966 5.087

brachytherapie

338 301

Certificaat Centre of Excellence voor Neuro-endocriene Tumoren Tijdens het jaarlijks Europese congres van Neuroendocriene Tumoren (NET) in maart is het Antoni van Leeuwenhoek uitgeroepen tot Centre of Excellence voor het onderzoek naar en de behandeling van deze soort tumor. Dit is een erkenning voor het vele werk van de groep op het gebied van NET, waarbij uitstekende patiëntenzorg met research wordt gecombineerd. De behandeling zoals deze in het Antoni van Leeuwenhoek wordt aangeboden is uitgegroeid tot de internationaal geldende richtlijn voor de behandeling van deze vorm van kanker.

Elektronisch Patiënten Dossier live Vanaf 3 december ging het Antoni van Leeuwenhoek volledig over op het digitale medisch dossier, het EPD (Elektronisch Patiënten Dossier). Medische dossiers zijn sindsdien niet alleen altijd en overal beschikbaar, ook de kwaliteit van verslaglegging en de veiligheid gaan hiermee omhoog.

42

43

Het gebruiksgemak is een extra pré voor onder meer specialisten, arts-assistenten, verpleegkundig specialisten en verpleegkundigen. Het Antoni van Leeuwenhoek heeft gekozen voor een eigen EPD-inrichting, waarbij niet de vakgroep of afdeling, maar de multidisciplinaire samen­ werking centraal staat. Hierdoor was het als ziekenhuis mogelijk zelf een vertaalslag te maken van papier naar digitaal, waarbij er een EPD is ontstaan dat sterk lijkt op het papieren dossier en de werkprocessen in huis.

VMS-accreditatie Het Antoni van Leeuwenhoek voldoet aan alle eisen van het VMS, het Veiligheids Management Systeem dat in het kader van het landelijk veiligheidsprogramma voor ziekenhuizen ontworpen is. Eind 2011 vond een audit plaats in het kader van een VMS-accreditatie. In totaal zeven auditoren hebben het Antoni van Leeuwenhoek bezocht en gecomplimenteerd met de openheid en transparantie die de medewerkers boden. Op 29 februari werd het certificaat uitgereikt. Ook de tweede auditronde, eind 2012, is inmiddels met succes afgerond.

Een goed voorbeeld is het veilig klaarmaken en toedienen van parenteralia, waarvoor extra aandacht was tijdens de Week van de Patiëntveiligheid onder het motto ‘Wij bereiden geen medicatiefouten en wij dienen ze niet toe!’. De dossiers van alle 170 in 2011 in het Antoni van Leeuwenhoek overleden patiënten zijn doorgelicht op signalen van vermijdbare schade. In éen geval was er reden voor discussie met de betreffende vakgroep en met name ten aanzien van statusvoering werden enkele verbetersuggesties gedaan. De bevindingen zijn uitvoerig aan de raad van bestuur en de voltallige medische staf gepresenteerd.

VMS-veiligheidsprogramma Hoe belangrijk de thema’s veiligheid en veilig werken in het Antoni van Leeuwenhoek zijn, blijkt bijvoorbeeld ook uit de betrokkenheid van patiënten en Raad van Bestuur bij de periodieke veiligheidsrondes. Daarnaast is een speciale projectgroep opgericht. Doel van het VMSveiligheidsprogramma is het zetten van verschillende stappen richting het reduceren van vermijdbare, onbedoelde schade.

44

45

Zorg aan patiënten met borstkanker in kaart gebracht Het Antoni van Leeuwenhoek heeft de ambitie het specialistisch centrum voor topkwaliteit mammazorg te blijven en voldoet ook in 2012 aan de criteria zoals Borstkanker­vereniging Nederland (BVN) deze voor goede zorg voor borstkanker heeft vastgesteld. De sterke groei van het aantal patiënten maakte het wel noodzakelijk het huidige proces van diagnose tot en met behandeling kritisch te bekijken en te verbeteren. Een diverse groep medewerkers, van opnameplanner tot radioloog, van patholoog tot verpleegkundig specialist, is betrokken geweest bij het in kaart brengen van alle knelpunten. Tegelijkertijd is ook de ambitie uitgesproken om de kwalitatief hoogwaardige zorg breder toegankelijk te maken. In de loop van 2013 worden de aanbevelingen voor verbetering van de service stapsgewijs ingevoerd. Parallel aan bovenstaande projectoptimalisatie zal worden onderzocht of de invoering van een specifieke borstkliniek haalbaar is.

