Aandachtspunten voor gemeenten en organisaties N.a.v. bijeenkomst op 14 mei 2014: (pleeg)ouders die te maken hebben (gehad) met jeugdhulpverlening in gesprek met ambtenaren van de regio IJsselland. Dit is wat ouders en pleegouders aangeven die bij het gesprek aanwezig waren, aangevuld met inbreng van ouders die zijn geïnterviewd. Aandachtspunten bij de start van de jeugdhulpverlening • Het is belangrijk dat het duidelijk is waar ouders terecht kunnen. “Ik wil alleen • Er moet aan het begin worden besproken wat (pleeg)ouders kunnen agressiereductie voor verwachten en wat jeugdhulpverlening hen kan bieden. mijn kind. Dit kan niet. • De indicatiesteller moet tussen de regels door kunnen lezen, luisteren, We kunnen wel kiezen samenvatten en doorvragen. voor een heel uitgebreid • Zorg voor snelle ondersteuning. Het duurt vaak lang voordat iemand om en duur pakket aan hulp vraagt. Houdt daarom de tijd tussen aanvraag en gesprek kort. Het ondersteuning. Maar gevaar voor overbelasting is groot. dat wil ik niet want dat • De eerste vraag die gesteld moet worden is: “ wat heb je nodig en wat hebben we niet nodig.” kun je zelf”. • Indiceer zorg op maat en geef niet langer of meer zorg dan nodig is. Ouders moeten het nu vaak doen met het aanbod dat er is. • Investeer in preventieve hulp. Bijvoorbeeld: zorg dat de huisarts laag toegankelijk is voor jongeren met verslavingsproblemen. Zorg dat huisartsen een Praktijkondersteuner met verslavingszorg als specialisme hebben. • Bij verslavingsproblematiek van jongeren is vroeg-signalering en vroegtijdige opschaling naar specialistische hulp van belang. • Bij een AMK melding waarbij ouders hardnekkig (blijven) ontkennen dat zij hun kind iets hebben aangedaan, moet onmiddellijk een ondersteuner aan het gezin worden verbonden die het gezin op alle facetten van het proces ondersteunt. Een onterechte beschuldiging kan verstrekkende gevolgen hebben en kan gezinnen/ personen op alle levensterreinen raken. • De onderzoeksperiode van het AMK moet in dit geval tot een minimum worden beperkt. Daarbij dient de focus niet alleen te liggen op het bewijzen van Kindermishandeling maar ook op het aantonen of er een andere ( vaak medische) oorzaak voor het letsel is. Begeleiding • Zorg voor hulpverleners die kennis hebben van de problematiek en van de nieuwste richtlijnen. • Zorg er voor dat dossiers de juiste informatie bevatten en laat (pleeg)ouders verslagen en dossiers lezen voordat anderen deze in kunnen zien. Voorkom “ongenuanceerde” en onzorgvuldige weergaves van uitspraken. Zorg dat “aannames” niet als feiten gepresenteerd kunnen worden en dat een onzorgvuldige weergave “Ik moest de niet tot een vinkje in een risicoanalyse kan leiden. hulpverlener uitleggen • Geef (pleeg)ouders de mogelijkheid aanvullingen te geven in het dossier. wat borderline is en hoe sommige richtlijnen zijn. • Als het beter gaat in het gezin wees dan toekomstgericht en blijf niet Dat wist mijn hangen in het verleden. hulpverlener zelf niet.” • Zorg voor heldere communicatie. • Hulpverleners moeten tussen de regels door kunnen lezen, samenvatten en doorvragen. • Neem het gezin niet over, maar werk samen met het gezin. • Kijk niet alleen naar de jongere maar kijk naar het hele gezin (systeemgericht).
