Diepgang bestaat niet

08/03/2008 www.depers.nl

Se

opzaterda g

Vers van

Vers van De Pers: 3 klassiekers & 1 debuut Plus Vacature-index P17

d

P ers e

Ter gelegenheid van de

)

>> >

Goudkoorts

Schatrijke mijnwerkers verzieken Tanzania Achtergrond P8

Herman Brusselmans

‘Diepgang bestaat niet’

De beste schrijver van Nederland is een Belg. Hij schreef 48 romans… en kreeg 0 prijzen.

Lees verder op pagina 10 CORNE VAN DER STELT

★★★★★ :%.573,/0%.$0%2&%#4 (5)6%2).'7%++%.$%!#4)% $%#/%.3:)*.).",/%$6/2-n - VERONICA MAGAZINE

WINNAAR VAN ACADEMY AWARDS O.A. VOOR

®

BESTE FILM •BESTE REGISSEUR

BESTE MANNELIJKE BIJROL - JAVIER BARDEM • BESTE BEWERKTE SCENARIO

Assistent Controller

B/E Aerospace, Nieuwegein Pag. 2

★★★★★ "2),*!.4%#).%-! -)33#()%.7%, $%"%34%&),-6!.$%#/%."2/4(%23 4/4.54/%n -DE PERS

★★★★★ ./#/5.429)3(%4-!'.5-/053 6!.$%#/%."2/4(%23n - METRO

PerSelectie Nolet DistilleryTeamleider

Drankenbereiding, Schiedam pag. 6 www.film1.nl/nocountryforoldmen

NU IN DE BIOSCOOP

Phd Position Marketing University of Amsterdam, Amsterdam pag. 14

vandaag in De Pers op Zaterdag

Universitair Docent

Meteorologie Wageningen Universiteit en Researchcentrum, Wageningen pag. 14

VDS Training Consultants Sales Consultant New Business, Rotterdam pag. 6

Bekijk alle vacatures op pagina 17

2

Respons

Assistent Controller

Actueel 3

Vondelpark Blowen en skaten mocht al; straks ook vrijen? Levenslang

voor moord op Sévèke

Opwinding over openbare seks

M Bankrover Voor T.

M ‘Ziek!’ Openbare seks

ARNHEM

was een bankoverval zijn manier van geld opnemen

Novum

in het Vondelpark roept negatieve reacties op

M Stadsdeel Oud-Zuid

vindt het een storm in een glas water

Maaike Boersma Myrthe Hilkens AMSTERDAM

‘Seks mag in Vondelpark’ kopte De Telegraaf eerder deze week. Dat staat volgens de krant in de voorlopige versie van de gebruiksnota van het Vondelpark. De lezer die chargeert zou aan de hand van de concepttekst inderdaad kunnen concluderen dat loslopende honden in het hoofdstedelijke strookje groen verboden zijn, maar dat cruisende homo’s er wel onbestraft mogen seksen.

Wie zich goed verstopt achter grote bomen mag best een beetje frunniken Pardon? Met name in de discussies op het world wide web, reageert het publiek heftig op het nieuws. Sommige forumleden op internet verheugen zich al op een carrière als potenrammer, anderen zien hierin de definitieve reden om te emigreren. Nadere bestudering van de kwestie parkseks toont echter een zeer genuanceerde waarheid. De onderbuik kan weer gewoon gaan slapen.

De bosjes in Ter verduidelijking. Een klein deel van de homoseksuelen glipt ‘s nachts de bosjes van Nederlandse parken in om elkaar daar aan orgasmen te helpen. Enkele hetero’s doen dat ook, in de beschutte duinen of met kriebelend gras onder de billen de liefde bedrijven. Zo lang dat uit het zicht van de medemens geschiedt en er derhalve van overlast geen sprake is, gedogen we dat. Tot hier dus niets nieuws onder de zon. ‘Een buurtbewoner belde me net om

HOLLANDSE HOOGTE

Vondelparkbezoekers klagen meer over frisbees en honden dan over cruisen.

te vertellen dat vooral Turkse vrouwen in de jaren zestig door het Vondelpark scharrelden op zoek naar nachtelijke avonturen’, vertelt woordvoerster Henriëtte van Oosterzee van het stadsdeel Oud-Zuid. ‘Tegenwoordig weten we dat met name homo’s seks hebben in het park. Tot op heden bereikten ons daarover geen of nauwelijks klachten. Ze ontmoeten elkaar ‘s nachts en doen het op plekken waar ze niet gezien worden.’ Bij het opstellen van een nieuwe gebruiksnota voor het park, spreekt de gemeente gewoontegetrouw met allerlei betrokken partijen. Van de vuinisman tot de politieagent. Waar wringt de schoen? Welke conflicten behoeven extra aandacht? Uit de meest recente rondgang bleek dat er veel geklaagd wordt over bijvoorbeeld geluidsoverlast en loslopende honden op het fietspad. Cruisers beroeren de Vondelparkganger daarentegen niet. Daarom besloot het stadsdeel in

de plannen voor handhaving geen nadruk te leggen op de seksende heren, maar op zaken waarover onvrede heerst. ‘Dat betekent niet dat iedereen nu mag vrijen in het park’, corrigeert Oosterzee de ontstane beeldvorming. ‘Overdag willen wij niet dat er mensen seks hebben daar. Overlast van frisbeeënde jongeren pakken we aan, net zo goed als hinderlijk gedrag van cruisers in een speeltuin. We zeggen alleen dat we ‘s nachts niet expliciet

op de herenliefde gaan handhaven.’ Met andere woorden, wie zich goed verstopt achter grote bomen daarbij geholpen door het duister van de nacht, mag daar best een beetje aan vriend of vriendin frunniken. Overdag, in het zicht van anderen, rust daarop nog steeds een absoluut taboe. Er verandert dus helemaal niks. Nou ja, bijna niets. De gemeente plaatst meer prullenbakken in het park, dus condooms hoeven het milieu niet langer te belasten. P

Marcel T. is vrijdag veroordeeld tot een levenslange celstraf voor de moord op Louis Sévèke. Op grond van T.’s bekentenis acht de rechtbank in Arnhem bewezen dat de 39jarige Rotterdammer de activist op 15 november 2005 in het centrum van Nijmegen met twee kogels neerschoot. ‘Van een enigszins te bevatten motief voor de moord is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake. Dat maakt het zo mogelijk nog erger’, zei de rechter. De Rotterdammer T. had twee weken geleden gezegd dat hij ‘veel te ver’ was gegaan met de moord. Toch kon hij niet uitsluiten ooit weer in de fout te gaan. Ook de reeks aanslagen en overvallen waarvoor T. terechtstond, zijn volgens de rechters het werk van de Rotterdammer, die ook voor deze feiten de verantwoordelijkheid op zich heeft genomen. T. was bovendien verantwoordelijk voor brandstichting bij olieconcern BP en de bank Credit Lyonnais in 1994 en 1995. Ook was hij betrokken bij aanslagen op Banque Paribas en BASF in Arnhem in 1996. ‘Voor T. waren de bankovervallen een gewone manier van geld opnemen. Hij ging daarbij volkomen voorbij aan het feit dat dergelijke overvallen een enorm traumatische ervaring voor de betrokkenen zijn’, zei de rechter. T., die een zwervend bestaan leidde, hield Sévèke al met al mede verantwoordelijk voor de tegenslagen in zijn leven, en besloot hem te vermoorden. Volgens de Rotterdammer was Sévèke de spil achter een hetze die in de Nijmeegde krakerssecene tegen hem werd gevoerd. Marcel T. kon vorig jaar in Barcelona worden aangehouden nadat een autobiografisch document van hem was gevonden in een opslagbox. P

Nieuwe kennis is niet alleen interessant voor wetenschappers René Kahn, hoogleraar Psychiatrie

COLOFON De Pers op Zaterdag is een uitgave van Mountain Media BV ... Uitgever Gert Jan Laurman Hoofdredacteur Alain van der Horst Art Director Liesbeth Melkert Redactie Tisha Eetgerink, Anna van der Gaag, Myrthe Hilkens, Jerry Huinder, Mans Kuipers, Derk Reneman, Marius Roos, Britt Stubbe, Robert Vuijsje, Pamela Wilhelmus, Judith Zilversmit Distributie Dick van Geemen Commercieel directeur Hans Blom a.i. Finance Ruud Swart Internet Rik Nizet Ontwerp Cases i Associates Druk Heider Druck GmbH Directie Cornelis van den Berg ... De Pers op Zaterdag is de weekendeditie van Dagblad De Pers, een onafhankelijke, gratis kwaliteitskrant die circa 290 keer per jaar verschijnt. De Pers op Zaterdag is verkrijgbaar in winkels, in de horeca en op vele andere locaties. Ontvangt u De Pers op Zaterdag thuis en heeft u klachten over de bezorging? Bel: 0900-0708 of kijk op www.bezorgingdepers.nl. Aanmelden als bezorger kan op twee manieren: 0900-INTERLANDEN (0900-4683752) of www.bezorgingdepers.nl. Ontvangt u De Pers op Zaterdag in uw winkel en heeft u klachten over de bezorging? Bel: 020-3460530 (bereikbaar van 8.00 tot 11.00 uur) of stuur een e-mail naar [email protected] Reageren? Dat kan via [email protected]

Werken bij het UMC Utrecht is bezig zijn met vernieuwing en verbetering. Kennis delen is daarin enorm belangrijk. Onze onderzoekers doen dat niet alleen met andere wetenschappers, maar ook met het publiek. Bijvoorbeeld door bestsellers te schrijven. Meer over onze manier van werken, vacatures en Werknieuws-filmpjes vindt u op werkenbijUMCUtrecht.nl. Begrip kweken. René Kahn, hoogleraar Psychiatrie UMC Utrecht: “Voor veel mensen is het ‘nieuws’ dat hersenen en afwijkend gedrag iets met elkaar te maken hebben. Met mijn boeken wil ik meer begrip kweken voor mensen met een haperende geest. Tegelijkertijd maak je het nut van de wetenschap inzichtelijk voor het publiek.”

Wij proberen altijd beter te worden

4

Actueel

Bijzaken Mobieltjes in brand Een 37-jarige Chinese vrouw die door haar echtgenoot gedumpt werd, heeft wraak genomen door vierhonderd mobieltjes in de fik te steken. Het was de hele voorraad van het succesvolle telefoonbedrijf dat de vrouw samen met haar man bestierde. Dat meldt het Chinese staatspersbureau Xinhua. De schade bedroeg omgerekend 27.260 euro. De vrouw is gearresteerd wegens brandstichting.

Clintoncampagne Hoe het tij in Texas toch nog keerde

Hillary herrijst Amper een week geleden maakten de media zich handenwrijvend op voor de definitieve ondergang van de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton. Little did they know...

Margriet van der Linden AUSTIN, TEXAS

Yab Yum slaat terug Imagoschade en misgelopen inkomsten. De exploitant en de eigenaar van de begin dit jaar gesloten seksclub Yab Yum in Amsterdam stellen de gemeente hiervoor aansprakelijk. Ze willen een vergoeding voor de schade die de reputatie van de club heeft opgelopen en een vergoeding voor de gederfde inkomsten wegens de opgelegde sluiting. De rechter gebood Yab Yum de deuren te sluiten naar aanleiding van het vermoeden van criminele activiteiten. Gaat de gemeente niet in op de eis van de seksclub, dan stapt Yab Yum zelf ook naar de rechter.

De week begon voor Clinton met een opwachting in het populaire satirische tv-programma Saturday Night Live. Actrice Amy Poehler speelt in een denkbeeldig tv-debat de rol van Hillary Clinton. De interviewers, acteurs, zijn in de sketch allemaal op de hand van Obama. In het gefingeerde debat: ‘Senator Clinton... Wie is de minister van Buitenlandse Zaken van Pakistan?’ Hillary probeert: ‘Ik geloof dat dat mister Pakinindan... Pakidander is?’ ‘Fout’, zegt de interviewer, ‘ze hebben daar even geen minister van Buitenlandse Zaken! Zelfde vraag voor senator Obama...Mister Obama, wie is de minister van Buitenlandse Zaken van Pakistan?’ Obama, die net een aantekening heeft gemaakt, kijkt op en zegt: ‘Die positie is, geloof ik, nog niet ingevuld.’ ‘Correct!’ zegt de interviewer en kijkt alsof er een bevredigende seksuele handeling heeft plaatsgevonden. Aan het einde van de show staat de echte Hillary Clinton naast de actrice: ‘ Voor iedereen, maar speciaal

voor de mensen in Vermont, Rhode Island, Ohio en Texas: dit is Saturday Night Live!’ De volgende dag wijst Clinton journalisten op het tv-fragment. Val nooit de media aan is een regel in het politieke spel. Inmiddels hebben honderden campagemedewerkers zich gemeld in de staat Texas. In Ohio, zo luidt het, heeft ze wel een kans, maar Texas is battleground. Voor iedere stem moet worden gevochten. In Texas, de Lone Star State, lag Hillary Clinton tot een maand geleden in de peilingen met dubbele cijfers voor, maar in de laatste peilingen ligt ze met procenten op Obama achter.