Antoni van Leeuwenhoek, Reade en Roparun Centra onderzoeken samenwerking

Hierbij valt te denken aan persoonlijk advies en begeleiding bij het omgaan met de ziekte, herstel en het in stand houden en verbeteren van de conditie. De behandeling van kanker is in de afgelopen jaren in veel gevallen zoveel verbeterd dat er steeds meer mensen verder kunnen leven met kanker en met de gevolgen van hun behandeling. Revalidatie en nazorg wordt dan ook steeds belangrijker en heeft een steeds meer vanzelfsprekende rol in het hele behandeltraject.

Darmkankerdag 2012 Op zaterdag 24 maart organiseerde het Antoni van Leeuwenhoek een informatiedag over darmkanker. Ruim 80 medewerkers waren die dag aan het werk. Niet voor niets, want de belangstelling was groot.

Dag van de Mantelzorg 2012 Zaterdag 10 november vond voor de vijftiende keer de Dag van de Mantelzorg plaats. Het Antoni van Leeuwenhoek deed dit jaar voor het eerst mee. De afdeling Creatieve Therapie stelde een gevarieerd programma samen voor alle naasten van patiënten.

Met de ondertekening van een intentieverklaring door zowel de stichting Roparun Centra en revalidatiecentrum Reade, wordt vergaande samenwerking tussen de drie partijen onderzocht. Gekeken zal worden op welke manier een specialistische unit voor psychosociale zorg en onco­logische revalidatie gerealiseerd kan worden. Hier zouden (ex)kankerpatiënten en naasten dan terecht kunnen voor een volledig aanbod van voorzieningen en activiteiten.

46

47

Research In het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoekslaboratorium van het Antoni van Leeuwenhoek, werken onderzoekers van wereldfaam. Veel aandacht gaat uit naar fundamenteel onderzoek, daarnaast worden er uitstekende resultaten geboekt in klinisch, translationeel, epidemiologisch en psychosociaal onderzoek. Onze onderzoekers publiceerden hierover in internationaal hoog aangeschreven vaktijdschriften, ze ontvingen uitnodigingen om te spreken op belangrijke internationale congressen en kregen subsidies en prestigieuze prijzen toegekend. Het Antoni van Leeuwenhoek heeft 34 professoren in dienst die een leerstoel hebben bij een van de Nederlandse universiteiten. Het wetenschappelijk onderzoek vindt plaats in de laboratoria en de kliniek. In de laboratoria werken 46 groepsleiders met elk een eigen onderzoeksgroep.

48

49

Zij onderzoeken wat kanker is, hoe tumorcellen werken en hoe ze met behulp van deze kennis mogelijk tot nieuwe behandelmethoden kunnen komen (zogenaamd fundamenteel en translationeel onderzoek). Daarnaast besteedt een groot aantal van de medisch specialisten een deel van zijn/haar tijd aan wetenschappelijk onderzoek. Dat doen zij zowel in de kliniek (bijvoorbeeld via een klinische trial om nieuwe medicijnen te testen of nieuwe behandelmethoden te ontwikkelen) als in het laboratorium.

Nieuwe internationale studie ARTFORCE van start In september startte een grote studie voor patiënten met hoofd-halskanker. Deze internationale studie, ARTFORCE genaamd, is een van de eerste waarin de effecten op de bestralingsbehandeling worden onderzocht op basis van de kenmerken van de tumor.

‘Stofjeszuivermachine’ Sinds september staat er een nieuw apparaat op onderzoeksafdeling Celbiologie II, een mass guided autopurification system. Dit apparaat, dat heel effectief stofjes zuivert die de onderzoekers kunnen maken, kon worden aangeschaft dankzij een NWO-middelgrootsubsidie. Groepsleider Huib Ovaa is dik tevreden. “Nu ik hem zo zie staan, denk ik: dit hadden we al veel eerder moeten doen.” Onderzoekers die zich met synthese bezighouden, zijn nu nog zo’n 25 tot 30 procent van hun tijd bezig met stofjes zuiveren. Huib: “Dat is belangrijk, maar vrij suffig werk, dat verder weinig met wetenschap te maken heeft. Je kunt je voorstellen dat dit nieuwe apparaat veel tijd oplevert, die we nu in echt onderzoek kunnen steken. Alles draait continu, ook ’s nachts. Het is de investering dus dubbel en dwars waard.”

