04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:36
Pagina 176
Hoofdstuk 37 Audioscripts
3 7A. 2 TA K Opdracht 2
Technofobie Voice over Rob van Hattum
Rob van Hattum
Huub Schellekens
Rob van Hattum
Huub Schellekens Martijntje Smits
Waarom zijn mensen bang voor nieuwe technologische ontwikkelingen? We zitten hier bij elkaar om ons zo gezamenlijk te buigen over het feit dat de wetenschap ons steeds allerlei nieuwe zaken voorschotelt die stuiten op verzet bij grote delen van de bevolking. Nou ja, meest recente voorbeelden kennen 5 we allemaal wel: genetische manipulatie, stamcelonderzoek. Eh … minder bekend misschien op dit moment: de opkomende nanotechnologie* waar ongetwijfeld ook veel over gediscussieerd gaat worden ehm … Vaak wordt er gesteld dat als de burger maar geïnformeerd is, dan wordt, ofwel geïnformeerd wordt dan zal hij of zij wel begrijpen dat het niet zo bedreigend is als 10 ze wel denken. En evenzo wordt de gemiddelde burger technofobie verweten: een afkeer van de steeds voortschrijdende techniek. Ja, je betoogt eigenlijk dat onkunde vaak de … de moeder is van de technofobie, of de vader, ik weet niet hoe eh … maar goed, en je hebt je voorname lijk eh … beziggehouden met genetica, genetische techniek, biotechnologie 15 enzovoort. Ehm, denk jij serieus dat, laten we zeggen de huivering voor genetische manipulatie, eh … biotechnologie voortkomt uit onkunde? Of dat mensen denken: … [Nou, dat is …] … ik heb, ik heb de kennis niet meer … Eh … zoals Stef eigenlijk ook zegt van, dat is een soort autonoom proces geworden en ik heb de controle niet meer en dus moeten we het niet doen. 20 Nou, ik … je kunt een heleboel zeggen over biotechnologie en genetische modificatie maar het is zeker een van de factoren. Ik herinner me ehm … de discussie in de politiek. Ik eh … ik ben actief in, in de Partij van de Arbeid die, die eh … in eerste instantie mordicus tegen was. De beroemde uitspraak van Den Uyl: ‘Van DNA moet ik niets hebben.’ Ehm … ik ben toen voorzitter 25 geworden van, van een commissie dat waren mensen vanuit de Tweede Kamer uit eh … het partijbestuur en merkte naarmate je meer kennis kon overbrengen op, op de leden van de commissie de, de algemene weerstand tegen de technologie afnam. En eh … ja, dat er ook veel rationeler mee werd omgegaan en eh … ja, ook, ook via eh … regelgeving et cetera de, de zaak in 30 Nederland eh … redelijk positief geregeld kon worden. Ja maar toch zou je kunnen zeggen: er is ook ontzettend veel informatie beschikbaar over genetica, over biotechnologie. En die angst blijft. Want ben je het daarmee eens? dat, dat … Als je maar genoeg kennis genereert … Er zijn een heleboel factoren maar ik, ik eh denk dat het een van de factoren 35 is. Ja, ja, want ik kan het voorbeeld van Huub Schellekens niet weerleggen, dat van de ervaring bij de Partij van de Arbeid, dat naarmate er meer informatie was, mensen overtuigd worden. Maar in het algemeen zie je, dat ondanks alle informatie, dat mensen dus weerstand behouden. Nou, denk maar aan 40 discussies over kernenergie in Nederland ten tijde van de brede maatschappelijke discussie, daar was altijd een beetje een beeld van wat de risico’s waren en de voordelen en nadelen maar ehm … Volgens mij gaat het dus 1
* Nanotechnologie = technologie waarbij men de beheersing heeft van moleculen en atomen. C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 3 7
176
