AvL. Het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis

Patiëntenzorg Research Onderwijs

Jaarverslag 2002 van het NKI/AvL

Het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis

Inhoud

Inleiding

3

Patiëntenzorg

7

Heelkundige oncologie Medische oncologie Radiotherapie Diagnostiek

3 4 5

Research

17

Onderwijs

21

Kwaliteitsverslag

25

Kwaliteitsorganisatie Vastleggen en beheersen van processen Toetsen en bewaken Commissies met kwaliteitsbewakende functies Waardering door patiënten en interne klanten

6 7 8

Sociaal verslag

26 27 28 29 34

37

Arboverslag

47

Ondernemingsraad

51

Financieel verslag

55

Erfstellingen en legaten Geconsolideerde balans & resultatenrekening NKI/AvL Stichting Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis: balans en resultatenrekening Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut: balans en resultatenrekening Kengetallen

9

8 10 12 14

Bijlagen Nieuwe diagnoses bij patiënten van het NKI/AvL Hoogleraren Promoties Organisatiegegevens

58 59 61 63 65

67 68 70 71 72

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / Inhoud

1 2

1

2

NKI/AvL - jaarverslag - 2002

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 1 Inleiding

Inleiding

1

3

Een opbouwend jaar In 2002 heeft het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (NKI/AvL) zijn fundamenten versterkt voor het realiseren van een verdere groei in de oncologische patiëntenzorg en research. Het NKI/AvL streeft ernaar op het gebied van oncologische patiënten-

viteiten is daarvoor op dit moment toereikend, maar voor

feit dat zich nog steeds meer patiënten aanmelden dan door ons gezien en behandeld kunnen worden, zal in 2003 en 2004 een belangrijk aandachtspunt zijn. Ook wordt uitgebreid aandacht besteed aan het verbeteren van de planning en logistiek van het operatiekamercomplex en de intensive care.

de voortzetting en zeker voor het uitbouwen van deze

Een gezonde exploitatie

zorg en onderzoek nationaal en internationaal een vooraanstaande rol te spelen. De kritische massa van de acti-

positie in de naaste toekomst is groei noodzakelijk.

De doelstellingen bij de patiëntenzorg in het NKI/AvL waren in 2002: het afronden van de discussie met de zorgverzekeraars over de instellingsfinanciering, de volledige invoering van het ‘functiehuis’ (een nieuw functiedifferentiatie- en ontwikkelingsmodel voor de verpleging) en een reeks van activiteiten samenhangend met de (ver)nieuwbouw. Op researchgebied was het streven het translationeel onderzoek - het inzetten van kennis uit de basale research voor klinische toepassing - verder uit te bouwen. Daarbij ging het met name om microarray-projecten; met microarray-technologie kan met hoge betrouwbaarheid het ziekteverloop voorspeld worden (zie ook Research, p17). Vanzelfsprekend zijn kennisoverdracht en onderwijs belangrijke uitvloeisels en soms integrale onderdelen van de kernactiviteiten.


De productie verschuift

4

De productie van het ziekenhuis laat een verdere verschuiving naar dagbehandeling en polikliniek zien. Hoewel het aantal nieuw in behandeling genomen patiënten niet is gedaald, leidt de verschuiving van de patiëntenstroom in termen van productieparameters tot een lichte achteruitgang, die zich ook in het externe budget vertaalt. Een inhoudelijk belangrijke en zeer klantvriendelijke innovatie is de mogelijkheid om bij sommige cytostaticabehandelingen op orale toediening over te stappen. Deze innovatieve behandeling levert budgettair minder op, terwijl de hoeveelheid bijbehorend werk op de polikliniek maar ten dele vermindert, zodat de budgetachteruitgang niet zomaar ten laste van die afdeling kan worden gebracht. Het

Het totale exploitatieresultaat over 2002 is uitgesproken gunstig, hoewel de Research een lichte overschrijding heeft. Ondanks de lichte terugloop van het productiegebonden budget is er, ten gevolge van de uitbreiding van het aantal erkende specialistenplaatsen en het volledig doorwerken van de academische budgetcomponent, sprake van een gezonde exploitatie en een licht positief resultaat. Door het met terugwerkende kracht ingaan van de aanpassing van de erkenningsbeschikking is er ruimte gekomen om een aantal incidentele kostenposten op te lossen en geld te reserveren voor een investeringsprogramma dat parallel loopt aan de ingebruikname van de (ver)nieuwbouw.

Nieuwbouw nadert voltooiing De nieuwbouw verliep in 2002 volgens planning en naar verwachting kan het nieuwe ziekenhuis najaar 2003 in gebruik genomen worden. Door een combinatie van gewijzigde regelgeving (arbo, brandweervoorzieningen, etc.) en recente zorginhoudelijke ontwikkelingen zal het bouwbudget beperkt uitgebreid moeten worden. De verwachting is dat dit voor een belangrijk deel in overleg met het College bouw ziekenhuisvoorzieningen opgelost kan worden. Voor een deel zal hiervoor echter uit de reserves van de instelling zelf moeten worden geput. In 2002 is definitief geworden welke afdelingen op welke van de zes nieuwe verdiepingen zullen plaatsnemen en is gestart met de ‘inrichting’ van het nieuwe ziekenhuis. In maart 2004 is de officiële opening van het nieuwe ziekenhuis.

Voorbereiding op nieuw financieringssysteem De ziekenhuissector staat aan de vooravond van een belangrijke wijziging in het financieringssysteem: de invoering van Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s). Dit betekent de vervanging van het budget-

model met een grote, vaste component door een model met een variabele, productie-afhankelijke component. Ook in het NKI/AvL zijn in 2002 de voorbereidingen daarvoor in gang gezet en geconstateerd kan worden dat de medewerking van de medische staf daaraan ondanks de administratieve belasting goed is. Tegelijk is een tendens zichtbaar dat zorgverzekeraars zich geleidelijk aan scherper opstellen. De onderhandelingen over de aanpassing van de erkenningsbeschikking van het ziekenhuis zijn daardoor nogal moeizaam verlopen, maar een formele arbitrageprocedure is op het laatste moment niet nodig gebleken. Partijen konden zich uiteindelijk in een compromis vinden. Dit akkoord heeft de financiering van het ziekenhuis uiteindelijk op een adequaat niveau gebracht, waardoor ook betaling van een aantal specialistenplaatsen uit andere middelen, gereduceerd kon worden.

Voor het biotechnologische onderzoek worden de externe omstandigheden er in Nederland niet beter op. Relatief blijft ons land steeds sterker achter als het gaat om het percentage van het bruto nationaal product dat in dit type onderzoek wordt geïnvesteerd en dat geldt ook voor de absolute bedragen. Dat vraagt om grote creativiteit en een hoge productiviteit om internationaal mee te komen. Tegelijk leidt dit binnen Nederland tot grote concurrentie op het gebied van de verschillende subsidiemogelijkheden. Daar waar de infrastructuur voor dit type onderzoek door zijn sterke afhankelijkheid van technologie en hoogwaardige ICT/bioinformatica een snelle kostenstijging vertoont, merken wij dat de financiers grote moeite hebben dit tempo bij te benen. Voor het NKI/AvL leidt dit tot grote problemen in de verhouding tussen vaste en variabele researchkosten; enerzijds kan de jaarlijkse stijging van de subsidie die de Nederlandse Kankerbestrijding/Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) de afgelopen jaren heeft gerealiseerd waarschijnlijk niet volgehouden worden en anderzijds heeft de vaste subsidie van het ministerie van VWS zelfs niet bij benadering gelijke tred gehouden met de reële kostenstijgingen van het biotechnologisch onderzoek. Met de overheid is in 2002 dan ook een discussie gestart over de financiering van het researchlaboratorium van het NKI/AvL. Het moge duidelijk zijn dat dit onder de huidige economische omstandigheden geen eenvoudige zaak is. Hoewel het NKI/AvL probeert zijn organisatie zo plat mogelijk te houden en de overheadkosten te beperken, zijn er vanzelfsprekend grenzen aan de mate waarin op ondersteuning, infrastructuur etc. bezuinigd kan worden. Die grenzen beginnen langzaam aan zichtbaar te worden.

Desondanks weet het NKI/AvL op wetenschappelijk gebied uitstekend te scoren. Voorbeelden van nationale en internationale erkenning voor het onderzoek in het NKI/AvL zijn de toekenning van een groot oncologie-genomicsproject door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) aan een consortium geleid door het NKI/AvL, en met name enkele wetenschappelijke publicaties op het terrein van translationele microarray-diagnostiek.

Ondernemerschap Het is intussen gemeengoed in academische instellingen en instituten dat onderzoekers worden gestimuleerd patent te verwerven op hun vindingen en om in het kader daarvan contacten te hebben met bedrijven of andere instellingen. De Raad van Bestuur heeft in dit verband de regeling over royalty’s en researchcontracten met bedrijven geactualiseerd en tevens randvoorwaarden geformuleerd voor het starten van een eigen bedrijf door onderzoekers van het NKI/AvL. In samenwerking met buurinstituut Sanquin is een haalbaarheidsonder-

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 1 Inleiding

Bekostiging researchlaboratorium

5

De afdeling Personeel & Organisatie heeft door het maken van concretere afspraken via klantgesprekken haar dienstverlening aan de organisatie weten te verbeteren. De in 2001 gefuseerde (en als het ware nieuw gestarte) Dienst Automatisering heeft de grootste ICT-lacunes en mankementen opgepakt en was daardoor in 2002 beter in staat om naast het ICT-beheer en de plannen voor het nieuwe ziekenhuis over langetermijnbeleid na te denken.

Bemoeienis met ontwikkelingen Slotervaartziekenhuis De ontwikkelingen in 2002 rond het naburige Slotervaartziekenhuis hebben de Raad van Bestuur grote zorgen gebaard. Het NKI/AvL is van mening dat er een ziekenhuisfaciliteit met een adequaat medisch-specialistisch volume op het terrein van het Medisch Centrum Slotervaart dient te blijven en dat daarvoor in de adherentie- en productieoverzichten voldoende aanleiding is. Daardoor kunnen ook de samenwerkingsaspecten ten aanzien van diverse oncologische functies (apotheek, microbiologie, centrale sterilisatie, de neuro-oncologie/neurochirurgie naast het gezamenlijke beheer van het MCS-terrein) in stand gehouden worden. Op basis van dit uitgangspunt is er een niet altijd zichtbare, maar wel actieve bemoeienis geweest met de discussies rond het naburige ziekenhuis. Het perspectief is aanmerkelijk verbeterd, maar nog steeds onzeker. Waar mogelijk zal de Raad van Bestuur zijn invloed blijven aanwenden om deze ontwikkeling in een ook voor het NKI/AvL acceptabele richting te doen verlopen. zoek gestart naar het creëren van een bedrijfsverzamelgebouw op het Medisch Centrum Slotervaart-terrein.


Ondersteunende afdelingen op orde

6

Bij sommige ondersteunende afdelingen zijn in het jaar 2002 wezenlijke verbeteringen in gang gezet. De afdeling PR & Voorlichting is volledig nieuw bemenst en de output begint op een beter niveau te komen. Zo is een begin gemaakt met het volledig vernieuwen van de website www.nki.nl. Het nieuwbouwproject trekt een zware wissel op het cluster Facilitair Bedrijf, zeker naarmate de bouwactiviteiten dichter bij de staande organisatie plaatsvinden. Daarnaast zijn verbetering van de beveiliging en inbraakpreventie belangrijke thema’s geweest.

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 2 Patiëntenzorg

Patiëntenzorg

2

7

Patiëntenzorg In 2002 bediende het NKI/AvL 5 procent van de nieuwe kankergevallen in Nederland. Het zorgpakket bestond voor 20 procent uit topklinische zorg (hoogcomplexe kankerbehandelingen), voor 60 procent uit topreferente zorg (op doorverwijzing) en voor 20 procent uit zorg ten behoeve van de directe adherentie (het Amsterdamse verzorgingsgebied). De 4 medische clusters - Heelkundige Oncologische Disiciplines, Medische Oncologische Disciplines, Radiotherapie en Diagnostische Oncologische Disciplines – hebben in onderlinge afstemming elk hun eigen beleid uitgewerkt en vormgegeven om aan de zorgvraag te voldoen.

De kerntaken van het Nederlands Kanker Instituut / Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis:

HEELKUNDIGE ONCOLOGIE Doelstellingen

●

Een optimale screening, diagnostiek, oncologische behandeling en verpleegkundige zorg, gericht op het voorkomen en bestrijden van kanker.

●

Het wetenschappelijk onderzoeken van alle kankergerelateerde aspecten: van fundamenteel biologische vraagstellingen, klinisch onderzoek en epidemiologie tot psychosociaal onderzoek.

●

De in- en externe deskundigheid rond kanker verhogen door overdracht van kennis en het opleiden van artsen, onderzoekers en andere werkers in de oncologie.

De Heelkundige Oncologische Disciplines – die zich richten op alle vormen van operatief ingrijpen bij kanker - omvatten de specialismen: chirurgie, gynaecologie, KNO, plastische chirurgie, anesthesie en urologie. Voor de Heelkundige Oncologische Disciplines waren de belangrijkste doelstellingen in 2002: 1) het geven van een optimale chirurgische behandeling aan zoveel mogelijk chirurgische patiënten; 2) optimale doorverwijzing voor doorbehandeling door andere medische clusters of, voor patiënten bij wie genezing niet te verwachten is, naar een andere instelling; 3) tegemoetkomen aan de toenemende vraag naar chirurgische oncologische zorg.


Knelpunten

8

Bij het heelkundige cluster vormde de personeelskrapte in 2002 een belemmering bij het uitvoeren van de zorgtaak. Er was nog steeds een tekort aan specialisten, oncologieverpleegkundigen, ICverpleegkundigen en OK-personeel. Een tweede knelpunt was de beperkte mogelijkheid tot capaciteitsuitbreiding: er zijn onvoldoende middelen om de toenemende vraag naar chirurgische behandelingen op te vangen. In de toekomst zal daartoe niet alleen een verbetering van de processen nodig zijn, maar ook een toename van de financiële mogelijkheden.

Instroom Het aantal nieuw ingeschreven patiënten is ten opzichte van het jaar 2001 met zo’n 2 procent toegenomen naar ruim 2600. Het aantal consulten nam ten opzichte van 2001 met 20 procent toe tot 13.300. De kleinere specialismen (plastische chirurgie en urologie) binnen het heelkundige cluster zijn

het afgelopen jaar meer gegroeid dan de algemene chirurgie, die stabiel is gebleven. Binnen de algemene chirurgie heeft het accent gelegen op operaties van borst- en longtumoren, gastro-enterologische tumoren, sarcomen en melanomen. Er zijn geen veranderingen opgetreden in het verwijzingspatroon. De wachttijd voor een operatie bedroeg in 2002 gemiddeld tweeëneenhalve week; de langste wachttijden golden voor urologische en plastischchirurgische operaties. De gemiddelde verpleegduur nam in 2003 licht af tot 9 dagen. Het aantal opnames is, met 2467, nagenoeg hetzelfde gebleven als in 2001.

Project patiëntenlogistiek

Verbeterde behandeling Een interessante ontwikkeling op het gebied van de borstchirurgie is de Radioguided Occult Lesion Localisation (ROLL). Onder geleide van echografie of steriotaxie wordt een kleine hoeveelheid radioactief materiaal in de niet-palpabele laesie gespoten. Tijdens de operatie kan de niet-palpabele laesie door middel van een probe (een soort geigerteller) zeer nauwkeurig worden gelokaliseerd en zorg-

vuldiger en radicaler dan in het verleden worden verwijderd.

Uitbreiding longchirurgie In 2002 kregen de longchirurgie en het onderzoek rondom longchirurgie in het NKI/AvL een nieuwe impuls met de komst van de thoraxchirurg Johan van Mourik, die tot zijn pensioen in het VU medisch centrum heeft gewerkt. Van Mourik, die tot de top van de Nederlandse longchirurgen behoort, is sinds september 2002 twee dagen per week in het NKI/AvL werkzaam.

Speerpunten 2003 Het jaar 2003 zal geheel in het teken staan van de (verhuizing naar) de nieuwbouw. Verder zal het heelkundige cluster zich richten op een toename van onder meer het aantal borstkanker-, longkanker-, huidkanker-, sarcoom-, leveren maag-darmoperaties. Deze toename zal worden gerealiseerd door middel van samenwerking met andere ziekenhuizen, verbetering van de opname-, operatie- en ontslagplanning en door uitbreiding van de capaciteit in de nieuwbouw. Bij de algemene chirurgie zal gezocht worden naar een extra stafchirurg. Verder zal het heelkundige cluster in 2003 het werken met nurse practitioners uitbreiden. Zij voeren verschillende taken uit op het gebied van verpleegkundig/ medisch onderzoek, deskundigheidsbevordering en het verlenen van consulten. De ontwikkelingen aangaande minimaal invasieve chirurgie zullen nauwlettend worden gevolgd en zo nodig geïmplementeerd, evenals de zogenaamde Image Guided Surgery.


Het cluster constateert een toenemende vraag naar oncologisch-chirurgische zorg. Indien er geen sprake zou zijn van personeelskrapte en beperkte mogelijkheden tot capaciteitsuitbreiding (productie en voorzieningen) zou het aantal nieuwe patiënten - met name borstkankerpatiënten – naar schatting in een paar jaar sterk kunnen toenemen. Daarom wordt naarstig gezocht naar groeimogelijkheden. Tegelijkertijd wordt getracht de beschikbare capaciteit beter te benutten door verbetering van de opname-, operatie- en ontslagplanning (capaciteitsplanning). In 2002 is een analyse gemaakt van het proces van opname, OK-planning en OK-bezetting: het Project patiëntenlogistiek. Daaruit bleek dat binnen de huidige capaciteit nog 5 tot 10 procent groei mogelijk is. Op grond van deze analyse zal een herontwerp van de OK-planningsprocessen worden gemaakt. Zowel op de KNO-poli als de mammapoli is onderzocht of het mogelijk is patiënten eerder te ontslaan met een adequate poliklinische ondersteuning. Het ziekenhuis heeft 2,1 fte transferverpleegkundigen in dienst die de overname van de verzorging in het ziekenhuis naar thuiszorg of verpleeghuis faciliteren, om de verblijfsduur in het ziekenhuis zo kort mogelijk te houden. Vooralsnog blijkt echter uit de praktijk dat meer dan de helft van de patiënten noodgedwongen – door de bureaucratie bij de diverse instanties – gemiddeld 2 dagen langer dan nodig in het ziekenhuis verblijft.

9

Patiëntenzorg MEDISCHE ONCOLOGIE Doelstellingen 2002 De Medische Oncologische Disciplines in het NKI/AvL – die zich richten op de behandeling van kanker door medicijnen - omvatten de specialismen: dermatologie, gastro-enterologie, interne geneeskunde, longziekten, neurologie, pijnbestrijding en psychiatrie. Voor de Medische Oncologische Disciplines waren de belangrijkste doelstellingen in 2002: 1) zoveel mogelijk langdurige ziektevrije overleving bij zoveel mogelijk patiënten; 2) optimale palliatie (kwaliteit van leven) voor patiënten bij wie genezing niet te verwachten is; 3) het verrichten van optimale second opinions aan hiervoor naar de polikliniek verwezen patiënten; 4) het voorkomen en optimaal behandelen van complicaties van antikankerbehandeling in de breedste zin van het woord.

het bijzonder. Op basis van de regels van het College Tarieven Gezondheidszorg (CTG) wordt slechts driekwart van de hieraan verbonden kosten in het ziekenhuisbudget vergoed: het toenemende gebruik van deze middelen zal een financieel probleem vormen.

Instroom Het aantal nieuw ingeschreven patiënten nam ten opzichte van 2001 met 2 procent toe naar ruim 1500. Tegelijkertijd was er een kleine afname van het aantal opnames en patiënten die in dagbehandeling werden behandeld. Kwantitatief zijn de medische oncologie, de maag-, darm- en leverziekten en de thoraxoncologie (borstkas) de kernspecialismen van het medisch oncologische cluster. In totaal werden 2407 nieuwe patiënten door deze 3 specialismen in behandeling genomen: 1286 patiënten werden primair door huisartsen of specialisten buiten het instituut verwezen en 1121 patiënten waren afkomstig van andere specialismen binnen het kankerinstituut. Bij 1544 van deze patiënten betrof het een second opinion of een medebeoordeling, die niet tot een (langdurige) behandeling aanleiding gaf. Bij 863 patiënten werd wel een langdurige behandeling aangevangen.


Toename verwijzingen

10

Knelpunten Onveranderd was in 2002 het gebrek aan voldoende gekwalificeerd personeel, met name oncologieverpleegkundigen, het grootste knelpunt bij het uitvoeren van de zorgtaken. Hierdoor waren de mogelijkheden voor spoedopname beperkt en konden met name de complicaties van behandeling niet altijd in het eigen ziekenhuis worden behandeld. Een tweede knelpunt vormde de hoge prijzen voor geneesmiddelen in het algemeen en chemotherapeutica in

Er is sprake van een gestage toename van het aantal verwijzingen van binnen en buiten het instituut. Sinds 1994 is de stijging 85 procent. Naar verhouding neemt het aantal patiënten bij de medische oncologie in algemene zin af, ten gunste van verwijzingen naar de maag-, darm- en leverziektenartsen en naar de thoraxoncologen. Dit past in het beeld dat de internistische behandelingen voor maag-darmtumoren en longtumoren in toenemende mate door deze subspecialismen zelf worden verzorgd. Er zijn geen essentiële veranderingen in het verwijzingspatroon. In het algemeen nemen patiëntencategorieën in omvang toe of af naarmate de behandelingsmethoden hiervoor kankercentrumspecifiek zijn. Zo was er in 2002 sprake van een scherpe toename in het aantal patiënten met gastrointestinale stromaceltumoren, omdat het hiervoor uiterst effectieve medicament Imatinib‚ alleen binnen protocol beschikbaar was (en dus niet in algemene ziekenhuizen). Nu Imatinib‚ geregistreerd en vrij verkrijgbaar is, daalt dit aantal patiënten weer.

Geen wachtlijsten Er waren in 2002 geen wachttijden voor patiënten van de medisch oncologische disciplines. Alle patiënten konden binnen 2 weken op de polikliniek

worden gezien en indien noodzakelijk eerder (zoals bij kiemceltumoren of hooggradige lymfomen). Poliklinische en klinische behandelingen konden in 2002 ook nagenoeg altijd binnen 1 tot 2 weken worden begonnen. Wel was er een structureel probleem waar het spoedopnames betrof. Daarom is besloten in 2003 een ‘spoedkamer’ in te richten om spoedpatiënten sneller te kunnen helpen. De bedbezetting binnen de interne afdelingen was 85 procent, maar gemiddeld waren wel doorlopend 8 bedden gesloten wegens personeelsgebrek. De gemiddelde verpleegduur nam in 2002 toe, doordat een nog groter deel van de patiënten poliklinisch werd behandeld, waardoor de relatieve zwaarte van patiënten in het ziekenhuis toenam.

Verbeterde behandelingen

Vergroting efficiëntie De efficiëntie van het behandelproces is in de afgelopen jaren op meerdere manieren vergroot. Onder meer is gewerkt aan maximale protocollisering: alle standaardbehandelingen staan stapsgewijs beschreven in protocollen op het Intranet. Verder worden alle behandelingen waarbij dit mogelijk is poliklinisch in plaats van klinisch uitgevoerd. De afdeling dagbehandeling neemt daarmee toe in grootte en productie. Het ziekenhuis heeft 2,1 fte transferverpleegkundigen in dienst die de overname van de verzorging in het ziekenhuis naar thuiszorg of verpleeghuis faciliteren, om de verblijfsduur in het ziekenhuis zo kort mogelijk te houden. Zelfs een deel van de patiënten die hoge dosis chemotherapie met stamceltransplantatie ondergaan, ontvangt hun ondersteunende therapie thuis of in een naburig gasthuis, ondersteund door de thuiszorg en gecontroleerd door een gespecialiseerde nurse practitioner vanuit het instituut.

Nurse practitioners Eind oktober 2002 hebben de eerste 6 nurse practitioners met goed gevolg de bedrijfsopleiding tot oncologisch nurse practitioner afgerond. De bedrijfsopleiding tot nurse practitioner is specifiek toegesneden op de ruime ervaring van de cursisten in de oncologieverpleegkunde. Aan hun takenpakket zijn vaardigheden en bevoegdheden toegevoegd op het gebied van de basisgeneeskunde, zoals lichamelijk onderzoek, het afnemen van medische anamnese en het voorschrijven van medicatie volgens protocol.