Bumperstickers Bij het hoofdkwartier van Clintoncampage in Austin, Texas lopen mensen af en aan. Bumperstickers voor auto’s, ‘Vote Hillary!’, raambiljetten, ‘Hillary for President!’, en verschillende Spaanstalige folders worden massaal uitgereikt. Het heeft geen zin te vragen of er twijfel is. Judy, een 67-jarige inwoonster van Austin die alle mensen als eerse opvangt, zegt: ‘Texas gaat de staat aan Hillary geven. We houden van mensen die doorzetten. Dit is Texas!’ Inmiddels is de ‘3 AM’-spot van Hillary op tv, die gericht is op het veiligheidsgevoel van mensen. In de eerste shots liggen Amerikanen lek-

Niet te stoppen

Het ‘nationale geweten’, zoals Jan Pronk wordt genoemd, had voorzitter van de PvdA willen worden om de partij van de ondergang te redden. Maar hij werd het niet. Als troostprijs mocht hij van Lilianne Ploumen, die het wel werd, het verkiezingsprogram voor de Europese verkiezingen in 2009 schrijven. Maar het is Pronk niet genoeg. ‘We hebben natuurlijk straks wel een lijsttrekker nodig die van wanten weet’, zei de mastodont in een interview met Het Gesprek. Dikke kans dat hij zich kandideert.

‘Texas gaat de staat aan Hillary geven. Wij houden van doorzetters’ Hillary gaat in de aanval, heet het de volgende dag. Asscociated Press meldt dat een ‘hooggeplaatste campagnemedewerker’ van Barack Obama in een memo aan een Canadese diplomaat heeft laten weten dat Obama’s uitspraken over Nafta (het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag) politieke strategie zijn, en dat het in de praktijk anders ligt. Dit vrijhandelsverdrag is een kroonjuweel uit het (Bill) Clintontijdperk. En er is veel kritiek op, vooral in industriële staten waar veel werkgelegenheid verloren is gegaan, zoals Ohio: daar geven veel mensen de schuld aan die verdomde Nafta-afspraak. Obama heeft er in Ohio nogal fel op gehamerd. ‘Dit is waar ik het al maanden over heb’, zegt Hillary Clinton, ‘mooie woorden, maar wat betekenen ze in de praktijk?’

De campage wordt nu echt smerig, oordelen de media unaniem, met inmiddels de kanttekening dat de ‘honeymoon’ van Obama misschien ook wel ten einde is. ‘Jaahaa’, zegt een tv-anchorman van NBC in zijn uitzending, ‘ en wat te denken van de banden die Obama kennelijk heeft met die corrupte zakenman in Chicago... Het lijken de dagen van Bill Clinton wel!’

Schorre cheerleader ’s Avonds is Hillary Clinton in Texas. In een sporthal even buiten het centrum van Austin spreekt ze voor het laatst haar aanhangers toe. Op de tribune zitten veel Hispanics en oudere vrouwen. De warming-up wordt gedaan door een schorre cheerleader: ‘When I say Hil-la-ry! You say?’ ‘PRE-SI-DENT!’ schreeuwt de tribune. Hillary’s music-tape, met Sting’s Everything she does is magic, is dan al talloze keren gedraaid. Dan komt ze eindelijk op, met in haar kielzog dochter Chelsea en acteur Ted – Cheers – Danson. Echtgenoot Bill is er al een tijdje niet meer bij. Ze voeren campagne voor hetzelfde doel, maar los van elkaar. Bill moeten we in de luwte houden, zegt het campagneteam sinds de verkiezing in South Carolina – omdat hij het publiek herinnert aan ‘old politics’. ‘Ze kan makkelijk zonder hem’, zegt Lola Rodriguez op de tribune, ‘ze is veel leuker zo, met haar dochter.’ Hillary is, voor haar doen, redelijk relaxed. Ze spreekt niet langer vanaf papier, wat ze tot nu toe deed, en waardoor het leek alsof ze college gaf. Het publiek reageert ook beter, vooral als ze – in de universiteitsstad Austin – zegt dat studenten niet voor de rest van hun leven aan een studieschuld vast moeten zitten, maar dat ze dat terug kunnen verdienen door tijdelijk een maatschappelijk relevante baan te hebben. ‘Joehoe!’ schreeuwt Lola, ‘I hope my daughter diggs this, she’s Obama.’ Na een half uur ‘conversation’ zoals Hillary het noemt, vertrekt ze. ‘Wat was ze goed, hè?’, zegt Judy op het hoofdkwartier de volgende dag, ‘we gaan winnen, echt.’ >>

REUTERS

Op Pad

Van zacht ei naar flamboyante lul

Waar is Dirie? Het ex-topmodel, schrijfster en VN-gezant Waris Dirie is vermist. De Somalische verdween dinsdagavond in Brussel, waar ze was voor het geven van een lezing naar aanleiding van internationale vrouwendag. Dirie is voor het laatst gezien bij een Sofitel hotel. Het hotel waar ze zich meldde was een ander hotel dan waar een reservering was gemaakt. Toen bleek dat er voor Dirie geen kamer gereserveerd was, ontstak ze in woede waarop de politie werd gewaarschuwd. Die nam haar mee, en sindsdien ontbreekt elk spoor.

ker te slapen terwijl wordt gezinspeeld op de groots mogelijke rampen. Dan de gaat de ‘Red-phone’ in het Witte Huis, en de vraag wordt gesteld: ‘Wie wil je dat de telefoon opneemt?’ In het laatste shot neemt in een donkere kamer in het schijnsel van een bureaulamp keurig gekapt en met een voorname bril Hillary Clinton te telefoon op. Dan de voice-over: ‘Hillary Clinton, ready on Day One.’ ‘Ik denk dat Amerikanen een president willen die om drie uur ’s nachts het juiste oordeel heeft’, zegt Barack Obama in een reactie op de tv-spot en zinspelend op Clintons ondersteuning van de aanval op Irak. De Amerikaanse nieuwszender en tv-commentatoren concluderen hierna dat Clinton de angstkaart speelt – in een ultieme poging de kiezers naar zich toe te trekken. Veel waardering krijgt het niet in een land dat terroristische aanvallen aan den lijve heeft ondervonden.

Myrthe Hilkens

„

Lieve Ernie, Normaal gesproken bemoei ik mij niet met voetbalzaken. Hoewel ik NAC trouw support, vroeger in het stadion en nu op afstand, reikt mijn kennis amper verder dan de lengte van mijn kleine teen. Vandaag maak ik desalniettemin een uitzondering. Op internationale vrouwendag vier ik mijn recht om met de mannen mee te lallen over voetbal. Ik begrijp dat jouw vrouw van dat recht ook graag gebruikmaakt, dus je neemt het mij vast niet kwalijk. Ach Ernie. De Parel van het Zuiden staat op de derde plaats in de eredivisie. Vanavond spelen

‘we’ uit tegen Heerenveen. Als NAC daar weet te winnen, ik kruis mijn vingers, en Ajax morgen van PSV verliest, dan staan de jongens uit Breda zelfs op een gedeelde tweede plaats met Ajax. En net nu zit ik zonder seizoenkaart thuis. Na de avonturen van NAC onder leiding van Ton Lokhoff en later Cees Lok, die eindigden op de grasmat van Volendam, gooide ik mijn kaart in de ring. Onder jouw bezielende leiding, Ernie, lukte het de palingrokers om de nacompetitie te spelen. Uiteindelijk schakelde NAC jullie uit en bleef de Brabanders een degradatie bespaard. Zat ik daar op de tribune te juichen, tussen de Jantjes Smit en Nick en Simonsen. En juichen om wat? Omdat NAC net niet de slechtste van allemaal bleek, joehoe. Nee, dan doe jij het stukken beter. Dan boffen wij maar dat je Volendam inruilde voor Breda. Oké, liefhebbers klagen omdat de jongens in deze competitie ‘weinig attractief’ spelen, maar ze slepen wel punten binnen. Een trouwe supporter die ik net nog sprak, hij is Indisch, net als je vrouw, zegt het zo: ‘In het stadion vieren we feest omdat we zo hoog staan, maar het spel is soms niet om aan te zien. Dan zit je op de tribune en vraag je

jezelf na vijftig minuten af wat je daar in godsnaam doet. Zelfs al staan we dan voor, de applausjes zijn mager. Elke keer verlaat je een wedstrijd met een net-niet-gevoel.’ Moeilijk man, voetbal. Een bal is rond, de buitenspelregels helder, je mag geen overtredingen maken en homoseksualiteit bestaat niet in de kleedkamers. Tot daar volg ik alles, maar dan… Tonen de bonkige heren zich ware kunstenaars aan de bal, dan moeten ze leren effectiever samen te werken. Niet altijd voor een eigen actie gaan noemen jullie dat, toch? Spelen ze effectief, want ze winnen, maar weinig sexy, is het ook niet goed. Staat er een trainer langs de zijlijn die punten haalt, dan komt dat ‘omdat z’n assistenten van wanten weten’, en wordt het contract met jou dus aan het einde van het seizoen niet verlengd. Echt, Ernie, in de businessunit van NAC klinken de analyses ongeveer zo. Niet jij, maar je partners in het gras Vlemmings en Karelse zijn het geheime wapen van geel met zwart. Als dat klopt, waarom benoemen ze Robert Maaskant dan tot nieuwe coach? Dan lijkt het toch logischer dat ze een van je assistenten trainer maken? Of is dit een typische vrouw-die-het-niet-begrepen-heeft

redenatie? In de kroeg noemen ze Maaskant ‘een flamboyante lul’, jou vinden ze een zachtgekookt ei. Misschien moet je dat imago eens aan de toog proberen bij te schaven. Je komt schijnbaar te weinig in het café. ‘Tis ginne Bourgondiër’, zeggen ze over je. De kritiek op Lokhoff destijds was overigens dat hij eens wat minder moest pilsen en wat meer moest coachen. Met andere woorden, ook weer niet te Bourgondisch alsjeblieft. Snap je dat ik er niks meer van snap, Ernie? In de studio bij Van Gelder, Mulder en Borst zat je er wat stilletjes bij vorige week zondag. Zelfs toen ‘Hugo’ je na afloop min of meer een slappe zak noemde, dat verhaal gaat, kwam je niet verder dan ‘zo ben ik nu eenmaal’. Eerst vond ik dat beroerd, nu niet meer. Gewoon jezelf blijven in een wereld waarin alle ogen over je schouder meekijken en elk zijn eigen mening vormt, lijkt me geen sinecure. Net zo min als NAC Breda naar de top vijf van de eredivisie tillen. Deze vrouw zonder verstand van voetbalzaken vond het een genoegen. Bedankt, meneer Brandts.

Actueel 5

Verkiezingsdag is in Texas dan al bijna vier uur aan de gang. De Austin American Statesman, de popuairste krant van Austin, heeft nog maar weer eens geschreven waarom Obama hun kandidaat is. ‘Endorsement’ heet dat. Lezers kunnen ook nog eens lezen waar ze die dag kunnen stemmen. In de ‘Barton Hills Elementary School’, een basisschool net buiten het centrum van Austin, staan vanaf zeven uur ’s ochtends al rijen voor het stemlokaal.