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Rob van Hattum
Huub Schellekens
Rob van Hattum Stef Aupers
Rob van Hattum
Martijntje Smits
11:36
Pagina 177
om iets anders bij die angst en gaat het dus om die, zeg maar die culturele categorieën die dus het gevoel van dat er een grensoverschrijding is en dat 45 het dus niet mag … dus los van, van alle kennis ook over risico’s et cetera, eh, het is meer dan een kwestie van wennen, zeg maar, aan die technologie. Ja, dat zou je kunnen zeggen bij de biotechnologie, en bij de genetica, dat er een grens overschreden wordt, ik bedoel, dat je zegt van: dit is de natuur, zullen we maar zeggen, en vervolgens eh, eh gaan we die natuur gaan wij 50 beheersen en gaan wij grenzen overschrijden die we niet zouden moeten overschrijden. Uiteraard is een grens overschreden met genetische modificatie, dus de soort grens die, die eh … bestond maar het ligt maar aan, daaraan vanuit welk perspectief je kijkt. Het, het heeft zich heel erg toegespitst op risico’s en 55 dan denk ik dat ik de stel, de stelling kan verdedigen dat de risico’s van eh … genetische modificatie eh … toch wel zijn overschat. Maar je kunt er ook op een andere manier naar kijken. Ik bedoel, als jij eh … gelovig bent, bepaalde geloofsovertuigingen, eh … op die manier zo fundamenteel met het leven knutselen, wat althans, een schepping van God of eh … wordt gezien. Ja, dan 60 kan ik het me het, eh … de weerstand en, en de twijfel kan ik me voorstellen. Maar als het over veiligheid gaat denk ik dat … Maar dat is puur rationeel gedacht, eh … Stef … Ja, daar, ik wil nog wel iets zeggen. Ik, ik, zeg maar, het idee dat je op het moment dat je mensen uitlegt van hoe, eh … eh … wetenschappelijk de 65 zaken in elkaar zitten, en dat je daarmee het eh … wantrouwen wegneemt, is volgens mij, nou in eh … een heleboel gevallen, ik bedoel dat verschilt natuurlijk ook weer per geval, maar is in een heleboel gevallen juist niet waar. Ik denk dat heel vaak juist het tegendeel het geval is, dat je ziet dat experts op een heleboel terreinen gewoon tegenstrijdige meningen hebben, 70 als het gaat over bijvoorbeeld de veiligheid van voedsel of zo, dan zie je heel vaak dat eh … de expert A zegt het één en expert B zegt het ander. En de ene week wordt dit beweerd en de andere week wordt dat beweerd. Dat is zeg maar, dat is een ontwikkeling die je ziet, zeg maar in de laatmoderne samenleving eh … die juist, die die niet het wantrouwen wegneemt maar die eerder 75 het wantrouwen voedt. Hè, dus, dus mijn stelling zou zijn dat, dat juist de experts die maar van alles uitleggen, en ook steeds die behoefte voelen om dat te doen, dat die juist dat wantrouwen voeden, onder consumenten, onder de leken, zeg maar. Ja, dat zie je overigens in de genetica natuurlijk ook, dat ook de dis … Ik heb 80 weleens een discussie gevoerd in Wageningen** nota bene met studenten die bezig zijn met genetische technieken en die discussie die ging over genetische modi … manipulatie. Was dat nou een wonder of was dat eh … een probleem, zullen we maar zeggen. Grappig genoeg, die mensen waren zelf bezig met die technieken en die konden ze zelf ook eigenlijk [Precies!] niet goed mee uit 85 de voeten, van ja, ben ik nou met iets bezig wat een wonder is of ben ik nou met iets bezig om in jouw termen, Martijntje, maar te spreken ‘een monster’ is, raar genoeg. Ja nou, maar wat je ziet is dat die discussies vaak dus eh … hè, er is een onbehagen en dan wordt