Speerpunten 2003 Het jaar 2003 zal geheel in het teken van (de verhuizing naar) de nieuwbouw staan. Verder zal het cluster MOD zich richten op de verwachte productiegroei: er wordt een toename van de polikliniekspreekuren verwacht, als gevolg van een grotere toestroom van patiënten door de nieuwbouw, de uitbreiding van spreekuren van artsen en het aantrekken van de productiemogelijkheden bij alle clusters (bijvoorbeeld door de toename van spoedopnamemogelijkheden). De afdeling dagverpleging wordt uitgebreid met 8 bedden. Ook zal voortdurende aandacht worden gegeven aan de werving van oncologieverpleegkundigen. De formatie van het aantal nurse practitioners zal worden uitgebreid.


Belangrijke ontwikkelingen waren er ook in 2002 weer op tal van gebieden, waaronder de introductie van nieuwe medicamenten, verbeteringen in de zogenaamde ‘targeted therapy’ en strategieën voor adjuvante behandelingen, vooral bij borstkanker. Onderzoekers van het cluster Medische Oncologie hebben in 1993, in samenwerking met alle Nederlandse academische ziekenhuizen, een groot Nederlands onderzoek opgezet naar het nut van hoge dosis chemotherapie met stamceltransplantatie bij borstkanker. Daaruit bleek in 2002 dat voor het grootste deel van de jongere patiënten met de meest voorkomende vormen van borstkanker, deze intensieve behandelingsmethode inderdaad belangrijke voordelen heeft. De bevindingen worden in 2003 gepubliceerd in het New England Journal of Medicine.

11

Patiëntenzorg RADIOTHERAPIE Doelstellingen 2002 De belangrijkste doelstellingen van het cluster Radiotherapie voor 2002 waren: 1) Het terugdringen van de wachtlijsten zodat alle patiënten binnen de geaccepteerde periode van 3 weken behandeld worden. 2) Het toepassen van researchuitkomsten in de dagelijkse patiëntenzorg.

versneller is een combinatie van een zogenaamde lineaire elektronenversneller en CT-scan waarmee tijdens de behandeling driedimensionale opnames van een patiënt kunnen worden gemaakt. Met de CT-scan kan de tumor tijdens de bestraling nauwkeurig worden gelokaliseerd. Daardoor kunnen zelfs tumoren die bewegen, bijvoorbeeld als gevolg van de ademhaling, zeer gericht worden bestraald zonder de gezonde weefsels aan te tasten. De afdeling zorgontwikkeling van het cluster Radiotherapie heeft de nieuwe technieken in protocollen vastgelegd. In eerste instantie zullen patiënten met blaas-, long,- en prostaatkanker hiermee behandeld worden.

Organisatorisch veranderingsproces


Nieuwbouw en verhuizing

12

Het cluster Radiotherapie breidt de komende jaren uit met 3 geavanceerde bestralingstoestellen. De uitbreiding heeft een positief effect op de wachtlijsten. Bovendien zal het mogelijk zijn meer patiënten dan nu het geval is, uiterst complexe behandelingen te bieden. Ook het aantal opleidingsplaatsen voor artsen, klinisch fysici en radiotherapeutisch laboranten breidt uit. Om de uitbreiding naar 9 lineaire versnellers te realiseren, is in 2002 een nieuwe vleugel met 5 bestralingsruimten gebouwd. De eerste bestralingsruimte werd in oktober 2002 opgeleverd. Naast nieuwbouw wordt het huidige gebouw verbouwd.

Nieuwe lineaire versneller met Cone Beam CT-scan In november 2002 is het eerste nieuwe bestralingstoestel geplaatst in de eerste nieuwe bestralingsruimte. Dit bestralingstoestel is uitgerust met een ‘Cone Beam CT-scan’. De cone beam CT lineaire

De paramedische groep van Radiotherapie is in 2001 een organisatorisch veranderingsproces gestart met het doel meer afwisseling te creëren in het werk van radiotherapeutisch laboranten. Binnen het beroep was in het NKI/AvL een tweedeling ontstaan: om de ontwikkeling van planningscomputers, CT-scans en simulatoren bij te houden is een deel van de laboranten zich gaan specialiseren in deze voorbereidingstaken, het overige deel beperkte zich tot bestralen. Uit een in 1998 gehouden enquête bleek dat het merendeel van de radiotherapeutisch laboranten het werk eenzijdig vond. Om het werkgebied van de radiotherapeutisch laboranten te verbreden, is het werk nu verdeeld over 4 teams. Drie behandelteams doen zowel de voorbereidende handelingen als de voorlichting en de bestralingen van alle minder complexe patiëntenbehandelingen (80 procent van alle behandelingen). Deze teams zijn ook betrokken bij de brachytherapie, beeldverwerking, klinische research en het opleidingstraject van inservice/duale studenten. Verder is er één ‘voorbereidingsteam’ dat in de voorbereiding verrichtingen doet voor de complexere en minder vaak voorkomende patiëntenbehandelingen (20 procent van alle behandelingen), waarna de patiënt wordt overgedragen aan een van de 3 behandelteams. De officiële omslag naar het werken in teams in de laborantengroep heeft plaatsgevonden in oktober 2002. De afgelopen jaren was er landelijk een nijpend tekort aan laboranten. Voor de capaciteitsuitbreiding is een groot aantal nieuwe laboranten nodig. De veranderde manier van werken maakt het NKI/AvL een aantrekkelijker werkgever voor nieuwe beroepsbeoefenaren. Door personeelsgebrek zijn medewerkers echter minder snel ingewerkt dan verwacht. Met name in de voorbereidingsfase gaat de productie nog voor, ten koste van de deskundigheidsbevordering. In 2003 zal gezocht worden naar een concrete oplossing hiervoor.

Aantal uitwendige bestralingen (megavoltseries)

T1 T2 T3 T4 Totaal T2-eq.

2002

2001

867 1417 1006 313 3601 4295

869 1236 912 380 3397 4149

Tabel 2:

Aantal inwendige bestralingen (brachytherapie) 2002 B1 B2 B3 B4 Totaal B2-eq.

1 9 4 19 33 172,8

2001 8 23 12 12 55 153,40

Toename aantal behandelingen Het aantal bestralingen is in 2002 gestegen (zie tabellen 1 en 2). Voor sommige soorten behandelin-

gen was de gemiddelde wachttijd onevenredig lang. Naar verwachting zal de wachtlijst door de capaciteitsuitbreiding kunnen worden teruggebracht tot 3 weken. De behandeling van patiënten is onderverdeeld in 4 categorieën. De meest geavanceerde behandeling heeft het cijfer 4, de meest eenvoudige behandeling het cijfer 1. De gegevens zijn over 2 jaar weergegeven. Op basis hiervan kunnen nog geen trends gesignaleerd worden. De productie van de uitwendige bestralingen is in beide jaren, zoals verwacht, gehaald.

Topklinische Zorg Top Klinische Zorg-behandelingen (TKZ) hebben alle de complexiteit van een T4-behandeling (meest geavanceerde behandeling). Twee studies zijn in TKZ-verband opgezet. In samenwerking met Erasmus MC-Daniel den Hoed (voormalig AZR- Daniel den Hoed kliniek) verrichtte het cluster Radiotherapie in de periode juni 1997 tot februari 2003 een patiëntgebonden onderzoek (fase III) voor patiënten met prostaatkanker. Dit onderzoek was erop gericht te bestuderen of een hogere bestralingsdosis een verbetering van de genezingskans oplevert, zonder dat het aantal complicaties onaanvaardbaar toeneemt.

Daarbij wordt gebruik gemaakt van conformatiebestralingstechnieken waarbij de gezonde weefsels maximaal kunnen worden afgeschermd. Aan dit onderzoek deden per jaar circa 30 patiënten van het NKI/AvL mee. In totaal zijn 669 patiënten voor deze studie gerekruteerd. Een tweede patiëntgebonden onderzoek (fase I/II) waarbij conformatie-bestralingstechnieken worden gebruikt, werd uitgevoerd bij patiënten met longkanker (niet-kleincellig). Het doel van dit onderzoek was eveneens te bestuderen of een hogere bestralingsdosis gegeven kan worden zonder dat het aantal complicaties onaanvaardbaar toeneemt. In de periode oktober 1998 tot april 2003 behandelde het cluster radiotherapie van het NKI/AvL 89 patiënten binnen deze studie met bestralingsdoses die varieerden tussen de 67.5 Gy en 94.5 Gy. In 2002 waren dit 18 patiënten.

Protocollering Het streven voor 2002 was om de protocollendatabase ‘Documentbeheersing bij KwaliteitsSystemen’ (DKS) voor 90 procent te vullen met alle relevante documenten van het cluster Radiotherapie. Deze opzet is geslaagd: 100 procent van de aangeleverde documenten is ingevoerd. Inmiddels kunnen alle gebruikersgroepen hun documenten terugvinden in DKS. De database bevat driehonderd documenten variërend van Radiotherapie Richtlijnen tot Richtlijnen voor Klinische Kwaliteitscontrole en is te vinden op de Intranetsite Radiotherapie. DKS heeft zowel clusterbreed als clusteroverstijgend aandacht gekregen door presentaties en publicaties.

Handboek Doktersassistenten en Medisch Administratief Medewerkers Er zijn handboeken geproduceerd voor de dokterassistenten (DA) en de Medisch Administratief Medewerkers (MAM). De administratieve medewerkers bij de beeldverwerking en de brachytherapie zijn toegevoegd aan de MAM’s. Op deze werkplekken zijn eveneens papieren handboeken aanwezig. Alle handboeken zijn te raadplegen via de protocollendatabase DKS (Documentbeheersing bij KwaliteitsSystemen).

Herontwerp: Lean Production in Health Care In het kader van een afstudeeropdracht aan de Universiteit Twente is in 2002 geanalyseerd of het mogelijk is om lean production toe te passen binnen het cluster Radiotherapie. Lean production (slanke productie) is een model afkomstig uit de auto-industrie waarmee processen zo efficiënt mogelijk worden ingericht. Er zijn aanwijzingen dat


Tabel 1:

13

Patiëntenzorg het raamwerk voor het toepassen van slanke productie in de gezondheidszorg een oplossing zou kunnen bieden om processen veiliger, meer patiëntgericht en/of efficiënter te maken. De Raad van Bestuur bezint zich momenteel op vervolgacties.

Kwaliteitsstructuur De ‘algemeen kwaliteitsmedewerker’ en de ‘kwaliteitsmedewerker paramedische groep’ zijn tot een duidelijke verdeling van taken gekomen. De capaciteiten van de radiotherapeutisch laboranten die de opleiding tot Interne Proces Begeleider (IPB) hebben gedaan, zijn vanwege het veranderingsproces bij de laborantengroep onbenut gebleven bij verbeterprojecten. In de Werkgroep Patiëntenzorg werd gerapporteerd over kwaliteitsprojecten. Deze werkgroep is eind 2002 tot nader order opgeheven. Kwaliteitsoverleg vindt nu plaats in 3 verschillende bijeenkomsten, met de Manager Bedrijfsvoering, het Hoofd Patiëntenzorg en het Paramedisch Hoofd. Deze overlegsituaties hebben een structureel karakter. Verder heeft een kwaliteitsgroep in 2002 met behulp van de NIAZ-accreditatiegids een nulmeting voor het cluster uitgevoerd. Op basis hiervan zal in 2003 een prioriteitenstelling aangebracht worden in verbeterprojecten.

Speerpunten 2003


In het jaar 2003 zal het cluster Radiotherapie zich richten op het verminderen van de wachtlijsten en de installatie van de nieuwe lineaire versnellers. In 2003 zal een tevredenheidsmeting onder patiënten plaatsvinden. Verder zal ook 2003 in het teken staan van de nieuwbouw en het handhaven van de motivatie van medewerkers, ondanks de overlast ten gevolge van nieuwbouwactiviteiten.

14

DIAGNOSTIEK Doelstellingen 2002 De Diagnostisch Oncologische Disiciplines - die de afdelingen Pathologie, Radiologie, Nucleaire Geneeskunde en Algemeen Klinisch Laboratorium omvatten – voeren patiëntenonderzoek uit op verwijzing van klinische specialisten en leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de diagnostiek en behandeling van de patiënten van het NKI/AvL. Ook leveren de diagnostische disciplines een belangrijke bijdrage aan klinisch wetenschappelijk onderzoek.

Nieuwe PET-scanner Op 6 juni 2002 heeft de afdeling Nucleaire Geneeskunde een mobiele PET-scanner in gebruik genomen. PET-scanners (Positron Emissie Tomografie) zijn zeer kostbare apparaten waarmee tumorweefsel duidelijk afgebeeld kan worden. Hierdoor kan het stadium waarin een tumor zich bevindt beter worden vastgesteld. Voor PET-scans werden patiënten eerder doorverwezen naar het VU medisch centrum. Er is door de afdeling een strikte indicatiestelling opgesteld. De belangrijkste patiëntencategorieën betreffen longcarcinoom, recidief melanoom, colorectaal carcinoom en recidief hoofd-/halscarcinoom.

Toegenomen productie

Kwaliteitsprojecten In 2002 heeft het diagnostische cluster verschillende kwaliteitsprojecten uitgevoerd.

- Aanvragen van diagnostische onderzoeken

gnostisch onderzoek: het ondersteunt aanvragers bij het correct indienen van aanvragen en geeft informatie over de afspraken die met de diagnostische afdelingen daaromtrent zijn gemaakt.

- Personeelsbeleid Het cluster heeft in 2002 geparticipeerd in een landelijk onderzoek waarin werd onderzocht hoe een effectief personeelsbeleid kan worden uitgevoerd dat gericht is op behoud van medewerkers. Tijdens dit project hebben gesprekken met leidinggevenden en medewerkers plaatsgevonden. Een van de belangrijkste wensen van de medewerkers, was om meer informatie te krijgen over de ontwikkelingen op alle afdelingen van het cluster, zodat zij meer zicht krijgen op het totale proces.

- Procedureverbeteringen

Doel van dit project was: het in kaart brengen van het traject van aanvraag tot uitvoeren van het onderzoek; het analyseren van de geconstateerde problemen; het formuleren van voorstellen ter verbetering; het ontwikkelen van protocollen die zowel bij de aanvragers als bij de diagnostiekafdelingen worden geïmplementeerd; en het ontwikkelen van een systeem waar de voorstellen worden geëvalueerd en geborgd. Als eerste resultaat zijn voor het gehele diagnostische cluster eenduidige aanvraagformulieren ontworpen en in gebruik genomen opdat de aanvraagformulieren beter worden ingevuld.

Beenmergcytologie Op de afdeling Pathologie is een project uitgevoerd rond de beenmergcytologie. Daarin is het proces rondom inschrijving, uitvoering en rapportage gestroomlijnd, wat heeft geleid tot een eenvoudigere procedure die efficiënter en minder foutgevoelig is.

- Productenboek

Overkoepelend kwaliteitsoverleg Op de afdeling Pathologie is in 2002 een overkoepelend kwaliteitsoverleg opgestart. De coördina-

Het cluster heeft een ‘productenboek’ ontworpen, dat als naslagwerk dient voor aanvragers van dia-

Registratie Een ander project op de afdeling pathologie betrof het inzichtelijk maken en verbeteren van de procedure rond de registratie en declaratie van uitgevoerde onderzoeken. Dit heeft geleid tot duidelijke afspraken en een beter financieel overzicht.


De productie is in 2002 op alle diagnostische afdelingen toegenomen. Op de afdeling Radiologie is de toename 8 procent, bij de Nucleaire Geneeskunde is deze 4 procent en bij het Algemeen Klinisch Laboratorium (AKL) 6 procent. De afdeling Pathologie zag een stabilisering van het aantal histologische aanvragen, een daling van 7 procent van de cytologie en een toename van 27 procent op het DNA-diagnostieklaboratorium/moleculaire pathologie. Het borstkankeronderzoek is een belangrijk speerpunt in het NKI/AvL. Afhankelijk van de afdeling blijkt dat 5 tot 25 procent van het aantal onderzoeken direct samenhangt met de instroom van deze categorie patiënten. Het diagnostisch cluster is sterk afhankelijk van het verwijsgedrag van de andere klinische clusters: toename van activiteiten in deze clusters leidt direct tot een toename van de productie in het diagnostische cluster. De toename van het aantal patiënten voor de in juni geïnstalleerde PET-scanner is evident: in 2002 bedroeg deze 35 procent. In het NKI/AvL zijn 128 patiënten onderzocht. Ook het gebruik van de CT-scan liet een sterke stijging zien: in 2002 bedroeg deze toename 16 procent, tot 7203 verrichtingen. De toegangstijd voor een CT-, MRI- en PET-scan bedroeg 2 tot 3 weken. Voor andere onderzoeken binnen het diagnostisch cluster gold dat het overgrote deel van de patiënten direct kon worden geholpen.

15

Patiëntenzorg materiaal. In de praktijk blijkt voor onderzoeken meer materiaal te worden afgenomen dan voor de technische uitvoering noodzakelijk is. De oorzaak ligt onder meer in het feit dat logistiek rond de uitvoering van verschillende onderzoeken zo is georganiseerd dat op verschillende werkplekken in het lab gelijktijdig bloed nodig is. Onderzocht wordt of de procedures aangepast kunnen worden, zodat minder patiëntmateriaal kan worden afgenomen en de patiënt minder wordt belast. Dit project staat voor 2003 gepland.

Project Digitalisering De afdelingen Radiologie en Nucleaire Geneeskunde zullen in de nabije toekomst ‘filmloos’ worden: alle onderzoeksfoto’s zullen digitaal worden gemaakt en opgeslagen. Ter voorbereiding van dit ‘Project Digitalisering’ is in 2002 een analyse gemaakt van de routing van aanvragen en diagnostische uitslagen. Op grond van de uitkomsten zullen administratieve procedures worden vastgesteld met het doel de kwaliteit van de informatievoorziening te verhogen.

Speerpunten 2003

toren van de subafdelingen, de kwaliteitsfunctionaris en het hoofd van de afdeling nemen deel aan dit overleg. In dit overleg wordt de voortgang van de individuele kwaliteitsjaarplannen besproken.


Sterlab-accreditatie Het laboratorium DNA-diagnostiek van de Polikliniek Familiaire Tumoren heeft in 2002 de huidige sterlab-accreditatie aangescherpt door de prestigieuze ISO/NEN 17025-accreditatie in de wacht te slepen.

16

Algemeen Klinisch Laboratorium De doorlooptijd is de tijd van aanmelding in het laboratoriumsysteem tot het vrijgeven van de uitslagen in het Clinical Work Station (CWS). Controle wordt verricht op routinebepalingen van hematologie en chemie. In 2002 is deze controle uitgebreid met de bepalingen: differentiatie van de leukocyten, tumormerkers en endocrinologie. Een ander project van het Algemeen Klinisch Laboratorium (AKL) was gericht op het verminderen van de belasting voor de patiënt bij de afname van patiënt-

In 2003 zullen de Diagnostisch Oncologische Disciplines een analyse maken van de patiëntenstromen om de diagnostische capaciteit naadloos te laten aansluiten op de toenemende klinische vraag. Op verschillende punten zal geïnvesteerd worden in kwaliteitszorg. De afdeling Pathologie start met de implementatie van het opgestelde kwaliteitsplan en zal werken aan CCKL-accreditatie (Coördinatie Commissie ter bevordering van de Kwaliteitsbeheersing van het Laboratoriumonderzoek op het gebied van de Gezondheidszorg). Het Algemeen Klinisch Laboratorium zal het kwaliteitshandboek herschrijven naar de laatste CCKL-norm en start met het project ‘Verminderen van de patiëntbelasting bij de afname van patiëntmateriaal’. De PET-capaciteit zal verder worden uitgebouwd. De implementatie van het ‘Project Digitalisering’ binnen de afdelingen Radiologie en Nucleaire Geneeskunde zal veel aandacht krijgen. Binnen het klinisch wetenschappelijk onderzoek zal gewerkt worden aan een verdere ontwikkeling van het microarray- en het proteomicsonderzoek.

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 3 Research

Research

3

17

Research Voor de Research was het creëren van een optimale omgeving voor het doen van wetenschappelijk onderzoek van het hoogste niveau ook in 2002 de belangrijkste prioriteit. Een open en platte organisatiestructuur met minimale bureaucratie en gericht op samenwerking typeert sinds jaren het NKI/AvL en resulteert in een omgeving waar onderzoekers zich primair kunnen richten op het doen van onderzoek.

De kerntaken van het Nederlands Kanker Instituut / Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis: ●


●


●



Nieuwe initiatieven worden door de Raad van Bestuur gestimuleerd en waar mogelijk gesteund. Een belangrijk initiatief is het faciliteren van onderzoekers die een bedrijf willen starten. De Raad van Bestuur heeft in 2002 een aantal randvoorwaarden geformuleerd om onderzoekers in staat te stellen vanuit het instituut een eigen bedrijf te starten. Ook veelbelovende onderzoekslijnen waarvoor nog geen externe financiering is gevonden, kunnen rekenen op steun van de Raad van Bestuur. Voor het creëren van optimale omstandigheden investeert het instituut jaarlijks in ‘state of the art’ apparatuur en faciliteiten aan de onderzoekers. Behalve in vervanging van bestaande apparatuur is in 2002 geïnvesteerd in apparatuur ten behoeve van (digitale) microscopie, eiwit- en microarrayanalyse.

18

Ontwikkelingen in het onderzoek In 2002 heeft met name het microarray-onderzoek grote erkenning gekregen. Bij microarray-analyses wordt in tumormateriaal de activiteit van tienduizenden genen tegelijkertijd gemeten. Uit de inmiddels gedane studies blijkt dat de activiteit van een beperkt aantal genen (het expressieprofiel) met hoge betrouwbaarheid het ziekteverloop kan voorspellen. Wetenschappelijke publicaties van onder

meer dr. Laura van ’t Veer, prof. dr. René Bernards en dr. Marc van de Vijver in vooraanstaande internationale tijdschriften hebben veel aandacht getrokken. Ook in de internationale en nationale pers was er volop aandacht voor dit werk. Deze resultaten konden worden behaald door nauwe samenwerking van verschillende afdelingen: onze eigen microarray-faciliteit waar hoogwaardige microarrays gemaakt en geanalyseerd kunnen worden, de weefselbank - onder beheer van de afdeling Pathologie waar sinds jaren weefsels van patiënten worden opgeslagen, de Wetenschappelijke Administratie die over een uitgebreide database met patiënteninformatie beschikt, verschillende onderzoeksgroepen binnen het instituut en het Amerikaanse bedrijf Rosetta Inpharmatics/Merck & Co. Voor 2003 verwachten wij een verdere uitbouw van het microarray-onderzoek en zal tevens begonnen worden met het in de praktijk toepassen van de nieuwste microarray-resultaten. Zo zal een subgroep van borstkankerpatiënten gescreend worden met behulp van microarrays om vast te stellen of aanvullende chemotherapie wel nodig is. In het instituut is geen ruimte meer voor het oprichten van een faciliteit voor microarray-diagnostiek en daarom is in het naburige Slotervaartziekenhuis ruimte gehuurd om de faciliteit voorlopig onder te brengen. Een ander onderzoeksresultaat dat in 2002 veel aandacht heeft getrokken is het werk van dr. Reuven Agami en prof. dr. René Bernards. Zij hebben een effectieve en efficiënte methode ontwikkeld om genen te remmen in hun activiteit. Daartoe maken zij gebruik van ‘RNA interference’, een nieuw fenomeen dat zich uitermate goed leent om de functie van genen te bestuderen. Uit de hele wereld zijn aanvragen binnengekomen om gebruik te mogen maken van deze nieuwe techniek. Met deze techniek werd het ook voor verschillende onderzoeksgroepen in het instituut mogelijk om grootschalige screens uit te voeren teneinde nieuwe kankergenen te identificeren. Andere onderzoeksgroepen richten zich op de func-

Een gedetailleerd inhoudelijk verslag van de verschillende onderzoekslijnen is opgenomen in het Scientific Annual Report 2002.