Joelende vrijwilligers Buiten staan aanhangers van de verschillende kandidaten – binnen is wettelijk verboden. Vanaf het hoofdkwar-tier wordt om elf uur gezegd dat er extra mensen naartoe moeten, omdat CNN en de plaatselijke afdeling van NBC er live staan. Het werkt, de tv-verslaggevers staan precies voor de joelende vrijwilligers met spandoeken. ‘Bewegen met die borden’, zegt Dana uit Georgia, ‘then we look very much alive.’ Hillary zal de uitslagen van de vier staten, Vermont, Rhode Island, Ohio en Texas, in Ohio volgen. Alle campagnemedewerkers gaan dat ’s avonds in Hill’s café in Austin doen. Vanaf negen uur is het zover. In de tuin van het café-restaurant staan campagneteam, medewerkers, vrijwilliger en cameraploegen bij elkaar. Eten en drinken zijn gratis – waar denk je dat al dat geld naast reizen, tv-spots en stickers naartoe gaat?

Een bijzondere gast Om uur of negen zegt CNN dat Hillary Ohio heeft gewonnen. Oorverdovend gejuich in Hill’s Garden. Ann Lewis, een van de topmensen uit het campagneteam, grijpt de microfoon: ‘Tot nu toe is het een fantastische avond, maar het wordt nog mooier!’ Weer gejoel. Op het grote plasmascherm toont CNN de vorderingen in Texas. Hillary lag achter, maar het tij is gekeerd, al ruim een uur staat ze, miniem, maar toch, voor Obama. Ann Lewis springt nog maar eens op het podium: ‘We got calls, things are looking good here in Texas! En even tussen ons: er komt zometeen een heel bijzondere gast!’ Even voor middernacht op het plasmascherm: ‘CNN Projection: Clinton wins Texas’. ‘HIL-LA-RY!’ klinkt het ooverdovend. Even later wandelt een lange, grijze man naar het podium. ‘Kom eens allemaal dichtbij me staan’, zegt hij. Het campagneteam kruipt op Bill Clintons lip. ‘You know...’ zegt hij, ‘ze is een vechter... and I know! Thank ya’all!’ P Hillary Clinton op campagne in Dallas, Texas, op 4 maart.

Weerbericht Nederland

REUTERS

Van Dale geeft antwoord

Zaterdag

Zondag

Gedurende de dag neemt de wind toe. Aan het begin van de middag staat er een matige tot vrij krachtige zuidwestenwind, maar aan het eind van de middag is aan zee de wind toegenomen tot een krachtige wind(6 Bft). Het gaat van het noordwesten uit regenen. De temperatuur loopt op tot zo\’n 10 graden.

Morgen is de wind afgenomen tot een zwakke tot matige wind. Dan kan er ook een flinke bak regen vallen. De gehele dag valt er neerslag, in de avond en nacht neemt de kans op neerslag pas af. In het zuiden loopt het kwik op tot 9 graden en in het noorden tot 8 graden.

Brabants Als iets in Brabant eigenlijk om acht uur moet beginnen, begint het steevast iets later. En er is dan altijd wel iemand die ‘Brabants ketierke’ (Brabants kwartiertje) roept, om daarmee aan te geven dat het gebruikelijk is om in Brabant later te beginnen. Voor de laatkomers is het ook een gemakkelijk excuus. Toch is het niet waarschijnlijk dat Brabanders vaker te laat komen dan mensen uit andere regio’s. Bijna elk evenement, in elke regio, begint iets later dan het geplande aanvangstijdstip. Maar het is dan weer niet zo, dat men in die andere regio’s van bijvoorbeeld een Limburgs kwartiertje of een Gelders kwartiertje spreekt. Het ‘Brabants ketierke’ is dus eigenlijk geen Brabants begrip, maar wel een Brabantse uitdrukking.

Tijdelijke wijzigingen ov: GEWIJZIGD TREINVERKEER:

GEWIJZIGD BUSVERKEER:

Schiphol • 8 op 9 mrt Amsterdam C-Schiphol • 9 mrt Hoorn-Alkmaar • 9 mrt Amersfoort-Deventer • 9 mrt ‘s-Hertogenbosch-Eindhoven • 9 mrt Leeuwarden-Groningen • 8 en 9 mrt Arriva

Amsterdam Werkzaamheden Leidseplein GVB-lijnen 351, 352, 353, 354, 356 en 358. Connexxionlijnen 142, 144, 145, 170, 172, 197, n70, n72, n97, 370. Halte Leidseplein vervallen.

Enschede Wegwerkzaamheden Connexxionlijnen 6, 60, 61 en 62. Halten Van Lochemstraat, Sint Jozefskerk, Rozenstraat en Oosterstraat vervallen. Blaricum Wegwerkzaamheden Connexxionlijn 117. Halte Boekweitakker vervallen.

‘Balkenbrij’ is evenmin een typisch Brabants begrip. Balkenbrij bestaat uit vlees van een varkenskop en ander vleesafval, bloed en vet, gekookt met boekweitmeel, krenten en rozijnen. Het woord is ontstaan uit de Middelnederlandse woorden ‘gebalchte’ (darmen, pens) en ‘balch’ (buik). Van oorsprong schijnt balkenbrij een Gelderse ‘lekkernij’ te zijn, maar toch spreekt men juist ook van ‘Brabantse balkenbrij’. Die wijkt qua samenstelling niet echt af van balkenbrij die niet Brabants genoemd wordt. Het is waarschijnlijk zo, dat de toevoeging Brabants aan het ‘ketierke’ en aan de balkenbrij, en aan diverse andere dingen (Brabantse frikadel, Brabantse soep, Brabantse koffietafel, enz.) meer taalfranje dan iets anders is.

Groningen Wegwerkzaamheden Arrivalijnen 9, 22, 73, 76. Halte Bornholmstraat/Stockholmstraat richting Centraal Station vervallen. Apeldoorn Wegwerkzaamheden Veolialijnen 5, 10 , 90s, 96, 102s, 104. Halte Oranjepark/Kerklaan alleen richting busstation NS vervallen.

Cultuurtoeristische Van Dale

6

Respons

B.V. Zeehavenbedrĳf Dordrecht (ZHD) is een zelfstandig, particulier stuwadoorsbedrĳf en bestaat als familiebedrĳf al 40 jaar. ZHD heeft eigen terminals in Dordrecht en Moerdĳk; daarnaast is het met zelfvarende drĳfkranen ook in Rotterdam actief. ZHD is specialist in bulkverwerking, stukgoed, staalproducten & coils, opslag en terreingerelateerde projecten. Inmiddels behoort ook de overslag van containers tot de kernactiviteiten van ZHD. Met behulp van een modern (mobiel) kranenpark kunnen de stuwadoorsdiensten ook op de terminal van de klant worden verricht. ZHD heeft in de afgelopen jaren een gestage groei doorgemaakt en beschikt over ambitieuze toekomstplannen. Voor de afdeling Financiën te Dordrecht zĳn wĳ op zoek naar een m/v

Controller proactief en met inzicht in bedrijfsprocessen De functie U bent verantwoordelĳk voor de afdeling Financiën & Administratie (twee directe medewerkers), waarbĳ u de behoefte van de organisatie vertaalt naar taken voor uw afdeling. Het samenstellen en analyseren van (financiële) managementinformatie vormt een belangrĳk onderdeel van uw functie. U benut hiertoe de reeds voorhanden informatiesystemen en treedt op als projectleider voor nieuw te implementeren systemen. Tevens bent u verantwoordelĳk voor het optimaliseren van de administratieve organisatie in brede zin. U werkt intensief samen met het management en de overige disciplines binnen ZHD, in het bĳzonder de afdelingen planning, commercie en materieelbeheer. U draagt bĳ aan de totstandkoming van de jaarrekening. Het waarnemen van taken binnen uw afdeling maakt eveneens deel uit van uw functie. U rapporteert aan de Financieel Directeur. Uw profiel U bent ervaren in de financiële operatie en u heeft goed inzicht in bedrĳfsprocessen. In uw stĳl van leidinggeven past het ruimte geven aan en bevorderen van de ontwikkeling van de u toevertrouwde medewerkers. U weet structuur aan te brengen in bedrĳfsprocessen, u hebt ervaring met het implementeren van automatiseringsprocessen en met het invullen van de behoefte aan managementinformatie. Vanzelfsprekend beschikt u over een goede kennis van boekhouden en salarisadministraties. Bĳ voorkeur heeft u werkervaring in een logistieke omgeving en affiniteit met wat er in en rondom de haven gebeurt. U hebt een heao (bedrĳfseconomie) diploma en beheerst de Nederlandse en Engelse taal. ZHD biedt Een uitdagende functie bĳ een ambitieus en sfeervol familiebedrĳf. Er is alle ruimte voor uw initiatief en persoonlĳke ontwikkeling. U werkt tussen mensen met passie voor hun vak, een no-nonsense mentaliteit en een open bedrĳfscultuur. U gaat werken bĳ een solide havenbedrĳf met een stabiele marktpositie. Wilt u met uw inzicht in bedrĳfsprocessen het verschil maken? U kunt direct reageren via onze website www.mercuriurval.com. De vacature staat vermeld onder ref.nr. 83814 of de zoekterm ‘Controller’. Voor meer informatie kunt u bellen met Natascha Visser of Doutzen Groothof, Recruiters bĳ Mercuri Urval, (033) 453 89 15 / (033) 453 89 18. Zie ook www.zhd.nl.

Nolet Distillery is een gerenommeerd familiebedrĳf en al sinds 1691 in Schiedam gevestigd. De onderneming neemt met “Ketel 1 Jenever” een vooraanstaande plaats in op de markt van binnenlands gedistilleerd. Daarnaast wordt “Ketel One Vodka” met groot succes naar vooral de Verenigde Staten en de rest van de wereld geëxporteerd. In Schiedam worden de authentieke producten van hoogwaardige kwaliteit geproduceerd en gebotteld. Kenmerkend zĳn het ambachtelĳke karakter gecombineerd met een technologisch geavanceerd productieproces. In Schiedam zĳn bĳ Nolet Distillery ruim 70 medewerkers actief. Voor onze productie zĳn wĳ op zoek naar een

Teamleider Drankenbereiding een kwaliteitsbewuste procesbeheerser in een “state of the art” werkomgeving De functie De afdeling Drankenbereiding is een onderdeel van de afdeling productie, waar gedistilleerde dranken voor binnen- en buitenlandse markten worden bereid, verpakt, opgeslagen en verstuurd. Samen met uw team van 3 operators bent u verantwoordelĳk voor het bereiden van de gedistilleerde dranken. Hiervoor staan zeer moderne, professionele systemen tot uw beschikking. Voor uw medewerkers bent u een coach. U zorgt voor de dagelĳkse aansturing en ziet erop toe dat er een evenwicht blĳft bestaan tussen ambachtelĳke en professionele productie. De werkzaamheden vinden plaats tĳdens kantooruren. Uw profiel U heeft 3 tot 5 jaar leidinggevende ervaring in een procesgestuurde productieomgeving. Uw werkstĳl kenmerkt zich door een hoog kwaliteits- en veiligheidsbewustzĳn. U bent in staat een team te binden, daarnaast weet u uw afdeling intern goed te vertegenwoordigen in verschillend werkoverleg. U heeft een relevante opleiding op minimaal mbo-niveau. Nolet Distillery biedt De kans om binnen een professionele, gezonde onderneming, met een exclusieve naam in de markt uw proceskennis toe te voegen. U werkt samen met een team enthousiaste en professionele operators en collega’s. Nolet Distillery biedt uitstekende primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden en als bedrĳf zekerheid en continuïteit. Voelt u zich aangetrokken tot deze uitdagende functie? Via onze website www.mercuriurval.com kunt u direct reageren. De vacature staat vermeld onder ref. nr. 83659 of onder zoekterm Nolet. Voor meer informatie bel Natalie Aubel (033) 453 89 23. Zie ook www.ketel1.nl. (Tevens zĳn wĳ namens Nolet Distillery op zoek naar Operators in de Bottelarĳ)

VDS Training Consultants B.V. gevestigd in Rotterdam, is sinds 1989 toonaangevend specialist in ontwikkeling van Human Capital. Door middel van op maat gesneden incompany trainingsprojecten richten zĳ zich op aantoonbare prestatieverbetering van medewerkers. Ook houden zĳ zich bezig met projecten op het gebied van verkoopverbetering, cultuurverandering, klanten servicegerichtheid en leiderschapsontwikkeling. Het bedrĳf kenmerkt zich door hoge betrokkenheid, grote gedrevenheid, passie voor ontwikkeling en focus op impact in de samenwerking met succesvolle ondernemingen behorende tot de top 500 bedrĳven in Nederland. Ter versterking van verdere groei van de onderneming zĳn wĳ op zoek naar een (m/v)

Sales Consultant New Business commercieel gedreven teamworker in een kansrĳke groeimarkt De uitdaging Naast het verder ontwikkelen van het bestaande klantenplatform ben je verantwoordelĳk voor het actief verwerven van marktaandeel voor VDS binnen de commerciële dienstverlening. Je signaleert de behoeften aan competentieontwikkeling bĳ (potentiële) opdrachtgevers en vertaalt deze gezamenlĳk met de klant en VDS impact consultant in concrete en effectieve trainingsprogramma’s. Tĳdens het gehele traject werk je nauw samen binnen een intern klantenteam waarbĳ jĳ als linking pin fungeert. Je houdt de kwaliteit van de programma’s en het uiteindelĳke resultaat van het project nauwlettend in de gaten en bent het eerste aanspreekpunt voor de klant.