de discussie daarover gegoten in termen van risico’s 90 en veiligheid en die gaan we meten en proberen in kaart te brengen en daarover zijn we het dan vaak heel erg oneens maar volgens mij is dat een soort afleidingsmanoeuvre want is wat daaronder ligt, dus dat onbehagen, komt uit iets anders voort dan eh … en eh … het idee dat we dus risico’s toekennen aan die technologie, komt door een soort van onderliggende angst … ** Wageningen = Wageningen Universiteit. C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 37
177
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:36
Pagina 178
3 7A. 3 TA K Opdracht 1
De wortels van de wiskunde Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats Lochems Van der Craats Jochems
Van der Craats
Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Meneer Van der Craats, goedemorgen. Goedemorgen. Eh … u stelt in uw lezing dat eh … voor de wiskunde de geschiedenis daarvan heel erg belangrijk is. Waarom? 5 Eh … bijna alle echt grote problemen in de wiskunde die eh … komen al voort uit, uit de geschiedenis, die zijn vroeger al op de een of andere manier zo geformuleerd en die vormen nog steeds een inspiratiebron. Die geschiedenis gaat heel erg ver terug. Noem eens een voorbeeld van eh … een probleem. 10 Nou, ik denk dat eh … iedereen bij wiskunde onmiddellijk denkt aan eh … de stelling van Pythagoras. Ja. En de stelling van Pythagoras is een voorbeeld van iets dat natuurlijk al vreselijk oud is. 15 Ik zal nog eventjes, ik zal eventjes nog oplepelen voor de mensen die het vergeten zijn, zoals ikzelf … eh … In een rechthoekige driehoek is het kwadraat van de hypotenusa, de gelijk …, de schuine zijden dus, gelijk aan de som van de kwadraten van de rechthoekszijden. Oftewel, a, a-kwadraat plus b-kwadraat is c-kwadraat. 20 Ja, dat laatste, dat weet iedereen nog hè: a-kwadraat plus b-kwadraat is c-kwadraat. En als je dan geluk hebt dan weten de mensen er ook nog iets, iets meer omheen, en dat het met vierkanten en met rechthoekige driehoeken te maken heeft. Maar ja, dat eh … Pythagoras is de naam die eraan is verbonden en die leefde vijfhonderd voor Christus op Sicilië. Maar eigenlijk is die 25 stelling nog veel en veel ouder. We hebben daar eh … al, al voorbeelden van gevonden in Indiase culturen, in Chinese cultuur, maar ook bij de Mesopotamiërs, de Babyloniërs, en dat gaat dan al terug tot eh … zeventien-, achttienhonderd voor Christus. Kleitabletten* uit die tijd, daar vinden we het al. Ja. Eh … is er enig idee over hoe zij daaraan kwamen? 30 Eh … ja, dat … nou, dat is altijd moeilijk te zeggen hoe, hoe men aan zoiets komt maar ja, je gaat meten, je gaat rekenen en dan ontdek je vanzelf dingen. En die stelling van Pythagoras die lijkt heel ingewikkeld, maar uiteindelijk ligt het toch tamelijk voor de hand hoe je dat zo eh … ja, hoe je dat ontdekt. En dat kun je ook vinden in die oude kleitabletten, daar wordt dat ook al 35 gevonden en daarnaast is eh … ja, is er een leuke verbinding met getallen, met eh … mooie eh … lengtes van zijden die daarmee te maken hebben, drie, vier, vijf bijvoorbeeld. Ja, ja, ja. Het is, het lijkt wel, het is op verschillende plekken gevonden … Ja. 40 … in India, China, enzovoort. Nou lijkt het wel of het in de natuur verborgen ligt. Nou ja, eh … in de natuur verborgen, de mensen moet het er altijd uithalen, hè. Ja. 45 Er zit van alles in de natuur maar, maarwij moeten getallen maken, wij moeten meetkunde maken, wij moeten rechte lijnen bedenken, wij moeten 1