Zorgelijke positie De positie van het wetenschappelijk onderzoek in Nederland is zeer zorgelijk. Hoewel beleidsmakers voortdurend het belang van een kenniseconomie benadrukken worden woorden niet in daden omgezet. Op twee fronten merkt de Research het ontbreken van aandacht en commitment voor de kenniseconomie. Ten eerste staat de financiering van het wetenschappelijk onderzoek zwaar onder druk. Het NKI/AvL ontvangt voor de vaste kosten van de Research middelen uit verschillende bronnen, waaronder het ministerie van VWS en de Nederlandse Kankerbestrijding/Koningin Wilhelmina Fonds (KWF). Het bleek in 2002 niet mogelijk om op basis van de beschikbare vaste financiering en projectfinanciering tot een sluitende begroting te komen en daarom moest een bezuinigingsopdracht worden afgegeven. De druk op de begroting is met name te wijten aan het achterblijven van de vaste financiering (in de periode 1981 tot en met 2002 is de

bijdrage van VWS met 43 procent, de vaste bijdrage van het KWF met 186 procent en de projectfinanciering met 720 procent toegenomen), de toename van de kosten van wetenschappelijk onderzoek en personele lasten. De (financiële) positie van het NKI/AvL is reeds onder aandacht van het ministerie van VWS en het KWF gebracht en in 2003 zal deze actie geïntensiveerd worden. Ten tweede blijkt het gebrek aan commitment voor een kenniseconomie uit de positie van wetenschappelijk personeel op de Nederlandse arbeidsmarkt. De positie van de wetenschapper is sterk achteruitgegaan. De belangstelling voor de bèta-richtingen in het hoger en universitair onderwijs daalt gestaag en leidt tot een toenemend tekort. Dientengevolge is bekwaam en gemotiveerd wetenschappelijk personeel moeilijk te vinden. Betere carrièreperspectieven en een betere salariëring zullen nodig zijn om het imago van deze beroepsgroep te verbeteren. Het instituut zal zich inzetten om nog nadrukkelijker de arbeidsmarkt te benaderen voor het werven van personeel, onder meer door de website van het instituut effectiever te gebruiken. Door het ontbreken van geschikt personeel op de Nederlandse arbeidsmarkt is het noodzakelijk personeel uit het buitenland te werven. Daarbij ondervindt het instituut hinder van de steeds strengere weten regelgeving ten aanzien van verblijfs- en tewerkstellingsvergunningen.

Gebrek aan ruimte Het gebrek aan ruimte binnen het instituut wordt steeds nijpender. Terwijl het nieuwe ziekenhuis bijna in gebruik genomen kan worden, zal de Research nog een aantal jaren moeten wachten voordat de nieuwe laboratoria in het dan verbouwde ‘beddenhuis’ kunnen worden betrokken. Tot die tijd zal ruimte een probleem blijven. Een nog selectiever aannamebeleid voor nieuwe stafleden is onvermijdelijk het gevolg. In 2003 zullen de vernieuwbouwplannen voor de Research definitief vastgesteld worden.

Administratieve last In de afgelopen jaren worden wij steeds vaker geconfronteerd met strengere weten regelgeving en administratieve procedures. Met name projecten die door de Europese Unie gefinancierd worden, brengen een administratieve last met zich mee die vaak niet meer opweegt tegen het voordeel van het binnenhalen van zo’n project. Maar ook de

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 3 Research

tie van reeds geïdentificeerde genen betrokken bij celdeling, metastase en drugresistentie. Een belangrijk en essentieel hulpmiddel bij deze onderzoekslijnen is het gebruik van muismodellen. Het instituut heeft een uitgebreide muizenfaciliteit waar nieuwe muismodellen (transgenen en knock-outs) worden gegenereerd en geanalyseerd. Met name de onderzoeksgroep van prof. dr. Ton Berns heeft hier belangrijk bijgedragen. Een nieuwe techniek die daarbij in 2002 geïntroduceerd is, is het meten van het gedrag van de tumor in de muis zonder de muis te hoeven doden. Een zeer gevoelige camera kan minimale hoeveelheden licht waarnemen die door de genetisch gemodificeerde tumorcellen in de muis worden uitgezonden. Door deze techniek kunnen tumorgroei en regressie in dezelfde muis in de tijd worden gevolgd. Daardoor zijn per experiment ook minder muizen nodig.

19

Research Nederlandse overheid werpt steeds vaker belemmeringen op die het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek in de weg staan, zoals de wetgeving rondom het maken en gebruiken van genetisch gemodificeerde organismen (GGO).

VU medisch centrum in Amsterdam en dr. Maarten van Lohuizen aan de Universiteit van Utrecht. Prof. dr. Ton Berns heeft in 2002 de AKZO Nobel Science Award ontvangen voor zijn bijdrage aan het kankeronderzoek in Nederland.

Nieuwe projectaanvragen

Stafleden

In 2002 hebben stafleden nieuwe projectaanvragen ingediend bij onder andere het KWF. Van de 30 ingediende projecten, werden er 23 gehonoreerd

Een aantal stafleden heeft in 2002 het instituut verlaten. Prof. dr. Ada Kruisbeek heeft een positie aanvaard bij het bedrijf Crucell in Leiden. Dr. Hergen Spits is naar het Academisch Medisch Centrum gegaan om daar hoogleraar Celbiologie te kunnen worden. Dr. Peter Demant is naar de Verenigde Staten gegaan om daar zijn onderzoek naar kankergevoeligheidsgenen voort te zetten. Tot nieuwe stafleden zijn benoemd: dr. Daniel Peeper, dr. Jos Jonkers, dr. Heinz Jacobs en dr. Bas van Steensel.

Site visits In 2002 zijn twee site visits gehouden ter beoordeling van de wetenschappelijke en organisatorische kwaliteit van het onderzoek binnen de secties Celbiologie en Experimentele Therapie. Elke sectie krijgt om de 5 jaar een site visit. De site visitors waren over het algemeen zeer positief over het uitgevoerde onderzoek en hebben enkele punten aangedragen ter verbetering. In 2003 zijn wederom site visits gepland.


Speerpunten voor 2003

20

(het landelijk gemiddelde ligt rond de dertig procent honorering). Ook door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) zijn verschillende projecten gehonoreerd. Voorbeelden hiervan zijn: een Pionier-subsidie voor dr. Titia Sixma, Program-subsidies voor dr. Bas van Steensel, prof. dr. Ton Berns en prof. dr. Maarten van Lohuizen en VIDI-subsidies voor dr. Daniel Peeper en dr. Jos Jonkers. Ook heeft het NKI/AvL samen met onderzoeksgroepen uit Utrecht en Rotterdam een project ingediend bij het Regie Orgaan Genomics van de Nederlandse overheid. Dit project, onder leiding van prof. dr. Ton Berns, werd als beste gekwalificeerd en zal in 2003 van start gaan.

Leerstoelen Diverse stafleden van het NKI/AvL bekleden leerstoelen aan een van de Nederlandse universiteiten. In 2002 is het aantal verder uitgebreid. Dr. Simon Horenblas werd aangesteld tot hoogleraar bij het

Inhoudelijk zullen de ingezette onderzoekslijnen worden gecontinueerd met speciale aandacht voor de toepassingen van microarray-analyse. Een nieuw terrein van onderzoek is de massaspectrometrische analyse van eiwitten voor diagnostische doeleinden. Deze benadering maakt het mogelijk om enerzijds kanker in een vroeg stadium te detecteren en anderzijds het effect van behandelingen op eenvoudige wijze te volgen. Door het beschikbaar stellen van apparatuur zal deze onderzoekslijn gestimuleerd worden. Organisatorische speerpunten blijven: financiering van het onderzoek, werving van personeel, opstellen van de nieuwbouwplannen voor de Research en opstellen van efficiënte administratieve procedures.

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 4 Onderwijs

Onderwijs

4

21

Onderwijs Het NKI/AvL positioneert zich in Nederland (en op diverse gebieden ook internationaal) als hét kenniscentrum op het gebied van de oncologie. Het opleidingsbeleid is continu in ontwikkeling om deze positie te behouden en te versterken. De opleidingen en bijscholingen/trainingen leiden tot het behouden en vergroten van deskundigheid, en stellen medewerkers in staat gekwalificeerd en bekwaam bij te kunnen dragen aan de doelen van de organisatie. Opleidingsbeleid bevordert bovendien de instroom en het behoud van medewerkers.

De kerntaken van het Nederlands Kanker Instituut / Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis: ●


●


●



Instroom en Behoud

22

Uit gesprekken met managers en de afdeling Personeel & Organisatie in 2002 bleek dat de arbeidsproblematiek een belangrijk thema is binnen de clusters. Opleiden is een personeelsinstrument om medewerkers te behouden en te stimuleren en de instroom van nieuwe medewerkers te bevorderen. Een nieuwe generatie medewerkers zal de werkomgeving vooral beoordelen op de geboden mogelijkheden tot ontplooiing en inspirerend samenwerken met gelijkgestemden. Het NKI/AvL wil een aantrekkelijk leerbedrijf zijn voor zijn medewerkers en investeert in een werkomgeving waarin professionele ontwikkeling vanzelfsprekend is. Diverse initiatieven in 2002 droegen hiertoe bij. In het kader van ‘het behoud’ was er bijvoorbeeld de training ‘Collegiale opvang na traumatische gebeur-

tenissen’ voor verpleegkundigen. Ook participeren alle verpleegkundigen in het NKI/AvL in een intervisiegroep. De intervisie wordt begeleid opgestart, waarna deelnemers zelfstandig in staat zijn elkaar volgens een bepaalde consultatiemethode te ondersteunen bij problemen in de beroepspraktijk. In het kader van loopbaanontwikkeling leverde de bedrijfsopleiding tot oncologisch nurse practitioner de eerste 6 cursisten af en volgden 5 nurse practitioners de opleiding extern. De praktijk leerden zij allen in het NKI/AvL, begeleid door een mentor. Aan ‘de instroom’ werkten de clusters onder meer door te investeren in stagiaires. Zo ontving de afdeling Nucleaire Geneeskunde in 2002 naast de achtweekse stages van vierdejaars MBRT-studenten nu ook 18 eerstejaars studenten voor een oriënterende stage van 2 dagen. In de Research konden 29 universitaire studenten een stage lopen van 5 tot 12 maanden om hen te interesseren voor kankeronderzoek in het NKI/AvL. Bij Radiotherapie werd in de praktijk een schakeljaar ontwikkeld voor assistent-radiologisch laboranten. Op de verpleegetages werd het aantal stagiaires HBO-verpleegkunde uitgebreid van 5 tot 11. Hierbij werden praktijk- en werkbegeleiding versterkt en de relatie met de Hogeschool geïntensiveerd om een goede samenwerking te bewerkstelligen.

Deskundigheidsbevordering In het NKI/AvL vinden diverse leeractiviteiten plaats die gericht zijn op het bevorderen van deskundigheid.

- Professiegerichte activiteiten Hierbij gaat het om professiegerichte opleidingsactiviteiten, zoals opleidingsplaatsen voor medisch specialisten, de specialistenopleidingen tot radiotherapeut en klinisch fysicus radiotherapie, vervolgopleidingen voor chirurgen, KNO-artsen en internisten, de opleiding tot radiotherapeutisch laborant en de vervolgopleiding oncologieverpleegkunde. De vervolgopleiding oncologieverpleegkunde van het NKI/AvL verwierf in 2002 als eerste verpleegkundige vervolgopleiding landelijke erkenning volgens de richtlijnen van de LRVV (Landelijke Regeling Verpleegkundige Vervolgopleidingen 2001). De kracht van deze opleiding zit in de integratie van theorie en praktijk die beide in het NKI/AvL plaatsvinden. Aan de opleiding nemen ook 15 externe ziekenhuizen, vooral uit Amsterdam en omstreken, deel. Docenten van het NKI/AvL adviseren en ondersteunen het leren in de praktijk in deze ziekenhuizen.

- Functiegerichte opleidingen In 2002 is onder meer een leergang gestart om

coördinatoren van de afdeling Proefdieren beter toe te rusten voor hun taken in een veranderende omgeving. In het cluster Radiotherapie volgden teamleiders, laboranten en doktersassistenten een teambuildingstraject om vorm te geven aan een organisatieverandering. Binnen het Faciltair Bedrijf werden receptionisten getraind in het omgaan met agressie. Naast groepsgerichte leeractiviteiten vonden in 2002 ook individuele coachingstrajecten plaats en werd door het Bureau Opleidingen opleidingsadvisering gegeven in het kader van ontplooiingsmogelijkheden aan de individuele medewerker.

- Bijdragen aan externe opleidingen en cursussen In het kader van de functie van het NKI/AvL als Center of Excellence dragen vele professionals hun kennis en kunde ook uit aan externe collega’s en aan ervaren of beginnend beroepsbeoefenaren. Alle medische clusters - Heelkundige Oncologische Disciplines, Medische Oncologische Disciplines, Diagnostische Oncologische Disciplines en Radiotherapie - en de Research leveren bijdragen aan cursussen, symposia en opleidingen op universitair-, HBO- en MBO-niveau. In 2002 organiseerde het NKI/AvL in samenwerking met de Vereniging van Oncologie Verpleegkundigen een groot congres waaraan 1250 verpleegkundigen en paramedici deelnamen. In de evaluatie werd aan deze dag een gemiddeld rapportcijfer van 7,9 gegeven, wat voor dit jaarlijks terugkerende congres het hoogste resultaat is tot nu toe.

Verankering van opleidingsactiviteiten Om de effectiviteit van het leren in de organisatie zo groot mogelijk te maken, is het van belang opleidingsactiviteiten goed te verankeren op de werkplek. Een hoge werkdruk en de vele activiteiten die maken dat er prioriteiten gesteld moeten worden, staan een goede verankering van het geleerde weleens in de weg. Daarom besteedt het NKI/AvL ook aandacht aan manieren waarop leidinggevenden en medewerkers het geleerde kunnen vasthouden op de werkplek, zonder dat een externe daarvoor nodig blijft. Een voorbeeld hiervan is het ethiekleertraject op de 5e verpleegetage. In 2002 werd tijdens maandelijkse bijeenkomsten van verpleegkundigen, medewerkers van de Dienst Begeleiding en Ondersteuning en KNO-artsen actuele casuïstiek besproken onder leiding van een externe ethicus en de interne trainer. Na het leertraject bleken de betrokkenen in staat daadwerkelijk ethische dilemma’s uit de dagelijkse praktijk in de ‘psychosociale bespreking’ en de ‘groepsbespreking’ multidisciplinair te doorgronden en hanteerbaar te maken in de praktijk.

Speerpunten 2003 In 2003 zal het Bureau Opleidingen van het NKI/AvL zich meer gaan richten op het meten van effecten van scholingen en trainingen in het NKI/AvL, en een gestructureerd stagebeleid ontwikkelen teneinde het lerend vermogen van de organisatie te stimuleren.

Overzicht van opleidingen, scholingen en trainingen van het NKI/AvL 2002*

Bijscholing/training

Doelgroep

Reanimatie Veilig werken in laboratoria Omgaan met fysieke belasting Basisopleiding Bedrijfshulpverlener Herhalingscursus Bedrijfshulpverlening Veilig werken met gassen Eerste Hulp Bij Ongelukken Leergang Innovatief leidinggeven Presentatievaardigheden Training werkbegeleiding Collegiale opvang na traumatische gebeurtenissen

Organisatiebreed Organisatiebreed Organisatiebreed Bedrijfshulpverleners Bedrijfshulpverleners Medewerkers Inkoop Organisatiebreed Leidinggevenden Organisatiebreed Verpleegkundigen Verpleegkundigen

*Het schema pretendeert niet volledig te zijn maar geeft wel een redelijke indruk van opleidingsactiviteiten in het NKI/AvL,

Aantal deelnemers 153 9 91 15 42 11 44 34 12 15 32

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 4 Onderwijs

STANDAARD AANBOD

een organisatie waar werken en leren samengaan.

23

Onderwijs Bijscholing/training

Doelgroep

Computercursussen Brede kennismaking met kanker Nieuwe ontwikkelingen in kankerbehandelingen Doorlopende Nascholing Medische Oncologie Bijscholing voor arts-assistenten Chirurgenweek Provox, stem- en longrevalidatie Lymphatic Mapping and Sentinel Node Biopsy Training Eerste Verantwoordelijke Verpleegkundige Brown Bag Lunch Informatieprogramma voor verpleegkundigen Cursus experimentele oncologie

Organisatiebreed Organisatiebreed Organisatiebreed Internisten Arts-assistenten Heelkundigen KNO-artsen Artsen Verpleegkundigen Verpleegkundigen MBOV/HBOV studenten doctoraalstudenten geneeskunde /medische biologie OIO’s OIO’s Postdocs en OIO’s OIO’s OIO’s

Genomic instability in cancer In the footsteps of Antoni van Leeuwenhoek Quality of life assessment in clinical research/-practice Annual graduate student retreat Trends in Tumorimmunity

Aantal deelnemers 138 19 24 140 20 19 75 167 600 327 80 23 22 24 102 27

AANBOD OP MAAT Communicatietraining Omgaan met oncologisch gerelateerde werklast Omgaan met agressie Telefoontraining In-company training Engels Writing and presenting English Training professioneel adviseren Begeleide Intervisie Omgaan met ethische dilemma’s Inbrengen van een perifeer infuus Teambuildingstraject bij organisatieverandering

Voedingsassistenten Receptionisten Receptionisten Secretariaat Radiotherapie P&O OIO’s P&O(&O) Verpleegkundigen Verpleegkundigen, Dienst Begeleiding en Ondersteuning en artsen 5e etage Verpleegkundigen en laboranten Teamleiders radiotherapie, radiotherapeutisch laboranten, doktersassistenten

18 9 16 10 10 15 17 84

Verpleegkundigen Verpleegkundigen Oncologieverpleegkundigen Radiotherapeutisch laboranten Radiotherapeutisch laboranten Artsen Fysici Artsen (i/o) Internisten Artsen (i/o) Chirurgen Artsen (i/o) KNO-artsen Artsen (i/o) Chirurgen

82 6 6 15 7 9 5 2 5 2 1 1 2 1 2

31 15

32


OPLEIDINGEN

24

Vervolgopleiding oncologieverpleegkunde Bedrijfsopleiding oncologieverpleegkunde Bedrijfsopleiding nurse practitioners Opleiding radiotherapeutisch laborant/MBRT Researchopleiding radiotherapie Opleiding tot radiotherapeut Klinisch fysicus radiotherapie Incidentele deelname opleiding tot internist Vervolgopleiding medische oncologie/promotieonderzoek Deelname opleiding tot chirurg Vervolgopleiding chirurgische oncologie (CHIVO) Deelname opleiding tot KNO-arts Vervolgopleiding hoofd-halsoncologie en –chirurgie Deelname opleiding tot plastisch chirurg Deelname opleiding tot uroloog

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 5 Kwaliteitsverslag

Kwaliteitsverslag

5

25

Kwaliteitsverslag Zowel voor de research als voor de patiëntenzorg geldt, dat het leveren van een hoge kwaliteit en het zichtbaar maken daarvan basisprincipes vormen voor de versterking van de maatschappelijke positie van het NKI/AvL. In de afgelopen jaren is, door middel van projecten en het opzetten van deelsystemen, veel energie gestoken in het verbeteren van de kwaliteit op verschillende niveaus. In de toekomst wordt hierop voortgebouwd en gestreefd naar een meer coherente en systematische aanpak voor de hele organisatie.

De kwaliteitsmissie van het NKI/AvL luidt als volgt: Het NKI/AvL levert klantgerichte oncologische zorg van het hoogste niveau, gebruikmakend van de laatste researchresultaten, van multidisciplinaire samenwerking, continue verbetering en borging van de kwaliteit. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn: ● ● ● ●

Borging zonder bureaucratie Invoering van integraal kwaliteitsmanagement Patiënt staat centraal Kwaliteitsverbetering


- Kwaliteitsorganisatie

26

Adviesgroep Kwaliteit De Adviesgroep Kwaliteit adviseerde in 2002 de Raad van Bestuur en het management over het te ontwikkelen kwaliteitsbeleid. De adviesgroep bestaat uit de kwaliteitscoördinator en vertegenwoordigers van de vier medische clusters (Heelkundige Oncologische Disciplines, Medische Oncologische Disciplines, Diagnostische Oncologische Disciplines en Radiotherapie), het Facilitair Bedrijf, de Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg en de Klachtencommissie. De Adviesgroep Kwaliteit werd voorgezeten door het Raad van Bestuurslid dat belast is met Organisatie & Bedrijfsvoering. In 2002 vergaderde de Adviesgroep Kwaliteit tienmaal over het centrale kwaliteitsbeleid van de organisatie. Naast het centrale kwaliteitsbeleid zijn thema’s besproken als: - Het uniformeren van de documentstructuur van procedures en protocollen. - Het verbeteren van de (interne) informatiestromen met behulp van Intranet en Internet. - De implementatie van de NIAZ-norm (Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen).

- Het opzetten van een interne basisopleiding voor het personeel dat actief betrokken is bij kwaliteitsprojecten. - Het aanbrengen van verbeteringen op grond van de meldingen van de Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg (MIP). Verder waren de vergaderingen vooral gericht op onderlinge informatie-uitwisseling over clusteroverstijgende knelpunten en het bewaken van de voortgang van de diverse decentrale kwaliteitsprojecten. Mede doordat de functie van kwaliteitscoördinator gedurende een deel van het jaar vacant was, is in 2002 een aantal doelstellingen nog niet gerealiseerd. Deze doelstellingen zullen in 2003 worden nagestreefd. Het betreft: - Het aanbrengen van samenhang in de informatie van de Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg, de Klachtencommissie en de Patiëntenenquêtes; de gebundelde informatie kan dienen als uitgangspunt voor verbeteringen. - Het uniformeren van de beschrijvingen van de meest voorkomende behandeltrajecten. - Het verder ontwikkelen van de patiëntenenquêtes tot een organisatiebreed kwaliteitsinstrument. Organisatie kwaliteitszorg In 2002 is besloten dat de verantwoordelijkheid en de strategiebepaling voor de kwaliteitszorg in het NKI/AvL vanaf 2003 ‘in de lijn’ gepositioneerd zullen worden. Besluitvorming zal gaan plaatsvinden door het Overleg Bedrijfsvoering en het Klinisch Beraad. De uitvoering wordt ondersteund door decentrale kwaliteitsmedewerkers en een centrale kwaliteitscoördinator, die maandelijks werkoverleg voeren. Op deze wijze kan kwaliteitszorg beter verankerd worden in de dagelijkse bedrijfsvoering. Tot op heden werd de NIAZ-norm als kwaliteitsmodel gehanteerd. Gezien het belang van een goede integratie van de kerntaken onderzoek, patiëntenzorg en onderwijs en het multidisciplinaire karakter van het NKI/AvL is ervoor gekozen om

naast de NIAZ-norm het managementmodel van het INK (Instituut Nederlandse Kwaliteit) als overkoepelend kwaliteitsmodel voor de hele instelling te gaan gebruiken. Dit model kan op strategisch en tactisch niveau in eerste instantie gebruikt worden als ordeningskader. Later kan het meer als besturingsmodel gaan dienen. Binnen de afdelingen kunnen de NIAZaccreditatiegidsen als referentiekader blijven dienen.

Zowel de medische en verpleegkundige als de ondersteunende disciplines hebben in 2002 veel aandacht besteed aan het vastleggen van afspraken in werkinstructies, procedures en protocollen. Een groot deel van de documenten is vastgelegd in kwaliteitshandboeken. Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van geautomatiseerde documentenbeheerssystemen. Het Algemeen Klinisch Laboratorium en het cluster Radiotherapie hebben hun documenten in een eigen documentenbeheerssysteem ondergebracht. In het ziekenhuis is in 2002 een groot project gestart om patiëntenzorginformatie voor alle hulpverleners geordend naar aandoening op Intranet te plaatsen en zo up-to-date voor iedereen beschikbaar te hebben. Patiëntenzorginformatie op Intranet De verpleegkundigen en artsen van het NKI/AvL raadplegen dagelijks zo’n vijftig keer het Intranet voor een behandelprotocol of een formulier voor

patiëntengoedkeuring. Met een Europese subsidie is in 2002 een nieuw Intranetprogramma ontwikkeld, waarin de drie systemen ‘Vraagbaak’, ‘TRION’ en ‘Chemotherapierichtlijnen’, die eerder apart van elkaar werden gebruikt, zijn geïntegreerd. De informatie is nu gerangschikt onder de verschillende aandoeningen. Per aandoening is er informatie over de epidemiologie, stadiëring, classificatie en behandeling. ‘Behandeling’ is verder gedifferentieerd naar ‘chirurgie’, ‘interne’, ‘radiotherapie’ en ‘studies’. Ook werden in 2002 alle protocollen geactualiseerd. De geactualiseerde protocollen zijn nu met een nieuwe, vereenvoudigde zoekfunctie op te zoeken. De volgende stap is om de patiëntenzorginformatie van het cluster Radiotherapie in het huidige Intranet te integreren, het Intranet uit te breiden met informatie met betrekking tot de organisatie en een sluitend beheerssysteem op te zetten voor het effectief beheer van de documenten op het Intranet. Speerpunten voor 2003 In 2003 zal het documentenbeheer de pijler vormen van het kwaliteitssysteem. Het aantal documenten zal worden uitgebreid en op het Intranet worden aangeboden in een geïntegreerd en geordend documentenbeheerssysteem. De multidisciplinaire aanpak is kenmerkend voor het NKI/AvL. Veel van de huidige beschrijvingen van activiteiten zijn echter monodisciplinair. In 2003 zal in een pilot worden bekeken of klinische paden een bruikbaar hulpmiddel zijn om binnen het NKI/AvL zorgtrajecten multidisciplinair vast te leggen en te verbeteren.