Jouw Profiel Je beschikt over een wo/hbo-opleiding, bĳ voorkeur in de richting economie, organisatiekunde of bedrĳfskunde. Enkele jaren succesvolle commerciële ervaring in consultative selling, het liefst opgedaan binnen het werkgebied van trainingen, een HR gerelateerde dienstverlening en/of organisatieontwikkeling. Je bent een bevlogen communicator die inspireert en mobiliseert. Je bent betrokken bĳ je klanten, voelt je probleemeigenaar en bent proactief en ondernemend. Nederland is je werkterrein en je woont op bereisbare afstand van Rotterdam of bent bereid te verhuizen.

VDS biedt Een uitdagende functie binnen een jong en ambitieus bedrĳf met groeipotentieel. Je krĳgt veel ruimte voor eigen inbreng en ondernemerschap en je kunt samen met je collega’s actief een bĳdrage leveren aan de groei en verdere professionalisering van de onderneming. De communicatielĳnen zĳn kort en je werkt in een inspirerende en dynamische omgeving waar persoonlĳke groei en ontwikkeling centraal staan. Er is veel aandacht voor het individu, maar teamwork staat voorop. Een uitstekend arbeidsvoorwaardenpakket inclusief een variabel pakket op maat.

Geïnteresseerd? Solliciteer dan via onze website www.mercuriurval.com. De vacature staat vermeld onder ref.nr. 83650 of de zoekterm ‘Sales Consultant New Business’. Voor meer informatie bel Nina Mulder, Mercuri Urval, tel (033) 453 89 14. Zie ook www.vds.nl.

Sport 7

Voetbal De jonge jaren van een superspits

Toen Klaas-Jan een spitsje was M PSV’er Zondag speelt Huntelaar tegen zijn oude club als Ajacied M Oud-trainer: ‘Hij was

toen al de ideale prof’ Iwan Tol AMSTERDAM

Hij werd in 2001 nog niet ‘De Hunter’ genoemd en evenmin zwierven tientallen verliefde pubermeisjes rond het veld van De Herdgang, het trainingscomplex van PSV. Anno 2001 was Klaas Jan Huntelaar bovenal een bescheiden, grappig ventje, met vettig piekhaar en twee voortanden die een beetje uitstaken. Op een filmpje op You Tube (waarop hij ook schuchter ‘nee’ antwoord op de vraag of hij een vriendin heeft) zijn beelden te zien van een jonge Huntelaar in het shirt van PSV. Zijn soepele bewegingen verraden dat we hier met een topvoetballer in spe te maken hebben, alleen het fysiek ontbreekt nog; dat is slechts een kwestie van tijd. Die tijd krijgt hij niet bij PSV. In de voorhoede moet hij concurreren met Mateja Kezman, Arnold Bruggink en Jan Vennegoor of Hesselink. Slechts één keer komt hij in actie voor PSV, op 23 november 2002, in een met 3-0 gewonnen duel met RBC.

Ambitieus mannetje Dat Huntelaar vervolgens voor een verhuur aan De Graafschap kiest, om in de luwte van de Eerste Divisie aan speelminuten te komen, ligt geheel in de lijn van zijn karakter, zegt Ernest Faber, destijds verdediger van PSV. ‘Klaas Jan was een ambitieus mannetje,’ zegt hij. ‘Hij wist precies

Sport

Clinic Johan Faber

„

Raemon Sluiter en John van Lottum zijn voor zichzelf begonnen. Tennissen deden ze natuurlijk ook voor zichzelf, maar nu ze daarmee zijn gestopt, hebben ze de handen ineengeslagen onder de voor de hand liggende naam Sluiter+van Lottum. Sluiter+van Lottum organiseert (of is het ‘organiseren’?) onder meer tennisweekenden, tenniskampen en tennisreizen. En natuurlijk clinics. Van de website sluitervanlottum.nl: ‘Raemon en John dagen jullie graag uit voor een potje op hoog niveau, maar net zo lief geven zij jullie de tips en adviezen die jullie helpen om weer een stapje te maken op de tennisladder.’

wat hij wilde. Geld was niet belangrijk voor hem, anders was hij wel bij PSV gebleven. Hij vond dat hij stilstond in zijn ontwikkeling bij PSV. Zijn primaire belang was dat hij weer aan spelen zou toekomen.’ Ook Willy van der Kuylen, toen jeugdtrainer bij PSV, herinnert zich de gedrevenheid bij het jonge talent. Dat hij Huntelaar nooit hoefde op te dragen de pylonen mee te nemen naar het veld, zegt ook iets over zijn

‘Sommige jongens moet je aanduwen. Klaas Jan niet. Die moest ik eerder afremmen’ karakter, vindt hij. ‘Sommige jongens moet je aanduwen. Klaas Jan niet. Die moest ik eerder afremmen.’ Wanneer Van der Kuylen naar het trainingsveld liep, zag hij in de verte meestal al een jongetje dat bezig was met afwerken op het doel. ‘Dat was Klaas Jan, bezig met wat hij noemde “het aanscherpen van het killersinstinct”. Hij besefte heel goed dat het in het topvoetbal om fracties van seconden gaat. Door veel te oefenen op het afwerken wilde hij dat automatisme voor het doel aanleren. Hij was toen al een ideale prof.’ Al in de jeugd beschikte de Achterhoeker over de onderdelen die een spits moet beheersen: techniek, inzicht en scorend vermogen. Faber was als verdediger gepokt en gemazeld bij PSV, maar herinnert zich de duels op de training met Huntelaar maar al te goed. ‘Het is dat hij fysiek de mindere was, anders kon je het verdomd lastig tegen hem hebben. Dat neusje voor de goal had hij toen al. En hij vroeg geregeld om tips.

Goed idee, zo’n clinic. Allicht leuker voor een bedrijf dan een bowlingavond bij Knijn. De voormalige vedette laat zien hoe het moet, en de collega’s van de afdeling inkoop hebben een topmiddag. Ik zou ook liever tennissen met Sluiter+van Lottum of Alpe d’Huez beklimmen met Steven Rooks, dan mens-ergerje-nieten met de baas tijdens een verregend weekend in de Ardennen. De sportclinic is dé groeimarkt voor (ex-)topsporters. Van Hein Vergeer tot Hennie Kuiper, en van Aart Vierhouten tot Floris-Jan Bovelander, allemaal hebben ze een eigen clinic. Mensen die nog nooit één slag hebben geschaatst, gaan massaal de ijsbaan op en laten zich de fijne kneepjes van het pootje over bijbrengen door Bart Veldkamp. Talloze amateurfietsers rijden zich het snot voor ogen in de heuvels van Zuid-Limburg, onder aanvoering van Peter Winnen. Een bloeiende markt. De vraag is natuurlijk: steek je er wat van op? Van een hardloopclinic met Gerard Nijboer is me vooral bijgebleven dat Nijboer er nog precies zo jongensachtig uitzag als toen hij, een dikke 25 jaar daarvoor, in Athene Europees kampioen werd op de marathon. Betere reclame voor de duursport is er niet. Tijdens een spinning-clinic met Leontien van Moorsel voelde ik gedurende twee slopende minuten de pijn die Leontien voelde tijdens het rijden van het werelduurrecord

Hoe hij slimmer kon worden in duels en zo.’

Enorm gedreven Had hij dan helemaal geen mindere punten? ‘Jawel’, zegt Van der Kuylen. ‘Zijn startsnelheid liet te wensen over. Maar als ik hem nu zie spelen, dan is dat helemaal goed gekomen.’ In 2006 volgde Huntelaar aparte sprinttrainingen bij oud-atleet Troy Douglas om zijn snelheid op de eerste meters aan te scherpen. Van der Kuylen: ‘Dat bedoel ik nou met zijn gedrevenheid. Typisch Klaas Jan.’ Dat Huntelaar via De Graafschap, AGOVV en Heerenveen zou uitgroeien tot een befaamde spits, wekt bij Van der Kuylen geen verbazing. ‘Je moet haast wel blind zijn geweest om dat niet te zien’. Het werpt de vraag op of PSV hem niet te makkelijk heeft laten gaan. Een bedrijfsongevalletje, zogezegd. ‘Soms moet je het geluk hebben dat een trainer je de kans geeft’, zegt Van der Kuylen.’ Om wat voor reden ook was dat toen niet het geval. Maar linksom of rechtsom, een jongen als Huntelaar komt er altijd.’ En nog altijd is hij niet aan zijn top, meent Van der Kuylen. Ook Ajax is niet zijn plafond. ‘Dat niveau is hij ontgroeid. Klaas Jan is klaar voor de volgende stap in zijn carrière.’ P

– een nederig stemmende ervaring. Ten slotte herinner ik me de term ‘druk houden’ van een fietsclinic met Henk Lubberding. Op het erf van Lubberdings boerderij oefenden we het onderdeel ‘versnellen en afremmen’. Lubberding leerde ons hoe we tijdens het remmen door moesten trappen om de controle over het stuur niet te verliezen. ‘Druk houden’ op de pedalen, kortom. Het werd die dag een gevleugeld begrip. Ook tijdens het rondje over de Veluwe bleven we voortdurend druk houden. Met name in de afdeling van de Posbank. ‘Hoe doe ik het Henk?’ ‘Druk houden!’ ‘Een potje op hoog niveau’ tegen Sluiter+Van Lottum is een welkome aanvulling op het clinicaanbod. Als die twee zich maar een beetje inhouden, en je niet met 6-0, 6-0, 6-0 van de baan slaan. Ook voor andere sporten zijn er op clinic-gebied nog talloze mogelijkheden. Zo zou ik graag een keer in de ring staan met (niet tegen) Regilio Tuur, strafcorners nemen met Maartje Paumen, of de service oefenen met tafeltennisser Trinko Keen. Mijn droomclinic: een middag met Dennis Bergkamp. Fijn veld, zonnetje erop, schieten, aannemen, dat is alles wat ik wens. Dennis, waar ben je gebleven?

Dat neusje voor de goal had hij toen al

05

dagen

happen We tellen af tot de Europese Kampioensc internationale Zwemmen in Eindhoven! Hét grootste sportevenement dit jaar in Nederland.

Zorg dat je erbij bent!

Tickets en info:

www.ekzwemmen2008.nl

8

Achtergrond

Koortsgoud

In Tanzania verziekt de ongekend hoge goudprijs het land. Mijnwerkers geven hun steeds hogere loon uit aan drank en hoeren en verspreiden razendsnel hiv.

Sanne Groot Koerkamp

H

et is zaterdagavond en we zijn in een van de populairste clubs van Geita, Tanzania. De dansvloer en de bar zijn overdekt, het terras van plastic stoelen niet. Daar hangen gekleurde lampjes om de boel wat op te vrolijken. Achter de bar schijnt fel licht de ruimte in. Zo is het tiental mijnwerkers dat aan de toog hangt goed te zien. Ze hebben verweerde gezichten en hun handen vertonen de sporen van zwaar werk. Sommigen hebben een shirt aan met het logo van hun opdrachtgever AngloGold Ashanti, een van ’s werelds meest toonaangevende goudproducenten. Hun ellebogen leunen nonchalant op de houten bar terwijl ze naar een groepje meiden kijken dat zich staat uit te sloven op de donkere dansvloer. Barmedewerkers nemen de bestelling op vanachter een hekwerk van tralies. Voor de veiligheid, want door het razende tempo waarin hier wordt gezopen zullen de gasten, als de avond vordert, er wel niet gezelliger op worden. In een hoekje zitten een paar uitbundig opgemaakte jonge vrouwen. Hun rondingen zijn goed te zien in hun strakke lycra jurkjes. Mijnwerkers drentelen wat om hen heen. Een enkeling krijgt een kus. Het zijn ‘commercial sex workers’, zoals ze in deze regio worden genoemd, meisjes die in bars en guesthouses gehuurd kunnen worden voor seks. Het woord prostituee wordt niet graag gebruikt, omdat de meeste meisjes, die ’s nachts mijnwerkers ‘pleasen’, overdag gewoon een baan hebben. Het stigma prostituee zou hen geen eer aan doen, vinden de mensen in Geita. ‘Daarbij zou je dan de meeste meisjes prostituee kunnen noemen, zegt Kemmy (25), een drukke vrouw met een ondeugende lach en harde ogen. ‘Want bijna alle meisjes die ik ken, gaan hier weleens met een man naar bed voor een beetje geld.’