(Pleeg)ouders willen serieus genomen worden, er moet worden geluisterd en er mag geen sprake zijn van “oppermachtig” gedrag vanuit de jeugdhulpverlening. “ Bij het AMK heb • Maak als hulpverlener ouders niet monddood door te gaan dreigen. ik veel • Voorkom dat prioriteit wordt gegeven aan organisatiebelangen. onvriendelijke, • Er moet controle zijn op en toetsing van de handelwijze en de werkwijze van het intimiderende, AMK, straks het regionaal meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. dreigende, • Investeer in jongeren en jong volwassenen. Zonder de juiste begeleiding hebben belerende we over 10 jaar wellicht meer criminaliteit of jongeren die niet aan de bak komen bejegening en veel omdat ze tussen wal en schip vallen. machtsvertoon • Juist jongeren waarbij je aan de buitenkant “niets” ziet (bijvoorbeeld jongeren ervaren” met een autismespectrumstoornis), hebben behoefte aan structuur en veiligheid. Ze zijn goed in compenseren en camoufleren. Ze hebben met regelmaat geen overzicht en inzicht en durven of kunnen niet om hulp te vragen. De problemen worden vaak niet onderkend, juist overschat, of ze kunnen de hulpvraag moeilijk formuleren. Deze jongeren hebben behoefte aan begeleiding die begrijpt wat hun beperking inhoud en wat de ondersteuningsbehoefte is. • Vaak is er sprake van veel onderzoeken en veel conclusies die vervolgens niet concreet worden gemaakt. • Daarnaast moet de hulpverlener weten hoe ze jongeren enthousiast en gemotiveerd kunnen houden. • Behoefte aan stabiliteit en structuur is heel belangrijk bij gezinnen met problemen. Zorg daarom voor 1 gezin, 1 plan, 1 begeleider. • Neem (pleeg)ouders en jongeren serieus. Zie ze niet alleen als "werk" en betrek hen bij behandeling/beslissingen. • Zorg voor goede nazorg. Al ruim voor de volwassen leeftijd moet worden ingegaan op de toekomst. Hoe zien jongeren dit voor zich, wat is het perspectief. M.a.w. een goede doorstroom (indien gewenst) naar "volwassenenzorg". Maak een “toekomstplan”. • Stel onafhankelijke gezinsbegeleiders beschikbaar die gezinnen, al dan niet tijdelijk, naar behoefte ondersteunen in het proces (zie schema cliënt/gezinsbegeleider). Deze cliëntbegeleiders hebben veel belang bij een goed uitgevoerd zorgplan waarvan een goed functionerend sociaal netwerk deel van uitmaakt. (belang bij Eigen Kracht!). Zij spreken hulpverleners aan op de afspraken die zijn gemaakt. Zij bewaken de integrale zorg- en hulpverlening rondom het gezin. Dit is niet gebonden aan “uit welk potje de ondersteuning wordt gefinancierd”. • Ervaringsdeskundigen kunnen in sommige situaties een belangrijke rol vervullen in de ondersteuning. • Wanneer er sprake is van beschermende maatregelen mag de hulpverlening niet steeds schuiven met de eisen en de voorwaarden die zijn gesteld. “Rechters hebben maar beperkt tijd voor een Klachten en privacy zaak en lezen geen • Verstrek geen gegevens aan derden zonder toestemming van de ouders, volledige rapporten. jongeren. BJZ laat het rapport v.d. • Zorg voor één centraal punt waar klachten ingediend kunnen worden, forensisch onderzoeker zodat men weet waar men moet zijn. Klachten dienen serieus en binnen door een eigen een redelijke termijn afgehandeld te worden. psycholoog • Het AKJ (Advies Klachten Jeugdzorg) helpt alleen wanneer de ouders of de samenvatten op een half jongere een klacht wil indienen. Over het algemeen is het vanuit je positie A4tje t.b.v. de als ouder/ jongere niet logisch om een klacht in te dienen bij een instantie rechtbank. BJZ kan er waarvan je voor besluitvorming (soms volledig) afhankelijk bent. Zeker een eigen interpretatie wanneer het het AMK betreft. Dit zal zeker niet zonder gevolgen zijn. aan geven”. • Er moet een klachtencommissie zijn die een bindende uitspraak kan doen. •