* Kleitablet = een plaat van klei waarop vroeger geschreven werd. C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 37
178
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Jochems
Van der Craats Jochems
11:36
Pagina 179
driehoeken bedenken. Eh … dus het is allemaal mensenwerk. Ja, is er nog een voorbeeld van een eh … een wiskundig probleem dat wortelt in het verleden? 50 Ja, er zijn heel veel voorbeelden maar een eh … op dit moment is er een open probleem, wat nog steeds niet is opgelost. Eh … dat is het vermoeden van Riemann en dat gaat terug tot, Riemann, dat is in het midden van de negentiende eeuw. Dat is nu nog steeds niet opgelost, maar dat gaat over priemgetallen. Dat heeft te maken met hoe priemgetallen … En weet iedereen wat 55 priemgetallen zijn? Ja. Een priemgetal is een getal dat uitsluitend door zichzelf deelbaar is of door één. Ja, precies. Nou die priemgetallen die, die liggen heel chaotisch verspreid over de gewone gehele getallen. En ja, wij denken, en Riemann vermoedde, 60 dat er toch een zekere regelmaat in zit. Heel moeilijk precies te beschrijven. Dat, dat kan ik niet in een paar uur uitleggen. Maar dat vermoeden dat staat nog steeds open. Maar … En dat gaat dus terug op priemgetallen. En die zijn al in de verre oudheid 65 bestudeerd. En Euclides, een Griekse wiskundige uit Alexandrië, driehonderd voor Christus, die heeft al bewezen dat er oneindig veel priemgetallen zijn. En eh … dat be …, ja dat vermoeden van Riemann staat nog steeds open maar als je dat oplost, is misschien ook wel leuk om te vertellen, … Ja … 70 … dan kun je daar een prijs van één miljoen euro mee verdienen. Van wie? Er is een Clay Instituut in Amerika, dat heeft voor een stuk of zeven eh … openstaande grote wiskundige problemen deze prijs uitgeloofd. Ja. Wat was de fascinatie in het verleden en nu trouwens ook nog, maar in het 75 verleden even, met die priemgetallen? Ja, het is natuurlijk, het zijn de bouwstenen van het rekenen, hè. Een priemgetal kun je niet verder in, in stukken ontbinden. Eh … dus eigenlijk elk getal, welk getal je ook maar neemt, je eigen geboortedatum, je gironummer, kun je ontbinden in priemgetallen. En dat is dus bijzonder. 80 Dus eigenlijk eh … het priemgetal is het elementaire deeltje in de rekenkunde? Ja, precies. Ja, ja. En nou is het aardige dat wiskundigen in de loop van de eeuwen daar allerlei structuur in hebben ontdekt en dat ook weer hebben toegepast. Oorspron85 kelijk tot in het begin van de vorige eeuw dachten ze, ja die getaltheorie die zich daarmee bezighoudt, dat is alleen maar een beetje spielerei, maar inmiddels zijn er tal van zeer belangrijke toepassingen. Bijvoorbeeld in de geheimschriftkunde, de cryptologie, daar wordt gewerkt met priemgetallen van een eigenlijk onvoorstelbare grootte, honderd getallen of tweehonderd 90 cijfers, en daar worden boodschappen mee vercijferd, versleuteld, en als je dat goed doet dan kan een onbevoegde nooit die boodschap achterhalen. Dus dat is een voorbeeld van hoe wiskunde die aanvankelijk zo maar zuiver is ontwikkeld plotseling weer toepassingen krijgt. Maar als je nou alle cijfers van een milja …, tot een miljard, ik noem maar 95 even wat, in de computer stopt en je zegt tegen die computer: wijs de priemgetallen aan, dan heb je toch een patroon of niet? Ja, maar dat is nog maar een miljard, dat zijn maar negen cijfers. Ja, ja.