Gelukszoekers Geita is een stad in het noorden van Tanzania. Hier is de grootste goudmijn van het land gevestigd. Je komt er er niet gemakkelijk. Vanuit Mwanza, een stad 90 kilometer verderop, steek je met de boot een inham van het Victoriameer over. Vervolgens zit je minstens drie uur in een auto op een onverharde, stoffige weg. Als eerste val-

Prostituees springen handig in op het kortstondige ‘vrijgezellenbestaan’ van mijnwerkers

len de vele jonge mensen op in het stadje en daarna de ontelbare barretjes en guesthouses. Wie wil er nou in deze uithoek logeren, vroegen we ons af. Het antwoord was snel gevonden. De excessief gestegen goudprijs en een mijn die veel werkgelegenheid creëert heeft een zuigende werking op gelukszoekers. En mijnwerkers, die vaak zonder hun gezin komen, geven hun geld het liefst uit aan drank en hoeren, vertellen hulpverleners, commercial sex workers en mijnwerkers zelf. Het zijn hoogtijdagen voor de goudproducenten op deze wereld. Steeds minder investeerders vertrouwen de kelderende dollar en besluiten in waardevaste bodemschatten zoals goud te beleggen. De prijs van goud is sinds januari 1980 niet meer zo hoog geweest. Toen was het record 850 dollar. Sinds het laagterecord van 251,95 dollar in augustus 1999 is de prijs zelfs verviervoudigd. Voor een ounce goud betaal je nu bijna duizend dollar. Tanzania is een van de snelst opkomende goudproducenten van Afrika en na Zuid-Afrika en Ghana zelfs de grootste van het continent. Het Zuid-Afrikaanse AngloGold Ashanti opende in 2000 de Geita Goldmine. In 2006 werd er 308.000 ounce (een ounce is 31,1 gram) goud geproduceerd. Dat was 6 procent van AngloGold Ashanti’s totale productie. Op dit moment vinden de mijnwerkers zo’n 500 ounce per dag. De schatting is dat er nog de komende twintig jaar gegraven kan worden in Geita. AngloGold Ashanti heeft wereldwijd 22 mijnen en is, mede vanwege de omhooggestuwde vraagprijs, naarstig op zoek naar nieuwe vestigingsplekken, zoals in Congo.

Bodemschatten Afrika bezit (nog) veel van deze en andere steeds schaarser wordende bodemschatten. Dit komt het continent als nieuwe investeringsmogelijkheid ten goede. China, dat een grote vraag heeft naar goud, heeft de eerste stap al gezet door voor miljarden te investeren in onder meer de infrastructuur. En investeren loont, zo blijkt in Geita, dat zo’n tien jaar geleden nog zonder stromend water en elektriciteit zat. Sinds de komst van AngloGold Ashanti is het dorp uitgegroeid tot een stad. Woonden er eerst 30.000 mensen in het district, nu zijn dat er 120.000. Geita ‘ademt’ de goudmijn. Bijna tachtig procent van de inwoners is er op een of andere manier van afhankelijk. De levensstandaard is door de komst van de mijn voor velen omhoog geschoten. Iets wat niet onopgemerkt bleef in de rest van het land, waar bijna

veertig procent van de mensen onder de armoedegrens leeft. Inmiddels werken er meer dan 3300 mensen in de goudmijn. Daarnaast zijn er ook nog duizenden zogeheten small-scale miners die uit het hele land komen om zelf met een houweel op pad te gaan. Dit zijn vaak jongens die op jonge leeftijd van school zijn vertrokken om op zoek te gaan naar goud.

Kale vlakte We ontmoeten de directeur van de Geita Goldmine, Richard Le Sueur. Zijn kantoor heeft uitzicht op een kale vlakte waar alleen een paar grote machines op staan. Af en toe loopt er een mijnwerker voorbij: oranje pak, doorzichtige bril en een witte helm op zijn kop. De streng beveiligde mijn begint een paar honderd meter verderop. Volgens Le Sueur heeft de gestegen goudprijs directe invloed op zijn medewerkers. ‘De mijnwerkers zijn onderverdeeld in zeven groepen, salarisschalen zeg maar. Hun lonen zijn hoger dan het minimumloon dat de regering heeft bepaald. En zodra de goudprijs stijgt, krijgen ze er allemaal een bonus bovenop.’ We krijgen een korte rondleiding in een deel van de mijn. Zelfs in de afgesloten jeep moeten we een helm op, want zo zijn de regels. Stoppen om een paar foto’s te maken, is niet toegestaan. Een lang grindpad loopt naar een bijna duizend meter diepe groeve, waar de aarde soms donkerrood en lichtgeel kleurt. Goud is niet te zien. ‘Alleen een lichte schittering in een gesteente, af en toe’, zegt een medewerker. ‘We graven al het gesteente uit en dat wordt vervolgens uit elkaar gehakt en gezeefd’, legt hij uit. Er zijn nog twee van deze groeven. Maar die mogen we, evenals het productieproces, niet zien.

Veel testosteron Terug naar de club. Het loopt inmiddels tegen middernacht. De lichten zijn gedimd en de dansvloer staat vol. De sfeer is wat ruwer dan aan het begin van de avond. Aan de bar bereikt het testostertongehalte van de mannen het kookpunt. Ze loeren met lodderige ogen naar de meisjes aan de andere kant van de bar en slaan af en toe onhandig een arm om hen heen. De meisjes spelen het spel mee, maar weten ook: ‘Als hij meer wil moet hij betalen.’ Mijnwerker John (36, gefingeerde naam), een kleine man met een gekromde rug, kijkt geamuseerd toe terwijl zijn collega’s aggressief uw verslaggever proberen te versieren. John vertelt dat de gestegen goudprijs steeds

Ze verdienen veel geld en geven dat uit aan vrouwen en drank

Achtergrond

9

Kemmy is strikt gebleven: ‘Met mijn nieuwe vriend ben ik ook direct naar AMREF gegaan. Hij wilde zich wel laten testen. Dat doen we nu iedere drie maanden. We hebben samen een kindje. Daarom wil ik voorzichtig zijn met mijn lichaam. Of mijn vriend niet jaloers is dat ik weleens met andere mannen ga? Ja, natuurlijk. Maar hij werkt in Mwanza, aan de andere kant van het Victoriameer. Daar zijn ook genoeg mooie meiden. Mooier dan ik. Ik kan niet zien wat hij daar allemaal doet.’ Kemmy wil niet met zoveel woorden zeggen dat ze zelf een commercial sex worker is, maar ze weet wel haarfijn uit te leggen hoe het werkt. ‘Het ligt eraan hoeveel geld iemand heeft. Soms kost het een man 20.000 shilling (zo’n 20 dollar). Maar als iemand uit het buitenland komt, kan het ook zo honderd dollar kosten. Het ligt er ook aan wat ze willen: van achteren, oraal.’ Ze trekt een vies gezicht en schudt haar hoofd. ‘Sommige mannen willen gekke dingen. Af en toe willen ze je voor een hele week of een paar maanden. Als mannen lelijk zijn, betalen ze meer.’ En je gebruikt altijd condooms? ‘Ja, altijd. Niet iedereen trouwens. Sommige vrouwen zijn dom. Ze komen uit kleine dorpen en weten niets. Ontmoeten hier een man die alles voor hen betaald. Opeens zijn ze rijk. Dan denken ze alleen nog maar aan geld en niet meer aan hun lichaam.’ zijn. Landelijk ligt het cijfer tussen de 6 en de 9 procent. Pastory Sekule is projectmanager bij AMREF, de grootste Afrikaanse ontwikkelingsorganisatie. Hij leidt projecten ter bestrijding van hiv/aids in en rond de Tanzaniaanse mijnen. Volgens hem is er niet alleen in Geita een veel hoger aantal hiv-geïnfecteerden dan in de rest van het land, maar in alle plaatsen – zes in totaal – waar een goudmijn is gevestigd.

Seropositief

meer mannen naar Geita lokt. En hij beaamt wat zijn baas zei over de bonussen. ‘Hoeveel? We verdienen gewoon goed. Meestal werken we drie maanden en daarna hebben we een paar weken vrij. Je kunt je wel voorstellen wat al die mannen doen als ze hun vrouw drie maanden niet bij zich hebben, maar wel een pocket full of money’. De commercial sex workers springen handig in op het kortstondige ‘vrijgezellenbestaan’ van mijnwerkers met brandende flappen in hun zak. Hoeveel meisjes er precies bijverdienen met seks weet niemand. ‘Dat verschilt per maand.’ zegt John. ‘Of ik ook wel eens met zo’n meisje ga?’ Hij lacht. ‘Nee, ik drink in het weekend een biertje en daarna ga ik netjes naar mijn vrouw en twee kinderen. We zijn samen van Dar es Salaam naar hier verhuisd. Dus ze wonen vlakbij. Gelukkig.’ ‘Maar’, vervolgt hij, ‘ik zie wel hoe het anders gaat bij mijn collega’s. Ze verdienen veel geld en geven dat uit aan vrouwen en drank. Terwijl ze het beter in hun land en in hun gezin zouden kunnen stoppen. Hun vrouwen wonen vaak niet in de buurt en moeten in hun eentje zien rond te komen. Dat is triest. Hun mannen denken niet aan de toekomst. Ze hebben nauwelijks opleiding gehad en dus ook nooit geleerd na te denken, bijvoorbeeld over voorbehoedsmiddelen.’

Ook andere Afrikaanse landen kampen met extreem veel hiv-infecties waar goudwinning plaatsvindt. Volgens een rapport uit 2004 van the International Finance Corporation (IFC) van de World Bank Group blijkt een kwart tot de helft van alle mijnwerkers in Zuid-Afrika seropositief. In Botswana is een derde van alle diamantmijnmedewerkers geinfecteerd. Volgens cijfers van AngloGoldmine Ashanti heeft ‘maar’ 6,5 procent van de medewerkers in Geita de ziekte. Kanttekening: dat cijfer is gebaseerd op een onderzoek onder 123 mijnwerkers die zich vrijwillig meldden om zich te laten testen. Directeur Le Sueur zegt daarover: ‘Vorig jaar hebben inderdaad niet veel mijnwerkers zich laten testen. Ze waren bang hun baan kwijt te raken als ze geïnfecteerd bleken te zijn. Maar dit jaar hebben we nog meer gedaan aan voorlichting. Deze week zijn we weer van start gegaan met het testen van onze medewerkers. Dat kan gewoon bij ons op het terrein in mobiele posten. De animo blijkt al iets groter dan vorig jaar.’ Le Sueur onderstreept hoe belangrijk hij het vindt dat de mijnwerkers en de rest van de gemeenschap gezond zijn. ‘Dat is namelijk uiteindelijk ook goed voor ons bedrijf.’ Ook andere goudproducenten lijken in te zien dat massasterfte van werknemers door aids niet gezond is voor een bedrijf. De IFC stelde daarom een hiv/aidsgids op voor de mijnsector. En vorig jaar waarschuwde ze in een rapport dat hiv/aids tot een wisselende leiding, afnemende productiviteit en stijgende kosten kan leiden. Een voor de hand liggende conclusie natuurlijk, maar hiermee plaatst de IFC het probleem wel binnen een zakelijk kader, wat de urgentie voor de mijnsector om er iets aan te doen groter zal maken.