- Vastleggen en beheersen van processen

27

Kwaliteitsverslag dige zorg toetsen. In 2002 zijn alle 11 modules als interne audits afgenomen op de verpleegafdelingen en dagverpleging en zijn de resultaten besproken op afdelings- en managementniveau. Op deze wijze wordt regelmatig stilgestaan bij de eisen waaraan de zorg dient te voldoen en de mate waarin gemaakte afspraken worden nagekomen. Dit systeem is uitstekend ingebed en functioneert naar tevredenheid.

- Toetsen en bewaken


Interne en externe audits

28

Toetsing in het ziekenhuis In 2002 is de opleiding van klinisch fysici in het cluster Radiotherapie gevisiteerd door een commissie van de Nederlandse Vereniging van Klinisch Fysici. Dit heeft geresulteerd in goedkeuring van de opleiding voor de komende jaren. Voor 2003 zijn er visitaties gepland voor de opleiding tot radiotherapeut en voor de afdeling Intensive Care. Bij de afdeling Pathologie hebben 12 interne audits plaatsgevonden. Het laboratorium DNA-diagnostiek van de Polikliniek Familiare Tumoren is in 2002 geaccrediteerd voor ISO/NEN 17025. Binnen de verpleegkundige en paramedische beroepsgroepen vonden in 2002 activiteiten op het gebied van intercollegiale toetsing en intervisie plaats. Ook is de verpleegkundige zorg getoetst met behulp van het Amsterdams Modulair Kwaliteitssysteem, een methodiek waarmee verpleegkundigen sinds 1997 de door hen verleende zorg evalueren. Gebruikmakend van het Algemeen Eisen Kader voor de verpleegkundige zorg zijn 11 modules ontwikkeld, die ieder een specifiek aspect van de verpleegkun-

Kwaliteitssysteem voor de Instrumentele Dienst In 2002 heeft de Instrumentele Dienst gewerkt aan een kwaliteitssysteem volgens het TNO QMTsysteem. Voor de infusietechnologie zijn de gebruikerseisen gespecificeerd en er is een systeem opgezet om jaarlijks regulier onderhoud te plegen aan alle infusietechnologie. Op deze manier wordt de kwaliteit van de medische technologie met betrekking tot infusiepompen gewaarborgd: de kwaliteit voldoet aan de door de zorg gestelde eisen. Uit de kwaliteitsmetingen van het AMK (Amsterdams Modulair Kwaliteitssysteem) blijkt dat de beschikbaarheid van de infusiepompen nu geen probleem meer vormt. Tevens is het aantal MIPmeldingen over het ontbreken van infusieapparatuur of over defecte infusieapparatuur afgenomen. In 2003 zal dit systeem worden uitgebreid naar andere apparatuur. Verder is door de Instrumentele Dienst een systeem opgezet waarmee alle patiëntgebonden apparatuur wordt geregistreerd en voor ingebruikname getest op veiligheid. Ook wordt het onderhoud van alle apparatuur geregistreerd. Toetsing in de Research In de Research zorgt het systeem van interne en externe peer review en de centrale kwaliteitsbewaking van in te dienen projectaanvragen voor een goed wetenschappelijk niveau van de uitgaande projectvoorstellen. De periodieke site visits van de verschillende onderzoeksgroepen, door internationaal erkende deskundigen, vormen een ander krachtig instrument van externe toetsing van de kwaliteit en het beleid van de diverse onderzoeksgroepen. Daarnaast is er via interne refereermomenten sprake van presentatie en toetsing van de voortgang van de onderzoeksactiviteiten. Speerpunten 2003 In 2003 zal rond het toetsen en bewaken van de kwaliteit gewerkt worden aan: het vaststellen van een intern auditbeleid, het organiseren van interne audits, het opleiden van interne auditoren en het opzetten van een interne audit voor het kwaliteitssysteem van de Instrumentele Dienst, waarbij

samenhang tussen AMK en dit systeem wordt nagestreefd.

In het NKI/AvL functioneert een aantal ziekenhuiscommissies die, al dan niet op grond van wettelijke voorschriften, een belangrijke kwaliteitsbewakende en -bevorderende functie vervullen. 1 Protocol Toetsingscommissies (PTC): beoordeelt medisch-wetenschappelijke onderzoeksprojecten. 2 Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg (MIP): bevordert en bewaakt de kwaliteit van de patiëntenzorg. De commissie onderzoekt en evalueert daartoe de meldingen van fouten, ongevallen en bijna-ongevallen. 3 Infectiecommissie: ontwikkelt en bewaakt praktijkrichtlijnen en protocollen met betrekking tot infectiepreventie. 4 Verpleegkundige Advies Raad (VAR): stelt zich ten doel om, vanuit de verpleegkundige beroepsgroep, een bijdrage te leveren aan de totstandkoming van de doelstellingen van de organisatie. Enkele ziekenhuiscommissies zullen in dit kwaliteitsjaarverslag worden belicht. Voor verdere informatie wordt verwezen naar de afzonderlijke jaarverslagen van de hierboven vermelde ziekenhuiscommissies. Protocol Toetsingscommissie (PTC) De PTC is een door de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) wettelijk erkende commissie. Alle medisch-wetenschappelijke onderzoeksprojecten in het NKI/AvL waarbij gezonde proefpersonen of patiënten zijn betrokken, moeten ter beoordeling worden voorgelegd aan de PTC. De commissie wordt geadviseerd door de Verpleegkundige Commissie voor Klinische Research (VCKR). De VCKR adviseert de PTC en benoemt voorwaarden

om het klinisch-wetenschappelijk onderzoek op afdelingsniveau kwalitatief optimaal uit te voeren. Een positief oordeel over een protocol voor medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen is een voorwaarde voor het mogen aanvangen van het onderzoek. Naast deze wettelijke taak adviseert de PTC de Raad van Bestuur van het NKI/AvL over (multicenter)onderzoek dat door een andere erkende commissie positief is beoordeeld in het kader van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO). De procedure die de onderzoekers moeten volgen is goed gestructureerd en relatief kort. De onderzoeker vult na bespreking in zijn cluster en relevante tumorwerkgroep een protocolbegeleidingsformulier in en stuurt dit samen met het onderzoeksprotocol, de patiënteninformatie, bewustbereidverklaring en samenvatting naar de commissie. Veelal binnen een maand na ontvangst van het protocol geeft de commissie haar schriftelijke reactie daarop. Deze reactie kan inhouden dat het project zonder meer wordt goedgekeurd. De reactie kan echter ook inhouden dat de commissie vraagt om een schriftelijke dan wel mondelinge (nadere) toelichting op bepaalde aspecten van het onderzoek of dat zij aangeeft het noodzakelijk te achten dat aanpassingen worden aangebracht in het protocol of in de patiënteninformatie. In het verslagjaar zijn 57 nieuwe onderzoeksprotocollen ingediend (33 voor toetsing aan de WMO en 24 voor toetsing lokale uitvoerbaarheid). Daarnaast zijn in de vergaderingen onder meer vele herbeoordelingen, amendementen/addenda en SAE's (Serious Advers Events) aan de orde gesteld. In 2002 zijn 40 protocollen herbeoordeeld, waarvan 29 nog datzelfde jaar zijn goedgekeurd en geactiveerd. Het betrof 18 oordelen in de zin van de WMO en 11 instellingstoetsen. De gemiddelde toetsingstijd bedroeg ongeveer 8 weken. Het duurt gemiddeld 4 weken voordat een onderzoeksvoorstel na indiening ter vergadering komt en vervolgens duurt het gemiddeld nog eens 4 weken voordat een eindoordeel is gegeven. De onderwerpen van de onderzoeksprotocollen zijn divers en strekken zich uit van nieuwe diagnostische technologie tot kwaliteit-van-leven onderzoek. Geneesmiddelenonderzoek nam de belangrijkste plaats in.


- Commissies met kwaliteitsbewakende functies

29

Kwaliteitsverslag Commissie Meldingen Incidenten Patiëntenzorg (MIP) De MIP-commissie is een adviescommissie van de Raad van Bestuur. De commissie registreert de meldingen van fouten, ongevallen en bijna-ongevallen en onderzoekt de vermijdbaarheid van incidenten (en uitdrukkelijk niet de verwijtbaarheid). Wanneer de commissie meer informatie nodig heeft, wordt de melder uitgenodigd een toelichting te geven op het voorval. Zo kan de commissie een incident evalueren en een afgewogen advies uitbrengen aan de Raad van Bestuur. Wanneer een incident is gemeld bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg, verzoekt de inspecteur ook om het advies van de MIP-commissie. In het afgelopen jaar heeft de Raad van Bestuur de Geneeskundig Inspecteur voor de Volksgezondheid niet in kennis hoeven stellen van ernstige incidenten in de patiëntenzorg. Regelmatig ontvangen de verschillende clusters een geanonimiseerd overzicht van alle meldingen, afkomstig uit het desbetreffende cluster, en de meldingen waar het cluster bij betrokken is. De clusters Diagnostische Onologische Disciplines en Radiotherapie ontvangen dit overzicht elke maand. De overzichten worden besproken in het overleg van de clusters, waarbij wordt nagegaan hoe preventie van incidenten mogelijk is. Zo blijven de medewerkers zelf betrokken bij het bedenken van preventieve maatregelen.

Om het melden te stimuleren, probeert de MIPcommissie vertrouwen te wekken door een discrete en constructieve wijze van behandeling van meldingen. De commissie heeft in het afgelopen jaar onder meer aandacht besteed aan: ●

●

●

●

●


●

30

●

Patiëntenverwisseling Er waren 18 meldingen over patiëntenverwisselingen. Er moeten strikte regels en naleefgedrag ontwikkeld worden. Een goede identificatie van patiënten acht de commissie van groot belang. Fouten bij pompstanden Verkeerde pompstanden worden vaak veroorzaakt door het verkeerd intoetsen van de inloopsnelheid. Fouten bij het instellen van infuusstanden kunnen worden voorkomen door dubbelcontrole op elkaars handelen (de zogenaamde dubbelcheck). Fouten bij medicatie Fouten bij het toedienen van medicatie werden onder meer gemaakt door drukte op de afdeling, soms onduidelijke protocollen en door het niet uitvoeren van de dubbelcheck. Vanwege de fouten die gemaakt worden bij het berekenen van medicatietoediening, heeft het Bureau Opleidingen voorgesteld om rekenvaardigheid te verzorgen voor de verpleegkundigen. Statusregistratie De commissie blijft het belang benadrukken van zorgvuldig omgaan met en consequent doorboeken van statussen. Bestralingsfouten In het cluster Radiotherapie wordt momenteel veel aandacht besteed aan het ontwikkelen en verbeteren van de preventieve maatregelen die uit de MIP voortvloeien. De kwaliteitsfunctionaris van de afdeling krijgt de maandelijkse meldingen, waarna deze besproken worden binnen de betrokken teams, om sneller en gerichter naar oplossingen te zoeken. Regelmatig onderhoud van materialen Er is een procedure opgezet voor preventief en correctief onderhoud door het Facilitair Bedrijf, voor onder meer infuuspompen, anti-decubitusmatrassen en defibrillatoren. Bekendheid met MIP-commissie De commissie heeft zich op meer directe wijze gepresenteerd aan de medewerkers door het verzorgen van maandelijkse overzichten, het sneller terugrapporteren aan de melders en door het geven van informatie tijdens werkoverleg.

Overzicht incidenten Aard van de melding

Fout/ongeval bij patiënt of waar patiënten bij betrokken zijn a) b) c) d) e) f)

Vergissingen bij toediening van medicijnen Vergissingen bij bestraling Organisatorische, afstemmings- of communicatiefouten Ongeval patiënt zonder personeel daarbij betrokken Ongeval door (kapotte) apparatuur/verkeerde bediening Andere

217 (209) 52 36 68 13 4 44

(57) (30) (53) (9) (26) (34)

II

Bijna-ongeval patiënt

0

(2)

III

Ongeval personeel

0

(3)

IV

Defect materiaal/apparatuur

24

(6)

V

Overige

2

(4)

Totaal aantal incidenten

Over de volgende onderwerpen zijn minder meldingen bij de commissie ingekomen: ● Pompentekort In 2002 werd per afdeling een groot aantal nieuwe voedings- en spuitenpompen aangeschaft. Deze pompen zijn overigens in het gehele huis inzetbaar. Hiermee is het probleem opgelost, want dit jaar waren er geen meldingen meer over een tekort aan pompen. ● Sandostatine Door de apotheek werd, vanwege de vele fouten die bij de toediening van Sandostatine werden gemaakt, een instructie geschreven over de berekeningen bij de bereiding. Er was het afgelopen jaar slechts 1 melding over Sandostatine. ● Neuspleisters In overleg met de afdeling Inkoop en de teamleider van de zesde verpleegetage is naar een alternatief gezocht voor neuspleisters. Naast aandacht voor ontvetten, werden na een proef speciale neuspleisters aangeschaft die de slang beter vasthouden.

243 (224)


I

(in 2001)

31

Kwaliteitsverslag Scheerbeleid bij preoperatieve voorbereiding In 2002 is de nieuwe richtlijn ‘Preoperatieve voorbereiding van de patiënt’ goedgekeurd in de Infectie preventiecommissie. Tot op heden werd één dag voor de operatie zo uitgebreid mogelijk nat geschoren met disposable scheermesjes. Uit het oogpunt van infectiepreventie wordt geadviseerd om niet meer te ontharen. Op alle verpleegafdelingen en functieafdelingen waar onthaard zou kunnen worden, zijn inmiddels chirurgische clippers aangeschaft. De plaats en de grootte van het scheergebied zijn aangepast en omschreven in de betreffende chirurgische protocollen. Inmiddels hebben meerdere specialisten besloten om niet meer te ontharen voor een operatie. ●

Handhygiëne De hygiëneprotocollen die in het NKI/AvL gebruikt worden, zijn afgeleid van de richtlijnen samengesteld door de Werkgroep Infectie Preventie (WIP). In deze richtlijnen wordt ook geadviseerd om handenalcohol te gebruiken bij patiënten met verminderde weerstand, bij patiënten met een infectie en bij het omgaan met patiëntenmaterialen. In maart hebben de clustermanagers goedkeuring gegeven aan het overgaan op verwisselbare flacons zeep, handenalcohol en lotion. In april zijn er twee handenhygiënedagen georganiseerd. In het hele ziekenhuis zijn de handenhygiëneproducten samen met een instructiekaart verspreid en in gebruik genomen.


●

32

Infectiepreventiecommissie De Infectiepreventiecommissie heeft in 2002 zesmaal vergaderd. In 2002 zijn er 113 meldingen/ vragen binnengekomen. In 2001 waren dat er 117. Er zijn de helft minder vragen binnengekomen over procedures, waaruit geconcludeerd kan worden dat de nieuwe richtlijnen van Hygiëne en Infectiepreventie in een behoefte voorzien. In 2002 heeft de Infectiepreventiecommissie de volgende richtlijnen aangeboden aan de Raad van Bestuur: - Algemene voorzorgsmaatregelen - Persoonlijke hygiëne - Handenreiniging en handendesinfectie - Persoonlijke beschermingsmiddelen - Meldingsplicht infectieziekten bij medewerkers en immunisatie - Medewerkers met een Herpes-infectie - Zwanger en het omgaan met infectieziekten - Preoperatieve voorbereiding van de patiënt - Beleid ten aanzien van Methiciline Resistente Staphylococcus Aureus (MRSA) - Protocol voor het wekelijks doorspoelen van warmwatertappunten en oogdouches op de afdelingen, die langer dan één week niet zijn gebruikt in verband met Legionellapreventie

Deskundige steriele medische hulpmiddelen In de periode van 1 oktober tot 1 december is een Deskundige Medisch Steriele Middelen ingehuurd vanuit het VU medisch centrum. De deskundige heeft een quick scan uitgevoerd van het steriliseren van medische hulpmidden en de aanschaf, opslag en distributie van gesteriliseerde medische hulpmiddelen in de instelling. Tijdens de looptijd van de quick scan is er op 7 november 2002 een bezoek geweest van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Het aandachtsgebied van dit inspectiebezoek betrof naast de desinfectie van flexibele endoscopen ook de sterilisatie van medische hulpmiddelen. Ter voorbereiding op dit inspectiebezoek is een conceptrapport aan de Raad van Bestuur aangeboden. De quick scan heeft ten doel gehad inzicht te verschaffen in hoeverre het NKI/AvL voldoet aan het "Besluit gesteriliseerde medische hulpmiddelen in ziekenhuizen (Stb. 281, 6 mei 1983)"en de daaraan gerelateerde richtlijnen. Tevens zullen het ‘Besluit medische hulpmiddelen (Stb. 30 maart 1995)’ en overige nationale en internationale richtlijnen gebruikt worden om te toetsen of het NKI/AvL voldoet aan de huidige professionele standaarden voor het steriliseren van medische hulpmiddelen. Op basis van de bevindingen zijn aanbevelingen gedaan aan de Raad van Bestuur voor de middellange en lange termijn. In 2003 zal de functie van Deskundige Medisch Steriele Middelen ingevuld worden. ●

Infectieregistratie Ter uitbreiding van de inventarisatie van microorganismen per afdeling, zijn in 2002 alle patiënten met een positieve bloedkweek geregistreerd. In 2003 zullen alle patiënten met een positieve bloedkweek worden geregistreerd met als primair doel na te kunnen gaan of er iatrogene oorzaken zijn voor de bacteriemie. Tevens zal in 2003 gekeken worden naar de protocollen voor het verwisselen van infuuslijnen naar aanleiding van de nieuwe richtlijn ‘Intravasale Therapie’ van de Werkgroep Infectie Preventie. VAR (Verpleegkundige Advies Raad) De VAR is een verpleegkundig adviesorgaan dat een adviserende rol heeft ten aanzien van het verpleegkundig beleid. De bestuursleden zijn het uitvoerend orgaan. Het werkterrein van de VAR richtte zich op de uitvoering van een aantal zorginhoudelijke activiteiten. Gedurende 2001 en 2002 zijn deze grotendeels overgenomen door verpleegkundige stafmedewerkers en diverse werkgroepen op de afdeling. Mede daardoor heeft de VAR samen met de manager zorg & zorgontwikkeling van het cluster Medische Oncologische Disciplines en een consulent van de LCVAR (Landelijk Coördinatiepunt Verpleegkundig & Verzorgende Adviesraden) zich herbezonnen op haar toekomstige rol. In 2002 heeft de VAR de verpleegkundige visie op zorg grondig herzien en uitgewerkt. Er was periodiek overleg met de managers van de diverse clusters en met de directeur zorg & zorgontwikkeling. Tevens was de VAR gesprekspartner voor het Bestuur Medische Staf in het kader van de vertaling van medisch-inhoudelijk beleid naar verpleegkundig beleid. Doelstellingen voor 2003 zijn: het profileren van de Verpleegkundige Advies Raad als adviesorgaan voor zorginhoudelijk verpleegkundig beleid en het fungeren als aanspreekpunt voor diverse overlegcommissies.


●

33

Kwaliteitsverslag - Waardering door patiënten en interne klanten Tevredenheidsmeting polikliniek Naar aanleiding van de uitslag van een tevredenheidsenquête in 2001, zijn in 2002 de volgende maatregelen ter verbetering genomen: - Een vroegtijdige aanlevering van een sluitend overzicht van vakantie- en afwezigheidsroosters door de clusterleiding om zo de continuïteit te verbeteren. - Het informeren van patiënten over de wachttijden in de spreekkamer. - Het starten van een project ter verbetering van de doorlooptijd van uitslagen van onderzoeken. Na een inventarisatie van knelpunten in het traject van aanvraag tot uitvoering is als eerste resultaat een eenduidig aanvraagformulier voor het hele diagnostische cluster ontwikkeld en ingevoerd. - Naar aanleiding van de behoefte aan extra psychosociale begeleiding is in 2002 onderzocht of patiënten op de hoogte zijn van de Dienst Begeleiding en Ondersteuning en de mogelijkheden die deze dienst biedt.


Bij de planning voor de nieuwbouw is een aantal maatregelen genomen om organisatorische aspecten genoemd in enquêtes te verbeteren, zoals: - Verbeterde bewegwijzering. - De aanschaf van een patiëntenvolgsysteem voor de patiëntenwachtruimten en centrale hal. - Inrichting van en voorzieningen in de wachtruimten. - Aanschaf nieuwe telefooncentrale.

34

Tevredenheidsmeting kliniek In 2002 hebben alle patiënten bij ontslag een tevredenheidsenquête meegekregen. De geformuleerde suggesties ter verbetering en de knelpunten zijn teruggekoppeld naar de leidinggevenden van de desbetreffende afdelingen. Gezien de lage respons is er in 2002 discussie gevoerd over de opbrengst van een dergelijke wijze van tevredenheidsmeting. In 2003 zal onderzocht worden op welke wijze de waardering van klinische patiënten beter gemeten kan worden. Voorlopig kunnen patiënten op een formulier suggesties doen ter verbetering van de kwaliteit van zorg in het NKI/AvL. Klachten De klachten die in dit jaaroverzicht zijn opgenomen, betreffen alleen de officiële klachten geuit bij de klachtencommissie. Ten opzichte van 2001 is het aantal klachten gedaald van 66 tot 59 en het aantal deelklachten van 109 tot 87. Uit de cijfers van 2002 komt naar voren dat de meeste klachten schriftelijk of telefonisch zijn ingediend en zijn behandeld door bemiddeling. In het geval van bemiddeling vonden er onder meer gesprekken plaats tussen de klager en de desbetreffende medewerker of met het hoofd van de desbetreffende afdeling. De klachtenbemiddelaar is een aantal malen aanwezig geweest bij

- De klachten betreffende de informatie zijn ook gestegen ten opzichte van 2001, namelijk van 9 naar 15 procent. Patiënten klaagden dat zij niet goed geïnformeerd werden door de arts over de ingreep/behandeling die volgde. Daarnaast is men soms niet tevreden over de informatie die gegeven wordt ten aanzien van de toestand van de patiënt en het verloop van de ziekte. - In 2002 is er een klacht ingediend over de financiën. Een patiënt had rekeningen ontvangen van extra onderzoeken die gedaan waren als gevolg van een fout van het ziekenhuis. Het aantal patiënten dat één of meerdere klachten heeft ingediend bij de Klachtencommissie is gelijk aan het aantal patiënten in 2001. Bij de helft van de patiënten die hun klacht indiende bij de Klachtencommissie werden een of meerdere klachten gegrond verklaard. De door de Klachtencommissie behandelde klachten vielen in 13 deelklachten uiteen. Hiervan werden 3 klachten gegrond beoordeeld en 10 ongegrond. Van de 13 deelklachten hadden 2 klachten betrekking op de Heelkundige Oncologische Disciplines, 7 op de Medische Oncologische Disciplines, 2 op de Diagnostische Oncologische Discipline en 2 op de Radiotherapie. De klachten hadden betrekking op: -

medisch-technisch handelen organisatie communicatie bejegening

(2 (1 (1 (1

De Klachtencommissie heeft ten aanzien van de behandelde klachten advies uitgebracht aan de Raad van Bestuur. In 2003 wordt gestreefd naar het vastleggen van een follow-up van in het verslagjaar voorgestelde verbeteringen en/of veranderingen, die zijn doorgevoerd naar aanleiding van één of meerdere klachten. Patiëntenadviesraad Sinds enkele jaren is het wettelijk verplicht om een patiëntenadviesraad te hebben. Met name ziekenhuizen hebben moeite dit vorm te geven, vooral in verband met de snelle doorstroming en de geringe binding van patiënten. In SIGRA-verband wordt daarom aan een "regionale" raad voor de ziekenhuizen gedacht. De Raad van Bestuur van het NKI/AvL heeft ervoor gekozen om hierop niet te wachten, maar een proactieve opstelling te verkiezen door in gesprek te gaan met De Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenverenigingen (NFK). Daarbij is overeengekomen om samen te werken bij het oprichten van een cliëntenraad/patiëntenadviesraad. Belangrijke redenen voor deze opzet zijn het topreferente en bovenregionale karakter van de patiëntenzorg van het NKI/AvL, en eerder gestrande pogingen om een cliëntenraad in het leven te roepen. Samenwerking met de NFK zal wellicht tot een betere slagingskans leiden. Bovendien zal een dergelijke raad ook andere, voor NFK relevante adviestaken op landelijk gebied kunnen krijgen. Er is daartoe een kleine werkgroep gevormd, waarin twee personen namens NFK zitting hebben. Deze werkgroep komt in het voorjaar van 2003 aan de Raad van Bestuur met een voorstel voor samenstelling en werkwijze van een Patiëntenadviesraad van het NKI/AvL.

gegrond, 7 ongegrond) gegrond, 1 ongegrond) ongegrond) ongegrond)


deze gesprekken op verzoek van de klager en/of de betreffende medewerker. In 2002 hadden de meeste klachten betrekking op het medisch-technisch handelen. In 2001 blijkt dit ook het geval te zijn geweest. Een vergelijking tussen 2001 en 2002 laat met name een verschil zien ten aanzien van de klachten over bejegening, organisatie, informatie en financiën. - De klachten ten aanzien van de bejegening zijn gedaald van 23 naar 15 procent. - De klachten van organisatorische aard zijn gestegen van 15 naar 20 procent. Patiënten zijn ontevreden over de grote wisseling van artsen, zowel in de kliniek als de polikliniek. Daarnaast worden klachten geuit over de planning van afspraken. Operaties worden soms op het laatste moment afgezegd.