Indicatie, PGB, zorg op maat en zorg in natura (ZIN) • Vaak krijgen ouders niet de keus om voor een PGB te kiezen. Stimuleer ouders zelf een indicatie aan te vragen en laat de regie bij ouders. Bij ZIN vraagt de organisatie de indicatie aan. De regie ligt dan bij de organisatie. • Zorg voor keuzevrijheid en schaf productieafspraken af. • Ouders zijn heel afhankelijk van de jeugdhulpverlening, welke keuzes de jeugdhulpverlening maakt en wat zij besluiten. Als ouders terugkijken en ´Ik heb een PGB voor opnieuw mochten kiezen hadden zij meer “zorg op maat” willen hebben. mijn zoon. De brieven • (Pleeg)ouders zijn er van overtuigd dat gemeenten de 25 % bezuiniging die ik thuis gestuurd die ze moeten doorvoeren met glans halen wanneer er echt geluisterd krijg zijn soms heel wordt naar (pleeg)ouders en jongeren en er zorg op maat wordt geboden! vervelend geformuleerd. • PGB is veel goedkoper. Alsof iedereen met PGB • Schaf de 10 uur grens bij begeleiding af, handhaaf substitutie tussen de boel wil oplichten functies en klassen en houdt PGB beschikbaar voor zorgvragers die ofzo.´ minder nodig hebben voor zorg op maat. • Als de begeleiding van een kind voor minder dan 10 uur alleen op ZIN basis kan, zijn ouders afhankelijk van begeleiders van één zorgorganisatie die vaste tijden wil plannen en rekening moet houden met meerdere zorgvragers. Indien ouders zelf de regie/PGB hebben, kan naar zorgbehoefte meer of minder zorg ingepland worden op eventueel wisselende tijden, zodat de zorgvrager beter kan participeren in de samenleving. • Organisaties werken het liefst in groepsverband. Dit is het meest efficiënt qua kosten/inzet personeel/opbrengsten. Niet alle kinderen en jongeren zijn gebaat bij begeleiding in groepsverband. Soms leren zij het meest in een veilige 1 op 1 setting. • Hoe wordt de bureaucratie verminderd? De Sociale Verzekeringsbank (SVB) gaat elke ingediende factuur toetsen aan criteria die voor elke gemeente anders is. Als er vragen zijn, dienen ouders dit per factuur te verantwoorden (i.p.v. elk half jaar of elk jaar). Het gevolg is dat hulpverleners lang op hun salaris moeten wachten, terwijl ouders contractueel verplicht zijn binnen een bepaalde termijn, na het indienen van de factuur, te betalen. Dit gaat niet goed bij trekkingsrecht in de nieuwe situatie. Hoe wordt achterstand bij uitbetaling van gelden voorkomen? • Hoe wordt discrepantie tussen indicatiestelling en toewijzing van gelden voorkomen? Zijn dit mensen met een medische achtergrond of, zoals bij het huidig Zorgkantoor, mensen die cijfermatig bezig zijn en amper kennis hebben van de problematiek? • Bureau Jeugdzorg geeft geen PGB’ s meer af ter voorbereiding op de veranderingen in de jeugdzorg. Dit is tegenstrijdig met de richtlijnen.
Informatie • Zorg voor tijdige, eenduidige en heldere informatie naar ouders. Alles hoeft niet kant en klaar te zijn maar informeer waar u mee bezig bent. Informatie in de vorm van bijeenkomsten, eventueel per doelgroep, op een centrale, gemakkelijk te bereiken locatie (i.v.m. openbaar vervoer), via internet, nieuwsbrief of per post. “Er moet een soort • Voorkom dat zorgaanbieders hun eigen interpretatie aan (voorgenomen) van meldpunt komen beleid geven en zo onrust zaaien onder ouders en jongeren. Maak waar iedereen terecht duidelijk wat bij de gemeente hoort en wat interne bedrijfsvoering is van kan met vragen en zorgorganisaties. Zo voorkomt u dat verkeerde verwachtingen worden klachten.” gewekt en spreekt u zorgorganisaties aan op hun verantwoordelijkheid. • Geef als gemeente ook positieve informatie over jeugdhulpverlening. Geef bijvoorbeeld aan wat er goed gaat en wat er al is bereikt Neem als voorbeeld dit gesprek met ouders of de pizzameeting met jongeren.