Geen condoom

Bling bling

Kemmy, die oorspronkelijk uit Rwanda komt en in de mijn als administratief medewerkster werkt, onkent in eerste instantie geld te verdienen met seks. Maar als ze zich even later probeert te verkopen aan de fotograaf (die beleefd weigert) wordt het duidelijk hoe bedreven en vasthoudend ze is als het om het versieren van mannen gaat. ‘Weet je wat het probleem hier in Geita is?’ zegt ze. ‘They all just fuck too much. Vooral aan het einde van de maand, als de mijnwerkers hun loon binnen hebben. Dan is het hier vreselijk druk. Uit alle dorpjes komen meisjes om met mijnwerkers naar bed te gaan. Het probleem is dat de mannen geen condoom om willen doen. En als je het eist, betalen ze minder. Daardoor is aids hier letterlijk een fucking disaster. Ik heb al zoveel vrienden en buren zien sterven aan de ziekte.’ In de Mwanza-regio, waar ook Geita ligt, is volgens ontwikkelingsorganisatie AMREF Flying Doctors aids verantwoordelijk voor 53 procent van de sterfte van jongeren tussen de 20 en de 29 jaar. Zo’n veertig procent van de commercial sex workers zou geinfecteerd

Een paar dagen na onze eerste ontmoeting in de club spreken we weer af met Kemmy. Zonder de drammerige jongens in de bar kunnen we rustiger praten. Het is tegen zessen als we samen naar een café rijden. De mijnwerkers in hun oranje pakken zijn net vrij. Ze hebben een hooghartige blik en een trage, zelfverzekerde tred. Het soort mannen die denken dat de wereld van hen is. Kort daarop zien we prachtig opgedirkte jonge vrouwen richting de stad lopen. Ze zijn op weg naar de mijnwerkers. Kemmy draagt vandaag veel bling bling en heeft een mobieltje in haar hand dat constant rinkelt en trilt. Ze kent veel meisjes die commercial sex worker zijn. ‘Veel meisjes die hier wonen, komen uit Oeganda, Kenia of Rwanda, zoals ik. Ik woon hier sinds 2004. Na een jaar kwam ik in aanraking met een mijnwerker. Ik was 21 jaar, hij 24. Ik werd verliefd op hem. Hij zei dat hij ook verliefd was op mij en me zou voorstellen aan zijn ouders. Voordat ik met hem naar bed ging wilde ik eerst dat we ons lieten testen bij het gezondheidscentrum van AMREF. Hij weigerde. Toen heb ik het uitgemaakt.’

JEROEN VAN LOON

Ze heeft maar weinig goeds over voor mannen die hier misbruik van maken. ‘Ik haat ze. Ze denken maar aan één ding en maken alles kapot. Ze verpesten het voor ons vrouwen.’

Gangsterblik De volgende dag zijn we in de Makongolo bar, een van de oudste cafés annex guesthouses van Geita. Het is er donker en de opzwepende, Afrikaanse muziek staat loeihard. Op een paar banken hangen de coolest guys in town: leren petje, baggy broek en gangsterblik. Boven zijn er 34 kamers die aan het einde van de maand, als de mijnwerkers hun loon binnen hebben, twee keer per dag vol zitten. ‘Hoeveel bars zoals deze er zijn in Geita? Ik schat een stuk of twintig’, zegt Mariam (32), een uitbundige vrouw die hier vrijwillig als health educator voor AMREF werkt. Ze moet mannen ervan overtuigen om, voordat ze seks hebben met één van de commercial sex workers, een condoom te gebruiken. Die zijn gratis verkrijgbaar achter de bar. ‘Soms is het lastig, want beneden beloven ze me misschien wel een condoom te gebruiken, maar eenmaal boven ben ik er natuurlijk niet bij.’ Mariam geeft een korte demonstratie van haar werk. Aan een paar meiden vertelt ze dat ze mannen moeten overhalen een voorbehoedsmiddel te gebruiken. En tegen de mannen roept ze: ‘Dont’t get sucked without a condom!’ De jongens in de ruimte lachen schamper. Als Mariam klaar is wordt de volumeknop weer op volle sterkte gezet. p

FEITEN & CIJFERS Tanzania ligt onder Kenia aan de oostkust van Afrika. Het land heeft 37.600.000 miljoen inwoners. Eind 2005 waren 1,4 miljoen mensen geinfecteerd met hiv/aids. Daaronder zijn 110.000 kinderen. De gemiddelde levensverwachting is 46 jaar. Met bijna 40 procent van de bevolking die onder de armoedegrens leeft, behoort het tot de armste landen ter wereld. Bron: AMREF en UNAIDS

Interview

10

Schrijver

Herman Brusselmans

‘Diepgang bestaat niet’ De beste schrijver van Nederland woont in Gent. Herman Brusselmans: ‘Ik zou ook best in Amerika kunnen wonen. Het probleem is dat ik me liever niet verplaats.’

CORNE VAN DER STELT

Robert Vuijsje

U

it het raam van café Aba-Jour, onder zijn woning in het centrum van Gent, ziet Herman Brusselmans een Chinees in een gondel door de gracht varen. Het is de Hong Kong-Chinees van het vegetarische restaurant bij de buren. Hij heeft een vloot van twee boten, waarmee van de zomer een gondeldienst wordt gestart. ‘Ik hoop dat hij de plomp in pleurt’, zegt Herman Brusselmans. ‘Ik ga alleszins niet in een gondel zitten, dat is een feit.’ Wanneer werd u de beste schrijver van Nederland? ‘Bij mijn eerste publicatie? De Mooie Jonge Oppergod van de Vlaamse Letteren noemde ik mezelf. Laat me eerlijk zijn: ik speel aan de top van de Tweede Klasse. De Eerste Klasse, dat zijn Reve en Hermans, strijdend om de eerste plaats. Ze zeggen dat Mulisch daar ook bij hoort, de Grote Drie, maar die vind ik minder.’ U noemt Nederlandse schrijvers, geen Belgische? ‘Er zijn meer Nederlandse schrijvers dan Belgische. Wij hebben de helft van het land. Negentig procent van Wallonië weet niets over Vlaanderen. In Brussel herkent niemand mij.’

Moet iedere schrijver denken dat hij de beste is? ‘Het is een soort zelfbescherming. Als je zelf al denkt dat het niet lukt, komt er niets van terecht. Wanneer ik aan de machine zit, denk ik weleens: wat een bullshit. Eigenlijk denk ik vaker: wat een bullshit, dan dat ik denk dat ik de beste ben. Als mijn vrouw ernaar kijkt, zij is fan van mijn werk, zegt ze: dit is het beste wat er te krijgen is in Vlaanderen. Je moet wel eens twijfelen, maar dan weet ik weer: ik ben De Straaljager van de Vlaamse Letteren.’ Is het een act? ‘Ik relativeer de literatuur. Ik maak iedere schrijver van grote naam belachelijk, inclusief mezelf. Dat is de manier waarop ik leef. Ik relativeer alles wat niet direct levensbedreigend is. Het is de enige manier om het leven op een niet depressieve manier te beleven.’ Verwacht u een Nobelprijs voor de Literatuur? ‘Het is toch een punt dat zo weinig van mijn werk is vertaald. Terwijl het geschikt zou zijn voor de Angelsaksische markt. Ik wacht zelfs nog op een prijs in Nederland of Vlaanderen. De enige die ik ooit ontving, was de Yangprijs, in 1984. Die moest ik delen met een dichteres. Yang was zo’n blad met meer redacteuren dan lezers, het bestaat ook niet meer. Voor andere prijzen heb ik nooit op een shortlist gestaan, ik ben nooit in de running geweest. ‘Wat moet ik doen? Een relatie of een vriendschap, daar kun je invloed op uitoefenen. Of je niveaupeil als voetballer, dan kun je meer trainen. Hier kan ik niets aan doen.

De humor wordt ondergewaardeerd bij prijzen. Waarom krijgen de Naked Gun-films nooit een Oscar? Het is een kunst om mensen te laten lachen. Dit jaar werden weer allemaal probleemfilms genomineerd. No Country For Old Men, of There Will Be Blood. Films met zogenaamde diepe personages. Een beeld van het diepere menselijke leven, wat volgens mij niet eens bestaat.’ Is Herman Brusselmans een goede naam voor een schrijver? ‘Ik vind van wel. Het is een echte machonaam. Het woord man komt er twee keer in voor, dat zie je niet vaak – en nog altijd heb ik last met vrouwen. In mijn studentijd heb ik gepubliceerd onder de naam G.H.L. Bustenhouwer. Je had toen op de Vlaamse televisie een man die Willy Lustenhouwer heette. Onder die naam kon ik de professoren afkatten in het universiteitsblad. Uiteindelijk komt toch iedereen er achter wie het is, je kunt beter onder je eigen naam schrijven.’ Verkoopt u meer in België of in Nederland? ‘Eerst was het zeventig procent in Vlaanderen, nu gaat het naar de fiftyfifty. De laatste tijd treed ik veel op in programma’s als De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman, dat stimuleert de verkoop.’ Zou u in Nederland kunnen wonen? ‘Ik denk dat ik het zou kunnen. Amsterdam vind ik leuk, en Rotterdam en Groningen en Utrecht en Arnhem. Ik

kom daar uitsluitend om iets te doen met mijn vak, ik ga niet naar Groningen op vakantie. Parijs vond ik een leuke stad. Rome vond ik minder, al kan dat ook komen doordat ik daar drie dagen plensregen had. Ik zou best in Amerika willen wonen, niet dat ik er ooit ben geweest. Het probleem is dat ik me liever niet verplaats. En mijn Engels is niet goed genoeg om me in Amerika uit te drukken zoals ik wil. ‘Laten we een van de twee wereldsteden nemen waar ik ooit ben geweest: Rome. Ik spreek geen Italiaans, dus hoeft het voor mij al niet meer. Het heeft niets met cultuur te maken, maar ik zou geen relatie kunnen hebben met een anderstalige vrouw. Ooit probeerde ik iets met een Siciliaans meisje uit Wallonië. Ik maakte een grapje, zoals je dat als jongen probeert bij een meisje. Het kwam niet over zoals ik het wilde. Ik heb niet de drang om nieuwe culturen te ontdekken, het interesseert me niet. Je kunt mij niet straffen door te zeggen dat ik drie weken het pand niet mag verlaten. Ik heb hier mijn literatuur, mijn vrouw, mijn hond en beneden het café. Meer heb ik niet nodig.’ Wat is een goed boek? ‘Ik moet me amuseren, dat is het enige criterium. Sommige mensen amuseren zich met de muziek van Frans Bauer. Dat zijn andere mensen dan ik ben. Ik neem ze niets kwalijk, zoals zij zich amuseren met die muziek, op dezelfde manier amuseer ik mij met de boeken van Saul Bellow, een van mijn idolen. Inhoud mag, het hoeft niet. Vroeger las ik de boeken van James Joyce, en Hamlet en King Lear.

Hoe bedenkt u de titels? ‘Het zijn vondsten die je ineens hebt. De titel heb ik altijd voordat ik aan het boek begin. Toen ik de titel De perfecte koppijn bedacht, had ik zelf koppijn. Ik zocht naar een adjectief dat daar niet mee samen ging. De enige titel waar ik spijt van heb, is De dollartekens in de ogen van Moeder Teresa. Die kwam helemaal niet voor in het boek. Het had moeten heten: De rockband, daar ging het over. ‘ Een van mijn best verkochte titels was Het mooie kotsende meisje. Jongens konden dat kopen voor hun meisje, die de vorige maand nog had gekotst. Mijn nieuwe boek heet Toos. Toos Nooitgeboren is een 23-jarig mokkeltje dat er erg sexy uitziet. Dat vind ik een mooie combinatie. Toos is een oubollige naam, die niet meer wordt gegeven aan jonge vrouwen. In België kennen ze die naam niet eens.’

In euro’s ben ik één keer miljonair. Geld rolt niet bij mij.

Bent u een volksschrijver? ‘Daarvoor is mijn potentiële publiek te klein. Van mijn boeken worden er gemiddeld 30.000 verkocht, dat is niet het hele volk. Bij mij lees je één zin en je denkt: yes! Of je denkt: wat is dit voor rotzooi? De eerste zin van De kus in de nacht luidt: ‘Ik heb alweer niks te melden en dat zal ik doen in een pagina of zeshonderd à zeshonderdvijftig, we zullen zien.’ Die humor snap je of je snapt het niet. ‘Met Tania, mijn vrouw, heb ik het er weleens over: hoe kan ik die 30.000 veranderen in 300.000? Ik las een boek van Saskia Noort, die verkoopt meer dan ik. Tania vroeg of ik niet ook zo kon schrijven. Ik kan het niet eens, zo slecht schrijven, het lukt me gewoon niet.