35

Kwaliteitsverslag Interne klanttevredenheid Facilitair Bedrijf De activiteiten van het Facilitair Bedrijf in 2002 hebben, naast het leveren van zijn reguliere dienstverlening, voor een groot deel in het teken gestaan van de nieuwbouw en interne verhuizingen. Om de kwaliteit te monitoren wordt een keer per twee maanden overleg gevoerd met medewerkers van verpleegetages, de OK en IC. Besproken wordt welke problemen zich voordoen en er wordt direct gezocht naar mogelijke oplossingen. Uit deze

dienst in de nieuwbouw zijn activiteiten zal continueren om zo de gewenste kwaliteit te leveren.

●

Dienst Automatisering De Dienst Automatisering is 1 januari 2002 gestart met een maandelijkse tevredenheidsenquête. Deze gaat uit naar 10 procent van de medewerkers waarvan een call (vraag of klacht) is afgehandeld. In 2002 heeft de dienst 8142 calls verwerkt waarvan 25 procent bestond uit verzoeken, 25 procent uit adviesvragen en 50 procent uit storingsmeldingen. Uit de enquête bleek dat 87 procent van de medewerkers tevreden is over de kwaliteit van de afhandeling van de call. Daarnaast blijkt 77 procent tevreden te zijn over de snelheid. ●

●

Klanttevredenheid in 2003


In 2003 zullen (opnieuw) patiëntenquêtes worden opgezet en uitgevoerd voor de polikliniek, dagverpleging en Radiotherapie. Ook zal een interne klanttevredenheidsmeting van de ondersteunende disciplines worden opgezet en uitgevoerd. Verder zal een pilot gehouden worden met een andere vorm van patiëntenfeedback, zoals een patiëntenpanel. Ook is het streven in 2003 een Patiëntenadviesraad op te richten.

36

gesprekken komt naar voren dat er een stijgende tendens waarneembaar is in de waardering van de afdelingen over het niveau van de dienstverlening die door het Facilitair Bedrijf wordt geleverd. Vermeldenswaardig is de tevredenheid over de invoering van de identificatiepasjes bij alle medewerkers van het NKI/AvL, die eind 2002 is gestart. Verder is getracht de service te verbeteren rondom het aanvragen, afhandelen en factureren van bestellingen door middel van de invoering van het computerprogramma Oracle: alle handelingen kunnen vanaf elke computer online gebeuren. In 2002 is zowel de beleving van medewerkers over schoonmaak als de technische kwaliteit van de schoonmaak gemeten. Dit heeft tot nu toe nog steeds niet geleid tot een duidelijk gewenst niveau. Bekeken wordt in hoeverre de huidige schoonmaak-

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 6 Sociaal verslag

Sociaal verslag

6

37

Sociaal verslag De basis van het personeelsbeleid in het NKI/AvL wordt gevormd door de sociale missie: het NKI/AvL is voor het realiseren van de strijd tegen kanker aangewezen op gemotiveerde, flexibele medewerkers met een grote inzet. Het instituut wil en kan die medewerkers een werkomgeving bieden waarin eigen verantwoordelijkheid, professionele ontwikkeling, zorg voor goede arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden en een goede werksfeer vanzelfsprekend zijn.

In 2002 bestonden de inspanningen rondom het personeel uit activiteiten die de organisatie zich had voorgenomen of waren opgelegd door de CAO of wetsontwikkelingen. De interne aandachtspunten waren: de arbeidsmarktproblematiek, ‘modern belonen’, ARBO en FWG 3.0. De belangrijkste externe knelpunten gedurende het jaar waren: arbeidsmarktkrapte en werving, het tekort aan woonruimte in en rondom Amsterdam en de kinderopvang.

In- en uitstroom en de arbeidsmarktkrapte In 2002 had het NKI/AvL op een totaal bestand van 1660 medewerkers een instroom van 28,3 procent en een uitstroom van 23,1 procent. Driekwart van de nieuwe medewerkers heeft een contract voor onbepaalde tijd gekregen en een kwart een contract voor bepaalde tijd. De in- en uitstroom eist veel inzet van de organisatie, zeker gezien de krapte op de arbeidsmarkt. In de afgelopen jaren zijn extra inspanningen geleverd om de hoeveelheid vacatures die lang openstaan, beperkt te houden. Vooral de advertentiekosten zijn sterk gestegen. Door de coördinatie te verbeteren, de advertentieteksten waar mogelijk in te korten en meer gebruik te maken van vacaturebanken op het Internet, gaf 2001 een daling van de advertentie-


In het jaar 2002 is voor 108 functies geadverteerd via gedrukte media en het Internet. De aantallen waren ongeveer gelijk voor de kliniek, de research en de ondersteunende afdelingen. In 2002 zijn ook alternatieve inspanningen gepleegd om personeel te werven, zoals deelname aan banenmarkten en symposia. Deze leidden echter in slechts een beperkt aantal gevallen tot een dienstverband. De blijvende krapte op de arbeidsmarkt heeft ertoe geleid dat de arbeidsmarkttoeslag voor IC-verpleegkundigen, OK-assistenten, medisch nucleair werkers en radiodiagnostisch- en radiotherapeutisch laboranten is gecontinueerd.

Verdeling in- en uitstroom 2002

1999

€ 340.335

2000

€ 635.292

2001

€ 544.536

De piek aan in-/uitstroompercentages bij de stafafdelingen (zie figuur 2) heeft te maken met de wisseling van leidinggevenden en de daarmee samenhangende verandering in aansturing en activiteiten binnen de afdelingen. De piek in instroompercentages bij de Research is voor een deel te verklaren door de ‘overname’ van ongeveer tweehonderd onderzoekers-in-opleiding die voor 1 januari 2002 in dienst waren van de SBDO (Stichting Bevordering Deskundigheid Oncologie) en in de loop van 2002 in dienst zijn getreden bij het NKI/AvL.

2002

€ 638.074

Modern belonen

Tabel 1

38

(Stichting Samenwerkende Instellingen Gezondheidszorg Regio Amsterdam) laat zien dat de absolute hoeveelheid vacatures - langdurig openstaande en gewone - sneller vervuld wordt. De krapte op de arbeidsmarkt voor de sectie ziekenhuizen in de regio Amsterdam heeft in februari 2002 zijn top bereikt. Het aantal vacatures in de regio is vanaf februari 2002 licht aan het dalen.

Advertentiekosten

kosten te zien. In het jaar 2002 zijn de advertentiekosten echter weer gestegen, tot € 638.074 (zie tabel 1). Voorzichtig dient zich ook beter nieuws aan. De maandelijkse vacature-enquête van de SIGRA

In 2002 is duidelijk geworden dat er eerst hard gewerkt moet worden aan centrale en gestandaardiseerde tijd- en roosterregistratie voordat het ‘modern belonen’ - de mogelijkheid voor medewerkers om tijd- en/of geldbronnen uit te ruilen tegen tijd- en/of gelddoelen - in al zijn facetten kan wor-

Figuur 2

Verdeling in- en uitstroom

50

% instroom 2002

% uitstroom 2002

40

30

20

10

0

DOD

HOD

MOD

Poli

Overig

FB

RT

Research

DOD= Diagnostische Oncologische Disciplines; HOD= Heelkundige Oncologische Disciplines; MOD= Medische Oncologische Disciplines; Poli= Polikliniek; Overig= Stafafdelingen; FB= Facilitair Bedrijf; RT= Radiotherapie

den ingevoerd. Desalniettemin is daarmee op bescheiden wijze een start gemaakt en is het in 2002 mogelijk geworden tijd in de vorm van LGPBuren (Leeftijds Gebonden Personeelsbeleid) of salaris uit te ruilen voor extra pensioen. Begin 2003 heeft het NKI/AvL dit onderwerp extra vaart gegeven.

werkers en gasten van het NKI/AvL en hen te begeleiden bij het afhandelen van formaliteiten omtrent het betrekken van woonruimte. Na overleg met de Stichting Woningzorg is het aantal huurappartementen in Louweshoek uitgebreid van 30 naar 34 plaatsten. Gedurende 2003 zal verder bekeken worden welke initiatieven het NKI/AvL op dit gebied kan ontplooien.

Woonruimte In- en doorstroombanen (ID-banen) en gesubsidieerde arbeid - In- en doorstroombanen Met ingang van 1 januari 2000 is de verantwoordelijkheid voor het beheer, de uitvoering en de financiering van de in- en doorstroombanen (voorheen Melkertbanen) in handen van de gemeente. De gemeente Amsterdam heeft de uitvoering neergelegd bij NV Werk. Onder invloed van de verslechterende economische situatie wordt minder geld beschikbaar gesteld voor het gemeentelijk reïnte-


Woonruimte voor de medewerkers van het NKI/AvL in de regio Amsterdam is ook in 2002 een groot knelpunt gebleven. Voor de actie die door de SIGRA in 2001 was ingezet om gezondheidszorgmedewerkers aan een sociale huurwoning te helpen, hebben zich in 2002 vijf medewerkers gemeld. Via één van de medewerkers van het NKI/AvL zijn in 2002 ongeveer 50 medewerkers aan woonruimte geholpen. Het voornemen bestaat om deze medewerker in 2003 gedeeltelijk vrij te maken om te bemiddelen bij het betrekken van woonruimte door mede-

39

Sociaal verslag gratiebudget. Daarom is besloten maatregelen te nemen die de doorstroom van werknemers in gesubsidieerde arbeid naar reguliere arbeidsplaatsen bevorderen. Wat de consequenties van dit besluit voor de toekomst van de ID-baan zullen zijn, en welke maatregelen de gemeente Amsterdam gaat nemen, is nog niet bekend. In het jaar 2002 bestonden er in het NKI/AvL in totaal 10 arbeidsplaatsen binnen de ID-regeling. In 2002 zijn geen nieuwe ID-medewerkers ingestroomd. Eén ID-medewerker is doorgestroomd naar een reguliere interne functie. - Gesubsidieerde arbeid De Wet Inschakeling Werkzoekenden (WIW) heeft tot doel langdurig werklozen, uitkeringsgerechtigden en werkloze jongeren sneller aan een baan te helpen. In 2002 is één medewerker bij het NKI/AvL in dienst getreden op een werkervaringsplek binnen WIW- verband.

Herplaatsingen Herplaatsingen vinden plaats op grond van sociaalmedische indicatie (arbeidsongeschiktheid voor de eigen functie), functionele indicatie (functioneringsproblemen) of organisatorische indicatie (organisatorische redenen). Gedurende het jaar 2002 kregen 11 medewerkers de herplaatsingsstatus; op 31 december 2002 waren 5 medewerkers succesvol (intern en extern) herplaatst. Herplaatsingstrajecten zijn voor alle partijen intensief en vragen veel doorzettingsvermogen: het leidt tot spanning en onzekerheid bij de medewerkers en is een arbeidsintensief traject voor de betrokken leidinggevende en de afdeling P&O. Aangezien de uitkomst echter voor alle partijen positief is, is het belangrijk om deze inspanning te blijven leveren en te werken aan een klimaat waarbinnen herplaatsingen bevorderd worden. Zo zouden vacatures als vanzelfsprekend eerst aan herplaatsingskandidaten aangeboden moeten worden. Behalve dat dit goed sociaal beleid is, past het ook binnen de jongste ontwikkelingen op het terrein van de WAO- en reïntegratieregelgevingen.


Functiewaardering FWG 3.0

40

In februari 2001 is officieel het project functiewaardering Gezondheidszorg FWG 3.0 van start gegaan. Bij de start werd rekening gehouden met een totaal van 200 tot 250 functiebeschrijvingen. Inmiddels zijn er 420 functies, 46 functionele aanvullingen en 60 persoonlijke aanvullingen beschreven. Conform de CAO 2002-2003 moesten eind 2002 alle functies, die op 1-1-2000 vervuld waren en binnen de FWG 3.0 vallen, beschreven en gewaardeerd zijn. Vrijwel alle functies waren voor het einde van 2002 afgerond. De enkele functies

die nog niet afgerond zijn en/of nog in een bezwaartraject bij de Interne Bezwaren Commissie (IBC) lopen, zullen begin 2003 afgerond worden. Om de functiewaardering vanaf begin 2003 een goed vervolg te geven ten behoeve van functiewijzigingen, is een onderhoudsplan opgesteld waarbij jaarlijks beoordeeld zal worden of de bestaande functiebeschrijvingen nog actueel zijn.

Wijziging wetgeving verlofregelingen, invoering wet Arbeid en Zorg In de nieuwe CAO 2002-2003 zijn inmiddels nieuwe mogelijkheden voor opname van verlof opgenomen. Belangrijkste wijzigingen zijn de mogelijkheid tot het opnemen van adoptieverlof, calamiteitenverlof (verlof voor noodsituaties waarbij persoonlijke actie noodzakelijk is) en kortdurend zorgverlof (kort verlof voor de verzorging van een thuiswonend(e) kind, partner of ouder). In 2002 is gebleken dat deze nieuwe wetgeving niet heeft geleid tot meer verlofaanvragen dan in voorgaande jaren. Ook zonder deze nieuwe wetgeving was het altijd mogelijk om in dergelijke situaties gezamenlijk tot een goede oplossing te komen.

Kinderopvang In 2002 hebben opnieuw meer medewerkers gebruikgemaakt van de kinderopvangregeling. Het aantal geplaatste kinderen is in 2002 toegenomen met 13 procent ten opzichte van het jaar 2001 (zie tabel 3). Tabel 3

Aantal geplaatste kinderen

- 2001

152 kinderen

- 2002

172 kinderen

Met ingang van 1 januari 2002 is ook de naschoolse opvang en de buitenschoolse opvang (NSO/BSO) in de regeling opgenomen. Er zijn 10 volledige plaatsen, oftewel 50 dagdelen. Aanvankelijk waren deze alleen bedoeld voor de zogenaamde ‘schaarse beroepsgroepen’. Inmiddels kunnen alle medewerkers hiervan gebruikmaken. Als gevolg van deze uitbreiding, prijsstijgingen van kinderdagverblijven en toename van het aantal aanvragen ontstond in de zomer een wachtlijst. In het najaar van 2002 is het budget verruimd van € 281.344,- tot € 310.000,- en kon de wachtlijst die uit 40 aanvragen bestond met 20 worden verminderd (zie tabel 4). Teneinde met het beschikbare budget zoveel mogelijk medewerkers te helpen, zijn voor de NSO/BSO en voor de kinderdagverblijven

prijsplafonds ingesteld van respectievelijk € 5.909,en €12.260,50. De kosten die hierboven uitstijgen komen voor rekening van de ouders. Verder is in 2002 meer werk gemaakt van kostendeling met de werkgever van de partner. De bezetting van de 12 garantieplaatsen die het NKI/AvL heeft gekocht bij kinderdagverblijf Christoffel breidde zich in 2002 gestaag uit. Aan het eind van het jaar waren daar 20 kinderen geplaatst.

Tabel 4

Kosten kinderopvang 2001-2002

jaar

bruto uitgaven

fiscale teruggave

netto uitgaven

2001

€ 411.724,--

€ 117.079,--

€ 294.645,--

2002

€ 439.642,--

€ 131.892,--

€ 307.750,--

Ondanks al deze maatregelen ter verruiming van de mogelijkheden blijft kinderopvang in de regio Amsterdam moeizaam. Voor veel crèches bestaat een wachtlijst en het vinden van een plek is vaak het resultaat van eigen zoekacties van de ouders. Begin 2003 wordt het budget nogmaals bijgesteld en kinderopvang blijft een aandachtspunt.

Project Health Management Forum ‘Behoud van personeel’ Op initiatief van het hoofd P&O en het management van het cluster Diagnostische Oncologische Disciplines (DOD) is gestart met een project binnen het DOD met het doel uitstroom om redenen die goed beïnvloedbaar zijn, te voorkomen. Tijdens het project is eerst aan leidinggevenden gevraagd hoe

Waardering medewerkers in de huidige situatie

0

2

4

6

8

10

0

2

4

6

8

10

Werkklimaat Cultuur Leiderschapsstijl Binding afdeling Binding werk Opleiding Perspectief


Figuur 5

volgens hen medewerkers gemotiveerd blijven in de zorgsector en het NKI/AvL te blijven werken (volgens de leidinggevenden zijn ‘een leuke werksfeer’ en ‘waardering en belangstelling’ de belangrijkste elementen). Daarop volgden brainstormsessies met de medewerkers van de vier diagnostische afdelingen. Deze werden voorafgegaan door een nulmeting: hoe waarderen de medewerkers de huidige situatie. Uit figuur 5 blijkt dat de binding met de afdeling en de binding met het werk zeer hoog gewaardeerd worden. Het perspectief - de doorstroommogelijkheden - wordt laag gewaardeerd. In de brainstormsessies kwam verder de behoefte naar voren meer te willen weten over het werk van collega’s op de andere DOD-afdelingen. Op grond van de uitkomsten zijn uiteenlopen-

41

Sociaal verslag de verbeterpunten opgesteld, van het verbeteren van de routing van obductieaanvragen tot het organiseren van clusterbrede informatiebijeenkomsten.

Exitinformatie - Kengetallen vertrekkende medewerkers In 2002 hebben 372 medewerkers de organisatie verlaten. Daarvan is 43,8 procent vertrokken op eigen verzoek en 31,7 procent vanwege het beëindigen van een tijdelijke aanstelling. 5,9 procent kwam in de WAO terecht. Van het overige deel is de omstandigheid van vertrek onduidelijk of onbekend. - Exitformulieren In 2002 kregen medewerkers bij uitdiensttreding gestandaardiseerde exitformulieren toegestuurd. Deze werden op vrijwillige basis teruggestuurd. Het responspercentage was 40 procent, wat te weinig is voor het trekken van algemene conclusies. De gegevens zijn door onderzoeksbureau Prismant verwerkt en vergeleken met een referentiegroep van andere deelnemende ziekenhuizen. Voor de Research was er geen specifieke referentiegroep.

De volgende trends vallen op: - De leeftijdscategorie 30 tot 45 jaar is in het NKI/AvL relatief zwaar vertegenwoordigd (32 procent tegenover 25 procent bij de referentiegroep). - Er zijn veel tijdelijke aanstellingen geweest (28 procent tegenover 18 procent bij de referentiegroep). Dit ligt mogelijk aan het feit dat in de Research meer op tijdelijke (project)basis wordt gewerkt, terwijl ziekenhuizen in de referentiegroep dit niet hebben. - Relatief vaak vertrokken medewerkers die in FWG functiegroep 44-45 waren ingedeeld (42 procent tegenover 23 procent bij de referentiegroep) en de categorie paramedisch en hulppersoneel was sterker vertegenwoordigd (41 procent tegenover 25 procentbij de referentiegroep). - Relatief vaak is het ervaren gebrek aan ontplooiings- en carrièremogelijkheden reden om de organisatie te verlaten (25 procent tegenover 16 procent bij de referentiegroep).

Werkbeleving Ook valt ten opzichte van de referentiegroep op dat: de betrokken medewerkers vinden dat ze kwalitatief hoogstaand werk verricht hebben, dat men voldoende ondersteuning heeft ervaren van de direct leidinggevende, dat men goed heeft samengewerkt met andere afdelingen. Verder viel op dat men minder last had van het gevoel dat men door drukte zijn werk nooit goed kon doen. Aan de andere kant gaven veel vertrokken medewerkers aan dat de taken en verantwoordelijkheden niet vast lagen en dat er hinder werd ervaren van ongunstige fysieke omstandigheden.

Vertrekredenen De in de exitformulieren meest genoemde redenen van vertrek in percentages staan in tabel 6 (tussen haakjes de percentages van de referentiegroep):


Tabel 6

42

Vertrekredenen

- ontplooiing/benutting van capaciteiten

33

(25 procent)

- loopbaanperspectief/positieverbetering

33

(20)

- behoefte aan andere werkkring

33

(26)

- reisafstand/reistijd

27

(17)

- beloning (salaris)

18

(13)

Arbeidsbelevingsonderzoek Prismant

Personeelsbestand

Eind 2001 is door het onderzoeksbureau Prismant een onderzoek naar de arbeidsbeleving van werknemers in de gezondheidszorg uitgevoerd, dat door sociale partners was afgesproken in het CAO-overleg. Het onderzoek bestond uit het invullen van een uitgebreide vragenlijst. Ook het NKI/AvL heeft hierin geparticipeerd. Opvallend was de positieve houding ten opzichte van de organisatie en het werk dat men doet. Wel bleek bij relatief meer mensen sprake te zijn van emotionele overbelasting. Dit kwam onder meer tot uitdrukking in de score op schokkende ervaringen, zoals het overlijden en lijden van patiënten. Dit laatste was een belangrijk signaal om het traumaprotocol voor de verplegingsdienst te evalueren en aan te passen. Ook bleek uit de enquête dat medewerkers van het NKI/AvL in vergelijking met anderen meer aangeven dat bij de indeling van werktijden onvoldoende rekening wordt gehouden met privé-omstandigheden.

Doelstellingen van een organisatie moeten worden waargemaakt door de mensen in de organisatie. Hieronder volgt een beschrijving van het personeelsbestand dat topreferente zorg verleent, onderzoek op wereldniveau doet, ondersteunende diensten verleent en onderwijs geeft in en buiten het NKI/AvL. Tabel 7

Aantal medewerkers

- Kliniek

729

- Radiotherapie

221

- Research

402

- Overig

308

Totaal

1660

Geslacht Van de 1660 medewerkers die in 2002 in dienst waren was 67,2 procent vrouw en 32,8 procent man. Dat verschil in verdeling wordt veroorzaakt doordat in de kliniek (figuur 8a), inclusief polikliniek, vooral vrouwen (81,8 procent) werken. Bij de Radiotherapie (figuur 8b) en de overige afdelingen (figuur 8d) is de verdeling ongeveer 60 procent vrouw en 40 procent man en bij de Research (figuur 8c) is de verdeling circa half om half.


Personeelsbezetting In tabel 7 is te zien dat gemiddeld 1660 medewerkers in 2002 in dienst waren van het NKI/AvL. Dat komt overeen met 1415 FTE’s. Het gaat hierbij om alle medewerkers die betaald worden door het NKI/AvL. Daaronder vallen ook oproepkrachten, vakantiekrachten, gedetacheerden en stagiaires die salaris ontvangen van het NKI/AvL. Vrijwilligers, gasten en onbetaalde stagiaires vallen niet onder deze groep.

43

Sociaal verslag (figuur 8a)

(figuur 8b)

18,2

41,6

58,4

81,8

% man kliniek

% vrouw kliniek

(figuur 8c)

% man RT

% vrouw RT

(figuur 8d)

40,8

48,3

59,2

51,7

% man RES

% vrouw RES

% man Overig

% vrouw Overig

RT= Radiotherapie; RES= Research; Overig= Stafafdelingen.

Leeftijd Het NKI/AvL is een specialistisch instituut en vraagt extra opleiding van degenen die er werken. Extra opleiding kost tijd, wat de gemiddelde leeftijd beïnvloedt. Jongere mensen missen de extra levenservaring en werkervaring, die bruikbaar blijken te zijn bij het werken met de specifieke groep van kankerpatiënten. In de kliniek werken relatief wei-


Tabel 9

nig mensen jonger dan 30 jaar. De grootste groep medewerkers in de Research is jonger dan 40 jaar. In tabel 9 staat de leeftijdsopbouw in procenten per cluster weergegeven. De gemiddelde leeftijd van de NKI/AvL-medewerker is 39,2 jaar. 45,8 procent van de medewerkers is ouder dan 40 jaar en 17,5 procent is ouder dan 50 jaar (zie figuur 10).