C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 37
179
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Van der Craats Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats Jochems Van der Craats
Jochems Van der Craats
11:36
Pagina 180
En eh … waar… Nou, dan stop je er honderd cijfers erin … Ja. Nou, dan gaat het steeds langer duren, hè. Ja ja … Dus dat is ook een probleem. Maar in de wiskunde zijn we niet geïnteresseerd in tot een miljard of tot een biljard of een triljard, maar zijn we geïnteresseerd 105 in alle, alle getallen. Nee, maar als je een pa … patroon zou ontdekken tot een miljard, dan kun je dat toch extrapoleren naar cijfers van tweehonderd cijfers? Ja. Maar de vraag is natuurlijk of dat waar is. Of je dat kan extrapoleren? 110 Nee, of je dat kan bewijzen dat dat echt zo is. Want er zijn genoeg voorbeelden van eigenschappen die alleen maar tot een paar eh … triljard gelden en daarboven zitten er plotseling uitzonderingen. Ja, ja, ja. En de wiskunde die wil het gewoon zeker weten. 100
C O D E D E E L 3 AUDIOSCRIPTS HOOFDSTUK 37
180
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:36
Pagina 181
3 7A. 1 TA K Opdracht 1
Landing op Titan Wat Amerika en Rusland jarenlang vergeefs hebben geprobeerd, is Europa vandaag wel gelukt: na de lancering van de Cassini-Huygens zeven jaar geleden is de allereerste landing op een maan van een andere planeet nu een feit. De Huygenssonde zat tot afgelopen kerst vast aan het moederschip de 5 Cassini, waarna hij zich heeft losgemaakt. Samen zijn ze zeven jaar onderweg geweest naar de planeet Saturnus. Om Saturnus cirkelen tientallen manen, waaronder Titan. Zowel bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in Noordwijk als elders over de hele wereld keken veel mensen in hemeltergende spanning mee tij10 dens de reis van de Huygenssonde door de dampkring en de landing op Titan. Over een afstand van een miljard kilometer kon immers verschrikkelijk veel misgaan, wat in dat geval zou neerkomen op twintig jaar werk en heel veel geld voor helemaal niets. De reden waarom de Huygenssonde naar maan Titan is gestuurd, is dat bij 15 de vorming van ons zonnestelsel de aarde en Titan zich tegelijkertijd hebben gevormd. Het verschil is dat er op aarde op een gegeven moment leven is ontstaan, maar dat het op Titan zo koud is dat het een diepgevroren versie is. Op Titan is het daarom mogelijk om te bekijken hoe die atmosfeer in elkaar zit en hoe dan de stap gemaakt moet worden van zo’n atmosfeer naar de 20 atmosfeer met levensvormen zoals die op aarde. Het is tot nu toe een ondoorgrondelijke wereld gebleven, maar wie weet geeft de ruimte vanaf vandaag iets meer van haar mysteries prijs. Technologisch gezien wordt deze landing weleens vergeleken met de landing op de maan, maar wetenschappelijk gezien is het nog veel waardevoller, want misschien kan nu worden afgeleid 25 hoe er leven op aarde is ontstaan. Inmiddels is de Huygenssonde na zijn reis door de dampkring gearriveerd op Titan en tijdens de twee uur durende reis heeft de sonde allerlei gegevens over de atmosfeer geregistreerd: het is daar 200 graden onder nul en er hangt een dikke mist. Ook werd de samenstelling van de atmosfeer gemeten, de 30 dichtheid en de wind. Daarnaast werden er foto’s gemaakt van het oppervlak. Aan de hand van al deze gegevens kan worden bepaald hoe het komt dat zo’n primitieve atmosfeer als die van Titan onder bepaalde invloeden leven gaat krijgen. Nu de sonde zijn werk heeft gedaan, blijft hij liggen als ruimteafval. En 35 mocht er ooit leven op Titan ontstaan: er is een cd met de sonde meegestuurd waarop berichten van de mensheid staan en een stukje speciaal gecomponeerde muziek. Wie weet komt er nog eens een ruimtemannetje voorbij die wel bij 200 graden onder nul kan leven, al is dat niet waarschijnlijk. 1