Interview 11

versieren, lukt het me nog? Nu doe ik dat niet meer, ik heb de liefde van mijn leven ontmoet. In het begin probeerde ik het nog wel, om te zien hoe ik in de markt lag – zonder tot actie over te gaan. Ik liep achter mijn lul aan, zonder mijn lul uit mijn broek te halen. Nu ben ik vijftig. Het heeft iets klefs als ik het probeer bij een meisje van vierentwintig. Ik kan letterlijk haar vader zijn. Vrouwen van mijn eigen leeftijd interesseren me niet. Er blijft niets over. ‘Tania zit in de mode, ze moet vaak op reis. Ze regelt voor mij afspraakjes met vrouwen, ze zorgt dat ik niet eenzaam hoef te zijn. Vorige week at ik met Lien van de Kelder, een actrice in de soap Thuis. Ze is verkozen tot de begeerlijkste vrouw van Vlaanderen. Lien verzorgt de presentatie van mijn nieuwe boek. Daarvoor zoek ik altijd lekkere wijven, dat is beter dan een duffe literatuurprofessor. Ik ging eten om haar beter te leren kennen, weetjewel. Om elf uur moest ze naar huis, de volgende dag moest ze om zes uur opstaan. Ik ben dan niet het type dat zegt: wil je nog een kopje koffie bij mij thuis, zodat ik met haar kan liggen fucken. Dat is het me allemaal niet waard.’ Wat is uw tactiek bij media-optredens? ‘Op het podium heeft iedereen een imago. Dat van mij is stuurs kijken, met dat lange haar, en op een droge manier dingen zeggen. Ik ben niet in de wieg gelegd voor optredens. Iedere keer denk ik dat ik het in mijn broek zal doen, maar dat ik het niet publiekelijk wil doen. Met een uitgestreken smoel lees ik op de lach geschreven teksten, op een toon alsof ik er liever niet wil zijn. Alsof ik liever thuis wil zijn.’ Wat vond u zo lekker aan de alcohol? ‘Niets. Ik wilde alleen altijd bezopen zijn. Het was mijn middel tegen de angstaanvallen. Ik wilde de cool guy zijn – wat mislukt als je van je barkruk lazert. Ik kwam in situaties terecht, het werd levensbedreigend.’ Bent u nog alcoholist? ‘Ze zeggen wel eens: neem één slok, voor de gezelligheid. Dat durf ik niet, ik ben bang dat ik weg ben. Eén glas interesseert me niet, ik wil een fles. Iedere middag zit ik koffie te drinken in dit café. Eigenlijk is het veel leuker om hier om twee uur ’s nachts aan de bar whisky te zitten zuipen.’ Wat is uw talent? ‘Ik weet niet waar het talent vandaan komt, in mijn fami-

CV Herman Brusselmans GEBOREN:

9 oktober 1957 te Hamme, België. VADERS- OF MOEDERSKIND:

Een moederskind. Mijn moeder was een fantastische vrouw. Mijn vader was een opvliegende, zenuwachtige man die niet van het leven kon genieten. Mijn moeder was zachtaardig en intelligent. In andere tijden had ze het ver geschopt, als ze niet in de veehandel van mijn vader had moeten werken. Helaas is ze maar 61 geworden. BESTE PLAN OM DE WERELD TE REDDEN:

Ik geloof dat het Plato was die zei: als iedereen in z’n eigen huis blijft, komt er geen oorlog. BEKIJKT EERST BIJ EEN VROUW:

Het gezicht. Het hele gezicht, de ogen worden zwaar overschat. HAD IN DE OORLOG GEDAAN:

In m’n broek gescheten. Het is makkelijk om te zeggen: ik was een verzetsheld geweest. Dat was ik helemaal niet geweest. LAATSTE KEER ZIEK GEMELD:

In 1992 heb ik een optreden in Zwolle afgezegd. Zo ziek door de regen naar Zwolle, dat ging niet.

Dat ging zogenaamd over de grote menselijke conflicten. Ik vind dat onzin. In King Lear zit geen diepgang, het gaat over een streven naar macht. ‘De mens is totaal ondiep. Diepgang bestaat niet. Een mens is dierlijk. Wanneer je een mens een tijdje geen eten geeft, wil hij nog maar één ding: eten. Daar zal hij alles voor over hebben. Ik ben meer geïnteresseerd in mijn hond, daar kijk ik graag naar. Hij ligt op de grond en ineens staat hij op een gaat een meter verder liggen. Waarom, vraag ik mij af. Meestal is het omdat daar meer zonneschijn is.’ Schrijft u iedere keer hetzelfde boek? ‘Mensen zeggen dat soms. Dan vraag ik: hoeveel boeken heb je van me gelezen? Zeggen ze: een of twee. Ik heb er achtenveertig! Het is totale bullshit. Ik kan tien keer twee boeken uit mijn oeuvre noemen die niets met elkaar te maken hebben. Ze zijn alleen geschreven door dezelfde persoon. ‘Een schrijver heeft één stijl, dat is waar. Gerard Reve schreef in verschillende boeken exact dezelfde zinnen op. Zoals: ‘Het leven wordt niet goedkoper, maar wel duurder’. Ik heb dat nooit gedaan. ‘Inhoud interesseert me niet, literatuur is voor mij vorm. Het kan ook komen doordat ik zwak ben in het opbouwen van spanning. Ik heb weleens geprobeerd om een detective te schrijven, het lukte niet. Ik schrijf recensies voor Playboy. Die recensies zijn voor mij ook literatuur. Ik lees de boeken wel, maar ze kunnen me niets schelen.’

lie zaten geen schrijvers. Mijn grootvader was een goede verteller. Ik kan over alles schrijven en ik heb de drang om het iedere dag te doen, ik ben compleet verslingerd aan de literatuur. Lezen en schrijven, dat is wat ik wil doen, bijna de hele tijd.’

Bent u miljonair? ‘Ik schrijf twee boeken per jaar, en mijn oude boeken worden ook nog verkocht. En ik heb optredens. Ik leef al 25 jaar sober. Ik koop geen kleren, ik krijg ze van mijn neef, die heeft een kledingzaak. Tania wilde een Porsche Carrera, daar heb ik een jaar over gedubd, daarna kocht ik hem.’

Hoeveel boeken schrijft u nog? ‘Tussen mijn vijfentwintigste en vijftigste schreef ik achtenveertig boeken. Zeg dat ik vijfenzeventig word, ik denk dat er nog vijftien of twintig bij komen. Vroeger kon ik acht uur per dag werken. Al vijf jaar heb ik pijn aan mijn nek, ik denk dat het sleet is, van lang ineengedoken aan die machine zitten. Ik krijg tintelingen, dan doe ik stretchoefeningen en werk ik verder. Vijftig is niet oud, maar het is zeker niet jong.’

Hoe vaak bent u miljonair in euro’s? ‘Eén keer. Geld rolt bij mij niet. Voor mij is het abstract. Het geeft een gevoel van rust. Als ik mijn hand breek en drie maanden niet kan werken, is het geen probleem.’ Sinds wanneer heeft u lang haar? ‘Vanaf 1985. Toen ik zestien was, mocht ik geen lang haar van mijn vader. Ik dacht, als ik ooit op eigen poten sta, laat ik het zo lang groeien tot je groen ziet. Nu mag ik het niet afknippen van mijn vrouw. En van mijn vader. Hij vindt dat het bij me hoort.’ Bent u een aantrekkelijke man? ‘Ik vind mezelf lelijk, volgens mij vinden veel anderen dat ook. Mijn vrouw vindt me de mooiste man aller tijden. Over sommige mensen bestaat geen discussie. Wie zegt dat Monica Bellucci of Heidi Klum lelijk zijn, is blind. Je hebt de categorie waar je over kunt discussiëren. In die categorie zit ik.’ Bent u een player? ‘Allang niet meer. Ik heb het lang gedaan: jonge vrouwen

Ik liep achter mijn lul aan, zonder mijn lul uit mijn broek te halen.

Bent u weleens vrolijk? ‘Thuis kunnen Tania en ik onnozel en silly doen. Zelden in het openbaar. Ik kan genieten van een boek of een film. Niet dat ik dan dijenkletsend op de bank zit.’ Wanneer bent u gelukkig? ‘Dit zijn clichés, maar ik ben gelukkig met mijn relatie. We zijn zestien jaar samen. Er zat geen slecht moment bij, geen ruzie, geen irritatie, niets. Het is toch uitzonderlijk dat je een mens vindt met wie je de hele tijd samen wilt zijn. Het liefst ben ik met haar binnen onze eigen muren. Als we met andere mensen zijn, ben ik gerust: zij is er ook. Straks gaan we samen naar huis.’ P

12

Economie

Werk zat… maar niet Binnenkort gaan de babyboomers met pensioen. De banen liggen dus voor het oprapen, zou je denken. Maar de Amerikaanse kredietcrisis werpt zijn schaduw ook over Nederland. Krijgen we een recessie, en moet je vrezen voor je baan? Annemieke van Dongen ‘De werkloosheid zal snel stijgen’ De gevolgen van de Amerikaanse kredietcrisis in Nederland vallen tot nu toe mee. Maar daar gaat verandering in komen, voorspelt de Tilburgse hoogleraar Arbeidsmarkt en Sociale Zekerheid Ruud Muffels. ‘Ik verwacht snel een recessie in de VS. Wij hobbelen achter Amerika aan. Halverwege volgend jaar zal de groei ook hier nog slechts 1,5 procent bedragen.’ Nu is die economische groei nog bijna 4,5 procent. Deze forse daling

heeft direct gevolgen voor de arbeidsmarkt, zegt Muffels: ‘De werkloosheid zal snel stijgen, tot zo’n 6 procent. Die stijging zet dit jaar al in en zal minimaal drie jaar duren – en misschien zelfs wel zeven jaar.’ En de vergrijzing dan? Die zorgt toch juist voor grote tekorten op de arbeidsmarkt? Uiteindelijk wel, zegt Muffels, vooral in de publieke sector. Toch verwacht hij dat de werkloosheid eerst oploopt. ‘De arbeidsmarkt is nu buitengewoon krap, maar tegelijkertijd staan er te veel mensen aan de kant. Er is geen goede aansluiting tussen aanbod en vraag. Werkgevers zoeken nu massaal het schaap met de vijf poten. Dat drijft de lonen op.’ De effecten daarvan stemmen Muffels niet vrolijk: ‘Want als arbeid duur

wordt, stijgt de prijs van producten. Dan wordt er minder gekocht, waardoor de concurrentiepositie van Nederland verzwakt. En minder vraag heeft tot gevolg dat er minder personeel nodig is om producten te maken.’

We zitten nu op de top, we kunnen alleen maar naar beneden Heeft onze arbeidsmarkt dus sombere jaren voor de boeg? ‘Ach’, zegt Muffels nuchter, ‘we zitten nu op de top; we kunnen alleen maar naar beneden.’ Volgens hem is dat een normaal proces, dat de economie weer gezond maakt. ‘Dat wordt wel

tijd ook: uit de kredietcrisis blijkt dat financiële instituties zich de afgelopen jaren onvoldoende hebben aangepast. De ongezonde bedrijven vallen nu door de mand.’

‘Door krimpende bevolking is er minder werk’ Wie aan het begin van zijn carrière staat, is wellicht ook benieuwd of hij op lange termijn zijn brood nog kan verdienen in Nederland. Peter Kooiman, arbeidsmarktdeskundige van het Centraal Planbureau, laat de conjuncturele schommelingen van de komende jaren buiten beschouwing en kijkt verder. Hoe staat het over dertig, veertig jaar met de werkgelegenheid, als de meeste babyboomers onder de zoden liggen? ‘Mensen denken vaak: er is een

bepaalde hoeveelheid werk te doen, en als er meer mensen zijn om dat werk te doen, stijgt de werkloosheid. Maar in werkelijkheid gaat het precies andersom’, zegt Kooiman. ‘Want als de beroepsbevolking groeit, stijgt op den duur ook de werkgelegenheid. Doordat er meer werknemers beschikbaar zijn, dalen namelijk eerst de lonen. Voor ondernemers wordt het dan gunstiger om mensen in te huren. Dat lokt investeringen uit, waardoor ze weer extra personeel kunnen aannemen.’ In Nederland zal volgens Kooiman het omgekeerde gebeuren, want de bevolkingsgroei stagneert: Nederlandse vrouwen krijgen gemiddeld 1,7 kind, dat is te weinig om de bevolking op peil te houden. Over een jaar of veertig zal de bevol-

VIJSELAAR/SIXMA

Economie 13

voor iedereen king zelfs gaan krimpen. Dan ontstaat een personeelstekort dat ook met arbeidsimmigranten niet meer is op te lossen. Het gevolg: de lonen schieten omhoog. Fijn voor de werknemers, maar lang kunnen ze er niet van profiteren. Want als ondernemers geen (betaalbaar) personeel meer kunnen vinden, vertrekken ze naar de zogehetenlagelonenlanden, waar de beroepsbevolking nog wel groeit en ook steeds hoger opgeleid wordt. Wie een goede opleiding heeft, hoeft zich volgens Kooiman echter geen zorgen te maken. ‘Landen als China en India mogen dan wel een steeds groter deel van onze productie overnemen, maar doordat ook hun koopkracht toeneemt, zullen ze steeds meer van ónze hoogwaardige producten afnemen. En dat is weer gunstig voor ons.’