Leeftijdsopbouw per cluster DOD

HOD

MOD

Poli

Overig

FB

RT

Research

< 20 jaar

0,7

0,0

0,5

0,0

2,2

1,2

0,9

0,2

20-30 jaar

25,2

13,9

13,9

13,3

14,5

12,4

21,3

36,6

30-40 jaar

19,9

36,4

35,2

21,7

26,8

31,2

33,5

35,6

40-50 jaar

36,4

28,1

33,3

41,7

34,1

30,0

30,3

17,2

50-60 jaar

17,2

19,2

15,7

23,3

22,5

21,2

13,6

9,2

> 60 jaar

0,7

2,3

1,4

0,0

0,0

4,1

0,5

1,2


44

Figuur 10

Leeftijdsopbouw totale organisatie 32,3

35

28,4

30 25

21,3

20

16

15 10 5

1,4

0,6

0 < 20 jaar

20-30 jaar

30-40 jaar

Diensttijd De gemiddelde diensttijd van de NKI/AvL-medewerker is 7,3 jaar. Figuur 11 laat zien dat meer dan de helft van de medewerkers (56,9 procent) korter dan 5 jaar in dienst is. Een relatief grote groep medewerkers (6,3 procent) is langer dan 25 jaar in dienst. In tabel 12 op pagina 46 staat de diensttijdopbouw per cluster in procenten weergegeven. Bij het NKI/AvL werken veel mensen met een tijdelijke aanstelling, gefinancierd door projectgelden. Dit is vooral het geval in de Research: de grootste groep medewerkers is daar dan ook korter dan 5 jaar in dienst (68,1 procent).

50-60 jaar

> 60 jaar

Contractvorm Gekeken naar de totale organisatie heeft ruim driekwart (76,5 procent) van de medewerkers in het NKI/AvL een contract voor onbepaalde tijd en een kwart (23,5 procent) een contract voor bepaalde tijd. Figuur 13 laat de verdeling contracten onbepaalde/bepaalde tijd in procenten zien. Vooral in de kliniek hebben de meeste (91,4 procent) mensen een contract voor onbepaalde tijd. Zoals eerder genoemd wordt een deel van de medewerkers in het NKI/AvL gefinancierd uit projectgelden. Dat heeft een tijdelijke aanstelling tot gevolg. Dit komt met name voor in de Research, waar meer dan de helft van de medewerkers een contract voor bepaalde tijd (57,7 procent) heeft.

Diensttijdopbouw totale organisatie

40

34,6

35 30 25

22,3

20 13,7

15

12

10

5,3

5,8

6,3

15-20 jaar

20-25 jaar

> 25 jaar

5 0 < 1 jaar

1-5 jaar

5-10 jaar

10-15 jaar


Figuur 11

40-50 jaar

45

Sociaal verslag Tabel 12

Diensttijdopbouw per cluster in procenten DOD

HOD

MOD

Poli

Overig

FB

RT

Research

< 1 jaar

21,9

17,2

15,7

16,7

15,9

19,3

16,7

37,3

1 - 5 jaar

32,5

38,7

34,7

45,0

41,3

29,2

33,9

30,8

5 - 10 jaar

9,9

20,9

21,3

10,0

8,0

11,1

12,7

9,7

10 - 15 jaar

12,6

11,3

14,8

15,0

14,5

14,6

15,8

6,2

15 - 20 jaar

5,3

5,0

6,0

3,3

6,5

6,4

6,8

3,7

20 - 25 jaar

11,9

3,6

4,6

8,3

5,1

7,6

9,0

3,2

> 25 jaar

6,0

3,3

2,8

1,7

8,7

11,7

5,0

9,0


Figuur 13 100

Verdeling contracten bepaalde/onbepaalde tijd

8,6

12,9 24,9

80 57,7 60 91,4

87,1

40

75,1 42,3

20

0 Kliniek

Radiotherapie

% bepaald


Tabel 14

46

Research

Overig

% onbepaald

Parttime- fulltime dienstverband % fulltime

% parttime

- Kliniek & Overig

39,8

60,2

- Radiotherapie

56,6

43,4

- Research

80,1

19,9

Totaal

51,8

48,2

Veel medewerkers met een contract voor bepaalde tijd werken fulltime (77 procent). En meer dan de helft van de medewerkers met een contract voor onbepaalde tijd werkt parttime (56 procent). In totaal heeft 51,8 procent van de organisatie een fulltime dienstverband en 48,2 procent een parttime dienstverband (zie tabel 14). Van de medewerkers in de Research heeft 80 procent een fulltime dienstverband.

In 2002 is het nieuwe verzuimbeleid, dat eind 2001 van kracht is geworden, verder uitgewerkt. Naast de beheersing van het verzuim zijn ook instrumenten ontwikkeld om de begeleiding op psychosociaal terrein te versterken. Het inrichten van bedrijfsmaatschappelijk werk, de algemene klachtenregeling en het protocol voor ondersteuning na een schokkende gebeurtenis moeten hieraan bijdragen.

Arboconvenant Ziekenhuizen Eind 2001 is het Arboconvenant Ziekenhuizen afgesloten tussen de sociale partners en de overheid. In 2002 werd het actieprogramma gepubliceerd en werden de eerste concrete projecten uitgevoerd. Het Arboconvenant heeft als doelstelling de arbeidsomstandigheden van medewerkers meetbaar te verbeteren door het terugdringen van de belastende factoren of het reduceren van de risicogroep. In het Arboconvenant zijn drie aandachtsgebieden vastgelegd: fysieke belasting, psychische belasting en toxische stoffen. Voor de fysieke belasting zijn praktijkrichtlijnen ontwikkeld met normen voor de fysieke belasting voor tillen, trekken/duwen en statische belasting. Hoewel het NKI/AvL al een eigen ‘tiltraject’ had opgestart (zie verderop in deze tekst), zullen de richtlijnen 2002 worden geïmplementeerd in het arbobeleid van het NKI/AvL. De tilcoördinatoren zullen in 2003 als eersten hierin worden getraind. In 2003 wordt tevens de psychische problematiek aangepakt, met het programma ‘van stoplicht tot rotonde’. In 2002 is bovendien het ‘toxische stoffenprogramma’ gestart, allereerst met een programma voor het beheersen van huidallergische klachten dat gebruikt kan worden door de werkgroep die ervoor moet zorgen dat in 2006 het NKI/AvL zoveel mogelijk latexvrij is. Verder werd samen met het Arboconvenant Academische Ziekenhuizen gewerkt aan vragen rondom veilig werken met cytostatica en is een onderzoek gestart naar geaërosolleerde antibiotica. Het NKI/AvL zit in de klankbordgroep voor toxische stoffen en participeert in de verschillende blootstellingsonderzoeken.

Wet Verbetering Poortwachter In april 2002 werd de Wet Verbetering Poortwachter van kracht waardoor de werkgever niet alleen verantwoordelijk werd voor de interne reïntegratie maar ook voor reïntegratie in het geheel: de rol van de uitkeringsinstantie werd nog meer teruggedrongen. In het NKI/AvL zijn over de uitvoering afspraken gemaakt. Per 1 januari 2003 wordt een contract afgesloten met een extern reïntegratiebedrijf, de

reïntegratie-unit van KLM Arbo Services. Centraal staat dat medewerker en leidinggevende samen verantwoordelijk zijn voor de reïntegratie na een verzuimperiode. Zij maken daar schriftelijk afspraken over en evalueren periodiek hoe de reïntegratie verloopt. Als basis daarvoor geldt de probleemanalyse van de bedrijfsarts: zo kan al in een vroeg stadium worden bekeken of iemand in de eigen of aangepaste functie kan terugkeren. Mocht dit niet het geval zijn, dan kan eerder dan in het verleden met behulp van externe deskundigheid gekeken worden hoe men verder kan.

Fysieke belasting In 2000 is, in het kader van terugdringing van de fysieke belasting, op de OK, IC en de verpleegafdelingen begonnen met het trainen van tilcoördinatoren. In 2002 zijn de medewerkers van Radiotherapie, Proefdieren en het Onderzoek en Behandelcentrum getraind. Ook is een onderzoek naar de fysieke belasting uitgevoerd op de afdelingen Radiologie en Nucleaire Geneeskunde; de resultaten zullen worden gebruikt in het voorlichtingsprogramma over fysieke belasting. In 2002 zijn op verschillende afdelingen hulpmiddelen (tillift en transferrollen) aangeschaft om de fysieke belasting te reduceren. Ook voor de OK zijn belangrijke investeringen gedaan (anesthesiezuilen).

Psychosociale ondersteuning De training ‘Collegiale opvang bij traumatische gebeurtenissen voor medewerkers en leidinggevenden’ is in 2002 verder uitgebreid. De training gaat in op de basisprincipes van de eerste opvang en zelfhulp. Leidinggevenden worden geschoold in de oorzaken van psychotrauma, de risicofactoren voor Post Traumatische Stress Syndroom (PTSS), signalen van PTSS en in de taken en verantwoordelijkheden van leidinggevenden ten aanzien van traumaopvang en -preventie.

Klachtenregeling aangepast De regelingen rondom seksuele intimidatie, discriminatie en agressie en geweld zijn in 2002 aangepast. De klachtenregeling en de inzet van de vertrouwenspersoon zijn met instemming van de Ondernemingsraad opgenomen in een algemene klachtenregeling. De medewerkers hebben over deze regeling een folder ontvangen. Nieuwe medewerkers krijgen deze folder met hun arbeidsvoorwaardenpakket uitgereikt.


Arboverslag

47

Sociaal verslag Verzuim In 2002 is het verzuim voor de hele organisatie met 1,3 procent gedaald ten opzichte van 2001, en daarmee terug op het niveau van 1998. Uitgezonderd bij de Wetenschappelijke Administratie (WA), Personeel & Organisatie en Economisch Administratieve Dienst (EAD) komt dat beeld in alle clusters en afdelingen terug (zie figuur 15). De daling van het verzuim komt overeen met de landelijke trend. Opvallend is de sterke daling, die in het derde kwartaal van 2001 is ingezet, en die ervoor zorgde dat in het eerste kwartaal 2002 het verzuim zelfs onder het landelijke gemiddelde uitkwam. Dat beeld is constant tot

Figuur 15

dienstverlening aan het NKI/AvL. De bedrijfsarts hield 571 spreekuren. Doordat het verzuim en het aantal consulten is gedaald, is de aanwezigheid van de bedrijfsarts in het NKI/AvL teruggebracht van vijf naar vier dagdelen. Op 1 november 2002 is een nieuwe bedrijfsarts voor het NKI/AvL in dienst getreden. In de verzuimoorzaken waren er geen duidelijke wijzigingen ten opzichte van voorgaande jaren. In 2002 waren er 21 consulten voor het arbeidsgezondheidskundig spreekuur. Ook hier is sprake van een duidelijke daling. Redenen voor bezoek waren vooral ook dit jaar vroege signalen van RSI. Er zijn dit jaar 2 beroepsziekten (in 2001

Verzuimpercentages per cluster 1998 - 2002

12

10

verzuim %

8

6

4

2


0

48

RT

Research

MOD

Poli

HOD

DOD

FB

EAD

P&O

DA

WA

totaal

1998

4,8

3,4

4,6

11,2

6,2

5,5

8,4

8,4

2,4

4,3

4,2

5,4

1999

5,5

3,5

5

9,8

6,5

5,9

11,2

6,8

5,3

3,7

3,8

5,9

2000

4,9

4,7

6,5

8,8

6,8

5,2

9,2

6,3

7,7

3,8

2,7

6,3

2001

5,7

4,6

6,9

10,5

7,7

5,6

10,4

7,6

8,4

1,8

1,2

6,7

2002

4,4

3,5

5,7

6,3

5,9

5,9

9,2

9,4

9,3

2

4,4

5,4

het laatste kwartaal van 2002. Wel is in 2002 het aantal medewerkers met een WAO-uitkering sterk toegenomen: in 2002 zijn 33 medewerkers arbeidsongeschikt geworden. Met een totaal aantal van 75 medewerkers met een WAO-uitkering levert dat forse druk op de premie die aan de UWV-Cadans moet worden betaald.

Arbodienstverlening Ook in 2002 verzorgde KLM Arbo Services de arbo-

11) gemeld bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Het betrof in beide gevallen medewerkers met RSI. De ontwikkelingen zijn zeer positief, alhoewel RSI zeker een punt van aandacht blijft. De verwachting is dat door de introductie van bedrijfsmaatschappelijk werk het beroep op de bedrijfsarts verder zal afnemen, voor wat betreft de verzuimbegeleiding. Hierdoor komt meer tijd beschikbaar voor zaken als Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO’s).

Wanneer een medewerker een ongeval of bijnaongeval is overkomen, dan dient deze gebeurtenis te worden gemeld aan de afdeling Arbo & Straling. Voor de melding hiervan zijn FOB-formulieren (FOB = Fouten, Ongevallen en Bijna-ongevallen) beschikbaar. Bij de afdeling Arbo & Straling worden alle meldingen geregistreerd. In voorkomende gevallen volgt overleg met betrokkene(n) en wordt geadviseerd over te nemen maatregelen. In 2002 zijn er 21 meldingen geweest van (bijna-) ongevallen of incidenten. Dit aantal is een forse daling ten opzichte van de jaren daarvoor. Een belangrijke oorzaak van de daling is het wegvallen van de registratie van prikaccidenten; de registratie hiervan is overgenomen door de bedrijfsarts. Het aantal prikaccidenten dat bij de bedrijfsarts werd gemeld, wijkt echter niet significant af van de andere jaren, namelijk 30. In één geval was er sprake van een ongeval met zwaar lichamelijk letsel en ziekenhuisopname: een ongeval met een monteur van een externe firma Figuur 16

Oorzaken ongevallen

57% Persoonlijk handelen 19% Gebreken aan apparatuur 5% Gebouwgebonden gebreken 19% Overige

die onderhoud verrichtte aan apparatuur die door deze firma geleverd was. Het ongeval is door de desbetreffende firma gemeld bij de Arbeidsinspectie. Bij de overige ongevallen betrof het gebeurtenissen waarbij sprake was van licht lichamelijk letsel zonder ziekteverzuim, enige materiële schade of geen lichamelijke of materiële gevolgen. In geen van de gevallen was EHBO noodzakelijk of was er sprake van ziekteverzuim. Het grootste deel van de meldingen, ongeveer 57 procent, is uit de kliniek afkomstig.

De afdeling Arbo & Straling heeft ook ondersteuning geleverd bij een ongeval met chemicaliën. Meldingen die te maken hadden met ‘calamiteiten’, zoals brandmeldingen, waarbij het Calamiteitenteam was betrokken, zijn door het Calamiteitenteam geëvalueerd. Verreweg de meeste ongevallen vinden plaats door persoonlijk handelen (zie figuur 16). In een deel van de gevallen is sprake van gebreken aan apparatuur of van gebouwgebonden gebreken.

Bijzondere wetgeving - Biologische agentia In het kader van de handhaving en bevordering van de biologische veiligheid binnen het instituut is op iedere afdeling een Kontaktpersoon voor Biologische Veiligheid (KBV) aanwezig, naast de wettelijk verplichte Biologische Veiligheids-functionaris (BVF). De BVF en KBV hebben geregeld overleg met elkaar. In 2002 is in dit overleg onder meer aandacht besteed aan interne controles, de op handen zijnde wijziging van het Besluit en de Regeling Genetisch Gemodificeerde Organismen (GGO) en de resultaten van het bezoek van de VROM-Inspectie. Verder adviseren de BVF en KBV medewerkers over het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen en het hanteren van de juiste werkprocedures. Het aantal VMT- en CI-laboratoria is in 2002 constant gebleven. Eind 2002 waren er 20 VMT-laboratoria en 14 CI-laboratoria in het NKI/AvL. Voor alle GGOwerkzaamheden dienen dekkende vergunningen aanwezig te zijn. Overeenkomstig de wetgeving en opgestelde procedures zijn inventarisaties gehouden om na te gaan of specifieke (geplande) werkzaamheden nu en in de toekomst met GGO’s vergund zijn. Uiteindelijk werden in 2002 elf nieuwe vergunningen verstrekt door het ministerie van VROM. Daarnaast werdt een groot aantal vergunningen gewijzigd in 2002. Ook werd toestemming verstrekt om met GGO’s te werken buiten het ingeperkt gebied bij de Digitale Microscopische Faciliteit. Alle VMT- en CI-laboratoria zijn door de BVF en Manager Bedrijfsvoering Research geïnspecteerd. De labbeheerders, sectieleiders en Raad van Bestuur zijn schriftelijk op de hoogte gesteld van de bevindingen. Enkele kleine technische en/of organisatorische tekortkomingen zijn verbeterd, zoals het plaatsen van een oogdouche en brandblusser, het bijhouden van logboeken en het dragen van labjassen. Medio 2002 heeft ook een inspectie plaatsgevonden door de VROM-Inspectie. De betreffende inspecteur heeft de administratieve gegevens gecontroleerd, laboratoria geïnspecteerd en gesproken met diverse mensen uit de organisatie die bij


Meldingen Fouten, Ongevallen en Bijna-ongevallen

49

Sociaal verslag het werken met genetisch gemodificeerde organismen betrokken zijn. Daarnaast heeft hij 10 artikelen gescreend van onderzoekers op het NKI/AvL. Hierbij is gekeken of alle werkzaamheden die in de artikelen zijn beschreven, zijn opgenomen in de verstrekte vergunningen. De bevindingen van de Inspectie zijn vastgelegd in een brief aan de Raad van Bestuur. Hieruit bleek dat men zeer tevreden was over de situatie bij het NKI/AvL. Het enige punt van aandacht was de beoordeling en daarmee gepaard gaande opleiding van de medewerkers.

Naast de persoonsdosimetrie van de eigen medewerkers werd met behulp van thermoluminescente dosimeters (TLD’s) de stralingsbelasting gemeten van de bouwvakkers van het aannemersbedrijf Hillen & Roosen, die in verband met de uitbreiding van de Radiotherapie werkzaamheden moesten verrichten in de nabijheid van de bestaande bestralingsruimten. Het uitreiken van persoonsdosimeters aan deze personen werd gedaan om mogelijke ongerustheid weg te nemen. De TLD’s vertoonden geen uitslagen boven de achtergrond, hetgeen een bevestiging was van de uitgevoerde risicoanalyses.

Straling In 2002 is het invoeren van de software RAMAS op het afdelingsniveau en de indeling van de werkers afgerond. In 2002 is ook een indeling gemaakt in de categorieën A of B van de werknemers die handelingen verrichten met stoffen en/of toestellen die ioniserende straling uitzenden. Categorie B-medewerkers kunnen door hun werk een dosis oplopen van maximaal 6 mSv (stralingsdosis eenheid). Categorie A-medewerkers kunnen jaarlijks maximaal 20 mSv ontvangen. Voor deze indeling is aan de hand van risicoanalyses en de dosisgegevens van de afgelopen 4 jaar een systematiek

Voorlichting en instructie Uit ervaring is gebleken dat veel ongevallen worden veroorzaakt door een gebrek aan kennis omtrent de gevaren verbonden aan de arbeidssituatie en de hulpmiddelen waarmee gewerkt wordt. Het doel van voorlichting en instructie is de medewerkers de gevaren te laten onderkennen en te helpen bij het vermijden van risico’s. Ook in 2002 is voorlichting gegeven. Voor nieuwe medewerkers in de laboratoria is het bestaande instructieprogramma gecontinueerd. In 2002 is deze instructie 4 maal gegeven. Hieraan hebben 36 medewerkers deelgenomen.


Bedrijfshulpverlening

50

uitgewerkt en vastgesteld. Uitgezonderd enkele radiologen en röntgenlaboranten (deze personen verrichten en/of zijn meer dan incidenteel betrokken bij interventieonderzoeken) zijn alle personen ingedeeld in de categorie B. Het totaal aan geregistreerde blootgestelde werkers bedroeg in 2002 559. Uit het overzicht blijkt dat zowel de A-werkers als de B-werkers de voor deze categorieën geldende dosislimieten niet hebben overschreden.

Om het aantal bedrijfshulpverleners (BHV’ers) en EHBO’ers op peil te houden, hebben in 2002 meerdere medewerkers de benodigde basisopleidingen gevolgd. Bij Ajax Brandbeveiliging zijn 15 nieuwe bedrijfshulpverleners opgeleid. Zij hebben een diploma ontvangen na toetsing van de praktijkervaring door een deskundige van Ajax Brandbeveiliging en een schriftelijk examen van het Nederlands Bureau Brandweerexamens. Aan de nieuw opgeleide bedrijfshulpverleners is voorlichting gegeven over de interne procedures. De meeste bestaande BHV’ers hebben in 2002 een intensieve herhalingsdag gevolgd. Deze heeft plaatsgevonden bij de Brandweer Purmerend en was erg praktisch gericht op het bestrijden van brand, ontruimen en het redden van slachtoffers. Drie medewerkers hebben het EHBO-diploma behaald bij de ArboUnie. Aan de 2 herhalingsbijeenkomsten hebben respectievelijk 42 en 30 medewerkers deelgenomen.

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 7 Ondernemingsraad

Ondernemingsraad

7

51

Ondernemingsraad In 2002 heeft de Ondernemingsraad (OR) van het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis zich over tal van onderwerpen gebogen.

Een deel van die onderwerpen – die op het terrein van organisatie en financieel-economische zaken – werd behandeld op basis van de adviesbevoegdheid. Over dergelijke zaken, waartoe ook de grote lijnen van het nieuw- en verbouwproces behoren, moet aan de OR advies gevraagd worden, alvorens door de Raad van Bestuur een besluit genomen kan worden. Over de volgende onderwerpen werd geadviseerd:


●

52

Veranderingen in de organisatiestructuur van het cluster Radiotherapie. De OR heeft zich hiermee intensief beziggehouden en zijn oor te luisteren gelegd bij een aantal directbetrokkenen uit de verschillende personeelsgroepen binnen dit cluster. Op de verschillende versies van het zogenoemde ‘brondocument Radiotherapie’ is uitgebreid commentaar gegeven, dat geleid heeft tot aanpassingen die er een consistenter en evenwichtiger geheel van maken.

●

De adviesaanvraag over de structuur van de wetenschappelijke beleidsvoering, onder meer ter versteviging van de positie van de Manager Bedrijfsvoering Research, werd positief beoordeeld door de OR.

●

Met de plannen voor het instellen van een instrumentele dienst kreeg de OR de gelegenheid te adviseren over een organisatieaanpassing waar de OR zelf al jaren geleden op aangedrongen had. Het overleg hierover werd dan ook snel op positieve wijze afgerond.

●

De OR reageerde positief op de meerjareninvesteringsplanning, die in het kader van de nieuw- en verbouw werd voorgelegd. Daarnaast waren er investeringsaanvragen voor nieuw te installeren lineaire versnellers en de upgrading van een bestralingstoestel. Bij dit soort adviesaanvragen kijkt de OR vooral naar de gevolgen die de veranderingen met zich meebrengen voor het betrokken personeel.

●

Met name over de volgorde van handelen rond het verbeteren van de beveiliging vond een behoorlijke discussie plaats. De OR benadrukte dat uitvoeringsplannen, zoals de invoering van een identificatiepas, uitvloeisel moeten zijn van een gedegen plan waarin de uitgangspunten zijn vastgelegd. Na goed overleg is geaccepteerd dat de invoering van de identificatiepas hoe dan ook de eerste stap zou zijn van een beveiligingsplan waarna een positief advies is gegeven.

●

Na vele jaren van overleg met de Raad van Bestuur en de Raad van Toezicht is een convenant tussen de OR en de Raad van Bestuur/ Raad van Toezicht tot stand gebracht. Hierin is de invloed van de OR vastgelegd met betrekking tot de stichtingen, die een deel van het vermogen van het NKI/AvL beheren en jaarlijks zorgdragen voor de betaling van researchinvesteringen.

●

In de afgelopen jaren werden telkens opnieuw arbeidsmarkttoeslagen voor verschillende personeelscategorieën voorgelegd aan de OR. In 2002 werd daarom afgesproken om criteria te ontwikkelen waaraan ieder voornemen om een arbeidsmarkt- of andere bijzondere toeslag toe te kennen, getoetst kan worden. Na overleg en aanpassing, zowel via de commissie Personeelszaken als in de gehele OR, werd uiteindelijk een regeling goedgekeurd die de gewenste toetsingsmogelijkheden biedt.

●

Een klachtenregeling voor personeel werd ontwikkeld en aan de OR voorgelegd. Het is een brede regeling geworden, die zowel voorziet in het behandelen van klachten die onder de term ‘bejegening’ kunnen worden gevat, als klachten die terug te voeren zijn op het toepassen van regels. Aanvankelijk was er veel commentaar vanuit de OR, maar dit heeft uiteindelijk geleid tot een goede regeling, die het personeel alle mogelijkheden kan bieden om met klachten meer te doen dan ‘mopperen in de wandelgangen’.