De nieuwste behandelmethoden vragen steeds vaker om maatwerk. Dat geldt ook voor de bestralings­­behandelingen. Waar normaal gesproken de hele tumor dezelfde bestralings­­­dosis krijgt, is het Antoni van Leeuwenhoek nu in staat om de bestralings­behandeling aan de activiteit van de tumor aan te passen. De ARTFORCE-studie is een onderdeel van een groter Europees onderzoeksproject, waar behalve het Antoni van Leeuwenhoek nog verschillende andere topinstituten uit Europa aan deelnemen. Deze samenwerking is essentieel om de benodigde expertises samen te brengen. De eerste resultaten van het onderzoek worden over ongeveer vier jaar verwacht.

50

51

Promoties Afgelopen jaar promoveerden 24 onderzoekers. Enkele voorbeelden:

Doelgerichte medicijnen In januari promoveerde Jeroen Nijwening aan de Universiteit Utrecht op onderzoek naar genen die mogelijke doelwitten kunnen zijn voor nieuw te ontwikkelen antikankermedicijnen. Sinds 2008 is kanker doodsoorzaak nummer één in de westerse wereld. De nieuwe generatie medicijnen tegen kanker, de zogenaamde targeted therapeutics (gerichte medicijnen), valt tumorspecifieke doelwitten aan, waardoor de tumorcellen doodgaan en de normale lichaamscellen zoveel mogelijk intact blijven. Voor het vinden van deze doelwitten, waarvoor vervolgens medicijnen ontwikkeld zouden kunnen worden, maakte Nijwening gebruik van ‘RNAi-screening’.

Veiligheidsmarges In april is Jasper Nijkamp aan de Universiteit van Amsterdam gepromoveerd op onderzoek naar de veiligheids­marges van het te bestralen doelgebied bij endeldarm­t umoren. Die marges kunnen op een veilige manier minder ruim genomen worden, waardoor er minder schade toegebracht wordt aan gezonde organen rondom de tumor. Ook zou de dosis zonder meer bijwerkingen kunnen worden verhoogd. Deze constatering heeft tot nieuwe landelijke richtlijnen geleid.

52

Individuele behandeling Borst- en longkankerpatiënten worden behandeld met antikankermiddelen op basis van effectiviteitstudies in de gehele groep patiënten. Deze studies geven echter geen inzicht in de effectiviteit per individu. In haar proefschrift beschrijft Marieke Vollebergh de ontwikkeling van testen die vooraf voorspellen of iemand wel of geen baat heeft bij bepaalde behandelingen. Hiermee zouden patiënten vanaf het begin de juiste behandeling kunnen krijgen, waarmee kostbare tijd bespaard wordt en uiteindelijk sterfte zal verminderen. Zij promoveerde in juni aan de Universiteit Utrecht.

Maagcarcinoom Eind september heeft Johan Dikken zijn proefschrift met succes verdedigd ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Leiden. In zijn proefschrift beschrijft Dikken zijn onderzoek naar verschillende aspecten van de behandeling van het maagcarcinoom: de stagering en het voorspellen van de prognose, de behandeling met chemotherapie en radiotherapie, en de kwaliteit van de chirurgie. Dikken voerde zijn onderzoek niet alleen uit in het Antoni van Leeuwenhoek, maar ook in het LUMC (Leiden) en het Memorial Sloan Kettering Cancer Centre (New York).

53

Doelwit voor remmers Ook Anna Houben promoveerde in september in Leiden. Zij deed onderzoek naar de biochemische eigenschappen van autotaxine (ATX), een zogenaamd ecto-enzym dat verantwoordelijk is voor de productie van LPA (lysophosphatidic acid). LPA is een lipide groeifactor die aangrijpt op specifieke membraanreceptoren en daardoor cellen aanzet tot migratie en proliferatie. Verhoogde expressie van ATX of individuele LPA-receptoren leidt tot tumorvorming en uitzaaiingen in muizen. ATX is daarom een aantrekkelijk doelwit voor farmacologische remmers in de behandeling van kanker. Een beter begrip van ATX is noodzakelijk voor het ontwikkelen van dergelijke remmers die in de toekomst wellicht hun weg zullen vinden naar de kliniek.