C O D E D E E L 3 VIDEOSCRIPTS HOOFDSTUK 37
181
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
11:36
Pagina 182
Hoofdstuk 37 Videoscripts
3 7A. 4 TA K Opdracht 3
Lab op een chip Presentator Wouter Olthuis
Presentator Wouter Olthuis
Onze bloeddruk, het water in het park, de buitenlucht, de toestand van de paprika’s, wat zou het mooi zijn: alles meten. Overal een klein laboratorium. Wij willen klein, omdat wij vaker kunnen willen meten op meer plaatsen met minder verbruik van eh … chemicaliën die soms nodig zijn voor een 5 meting. En ik kan dat toelichten. We willen vaker meten om de, kunnen meten om de tijd eh … die er tussen de meting en het resultaat ligt, om die te bekorten. Bijvoorbeeld voor een medische toepassing willen we ervoor zorgen dat de patiënt zo snel mogelijk uitsluitsel heeft over een eh … van een meting. We willen vaker kunnen meten om eh … om preciezer te kunnen 10 zeggen wat eh … bijvoorbeeld in eh … oppervlaktewater plaatsvindt en op meer plaatsen kunnen meten om ook eh … niet, om het populair te zeggen in één sloot kunnen zeggen of er vervuiling is ja of nee, maar zo fijn vertakt mogelijk. En los van de technologie eh … is het steeds kleiner maken van deze devisen, deze systemen, brengt met zich mee dat eh … vervuiling een 15 groot probleem is, en het kunnen blijven weten of het systeempje dat je maakt nog steeds werkt. De constructie van eh … dergelijke lab on a chip zijn vaak gebaseerd op eh … twee laagjes: een silicium onderlaag. Silicium is bij veel mensen bekend van het materiaal waar computerchips van gemaakt worden. Maar je kunt er ook heel mooi kanalen in etsen, in graven, 20 populair gezegd. Dat is de onderlaag van zo’n devise. En de bovenlaag is in ons geval en in de rest van de wereld ook vaak een glasplaat. Dus die dekt dan de kanalen die in het silicium geëtst zijn, dekt hij af. Door die kanalen kun je vloeistoffen rondpompen als je in staat bent kleine pompjes te maken. In die kanalen kun je sensoren proberen te maken, die eh … stoffen in die 25 vloeistof die door die kanalen loopt, kunnen meten. Eh … in die kanalen kun je stoffen mengen met elkaar zodat je speciale reacties kunt laten plaatsvinden die noodzakelijk zijn om een meetresultaat te krijgen. Of een meetsysteem wel betrouwbaar is? Dat kon je altijd testen natuurlijk, in een groot laboratorium. Hoe moet dat in een chip? 30 In zo’n miniatuursysteempje waar alles op mekaar zit, kun je die losse componenten niet meer toetsen. En eh … maar toch probeerden wij dat ook na te doen door ook de mogelijkheid in te bouwen in ons systeem, dat je die sensoren die erin zitten ook kunt ijken. Dus daar gaan wij naartoe, naar systemen die het mogelijk maken om onze sensoren ook te kunnen ijken. 35 Wij hebben kleine kamertjes in die systemen aangebracht waar druppeltjes vloeistof in zitten met een bekende samenstelling en eh … daar zit een soort pompje achter waardoor wij die vloeistof uit die kamertjes kunnen pompen langs onze sensoren. En wij weten wat die vloeistof was zodat we kunnen zeggen: hé, maar sensor, gisteren gaf jij 3 aan, nu geef je 4 aan, wij moeten 40 jou opnieuw terugregelen op 3, en nou kun je weer twee of drie dagen zonder problemen gebruikt worden. Ik kan een voorbeeld noemen. Maar dat is dan een voorbeeld van het toepassen van zo’n, zo’n sensor, een deel van dat 1