●

Het aanbieden van bedrijfsmaatschappelijk werk aan werknemers die daarbij gebaat kunnen zijn, was een langgekoesterde wens van de OR, die in het afgelopen jaar verwezenlijkt kon worden. In eerste instantie gebeurt dat nog via een pilot, maar de verwachting is dat het in een behoefte voorziet en de OR in 2003 met een definitieve regeling in kan stemmen.

●

In 2002 werd ingestemd met een regeling voor studiefaciliteiten, waarin - meer uitgewerkt dan in de CAO - aangegeven is onder welke condities de werkgever tijd en geld voor opleidingen beschikbaar stelt.

●

Over het weer in dienst nemen van de OIO’s bij het NKI/AvL hoefde de OR niet lang na te denken. Het besluit destijds, om de OIO’s in dienst van een aparte stichting te nemen, om ze een lager salaris te kunnen betalen dan hun op grond van de CAO Ziekenhuizen toekwam, stuitte immers op hevig verzet van de OR.

●

Op het gebied van de arbeidsomstandigheden kwamen met instemming van de OR enkele arborichtlijnen tot stand, zoals het prikaccidentenprotocol. Een richtlijn voor de opvang na traumatische gebeurtenissen kon in 2002 nog niet worden afgerond.

●

Eind 2002 werd overleg gevoerd over een gedragscode voor e-mail- en Internetgebruik, zodat het voor iedereen duidelijk wordt wat niet is toegestaan in het gebruik van deze voorzieningen. Dit overleg kon met instemming van de OR worden afgerond. NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 7 Ondernemingsraad

Naast deze adviesaanvragen kwam een groot aantal zaken ter sprake in de ondernemingsraad waarop het instemmingsrecht van toepassing is: regelingen op het terrein van het sociaal beleid of arbeidsomstandigheden.

53

Ondernemingsraad ●

Op het voorgelegde privacyreglement werd door de OR fundamentele kritiek gegeven, omdat het reglement onvoldoende was toegespitst op de situatie in het NKI/AvL. Door de OR zijn suggesties voor verbeteringen gedaan en het overleg daarover wordt in 2003 voortgezet.

Sinds enkele jaren probeert de OR meer pro-actief te werken, wat inhoudt dat de OR-commissies betrokken worden bij plannen, die nog in een vroeg stadium van ontwikkeling zijn. Ook in 2002 is geprobeerd deze werkwijze verder tot ontwikkeling te brengen. In de cursusdagen van de OR, eind 2002, werd geconcludeerd dat met deze werkwijze op enkele terreinen (sociaal beleid, arbo) resultaten geboekt zijn, maar dat deze op andere beleidsterreinen nog verduidelijking en verbetering behoeft. De Ondernemingsraad van het NKI/AvL bestaat uit vijftien leden. In juni 2002 werden verkiezingen gehouden en trad een vernieuwde OR aan. Van de vijftien leden zijn er negen via een ABVAKABO-lijst gekozen, één via een CFO-lijst en de overige vijf leden zijn gekozen nadat ze zich verkiesbaar hadden gesteld via een handtekeningenlijst. Met deze uitslag is de gewenste spreiding over de verschillende clusters redelijk gelukt, al blijft het moeilijk om verpleegkundigen te vinden die bereid zijn om zich verkiesbaar te stellen voor de OR. De spreiding over de clusters is als volgt: Medische Oncologische Disciplines (1), Heelkundige Oncologische Disciplines (1), Radiotherapie (1), Research (2), Facilitair Bedrijf (3), Diagnostische Oncologische Disciplines (5) en Overig (2). Aan de getallen te zien, is het cluster Diagnostische Oncologische Disciplines oververtegenwoordigd in de OR, maar doordat de OR-leden van de Diagnostische Oncologische Disciplines (DOD) uit verschillende DOD-afdelingen komen, zorgen zij toch voor inbreng vanuit verschillende onderdelen van de organisatie.


●

54

Een voorstel om het personeelsfonds, dat volgens de Raad van Bestuur overlap vertoonde met door de clusters ingestelde regelingen voor jubilea en andere bijzondere gebeurtenissen, af te schaffen, werd door de OR goedgekeurd op voorwaarde dat een nieuwe regeling zou worden opgesteld, waarin de gelijke behandeling van werknemers in de verschillende clusters voorop zou staan.

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 8 Financieel verslag

Financieel Verslag

8

55

Financieel verslag De in het financieel verslag opgenomen balansen per 31 december 2002 en de resultatenrekening 2002, evenals de toelichtingen daarop, zijn ontleend aan de jaarrekeningen 2002 van de Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut (NKI) en de Stichting Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (AvL). Daarnaast is sprake van een geconsolideerde jaarrekening voor het NKI/AvL, waarin de twee genoemde jaarrekeningen zijn samengevoegd met de Special Purpose Entities Aclin B.V., Aclin 2 B.V. en Aclin 3 B.V.. PricewaterhouseCoopers heeft hierop goedkeurende accountantsverklaringen afgegeven.

Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut (NKI) De financiering van het wetenschappelijk onderzoek (vaste research) bestaat uit jaarlijkse subsidies van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Nederlandse Kankerbestrijding/ Koningin Wilhelmina Fonds (KWF) en eigen inkomsten van het NKI. De subsidie van het ministerie van VWS wordt jaarlijks geïndexeerd. De subsidie van het KWF varieert, omdat deze gekoppeld is aan het gemiddelde van de inkomsten van het KWF over de voorafgaande drie jaar. De eigen inkomsten van het NKI zijn onder meer afhankelijk van de ontvangsten aan legaten, lidmaatschappen van de vereniging en rente. De subsidie 2002 nam ten opzichte van 2001 met € 511.000 toe door de indexering van € 394.000 die het Ministerie van VWS toekende en door de toename van de subsidie van het KWF met € 117.000. Over 2002 is de volgende financiering ontvangen: ● subsidie ministerie van VWS € 9.787.000 ● subsidie KWF € 8.849.000


€18.636.000

56

Daarnaast is aan projectfinanciering een bedrag van € 14.447.000 ontvangen (was in 2001 € 13.860.000) en aan overige bedrijfsopbrengsten € 108.000 (was in 2001 € 129.000). Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering was in 2002 € 28.000 nadelig (resultaat gewone bedrijfsvoering 2001: € 105.000 voordelig). In het NKI wordt verder een aantal projecten uitgevoerd dat niet ten laste komt van de researchexploitatie, maar waarvan de personeelskosten rechtstreeks door een externe financier betaald worden. De Stichting Fondsen NKI heeft in 2002 aan het NKI een bedrag van € 1.281.000 ter beschikking gesteld voor door het stichtingsbestuur goedgekeurde investeringen in apparatuur, inventarissen en verbouwingen.

De financiering van de patiëntenzorg bestaat uit wettelijke budgetten voor het ziekenhuis en de radiotherapie. Als gevolg van de jaarlijkse aanpassingen van deze budgetten (indexering op loonkosten en materiële kosten, productieafspraken, nacalculaties op kapitaalslasten) en door budgetuitbreiding in verband met academische financiering nam het budget met € 6.804.000 toe tot een totaal van € 67.718.000. Uit doorberekeningen aan derden werd een bedrag van € 965.000 ontvangen en er was sprake van een mutatie van € 5.236.000 op het extern budget van voorgaande jaren, waardoor in totaal € 72.954.000 aan wettelijk budget beschikbaar was. Het resultaat uit gewone bedrijfsvoering bedroeg in 2002 € 7.680.000 (was in 2001 € 919.000).

Jaarlijks worden met de zorgverzekeraars afspraken gemaakt over aantallen opnames, verpleegdagen, eerste polikliniekbezoeken, dagbehandelingen, poliklinische cytostaticatoedieningen, megavoltseries en zorgvernieuwing. De productie is over het geheel genomen licht achtergebleven op de voor 2002 gemaakte afspraken; evenals in 2001 was in 2002 sprake van een verschuiving van kliniek naar dagbehandeling. De poliklinische cytostaticabehandelingen daalden als gevolg van wijziging van de toedieningsmethode. De bedbezetting (op basis van verpleegdagen, dagbehandeling en poliklinische cytostaticatoedieningen) daalde met 3,5 procent tot 78 procent in 2002. De gemiddelde verpleegduur daalde van 7,5 naar 7,1 dagen. Ook in 2002 heeft het NKI/AvL voor zijn werk een aanzienlijk bedrag uit erfstellingen en legaten ontvangen. Aan hen en al degenen die ons werk in 2002 hebben gesteund met subsidies, giften en contributies is het NKI/AvL veel dank verschuldigd.


Stichting Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (AvL)

57

Financieel verslag ERFSTELLINGEN EN LEGATEN Erfstellingen ten gunste van de Vereniging het NKI

mw. K. Steingröver-Meigatter mw. A.C. Brugman dhr. Ir J.C.N. van Zijp mw. A. den Heijer mw. M.A.Th. Sarolea mw. M. Schröder mw. G. de Vries-Beumer dhr. J.J. Bakker mw. S. van der Veen mw. L.L.A. Bosschaart mw. H.E.J. Kristel-de Vries mw. A. van der Werf mw. C.P.H. Jansen dhr. C.B.J. Beerta

Legaten ten gunste van de Vereniging het NKI


mw. mw. mw. mw. mw. mw. mw. mw. mw.

58

Van Vroon Termaat J.G.M. Johannes-Molendijk A.E.M.A. Straatman A. Vogelzang-Boskma E. Leeuw-Vlaar F. de Boer H.A.A. van der Laan Th.C.M. Storij-Appelhof W.C.M. Timmer-Stut

JAARREKENING NKI/AvL Geconsolideerde balans per 31 december 2002

Vaste activa - researchlaboratorium - ziekenhuisvoorziening - tijdelijke kantoorruimte - inventaris en apparatuur researchlaboratorium - researchgedeelte van het ziekenhuis

2002

2001

5.807 78.794 76 p.m. 1.508

6.030 46.563 96 p.m. 1.581

Totaal vaste activa Belegde middelen Effecten Belegd Fonds Wetenschappelijk Onderzoek

86.185

3.906 11.536

54.270

3.870 11.537 15.442

Vlottende activa Voorraden Stichting Fondsen NKI, rekening-courant Vorderingen en overlopende activa Nog in de tarieven te verrekenen Liquide middelen

454 1.711 44.946 7.189 1.695

Totaal vlottende activa Totaal activa Groepsvermogen Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Niet-collectief gefinancierd vrij vermogen

365 0 34.116 1.650 387 55.995

36.518

157.622

106.195

3.098 11.354 13.511

Totaal groepsvermogen

15.407

3.044 3.673 13.538 27.963

20.255

Egalisatierekening afschrijvingen

326

295

Voorzieningen

223

355

Participatie door derden in het researchlaboratorium Ministerie van VWS KWF

5.807 1.507

Langlopende schulden Leningen o/g Kortlopende schulden Stichting Fondsen NKI, rekening-courant Kortlopende schulden en overlopende passiva

Totaal passiva

6.030 1.581 7.314

7.611

17.613

23.710

0 104.183

244 53.725 104.183

53.969

157.622

106.195


(bedragen x € 1000)

59

JAARREKENING NKI/AvL Geconsolideerde resultatenrekening over 2002 (bedragen x € 1000)

2002

2001

67.718 5.236

59.533 1.173

965 18.636 14.447 108

1.560 18.125 13.860 129

BATEN Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Mutatie extern budget voorgaande jaren Vergoedingen voor diensten en verrichtingen berekend aan derden Subsidiebijdragen Projectfinanciering Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

107.111

94.380

LASTEN Personeelskosten Afschrijvingen op vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten


61.327 5.300 25.498 98.215

92.125

Financiële baten en lasten

2.549

1.231

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

6.346

1.024

Buitengewone baten en lasten voorgaande jaren

1.337

0

Resultaat voor belasting

7.683

1.024

-2

0

Resultaat na belasting

7.681

1.024

De bestemming van het resultaat is als volgt: Toevoeging collectief gefinancierd gebonden vermogen AvL Onttrekking niet collectief gefinancierd vrij vermogen NKI Toevoeging niet collectief gefinancierd vrij vermogen Aclin BV’s

7.680 -28 29

919 105

7.681

1.024

Vennootschapsbelasting

60

64.008 5.042 29.165

JAARREKENING Stichting Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis Balans per 31 december 2002

Vaste activa Materiële vaste activa: - ziekenhuisvoorziening - researchgedeelte van het ziekenhuis

2002

2001

76.450 1.507

46.563 1.581

Totaal vaste activa Financiële vaste activa Leningen u.g Vlottende activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa Nog in de tarieven te verrekenen Liquide middelen

48.144

4.094

0

334 33.869 7.189 19

Totaal vlottende activa Totaal activa

Eigen vermogen Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Niet-collectief gefinancierd vrij vermogen

77.957

273 25.970 1.650 4 41.411

27.897

123.462

76.041

908 11.354 652

Totaal eigen vermogen

908 3.673 652 12.914

5.233

Egalisatierekening afschrijvingen

326

295

Voorzieningen

223

355

Langlopende schulden Leningen o/g Participatie NKI in researchgedeelte van het ziekenhuis

16.758

23.710

1.507

1.581

Totaal langlopende schulden

18.265

25.291

Kortlopende schulden

91.733

44.867

123.462

76.041

Totaal passiva



61

JAARREKENING Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis Resultatenrekening over 2002 (bedragen x € 1000)

2002

2001

67.718 5.236

59.533 1.173

965

1.560

BATEN Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Mutatie extern budget voorgaande jaren Vergoedingen voor diensten en verrichtingen berekend aan derden Som der bedrijfsopbrengsten

73.919

62.266

LASTEN Personeelskosten Afschrijvingen op vaste activa Overige bedrijfskosten


Som der bedrijfslasten

62

39.317 4.651 20.050

36.629 5.281 17.129 64.018

59.039


3.558

2.308


6.343

919

Buitengewone baten en lasten voorgaande jaren

1.337

0

Resultaat

7.680

919

De bestemming van het resultaat is als volgt: Toevoeging aan de reserve aanvaardbare kosten Toevoeging aan de bestemmingsreserve

1.521 6.159

473 446

7.680

919

JAARREKENING Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut Balans per 31 december 2002

Vaste activa Researchlaboratorium Researchgedeelte van het AvL-ziekenhuis Inventaris en apparatuur researchlaboratorium Tijdelijke kantoorruimte

2002

2001

5.807 1.508

6.030 1.581

76

96 7.391

Belegde middelen Effecten Belegd Fonds Wetenschappelijk Onderzoek

3.906 11.536

7.707

3.870 11.537 15.442

15.407

Financiële vaste activa Leningen u/g

781

0

Voorraden

120

91

6025 1.711 9.125

6.004 0 8.147

Vorderingen op korte termijn Stichting AvL-ziekenhuis, rekening-courant Stichting Fondsen NKI, rekening-courant Vorderingen en vooruitbetaalde bedragen

Liquide middelen Totaal activa Eigen vermogen Kapitaal Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Egalisatierekening exploitatieresultaten Nog te besteden bedragen t.b.v. projecten

16.861

14.151

1.202

383

41.797

37.739

2.136 11.345 155 1.358

2.136 11.345 183 1.358 14.994

Participatie door derden in het researchlaboratorium Ministerie van VWS KWF

5.807 1.507

15.022

6.030 1.581 7.314

Kortlopende schulden Stichting Fondsen NKI, rekening-courant Kortlopende schulden en overlopende passiva

Totaal passiva

0 19.489

7.611

244 14.862 19.489

15.106

41.797

37.739



63

JAARREKENING Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut Resultatenrekening over 2002 (bedragen x € 1000)

realisatie 2002

realisatie 2001

18.636 14.447 108

18.125 13.860 128

BATEN Subsidiebijdragen Projectfinanciering Overige bedrijfsopbrengsten

33.191

32.113

LASTEN Personeelskosten Afschrijvingen op vaste activa Overige bedrijfskosten

34.286

33.086


-1.064

-1.077

-28

105

0

0

Resultaat

-28

105

De bestemming van het resultaat is als volgt: Toevoeging aan nog te besteden bedragen t.b.v. projecten Toevoeging aan egalisatierekening exploitatieresultaten

0 -28

81 25

-28

105

Buitengewone baten en lasten


24.697 20 8.369

Som der bedrijfslasten


64

24.691 20 9.572

KENGETALLEN 2002

2001

2000

1999

180 4 9 10 6 14

180 4 9 10 6 14

180 4 9 10 6 14

180 4 9 10 6 14

759 543 1302

742 447 1.219

722 432 1.154

706 413 1.120

eerste polikliniekbezoek*) opnamen verpleegdagen dagverpleging **) operatieve verrichtingen klinisch operatieve verrichtingen poliklinisch gemiddelde verpleegduur

13.300 2.467 22.312 1.089 2.705 11.044 9,0

10.983 2.452 23.146 1.276 5.810 6.119 9,4

10.819 2.705 24.491 789 4.669 3.986 9,1

29.730 3.194 25.147

Medische Oncologische Disciplines eerste polikliniekbezoek*) opnamen verpleegdagen dagverpleging **) toedieningen cytostatica gemiddelde verpleegduur

9.356 2.942 16.260 3.364 5.980 5,5

9.716 2.834 17.222 3.223 6.798 6,1

8.667 2.990 18.518 3.787 6.692 6,2

33.661 3.023 19.597 3.587 5.554 6,5

Radiotherapie eerste polikliniekbezoek*) opnamen verpleegdagen dagverpleging **) gemiddelde verpleegduur megavolttherapie brachytherapie simulaties

1.493 317 1.943 320 6,1 3.430 33 4.037

n.v.t. 282 1.642 242 5,8 3.397 55 3.912

24.550 215 1.825 29 8,5 3.294 59 4.088

24.724 185 1.443

Overige verrichtingen fysiotherapie ***) lymfoedeembehandeling

7.931 694

8.591 1.463

11.580 997

10.264 1.078

109

74

78

64

CAPACITEITSGEGEVENS Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal

erkende bedden operatiekamers intensive care bedden cytostaticabehandelplaatsen lineaire versnellers spreekuurunits polikliniek

Gemiddelde personeelsbezetting - ziekenhuis - researchlaboratorium Totaal PRODUCTIECIJFERS Heelkundige Oncologische Disciplines

*) eerste polikliniekbezoek: cijfers 1999 betreft totaal aantal consulten, vanaf 2000 betreft het eerste polikliniekbezoek excl. vervolgconsulten **) dagverpleging: vanaf 2000 uitgesplitst naar discipline ***) wijziging registratie in 2001

7,8 3.476 61 4.326


Overige eerste polikliniekbezoek psychiatrie

3.855 3.397 7,9

65

KENGETALLEN 2002

2001

2000

1999

978 295 1.128 8.262

723 226 965 7.434

775 253 1.132 8.957

737 294 1.177 8.343

5.581 2.493 6.689 18.998

5.498 1.982 5.546 22.192

5.500 2.042 5.347 21.105

4.926 2.257 4.949 20.125

2.861 848 8 486

2.382 391 33 641

2.343 803 37 582

2.041 403 61 492

12.372 5.815 18 1.102

10.220 5.196 17 805

9.474 5.174

9.437 5.001

906

762

655 2.508

743 3.498

732 3.601

718 3.622

232.815 25.988

225.879 22.672

226.252 24.191

183.695 23.718

315.584 31.835

299.928 32.042

288.636 30.992

298.728 32.655

735 247

1.006 257

1.083 435

1.054 506

1.972 2.662

2.145 3.806

1.923 4.154

1.618 3.734

284 27 575

292 38 545

258 17 551

241 8 510

DIAGNOSTISCHE ONCOLOGISCHE DISCIPLINES Radiologie klinisch CT MRI echografie overig poliklinisch CT MRI echografie overig Pathologie klinisch histologie cytodiagnostiek obducties immunopathologie poliklinisch histologie cytodiagnostiek obducties immunopathologie Nucleaire geneeskunde klinisch poliklinisch


Algemeen Klinisch Laboratorium klinisch verrichtingen orders poliklinisch verrichtingen orders

66

Functieonderzoeken klinisch ECG longfunctie poliklinisch ECG longfunctie Polikliniek Familiaire Tumoren complexe counselingen enkelvoudige counselingen DNA-onderzoeken

NKI/AvL - jaarverslag - 2002 / 9 Bijlagen

Bijlagen

9

67

Bijlagen Nieuwe diagnoses bij patiënten van het NKI/AvL, per tumorgroep TOTAAL

Hoofd-halstumoren: lip tong speekselklieren gingiva mondbodem mondholte orofarynx nasofarynx hypofarynx sinussen/bijholten/middenoor larynx Lymfomen: (inclusief lokalisaties in het hoofd-halsgebied) maligne lymfomen morbus Hodgkin

5 44 15 6 14 18 43 14 21 13 84 145

130 15 158

Melanomen (inclusief lokalisaties in het hoofd-halsgebied)

273

Wekedelentumoren: (inclusief lokalisaties in het hoofd-halsgebied)

103

multiple myeloma/immuno-proliferatief neoplasma lymfatische leukemie myeloide leukemie


277

Huidtumoren: (inclusief lokalisaties in het hoofd-halsgebied)

Leukemieën:

68

5728

53 26 17 10

Neurologische tumoren

35

oog hersenen overig zenuwstelsel

1 28 6

Endocrieneklierentumoren:

32

schildklier overige endocriene klieren

24 8

Bottumoren:

13

Mammatumoren:

1204

mamma mamma virilis

1197 7

Tractus-respiratoriustumoren:

691

long/bronchus/trachea pleura mediastinum

625 59 7

Tractus-digestivustumoren

752

oesofagus maag dunne darm colon rectum/anus lever/intrahepatische galwegen galblaas/extrahepatische galwegen pancreas (retro)peritoneum

78 94 12 221 262 13 11 51 10

Urologische tumoren:

623

prostaat testis penis/overige mnl. genitalia blaas nier/overige urinewegen

268 53 48 140 114

Gynaecologische tumoren:

176

Primaire tumor onbekend: Premaligne tumoren

36 40 78 22 168 56

Benigne tumoren

969

Aantal patiënten in klinische studies

663

Second opinion Alleen de patiënten die teruggingen naar hun eigen arts zijn meegeteld. De patiënten die na de second opinion in het NKI/AvL blijven, worden gezien als NKI/AvL-patiënten en zijn hier niet meegerekend. Aantal second opinions

1257


cervix uteri corpus uteri ovarium/uterus/adnexa vagina/vulva/overige

69

Bijlagen HOOGLERAREN prof. dr. N.K. Aaronson bijzonder hoogleraar Psychosociale oncologie Vrije Universiteit, Amsterdam

prof. dr. B.R.R. Kroon bijzonder hoogleraar Chirurgische oncologie Universiteit van Amsterdam

prof. dr. A.C. Begg bijzonder hoogleraar Moleculaire radiobiologie Katholieke Universiteit Nijmegen

mw. prof. dr. ir. F.E. van Leeuwen bijzonder hoogleraar Epidemiologie van kanker Vrije Universiteit, Amsterdam

prof. dr. A.J.M. Berns bijzonder hoogleraar Experimentele moleculaire genetica van erfelijke aandoeningen Universiteit van Amsterdam

prof. dr. M.S. van Lohuizen bijzonder hoogleraar Regulatie van celcyclus en oncogenese Universiteit Utrecht

prof. dr. G.M.M. Bartelink bijzonder hoogleraar Klinische experimentele radiotherapie Universiteit van Amsterdam

prof. dr. W. H. Moolenaar bijzonder hoogleraar Moleculaire celbiologie Rijksuniversiteit Leiden

prof. dr. R. Bernards bijzonder hoogleraar Moleculaire carcinogenese Universiteit Utrecht

prof. dr. J.J. Neefjes bijzonder hoogleraar Biologie van antigen processing en presentatie Rijksuniversiteit Leiden

mw. prof. dr. J. Borst bijzonder hoogleraar Experimentele oncologie Universiteit van Amsterdam

prof. dr. P.J. Peters hoogleraar Ultrastructurele celbiologie Vrije Universiteit, Amsterdam

prof. dr. P. Borst strategisch hoogleraar Klinische biochemie Universiteit van Amsterdam

prof. dr. S. Rodenhuis bijzonder hoogleraar Klinische oncologie Universiteit van Amsterdam

prof. dr. J.H. Beijnen hoogleraar Bio-analyse in het bijzonder in relatie tot het klinische geneesmiddelenonderzoek Universiteit Utrecht

prof. dr. J.H.M. Schellens hoogleraar Klinische geneesmiddelentoxicologie Universiteit Utrecht

prof. dr. F.S.A.M. van Dam bijzonder hoogleraar Psychosociale aspecten van chronische ziekten Universiteit van Amsterdam


prof. dr. G.C. de Gast bijzonder hoogleraar Klinische immunotherapie Universiteit Utrecht