Eigen kracht, eigen regie • Eigen kracht is een breed begrip. Maak duidelijk wat er met deze term wordt bedoeld. • Het is nu vaak “alles of niets”. Bureau Jeugdzorg moet ondersteunend werken. Soms zijn tijdelijke interventies nodig om de situatie weer tot rust te laten komen. Er moet dan ondersteunend toegewerkt worden naar een stabiele gezinssituatie. Nu zijn ouders vaak bang om tijdelijke ondersteuning te vragen omdat men bang is dat BJZ gaat ingrijpen op een manier die zij niet bedoeld hebben. • Iedereen heeft eigen kracht. Soms is alleen kennis nodig op basis waarvan men weer verder kan. • Leidend moeten altijd zijn de vragen: “Wat is er aan de hand? Wat heb je nodig?” Je hebt daarbij iemand nodig die je kunt vertrouwen en die je ook écht helpt. Deze persoon moet ook zwijgrecht hebben. Samen met ouders, gezin en omgeving zoeken naar oplossingen om de problemen het hoofd te bieden. • Gemeenten zijn té positief over eigen kracht. Je kunt niet verwachten dat het gezin of het netwerk alles zelf oplost. • Laat ouders als zij dit kunnen en willen zelf een begeleidingsplan schrijven voor het kind met eventuele ondersteuning van een professional. • Sommige problemen/cases zijn gemakkelijk op te lossen, anderen moet je bij de hand nemen omdat ze het (tijdelijk) niet kunnen. Ouders kunnen in dat geval misschien “Mijn kind heeft in nog wel kleine dingen zelf. Je moet als hulpverlener altijd met het gezin in één jaar tijd 57 gesprek blijven en nooit alles over nemen of de baas gaan spelen. verschillende • Eigenkracht is ook: met ondersteuning zelf dingen kunnen doen. hulpverleners • De generalist hoeft niet alles te kunnen. Hij mag er de juiste hulp bijhalen. gehad.” De generalist houdt de regie en haalt de specialistische hulp/deskundigheid erbij die nodig is. Zo blijft er wel één begeleider die verantwoordelijk is en die het gezin echt kent. • Ieder gezin heeft andere kwaliteiten, benadruk deze. Werk vanuit dit oogpunt. • Als er een beroep wordt gedaan op het sociaal netwerk moeten deze mensen gemotiveerd zijn én blijven. Om mensen in het sociaal netwerk gemotiveerd te krijgen en te houden moeten er een aantal belangrijke zaken worden geregeld: - Zie het sociaal netwerk als gelijkwaardige partij in het (zorg) proces. Neem de inbreng van het sociaal netwerk serieus. Vraag ook eens naar de mening van de ervaringsdeskundigen uit het netwerk. - Zorg voor begrip van professionals voor de grenzen aan mogelijkheden van vrijwillige deelname aan sociale netwerken. De agenda van de professionals mag niet alleen leidend zijn. - Geef aandacht aan het kostenaspect: ook mensen uit het sociaal netwerk moeten soms kosten maken om een gezin te kunnen ondersteunen. Kosten mogen geen belemmering vormen om aan een sociaal netwerk rond een gezin deel te nemen. Financiële belemmeringen moeten daarom worden weggenomen. - Zorg voor het feit dat de psychische en emotionele belasting van mensen uit het netwerk hoog kan zijn. Ook zij moeten bij de vertrouwenspersoon terecht kunnen. • Betrokkenheid van het sociaal netwerk is in principe positief; ja, tenzij. Opa, oma, of familieleden als pleegouders; ja, tenzij. De aandacht moet meer uitgaan naar de inzet van naasten. Evaluatie • Ga met jongeren en ouders in gesprek. Evalueer niet aan de hand van klanttevredenheidsonderzoeken die organisaties zelf uitvoeren. Zorg voor onafhankelijkheid.
• •
• •
• •
Evalueer ook altijd met (pleeg)ouders en jongeren. Doe iets met de aandachtspunten die uit de evaluaties komen. Er wordt aangegeven dat men vaker met de gemeente in gesprek is geweest over de jeugdhulpverlening. Nu weer opnieuw met de regio IJsselland. Hoe vaak moeten ouders het verhaal vertellen? Wellicht moet dit beter gecoördineerd worden door bijvoorbeeld Zorgbelang zodat herhaling voorkomen wordt. Elke gemeente moet dan wel inzicht geven in de mate waarin zij invulling geeft aan cliëntenparticipatie. Evalueer met jongeren, (pleeg)ouders en raden hoe de jeugdhulpverlening verbeterd kan worden. Let daarbij op een open communicatie, goede feedback en waardering. Laat ervaringsdeskundigen eerst hun hele verhaal vertellen. Dan de vraag stellen: “wat zou je graag anders hebben gewild”? Dat moet het vertrekpunt zijn voor het bedenken van oplossingen voor een nieuwe en betere situatie/werkwijze. Hoe worden de hulpverlening, het inschatten van de hulpbehoefte en informatieverstrekking getoetst? Investeer in communicatie, bijvoorbeeld d.m.v. een afgeschermd netwerk op internet.