C O D E D E E L 3 VIDEOSCRIPT HOOFDSTUK 37
182
04_TM Code3 DH_3
12-12-2005
Presentator
Wouter Olthuis
Presentator
11:36
Pagina 183
systeem. De voedingsmiddelenindustrie, eh, … iedereen gebruikt weleens tomatenketchup. Al naar gelang de hoeveelheid zon die op die tomaten heeft 45 geschenen, zal de smaak van die tomatenketchup ook beïnvloed worden. Dat willen wij niet als eindgebruiker. Wij willen altijd, als wij tomatenketchup kopen dezelfde smaak hebben min of meer van ons favoriete merk. Ehm, dat weet een fabrikant ook. Eh … die meet dan bijvoorbeeld de zuurgraad van die tomatenketchup en eh … voegt daar wat natuurlijke zuren toe om de smaak 50 constant te houden maar daarvoor moet hij eerst die zuurgraad meten en dat is een systeem eh … dat is een meting waar zo’n systeem voor gebruikt zou kunnen worden. We houden ook ons bezig met het maken van vernuftige pompprincipes die de ijkvloeistof kunnen verpompen waarop met de inlaat, je wilt namelijk niet dat als er in bloed gemeten wordt, wil je niet dat allerlei 55 eiwitten die in het bloed zitten, en allerlei bloedcellen, je meetsyst …, je fragiele meetsysteem ingaan en daarvoor moet er een dun zeefje voor je miniatuur chemisch labje zitten die die stoffen die je er niet in wilt hebben ook daadwerkelijk buiten houdt en die hele vloeistofstroom door dat miniatuursysteempje, die moet wel rondgepompt kunnen worden. 60 Een voorbeeld van de ontwikkelingen. De kwaliteit van onze lucht, zoals te vinden op teletekst. Die wordt gemeten in cabines van het Landelijk Meetnet. Hier staat er één in Wieringerwerf. Opgesnoven wordt een aantal vervuilende gassen. De concentraties worden gemeten, en vastgelegd. Zoals van ammoniak, een belangrijk gegeven. Binnen staat daartoe een apart apparaat. 65 Ontwikkeld, begin jaren negentig, door het Energiecentrum Nederland. Maar één keer per maand hoeft er iemand naar te kijken. Maar toch, het vergt aardig wat geld en tijd de zaak in bedrijf te houden. Nieuw is een apparaat dat veel zelfstandiger is. Een kleine doos. Hier nog in proefopstelling die zo in de rugzak kan. Ook die meet ammoniak. Maar veel nauwkeuriger. Vijftig nanogram 70 per kubieke meter is de gevoeligheid, voor wie dat wat zegt. Het is één van de gevoeligste ter wereld. Elke minuut wordt een liter lucht doorgenomen. Alles wat vloeistof is, wordt buitengehouden. En, de meting van de ammoniak is online. Dus af te lezen, waar dan ook, op een computer. Voor de toepassing verwacht ik, en hoop ik en reken ik erop dat, eh … en dan 75 denk ik met name in de biomedische hoek, dat steeds vaker naast het bed van de patiënt in een ziekenhuis metingen gedaan kunnen worden, zodat steeds beter ingespeeld kan worden op de toestand van de patiënt. Dat uiteindelijk zal leiden op eh … op eh … gezondere patiënten, sneller revalideren van de patiënten. Dat wat betreft de toepassing. Wat betreft de technologie denk ik, 80 dat dit soort systemen in de toekomst haalbaar worden omdat steeds vaker de systemen in kunststoffen, in plastic gefabriceerd zullen gaan worden en niet meer in het toch relatief kostbare silicium. Die kant denk ik dat het opgaat. Het boeiende is dat het een raakvlak is van allerlei verschillende onderzoeksgebieden: de chemie, eh … biologie een beetje, biomedische hoek en de, 85 het systeemdenken van elektrotechniek. Dat vindt allemaal plaats in een en dezelfde leerstoel en dat fascineert me. De chip dus voortaan tussen de levende materie. Met eigen schimmels, met een eigen leven, op weg naar zijn eigen ketchup. Niet per se van dezelfde smaak.
C O D E D E E L 3 VIDEOSCRIPT HOOFDSTUK 37
183