70

prof. dr. W.H. van Harten hoogleraar Kwaliteitsmanagement van Zorgtechnologie Universiteit Twente prof. dr. S. Horenblas bijzonder hoogleraar Oncologische urologie Vrije Universiteit, Amsterdam

PROMOTIES 17 januari 2002 Martijn Engelsman Designing IMRT for lung cancer Universiteit van Amsterdam promotor: prof. dr. G.M.M. Bartelink 23 januari 2002 Tom van Wezel The genetic dissection of colon cancer susceptibility in the mouse Rijksuniversiteit Leiden promotor: prof. dr. G.J.B. van Ommen 3 april 2002 Helen Klip Long-term health effects of subfertility treatment Vrije Universiteit, Amsterdam promotor: prof. dr. ir. F.E. van Leeuwen 9 april 2002 Jan-Hermen Dannenberg The role of the retinoblastoma gene family in cell cycle control and tumor suppression Universiteit Utrecht promotor: prof. dr. R. Bernards

19 juni 2002 Tanina Flens-Cordaro Exploiting the self-specific T-cell repertoire for tumor rejection; prospects and limitations Vrije Universiteit, Amsterdam promotor: prof. dr. A.M. Kruisbeek 30 oktober 2002 Karin de Visser The impact of selfantigen expression on the CD8+T cell repertoire Vrije Universiteit, Amsterdam promotor: prof. dr. A.M. Kruisbeek 30 oktober 2002 Peter Stroeken Adhesion molecules in lymphoma cell migration and metastasis Universiteit van Amsterdam Promotor: prof. dr. A.J.M. Berns

12 april 2002 Pieter Tanis Methodology and implications of lymphatic mapping and sentinel lymphadectomy Universiteit van Amsterdam promotor: prof. dr. B.R.R. Kroon

15 mei 2002 Kommer Sneeuw Quality of life assesment by proxy Vrije Universiteit, Amsterdam promotor: prof. dr. N.K. Aaronson 28 mei 2002 Yvette Seppenwoolde Radiation induced lung damage Universiteit van Amsterdam promotor: prof. dr. G.M.M. Bartelink


23 april 2002 Sanne Schagen Cognitive functioning following chemotherapy; a study in breast cancer patients Universiteit van Amsterdam promotor: prof. dr. F.S.A.M. van Dam

71

Bijlagen ORGANISATIEGEGEVENS BESCHERMVROUWE H.M. KONINGIN BEATRIX Raad van Toezicht dr. W.F. Duisenberg, voorzitter mw. drs. H.C.J. van der Wielen, vice-voorzitter/secretaris mr. P.J. Kalff, penningmeester prof. mr. P.F. van der Heijden prof. dr. J. van der Meer mr. D. Sinninghe Damsté dr. ir. J.H.M. Temmink prof. dr. G.N.J. Tytgat prof. dr. G.P. Vooijs mw. drs. M.W.M. Vos-Van Gortel Raad van Bestuur prof. dr. A.J.M. Berns, voorzitter, directeur wetenschapsbeleid prof. dr. W.H. van Harten, directeur organisatie & bedrijfsvoering prof. dr. S. Rodenhuis, directeur zorg & zorgontwikkeling dr. R.E. Wulff, secretaris


Nieuwbouw ir. G.W. Zorn, bouwdirecteur

72

Wetenschappelijke Commissie van Advies prof. dr. L.A. Aarden, hoogleraar Moleculaire immunologie, Amsterdam prof. dr. A.J. van der Eb, hoogleraar Fundamentele tumorvirologie, Leiden prof. dr. S.W.J. Lamberts, hoogleraar Interne geneeskunde, Rotterdam prof. dr. B. Löwenberg, hoogleraar Hematologie, Rotterdam prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Pathologische anatomie, Amsterdam prof. dr. C.J.M. Melief, hoogleraar Immunohematologie, Leiden prof. dr. H.M. Pinedo, hoogleraar Klinische oncologie, Amsterdam prof. dr. F.H. Schröder, hoogleraar Urologie, Rotterdam prof. dr. G.N.J. Tytgat, hoogleraar Gastro-enterologie, Amsterdam prof. dr. P.C. van der Vliet, hoogleraar Fysiologische chemie, Utrecht

International Scientific Advisory Board prof. dr. J.R. Bertino, Yale University School of Medicine, New Haven, V.S. prof. dr. R.A. Flavell, Yale University, New Haven, V.S. prof. dr. S. Hellman, University of Chicago, Chicago, V.S. prof. dr. W.G.J. Hol, University of Washington School of Medicine, Seattle, V.S. prof. dr. J. Mendelsohn, University of Texas, Houston, V.S. prof. dr. P. Nurse, Imperial Cancer Research Fund, London, Groot-Brittannië prof. dr. R. Nusse, Stanford University/Howard Hughes Medical Institute, Stanford, V.S. prof. dr. H.L. Ploegh, Harvard Medical School, Boston, V.S. prof. dr. R.A. Weinberg, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, V.S. prof. dr. C. Weissmann, Institut für Molekularbiologie, Zürich, Zwitserland Hoofden en Managers Medische Clusters Heelkundige Oncologische Disciplines prof. dr. B.B.R. Kroon, medisch clusterhoofd drs. J.J. Schoo, manager zorg & bedrijfsvoering Medische Oncologische Disciplines prof. dr. S. Rodenhuis, medisch clusterhoofd mw. P.M. Terwijn (MHA), manager zorg & bedrijfsvoering Diagnostische Oncologische Disciplines dr. M.J. van de Vijver, medisch clusterhoofd P.H. Elsakkers, manager bedrijfsvoering Radiotherapie prof. dr. G.M.M. Bartelink, medisch clusterhoofd mr. B.R. van Meurs, manager bedrijfsvoering Bestuur Medische Staf dr. N. van Zandwijk, voorzitter (tot 15 december) dr. A.J.M. Balm (tot 15 december) dr. S. Verhoef (tot 15 december) dr. R.A. Valdés Olmos, secretaris (tot 15 december) drs. L.M. Gualthérie van Weezel (tot 15 december) mw. dr. N.S. Russell, secretaris dr. P.F.E. Schutte (tot 15 december lid, daarna voorzitter) dr. J.B.A.G. Haanen (vanaf 15 december) dr. W. Meinhardt (vanaf 15 december) prof. dr. F.S.A.M. van Dam (vanaf 15 december)

Hoofden Overige Diensten Facilitair bedrijf: ir. R. Clement Centrale kankerbibliotheek: mw. drs. S. Bakker Economisch-administratieve dienst: drs. B. Simmelink (tot 18 november) Economisch-administratieve dienst: F. Goedegebure ((a.i. vanaf 18 november) Personeel en organisatie: drs. J. Schaart Proefdieren: dr. M. Breuer PR & Voorlichting: mw. D. Cardozo Wetenschappelijke administratie: mw. drs. O. Dalesio Dienst automatisering: T. Canrinus Verpleegkundige Advies Raad H. Takens, voorzitter mw. J. Diender, secretaris mw. A. Bukman mw. A. Schouten Verpleegkundige Commissie Klinische Research mw. A.C. Dubbelman, voorzitter mw. J. Lafleur mw. C. Melgers mw. J van der Sar mw. M. Swart mw. C. Vreeken mw. L. Wegink mw. M. van Zanten Protocol Toetsingscommissie ir. A.A.M. Hart, voorzitter dr. H. Boot, plaatsvervangend voorzitter drs. E.J. Vos, ambtelijk secretaris prof. dr. N.K. Aaronson dr. A. Huitema drs. D. de Boer, huisarts dr. W.W. ten Bokkel Huinink mw. drs. O.B. Dalesio mw. A.C. Dubbelman dr. M.W.M. van den Brekel dr. H. van Luyn dr. L. Moonen, plaatsvervangend lid dr. W.J. Nooijen mw. mr. M.C. Ploem drs. J.G. Salverda prof. dr. J.H.M. Schellens, plaatsvervangend lid

Klachtencommissie mr. R. Orobio de Castro, voorzitter mw. M. Teeuwen, ambtelijk secretaris/klachtenbemiddelaar mw. dr. J.W. Baars drs. L.M. Gualthérie van Weezel ir. W. van Leeuwen drs. J.G. Salverda mw. B. Vos mw. S. de Vries Meldingen Incidenten Patiëntenzorg (MIP)-commissie mw. C. Biermans dr. W.W. ten Bokkel-Huinink mw. C. Boucherie, ambtelijk secretaris prof. dr. G.C. de Gast mw. A. van Giersbergen mw. G. van der Heide-Schoon, voorzitter mw. K. ten Kate prof. dr. S. Rodenhuis mw. B. Toff Ondernemingsraad mw. G. van der Heide-Schoon, voorzitter drs. E.M. Bais, vice-voorzitter ir. A.A.M. Hart, secretaris D. Atsma mw. drs. S. Bakker mw. M.F. Bos mw. C. Burleson mw. E.M. Groeneveld dr. F.B.L. Hogervorst A.T. van Leuverden mw. dr. S.H. Muller dr. A. Sonnenberg F.J. Vermij mw. B. Vos mw. J.M. Zeef mw. drs. A. van Dijk, ambtelijk secretaris Leden medische staf prof. dr. N.K. Aarsonson, Psychosociale oncologie mw.B.M.P. Aleman, Radiotherapie mw. dr. J.W. Baars, Interne geneeskunde dr. P.C. Baas, Pulmonologie dr. P.C. Baars, Nucleaire geneeskunde E.M. Bais, Interne geneeskunde dr. A.J.M. Balm, KNO-heelkunde prof. dr. G.M.M. Bartelink, Radiotherapie prof. dr. J.H. Beijnen, Farmacologie (Slotervaartziekenhuis) mw. J.S.A. Belderbos, Radiotherapie


Researchcoördinatie dr. H.G.A.M. van Luenen, manager bedrijfsvoering research prof. dr. W.H. Moolenaar, laboratorium research coördinator drs. E.J. Vos, manager klinische research

73


Bijlagen

74

A.P.E. Besnard, Radiologie dr. M. van Beurden, Gynaecologie dr. A. Bex, Urologie dr. J.P. de Boer, Interne geneeskunde dr. R.W. de Boer, Klinische fysica Radiotherapie mw. dr. L.J. Boersma, Radiotherapie dr. W.W. ten Bokkel Huinink, Interne geneeskunde dr. J.M.G. Bonfrèr, Klinische Chemie dr. W. Boogerd, Neurologie (Slotervaartziekenhuis) dr. H. Boot, Gastro-enterologie mw. dr. H.H. van Boven, Pathologie dr. M.W.M. van den Brekel, KNO-heelkunde dr. I.A.D. Bruinvis, Klinische fysica Radiotherapie D.R. Buitelaar, Anesthesiologie B.N.F.M. van Bunningen, Radiotherapie

prof. dr. W.J. Mooi, Pathologie dr. L.M.F. Moonen, Radiotherapie mw. dr. S.H. Muller, Klinische fysica Radiotherapie dr. B.J. Mijnheer, Klinische fysica Radiotherapie mw. dr. P.M. Nederlof, Pathologie dr. O.E. Nieweg, Chirurgie dr. W.J. Nooijen, Klinische chemie mw. dr. H.S.A. Oldenburg, Chirurgie dr. F.A. Pameijer, Radiologie W. Pauw, Medische microbiologie (Slotervaartziekenhuis) J.L. Peterse, Pathologie dr. H.G. van de Poel, Urologie dr. W. Prevoo, Radiologie dr. C.R.N. Rasch, Radiotherapie

dr. J.A. Burgers, Pulmonologie mw. dr. A. Cats, Gastro-enterologie dr. F. van Coevorden, Chirurgie mw. O Dalesio, Biometrie prof. dr. F.S.A.M. van Dam, Psychologie dr. E.M.F. Damen, Klinische fysica Radiotherapie dr. L.G.H. Dewit, Radiotherapie mw. C.J. Dommering, Klinische genetica prof. dr. G.C. de Gast, Interne geneeskunde dr. K. Gilhuijs, Radiologie S. Gonggrijp, Tandheelkunde L.M. Gualthérie van Weezel, Psychiatrie dr. J.B.A.G. Haanen, Interne geneeskunde R.L.M. Haas, Radiotherapie dr. J.J. Hage, Plastische chirurgie mw. D.E.E. Hahn, Psychologie/seksuologie ir. A.A.M. Hart, Biostatistiek dr. F.J.M. Hilgers, KNO-heelkunde dr. C.A. Hoefnagel, Nucleaire geneeskunde prof. dr. S. Horenblas, Urologie dr. J.M. Huitink, Anesthesiologie mw. K.E.A. de Jaeger, Radiotherapie E.P.M. Jansen, Radiotherapie mw. E. Joekes, Radiologie mw. dr. D. de Jong, Pathologie dr. J.M. Kerst, Interne geneeskunde mw. H.M. Klomp, Chirurgie mw. I. Kluijt, Klinische genetica W. Koops, Radiologie R. Kröger, Radiologie prof. dr. B.B.R. Kroon, Chirurgie R. Kröger, Radiologie dr. J.V. Lebesque, Radiotherapie mw. prof. dr. ir. F.E. van Leeuwen, Epidemiologie dr. A.C.M. van Lindert, Gynaecologie mw. dr. S. Linn, Interne geneeskunde E.A.H. Masselink, Radiotherapie dr. W. Meinhardt, Urologie

dr. P. Remeijer, Klinische fysica RT prof. dr. S. Rodenhuis, Interne geneeskunde mw. J.M. Ronday, Anesthesiologie mw. dr. N.S. Russell, Radiotherapie dr. E.J.Th. Rutgers, Chirurgie J.G. Salverda, Radiotherapie dr. J.J. van der Sande, Neurologie prof. dr. J.H.M. Schellens, Interne geneeskunde dr. C.J. Schneider, Klinische fysica Radiotherapie dr. J.H. Schornagel, Interne geneeskunde P.F.E. Schutte, Anesthesiologie mw. dr. M. Smid-Geirnaerd dr. J.C. Stroom, Klinische fysica Radiotherapie mw. dr. B.G. Taal, Gastro-enterologie dr. I.B. Tan, KNO-heelkunde dr. O. van Tellingen, Klinische chemie A.P. Timmers, Tandheelkunde dr. R.A. Valdés Olmos, Nucleaire geneeskunde mw. dr. M.L.F. van Velthuysen, Pathologie dr. M. Verheij, Radiotherapie S. Verhoef, Klinische genetica dr. V.J. Verwaal, Chirurgie dr. M.J. van de Vijver, Pathologie mw. M.C. de Vries, Anesthesiologie mw. dr. M. van der Weide, Pijnbestrijding dr. ir. F.W. Wittkämper, Klinische fysica Radiotherapie mw. L.A.E. Woerdeman, Plastische chirurgie dr. N. van Zandwijk, Pulmonologie dr. F.A.N. Zoetmulder, Chirurgie Buitengewone leden medische staf intern mw. dr. A.H. Ackerstaff, KNO-heelkunde mw. dr. C.J. van As, KNO-heelkunde mw. S. Bakker, Bibliotheek prof. dr. M.P.M. Burger, Gynaecologie dr. M.P. Copper, KNO-heelkunde mw. E. Göker, Interne geneeskunde H.H. Helgason, Interne geneeskunde

dr. M.B. van Herk, Klinische fysica Radiotherapie F.J.P. Hoebers, Radiotherapie mw. A.C. van Hof, Gynaecologie dr. F.B.L. Hogervorst, Pathologie pastor F.M.B.Th. Kortekaas, Geestelijke verzorging ds. P.G. Kousemaker, Geestelijke verzorging dr. F.H.M. Kroon, Kaakchirurgie mw. C.E. Loo, Radiologie mw. M.A.C. Lubsen-Brandsma, Gynaecologie dr. J.C. van Mourik, Chirurgie dr. F.H. Menko, Klinische genetica dr. H. Neering, Dermatologie mw. H.M. Oosterkamp, Interne geneeskunde mw. M. Piek-den Hartog, Chirurgie F. Pos, Radiotherapie

Buitengewone stafleden medische staf extern E.L.D. Angenot, Revalidatie, Revalidatiekliniek Amsterdam prof. dr. A.E.G.K. von dem Borne, Hematologie, AMC prof. dr. H.N. Caron, Kinderoncologie, AMC prof. dr. Gonzalez Gonzalez, Radiotherapie, AMC dr. R.J.M. Groen, Neurochirurgie, Slotervaartziekenhuis mw. prof. dr. C.C.E. Koning, Radiotherapie dr. J. de Kraker, Kinderoncologie, AMC dr. J. van der Lelie, Hematologie, AMC F. de Nies, Orthopedie, OLVG dr. M.H.J. van Oers, Hematologie, AMC G.R. Schaap, Orthopedie, AMC dr. L.L.M. Thomas, Hematologie, AMC I.S. Tjahja, Neurochirurgie, Slotervaartziekenhuis


mw. dr. M.A.C. Slot, Gynaecologie dr. L. Schultze Kool, Radiologie mw. F. Sivro, Nucleaire geneeskunde ir. H. van Tinteren, Biometrie mw. dr. L.J. van ‘t Veer, Klinische genetica mw. dr. A.P.E. Vielvoye-Kerkmeer, Pijnbestrijding mw. dr. ir. C. van Vliet-VroegindeWeij, fysicus Radiotherapie E.J. Vos, Researchmanager dr. L.J.C. van Warmerdam, Interne geneeskunde J. Wedman, KNO P. Wever, Medische microbiologie mw. J.M. Zuetenhorst, Interne geneeskunde

75

Bijlagen Leden wetenschappelijke staf Sectie Celbiologie dr. E. Roos (sectieleider) mw. dr. J. Calafat dr. N.M. Collard dr. C. Jalink dr. A. Sonnenberg Sectie Moleculaire Carcinogenese prof. dr. R. Bernards (sectieleider) dr. R. Beijersbergen dr. R. Kerkhoven dr. A. Perrakis mw. dr. T.K. Sixma Sectie Cellulaire Biochemie prof. dr. W.H. Moolenaar (sectieleider) dr. W.J. van Blitterswijk mw. prof. dr. J. Borst tot 1 oktober 2002 dr. N. Divecha dr. P. ten Dijke dr. M. Verheij Sectie Immunologie dr. H. Spits (sectieleider) tot 1 oktober 2002 mw. prof. dr. J. Borst (sectieleider) vanaf 1 oktober 2002 dr. H. Jacobs vanaf december 2002 dr. T.N.M. Schumacher mw. dr. F.A. Vyth-Dreese dr. K. Weijer dr. B. de Gast dr. J. Haanen


Sectie Moleculaire Biochemie dr. H.P.J. te Riele (sectieleider) prof. dr. P. Borst dr. J.J.M. Jonkers dr. H.G.A.M. van Luenen dr. R.H. Medema

76

Sectie Tumorbiologie prof. dr. J.J. Neefjes (sectieleider) dr. R. Agami dr. M. Fornerod dr. J. Hilkens dr. R.J.A.M. Michalides prof. dr. P.J. Peters dr. A.A. Verstraeten (gestationeerd in de VU)

Sectie Moleculaire Genetica dr. P. Demant, (sectieleider) tot 1 november prof. dr. A.J.M. Berns dr. P. Krimpenfort dr. D. Peeper prof. dr. M.S. van Lohuizen, (sectieleider) vanaf 1 november mw. dr. M. Snoek Sectie Experimentele Therapie prof. dr. A.C. Begg (sectieleider) prof. dr. J.H.M. Schellens dr. A.H. Schinkel mw. dr. F.A. Stewart dr. B. van Steensel mw. dr. L.J. van 't Veer dr. M.J. van de Vijver Sectie Radiotherapie prof. dr. G.M.M. Bartelink (sectieleider) mw. B.M.P. Aleman mw. J.S.A. Belderbos dr. R.W. de Boer B.N.F.M. van Bunningen dr. E.M.F. Damen dr. L.G.H. Dewit R.L.M. Haas ir. A.A.M. Hart dr. M. van Herk dr. J.V. Lebesque E.A.H. Masselink dr. B.J. Mijnheer dr. A.W.H. Vinken dr. L.M.F. Moonen mw. dr. N.S. Russell J.G. Salverda dr. C. Schneider dr. ir F.W. Wittkämper Sectie Medische Oncologie prof. dr. S. Rodenhuis (hoofd) mw. dr. J.W. Baars dr. P. Baas E.M. Bais prof. dr. J.H. Beijnen dr. J.P. de Boer dr. W.W. ten Bokkel Huinink dr. W. Boogerd dr. H. Boot dr. J.A. Burgers mw. dr. A. Cats prof. dr. G.C. de Gast L.M. Gualthérie van Weezel

Sectie Chirurgische Oncologie prof. dr. B.B.R. Kroon (hoofd) dr. A.J.M. Balm (sectieleider) dr. M. van Beurden dr A. Bex dr. M.W.M. van den Brekel D.R. Buitelaar Prof. dr. M.P.M. Burger dr. F. van Coevorden S. Gonggrijp dr. J.J. Hage dr. F.J.M. Hilgers prof. dr. S. Horenblas dr. J.M. Huitink mw. H.M. Klomp dr. F.H.M. Kroon dr. A.C.M. van Lindert dr. W. Meinhardt dr. O.E. Nieweg dr. H.S.A. Oldenburg dr. H.G. van der Poel mw. J.M. Ronday dr. E.J.Th. Rutgers dr. P.F.E. Schutte dr. I.B. Tan A. Timmers J. Visscher mw. M.C. de Vries mw. L.A.E. Woerdeman dr. F.A.N. Zoetmulder Sectie Diagnostische Oncologie dr. M.J. Van de Vijver (sectieleider) A.P.E. Besnard mw. dr. H.H. van Boven dr. J.M.G. Bonfrèr mw. dr. D. de Jong dr. K. Gilhuijs dr. C.A. Hoefnagel dr. F.B.L. Hogervorst mw. E. Joekes W. Koops R. Kröger

prof. dr. W.J. Mooi mw. dr. S.H. Muller mw. dr. P.M. Nederlof dr. W.J. Nooijen dr. F.A. Pameijer J.L. Peterse mw. F. Sivro mw. dr. M. Smid-Geirnaerd dr. L. Schultze Kool dr. R.A. Valdés Olmos dr. O. van Tellingen mw. dr. L.J. van ’t Veer dr. S. Verhoef mw. dr. M.L.F. van Velthuysen Sectie Psychosociaal Onderzoek en Epidemiologie prof. dr. N.K. Aaronson (sectieleider) prof. dr. F.S.A.M. van Dam mw. prof. dr. ir. F.E. van Leeuwen mw. dr. M.A. Rookus Sectie Biometrie mw. O.B. Dalesio ir. H. van Tinteren


dr. J.B.A.G. Haanen dr. J.M. Kerst dr. H. Neering dr. J.J. van der Sande prof. dr. J.H.M. Schellens dr. J.H. Schornagel mw. dr. B.G. Taal mw. dr. A.P.E. Vielvoye-Kerkmeer mw. dr. M. van der Weide dr. N. van Zandwijk mw. J.M. Zuetenhorst

77

Bijlagen Stichting Patiëntenzorg Nederlands Kanker Instituut De Stichting Patiëntenzorg NKI stelt zich ten doel extra persoonlijke zorg aan patiënten en verplegend personeel te geven in de meest uitgebreide zin. De Stichting telt circa vijftig vrijwilligers. Financiële bijdragen zijn zeer welkom op rekening 43.42.19.002 (ABN-AMRO Bank) of 59.14.406 (Postbank), ten name van Stichting Patiëntenzorg Nederlands Kanker Instituut. Bestuur: mw. mr. M. Sitsen-van der Post, voorzitter mw. M. Michels-Prins, secretaris mw. M. Ribbink-Kohly, penningmeester


Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut De Vereniging Het Nederlands Kanker Instituut telde eind 2002 circa 3.500 leden. Het lidmaatschap van de Vereniging staat open voor iedereen die de behandeling van kankerpatiënten en het wetenschappelijk kankeronderzoek in het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis wil steunen. Aanmelden: afdeling PR & Voorlichting, telefoon 020 – 512 2850.

78

79


COLOFON Coördinatie en (eind)redactie Afdeling PR & Voorlichting, NKI/AvL (Liesbeth Kuipers) Fotoverantwoording Afdeling PR & Voorlichting, NKI/AvL KopArt reclamebureau, Amstelveen Ontwerp KopArt reclamebureau (Rob Donders)


Prepress en druk Zwaan printmedia, Wormerveer

80

AvL. Het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis

Recommend Documents