Financiële prikkels • Hoe denken gemeenten over trajectfinanciering in de pleegzorg. (trajectfinanciering is: 38.000 euro per traject per kind of dit nu voor een periode van 3 maand of 18 jaar is.) Dit heeft niets met maatwerk te maken. In alle andere provincies is er geen sprake van trajectfinanciering. Er kan misbruik van gemaakt worden door een kind heel snel terug te plaatsen en als de termijn is verstreken, opnieuw gebruik te maken van trajectfinanciering. Of wanneer gemeenten in het “grensgebied van Overijssel” een pleegkind uit een Overijsselse gemeente in Gelderland plaatsen waar geen sprake is van trajectfinanciering dan scheelt dat de gemeente veel geld. • Afschaffen van bonussen voor OTS (onder toezichtstellen) en UHP’s (uithuisplaatsing). Aan de aantallen zijn bedragen gekoppeld. (perverse financiële prikkels) Pleegzorg • Een voogd kan taken delegeren naar de pleegouders. Als pleegouders dit willen is dit kostenbesparend en effectief wanneer een voogd taken delegeert. Het kind kent de pleegouders goed en andersom. Daardoor kunnen pleegouders heel goed zaken overnemen. • Zodra de pleegouder zelf contact kan hebben met de biologische ouder is dat veel natuurlijker en makkelijker. • Gezinsvoogden moeten door de gemeente worden aangesteld. Zij leggen verantwoording af aan de gemeente en worden door de gemeente gecontroleerd. • Gezinsvoogden moeten een hoge prioriteit geven aan het daadwerkelijk in contact zijn met het gezin. Zij moeten het vertrouwen winnen van mensen. Ze moeten betrouwbaar zijn en de privacy van gezinnen waarborgen. “Na de Zoeken naar verbindingen echtscheiding kreeg • Denk niet in hokjes. Betrek de omgeving zoals scholen, wijkagent, ik met mijn kinderen jongerenwerkers etc. er bij. Zij zien vaak (al aankomen) waar het mis gaat. een woning • Kijk naar het gehele sociale domein. Niet alleen naar de jeugdzorg maar ook toegewezen in een naar de Participatiewet, Wmo etc. Behandel deze verordeningen als één slechte buurt. De verordening. problemen werden • Investeer in signaleren. Zorg voor een meldpunt en een hierdoor alleen vertrouwenspersoon voor het gehele sociale domein. maar groter”. • Maak van de jeugdzorg geen lappendeken. Zorg voor gelijke behandeling. • Alle focus is op dit moment gericht op het melden van Huiselijk Geweld/ Kindermishandeling. Het aantal meldingen is verdubbeld. Zorg dat de capaciteit om meldingen af te handelen
•
•
toereikend is. Dat de onderzoeksperiode tot een minimum wordt beperkt. Vooral bij onterechte meldingen kan er veel schade aan personen/het gezin worden toegebracht. Wanneer de onderzoeksperiode te lang duurt, kunnen mensen op alle levensterreinen ernstig geraakt en beschadigd worden. Voor het opstellen van Jeugdbeleid moet de gemeente iemand aannemen die deskundig is op het terrein van Jeugdzorg. Daarnaast moet iemand met ervaringsdeskundigheid meehelpen met het ontwikkelen van beleid. Zij kunnen elkaar aanvullen en versterken. Communicatie is van groot belang: Blijf in gesprek en luister vooral goed naar wat ouders en jongeren hebben te zeggen over hun situatie en over de hulp en ondersteuning die zij daarbij krijgen.
BelangenOrganisatiesOverijssel is een samenwerkingsverband van Overijssel Platform VG, Platform Mantelzorg Overijssel, SENtrum (Ouderenbonden) en Zorgbelang Overijssel. P/a Kievitstraat 9, 7557 AP Hengelo T. 074 – 250 01 55
[email protected] www.belangenorganisatiesoverijssel.nl