Publicaties In 2012 hebben onderzoekers weer vaak in vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd. Enkele voorbeelden:

Wetenschappelijke controverse rond gen DCC opgelost In verschillende stadia van de ontwikkeling van tumoren spelen zogenaamde tumorsuppressors een remmende rol. In de vroege jaren ’90 van de vorige eeuw werd DCC (voluit Deleted in Colorectal Carcinoma geheten) geïdentificeerd als belangrijke kandidaat tumorsuppressor. Echter, over de exacte functie van DCC bestond jarenlang veel controverse. Onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek publi­ ceerden in februari in het wetenschappelijk tijdschrift Nature de oplossing voor de jarenlange controverse rond DCC. Onderzoeker Paul Krimpenfort: “Het bleek dat het verlies van DCC niet van invloed is op het ontstaan van tumoren, maar dat het wel de kans op uitzaaiingen sterk verhoogt. Bovendien konden we aantonen dat tumorcellen zonder DCC langer overleven dan cellen met DCC.”

Mogelijke combinatietherapie tegen bepaalde vorm van darmkanker Eveneens in Nature stond een publicatie van de groep van René Bernards. Patiënten met darmkanker met een mutatie in het zogenaamde BRAF-gen, zo concludeerde hij, hebben mogelijk baat bij een combinatie van bestaande medicijnen. Bij patiënten met melanoom komt een mutatie in het BRAF-gen vaak voor.

54

55

Hiervoor bestaat een doelgericht genees­middel dat goed werkt voor melanomen met deze genmutatie. Tien procent van alle darmkankerpatiënten heeft precies dezelfde BRAFmutatie, maar reageert niet op de medicatie. Dat was een raadsel voor clinici. In het lab was het antwoord echter snel gevonden: als het BRAF-eiwit in darmkanker wordt geremd, leidt dat tot activatie van EGFR, een ander eiwit dat celdeling stimuleert. Als zowel het EGFR-gen samen met het BRAF-gen wordt geremd, dan is de reactie op de darmkankercellen bijzonder groot. Zij sterven af, zo is in proefmodellen aangetoond. Op basis van deze resultaten is in het Antoni van Leeuwenhoek inmiddels een klinische trial gestart, waarin onderzoek gedaan wordt naar deze nieuwe combinatie van medicijnen.

Veilige keuze: borstsparende behandeling of borstamputatie Vrouwen met borstkanker waarvan de tumor kleiner is dan vijf centimeter hebben dezelfde overlevingskansen bij een borstsparende behandeling als bij een borstamputatie. Dat betekent dat in deze gevallen veilig gekozen kan worden voor een borstsparende behandeling, zo concludeert radiotherapeut Harry Bartelink in een internationaal onderzoek dat in maart werd gepubliceerd in het gezag­ hebbende The Lancet Oncology. Het onderzoek beslaat de afgelopen 22 jaar. Voor vrouwen met borstkanker die jonger zijn dan 35 jaar, vrouwen die te maken hebben met erfelijke borstkanker en vrouwen waarvan de vorm van de tumor te groot of te verspreid in de borst aanwezig is, komen veelal niet in aanmerking voor een borstsparende behandeling. Voor deze groep blijft borstamputatie noodzakelijk. 56

Counseling en sport verkleinen last overgangsklachten Vrouwen die als gevolg van een behandeling tegen borstkanker vervroegd in de overgang terecht zijn gekomen, hebben baat bij verschillende gedrags­ interventies. De resultaten van een onderzoek hiernaar stonden in oktober in het internationaal toonaangevende Journal of Clinical Oncology. In een grote, door KWF Kankerbestrijding gesubsidieerde studie waaraan veertien centra in de regio’s Amsterdam en Rotterdam deelnamen, werden verschillende gedragsinterventies getest: cognitieve gedragstherapie (CGT), sport en een combinatie van CGT en sport. De CGT, zes groepssessies met thuiswerk en relaxatieoefeningen, had vooral als doel om beter om te leren gaan met overgangsklachten. De sportinterventie, enkele uren per week intensief sporten, moest vooral voor een vermindering van opvliegers zorgen. Volgens onderzoeker Neil Aaronson hebben beide interventies een gunstig effect op overgangssymptomen en tevens op seksualiteit en lichamelijke fitheid.

Nieuwe gentest voorspelt of kankers reageren op een hele serie kankerbehandelingen Met behulp van een nieuwe test kan mogelijk worden voorspeld of patiënten baat zullen hebben bij een (chemo) therapiekuur voor kanker. Dit laten onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek zien in een artikel, dat eind november werd gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Cell. Het zal echter nog even duren voordat de test beschikbaar komt voor patiënten.

57

Jezelf ontwikkelen in een lerende organisatie Het Antoni van Leeuwenhoek biedt medewerkers een werkomgeving waarin eigen verantwoordelijkheid, professionele ontwikkeling en goede arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden de uitgangspunten zijn. Zowel onze medewerkers in zorg en onderzoek als de medewerkers in de ondersteunende functies krijgen bij ons de ruimte om zich te ontwikkelen. Daarnaast zorgen we samen voor een goede werksfeer, waarin het plezierig werken is. In een sterk gespecialiseerd werkveld als het onze gaan de ontwikkelingen snel. Daarom is het voor ons essentieel om kennis en vaardigheden te blijven ontwikkelen en uit te dragen, zowel intern als extern. Dankzij onze deskundige medewerkers, die zich met betrokkenheid en flexibiliteit inzetten in hun vakgebied, kan het Antoni van Leeuwenhoek haar rol als Center of Excellence waarmaken.

58

59

Human Resources beleid Voor een succesvolle strijd tegen kanker is het Antoni van Leeuwenhoek aangewezen op gemotiveerde, flexibele medewerkers met een grote inzet. Het instituut wil en kan die medewerkers een werkomgeving bieden waarin eigen verantwoordelijkheid, professionele ontwikkeling en zorg voor goede arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden samen met een goede werksfeer vanzelfsprekend zijn. In 2012 is het Antoni van Leeuwenhoek gestart met een nieuwe arbeidsmarkt­communicatiestrategie dat als uitgangspunt heeft de grote onderlinge betrokkenheid van de eigen medewerkers. Medewerkers zelf vormen als ambassadeurs het gezicht van de organisatie naar buiten om zo het interne beeld van het instituut in de markt te zetten. Hiervoor is een nieuwe website (www.werkenbijavl.nl) opgezet en wordt er meer gebruikt gemaakt van de mogelijk­heden van sociale media.

Personeelsbezetting Eind 2012 waren er 2333 medewerkers (1938 fte) in dienst van het Antoni van Leeuwenhoek. In vergelijking met 2011 betekent dit een groei van 5,6%. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures is wat gedaald en gemiddeld hebben de vacatures minder lang opengestaan. Van de 2.333 medewerkers die eind 2012 in dienst waren, was 69 procent vrouw en 31 procent man. Net als in voorgaande jaren is deze verdeling nagenoeg gelijk gebleven. De kliniek kent net als in voorgaande jaren het hoogste percentage vrouwelijke medewerkers. 60

Overdracht kennis Het Antoni van Leeuwenhoek draagt kennis over aan wetenschappers, clinici, verpleegkundige en studenten in Nederland en daarbuiten door: Na- en bijscholingscursussen voor specialisten, specialisten in opleiding, verpleegkundigen, laboranten en anderen; Stages oncologie als deel van de specialistenopleiding; radiotherapie, interne geneeskunde, chirurgie, plastische chirurgie, nucleaire geneeskunde, pathologie en radiologie hebben de erkenning van de Medisch Specialisten Registratie Commissie; Oncologieopleidingen voor verpleegkundigen, radiotherapeutisch laboranten, enzovoort; Consulten via de Integrale Kankercentra; Opzetten en coördineren van implementatiestudies in perifere ziekenhuizen; Voordrachten op nationale en internationale congressen en symposia; Publicaties in nationale en internationale literatuur; Participatie van hoogleraren in onderwijsprogramma’s van tal van Nederlandse Universiteiten (Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit Nijmegen, Erasmus Universiteit, Universiteit Leiden, Universiteit Twente); Onderwijsprogramma’s voor studenten, promotie­ onderzoeken, stageplaatsen en voorlichtings­programma’s aan basisscholen en middelbare scholen.

61

Kennisontwikkeling en -overdracht Vele professionals van het Antoni van Leeuwenhoek dragen hun kennis en kunde over op externe collega’s en beroeps­ beoefenaren. Zij leveren bijdragen aan cursussen, symposia en opleidingen op universitair, hbo- en mbo-niveau en benutten hun deskundigheid en ervaring in (inter)nationale bestuursfuncties. Ook aanstormend talent krijgen bij ons de ruimte en aandacht die ze verdienen.

Jaarlijks symposium in De Meervaart Elk jaar wordt er in theatercongrescentrum De Meervaart in Amsterdam een groot symposium georganiseerd voor verpleegkundigen en paramedici. Het symposium kenmerkt zich door het multidisciplinaire karakter en richt zich op de nieuwe ontwikkelingen in de oncologie.

Op donderdag 7 juni 2012 vond het alweer voor de achttiende maal plaats. Het thema was dit jaar ‘Oncologie in perspectief: Toekomst?!’. Met 440 aanwezigen werd het maximum aantal inschrijvingen bereikt. Het symposium was dan ook wederom een groot succes.

Trainees en stagiaires Door het aanbieden van stageplaatsen en het traineeschap (23 in totaal in 2012) is ook in 2012 weer voorzien in een deel van de personeelsbehoefte. Het traineetraject is een traject waarbij net gediplomeerde verpleegkundigen de kans krijgen om twee jaar ervaring op te doen. Binnen de oncologische setting van het Antoni van Leeuwenhoek ontwikkelen zij zich als jong gediplomeerde in hun professie. Tijdens of na dit traject kunnen zij behouden blijven voor de organisatie door in te stromen in de vervolgopleiding oncologieverpleegkunde. Binnen de research zijn er voortdurend studenten en stagiaires aanwezig die hun opleiding deels in het Antoni van Leeuwenhoek volgen.

Jong AVL Sinds 2010 loopt er een organisatiebreed ontwikkel­ programma voor een groep jonge, ambitieuze en nietmedische professionals (voornamelijk bedrijfskundige achtergrond) die vaak solistisch werken. De huidige groep bestaat uit elf stafmedewerkers/adviseurs uit verschillende clusters. De afgelopen twee jaar is gewerkt aan een aantal thema’s waaronder het breed leren kennen van de organisatie, persoonlijke ontwikkeling, projectmatig werken,

62

63

gesprekstechnieken als adviseur, netwerken, feedback geven, inzicht in ontwikkelingen in de zorg, inzicht in de relatie manager-medicus en kennis van de financiering.

Begeleiding Studenten en onderzoekers in opleiding (oio’s) worden door vakbekwame groepsleiders professioneel begeleid in het doen van wetenschappelijk onderzoek. Tijdens wekelijkse besprekingen krijgen zij de gelegenheid elkaar op de hoogte te brengen van waar ze mee bezig zijn. Door scherpe discussies en het stellen van vragen wordt hun onderzoek steeds beter.

(Inter)nationale seminars Onderzoekers werken niet alleen samen met hun collega’s uit het ziekenhuis, er zijn ook vele internationale contacten. Onderzoekers krijgen volop de gelegenheid om buitenlandse congressen bij te wonen of daar zelf te spreken.

In juni 2012 was het de beurt aan PhD-studenten van het Antoni van Leeuwenhoek om de organisatie van het congres, dat dit jaar gehouden werd in Amsterdam, te verzorgen. De enthousiaste organisatoren Michiel Boekhout, Roel Wilting, Gerjon Ikink en Silvia Ariotti waren na afloop dik tevreden.

Onderzoeksschool Oncologie Amsterdam (OOA) Retreat 2012 Van woensdag 17 tot en met vrijdag 19 oktober kwamen zo’n 125 jonge kankeronderzoekers samen voor de OOA Retreat 2012, die plaatsvond in Ermelo. Met een nog voller programma dan de afgelopen jaren leerden onderzoekers in opleiding (oio’s) van het Antoni van Leeuwenhoek, het AMC en het VUmc niet alleen elkaars onderzoeken kennen, maar ook elkaar. De retraite wordt elk jaar georganiseerd met als doel om via deze kennismaking het kankeronderzoek te versnellen.

Daarnaast vinden er met grote regelmaat zowel nationale als internationale seminars plaats, georganiseerd door onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek. Hier komen de grootste kankerspecialisten van over de hele wereld vertellen over de nieuwste ontwikkelingen in hun vakgebied.

International PhD Student Cancer Conference in Amsterdam Voor de PhD-studenten die in het vierde jaar van hun promotieonderzoek zitten, wordt elk jaar het International PhD Student Cancer Conference gehouden, een inter­ nationaal congres van zeven Europese topinstituten uit onder meer Glasgow, Milaan en Heidelberg. 64

65

Colofon Een volledig overzicht van de activiteiten van het Antoni van Leeuwenhoek in 2012 vindt u in het Jaardocument 2012. Dit document is vanaf 1 juni te downloaden via www.avl.nl en www.nki.nl. Eindredactie: afdeling PR & Communicatie Fotografie: Audiovisueel Centrum Antoni van Leeuwenhoek Ontwerp: C-Roots, Amsterdam Druk: Factor-Z April 2013 www.avl.nl www.nki.nl

66

Plesmanlaan 121 1066 CX Amsterdam 020 512 9111 www.avl.nl