‘Iedereen moet langer werken’ In de toekomst zal iedereen langer en meer moeten gaan werken, voorspelt Frank Cörvers van het Maastrichtse Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt. Hij heeft berekend dat de werkgelegenheid tot 2012 jaarlijks met zestigduizend nieuwe banen groeit. Zoveel mensen komen er niet bij, dus zullen de beschikbare werknemers meer arbeid moeten verzetten. ‘Dat betekent minder vakantiedagen en misschien zelf werkweken van meer dan veertig uur’, zegt Cörvers. Hij voorspelt dat het snel afgelopen zal zijn met de 36-urige werkweek: ‘Arbeidsduurverkorting (adv) is destijds in het leven geroepen om meer banen te creëren. Nu er banen in overvloed zijn, zal die adv weer worden teruggedraaid.’ In de dienstensector is volgens Cörvers voorlopig werk in overvloed. Maar in de industrie en landbouw neemt de werkgelegenheid juist af. ‘Ook in deze sectoren stijgen de productie en de export weliswaar, maar door automatisering kan men het werk met steeds minder mensen doen – mede door het vaker outsourcen van klussen naar lageloonlanden.’ Specialistisch, goed opgeleid personeel: daar zitten werkgevers om te springen. Dat aan die werknemers een tekort is, komt volgens Cörvers door de gebrekkinge aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. ‘Te veel jongeren kiezen voor algemene opleidingen als bedrijfskunde en toerisme. Ook kappers en schoonheidsspecialisten zijn er in overvloed. Deze mensen raken het eerst werkloos als het economisch minder goed gaat.’

‘De vergrijzing is onze grootste zorg’ De financiële sector heeft het meest te vrezen voor de gevolgen van de Amerikaanse kredietcrisis. Zo maakte ABN Amro vorige week bekend, 1,56 miljard te moeten afschrijven op zijn leningen. Toch heeft een andere bank, ING, nog steeds veel banen in de aanbieding, verzekert Debbie Brand. ‘Onze vacatures staan steeds langer uit. Door de vergrijzing zal het voor ons alleen maar moeilijker worden om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden.’ Met massale ontslagen als gevolg van de kredietcrisis houden ING’s personeelsmanagers zich niet bezig. ‘Het opvangen van de vergrijzing is voorlopig onze grootste zorg’. De schaarste is het grootst op de it- en salesafdelingen van de bank. Vooral in Amsterdam, waar bijna de helft van de dertigduizend ING-medewerkers werkt. Het is niet zo dat er geen sollicitaties binnenkomen voor de openstaande vacatures, zegt Brand. ‘Integendeel, we krijgen veel reacties. Twee jaar op rij zijn we verkozen tot werkgever met de beste arbeidsvoorwaarden, dat trekt mensen blijkbaar aan. Maar ondertussen solliciteren ze ook gerust bij vijf andere bedrijven.’

‘Werknemers zitten in een luxepositie’ De uitzendbranche merkt doorgaans als eerste dat het op de ar-

beidsmarkt minder goed gaat. Het laatste kwartaal van 2007 vlakte zowel de omzet van de uitzendbureaus als de groei van het aantal personeelsadvertenties af. Toch merkt Vedior daar niets van, bezweert marketingdirecteur Rob Polman. ‘Integendeel: het aantal vacatures neemt nog steeds toe.’ Vedior verwacht dat de werkloosheid op het huidige, lage peil van 4 procent zal blijven, zelfs als de financiële crisis in de VS ook Neder-

Kappers en schoonheidsspecialisten raken als eersten werkloos

eerste plaats flexibiliteit in hun baan. De balans tussen werk en privé is voor jongeren erg belangrijk, net als persoonlijke groei en zelfontwikkeling.’ Werkgevers moeten daar creatief mee om leren gaan, willen ze hun vacatures kunnen blijven vervullen. Polman: ‘Een kandidaat die een duobaan wil, moet die kans krijgen’. Vooral in de diensten- en verzekeringsbranche, de techniek en in paramedische beroepen verwacht Vedior personeelstekorten. Daarom kunnen werkgevers ouderen, vrouwen en allochtonen niet langer negeren, zegt Polman: ‘In die groepen is nog goed personeel te vinden.’

‘Werk genoeg voor hoogopgeleide jongeren’ land treft. ‘In dat geval neemt de werkgelegenheid weliswaar af, maar de instroom van jongeren op de arbeidsmarkt daalt ook substantieel. Tegelijkertijd stromen ouderen wel massaal uit’, licht Polman toe. Werknemers zitten de komende jaren dus in een luxepositie, voorspelt Vedior, dat vooruitkijkt tot 2015. Dat geldt ook voor het uitzendbureau zelf: bij een krappe arbeidsmarkt zijn er immers genoeg banen om in te bemiddelen. Bovendien kiezen steeds meer mensen bewust voor flexwerk, zegt Polman, en ook daar profiteert Vedior van. ‘De generatie Y, die nu de arbeidsmarkt betreedt, zoekt in de

Van de kredietcrisis in Amerika merken ze bij Ebbinge & Company nog weinig. ‘Bedrijven nemen nog steeds gemakkelijk nieuw personeel aan’, zegt Sacco van de Velde, partner bij het wervings- en selectiebureau voor hoogopgeleiden. Wel ziet hij de mobiliteit van werknemers wat afnemen. ‘Door de berichten over een naderende crisis gaan mensen nu minder snel op zoek naar een nieuwe baan. Dat is een logische reactie: uit onzekerheid kiezen ze voor een veilige omgeving.’ Dat is volgens hem echter niet nodig, want het vertrouwen in de Nederlandse economie is nog steeds prima. ‘Wij gaan er vooralsnog hele-

maal niet vanuit dat de kredietcrisis ook hier effect zal hebben. Bovendien stromen door de vergrijzing de komende jaren ook veel hoogopgeleiden uit, terwijl de instroom – het aantal studenten dat afstudeert en de arbeidsmarkt op gaat – licht daalt.’ Jongeren met een goede opleiding hoeven zich volgens Van de Velde dus absoluut geen zorgen te maken. ‘Voor hen is de uitdaging vooral om de baan te vinden die de beste ontwikkelingsmogelijkheden biedt.’ Geldt dat ook als er wel een recessie komt? ‘Ja, want ook dan is het voor werkgevers onverstandig om te bezuinigen op de mensen die de toekomst van het bedrijf gaan bepalen.’ Werkgevers krijgen het de komende jaren lastiger om geschikt personeel te vinden, voorspelt Van de Velde. Incentives als opleidingsen ontwikkelingsmogelijkheden zullen steeds belangrijker worden om personeel aan het bedrijf te binden en potentiële nieuwkomers over de streep te trekken. Verder zullen bedrijven werknemers steeds flexibeler inzetten. Het aantal zelfstandige ondernemers (zzp’ers) stijgt snel. ‘Om de kern van vast personeel creëren bedrijven een soort schil van flexibel inzetbare arbeidskrachten. Mensen met wie ze wel een binding hebben, maar die ze ook gemakkelijk een tijdje on hold kunnen zetten.’ p

% " " " "

!%!" $ "

Brabant investeert in talent

Een zekere baan Wie de rest van zijn werkende leven verzekerd wil zijn van een baan, kan zich het beste laten omscholen tot pastor, dominee, imam of rabbijn. De top-10 van beroepen waarin de komende jaren de grootste personeelstekorten worden verwacht:

1 Geestelijken 2 2e en 3e-graads docenten 3 Elektrotechnici 4 Elektromonteurs 5 Weg- en waterbouwkundigen 6 Technisch analisten 7 Leidinggevenden in transport 8 Bouwvakkers 9 Bankwerkers en lassers 10 Politie-inspecteurs en -officieren

(Bron: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt)

### !"

14

Respons

MET STERKE GEVESTIGDE MERKEN ALS MAXI-COSI EN QUINNY IS DOREL NETHERLANDS WERELDWIJD ERKEND MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERVOER VAN KINDEREN. DOREL NETHERLANDS MAAKT DEEL UIT VAN HET CANADESE, BEURSGENOTEERDE DOREL INDUSTRIES. ONZE ORGANISATIE BESTAAT UIT 200 MEDEWERKERS, IS AMBITIEUS, SNELGROEIEND EN INTERNATIONAAL GEORIËNTEERD. VANUIT HE LMOND VINDT DE MARKETING EN PRODUCTONTWIKKELING VAN ONZE MERKEN PLAATS EN WORDT DE INTERNATIONALE SUPPLY CHAIN VAN HET VOLLEDIG UITBESTEDE PRODUCTIE-PROCES AANGESTUURD. DOREL NETHERLANDS DISTRIBUEERT MAXI-COSI EN QUINNY IN MEER DAN 70 LANDEN.

Inspired by mobility Onze merken behoren tot de internationale top qua design, veiligheid, gebruiksgemak en kwaliteit. Het succes wordt bepaald door een enthousiast, jong en betrokken team waarbij creativiteit, innovatie en plezier een belangrijke rol spelen. Dorel is een informele organisatie met korte communicatielijnen en een goede, open sfeer. Groei vraagt om een inspirerende en originele benadering. Wij zoeken ambitieuze en daadkrachtige professionals die ons helpen de groeiplannen te verwezenlijken. Ben jij pro-actief en ondernemend? Dan vind je bij Dorel een mooie uitdaging. Kijk op www.dorelnl.nl voor uitgebreide informatie en sollicitatie. Voor vragen kun je contact met ons opnemen: 0492-578111. Dorel Netherlands, Korendijk 5, 5704 RD Helmond.

VACATURES: • Sr Buyer • Buyer • Master Production Planner • Medewerker Ordermanagement • Stylist • Productdesigner textile parts • ERP Applicatiebeheerder • PR-Specialist • Traffic Coordinator • Assistant Business Support • Assistant Backoffice Dorel (France & Italy) partime

'%&#$ !"*& .+/#".+)&/!"2 01."/&0"2,,.3"0"+/ %--")&'(-"./,+"")+ ,+0/0+)/$"6*"+)&'("2 01."/&0" 2+!"1+&2"./&0"&0"+ !"*&/ %"6&"("+%1&6"+"+,+!".6,"(/&+/0"))&+$"+"+1&0$"$.,"&!0,0""++& %"/&0"2,,. *"".!+ 3".($"2"./*"0,+!".6,"(/"+."/". %#!")&+$"+ !"*& .+/#".%""#00,0!,")%"0(1++"+)0"+ "4 "))"."+2+3"0"+/ %--"./!,,.*,+!&)2.$"++,!2+3"0"+/ %--")&'("#1+ 0&"/&'")(.0"."+$"+ "+,+!"./0"1+&+$0"&"!"+&'%"0*("+2+!"'1&/0"*0 %

$$"%#"$$"#

!&##"$%"!

#%&#

"$%"!

!$%#%&#

"#%# &"#$$!$$" ,**1+& 0&,++!"!& )%',-2+ %2( 794)6:-7-2+ 8%7/7 *36 8,) 2); -28)62%8-32%0 %',)0367 463+6%11) -2 31192-'%8-32 %2( )(-% %/) 79&78%28-%0 '3286-&9 8-327838,)():)0341)283*8,)463 +6%11) %66-)7 398 )14-6-'%0 834 6)7)%6',8,%8-749&0-7,%&0)-20)%( -2+-28)62%8-32%0.3962%07

( $" # #$$%$!!!' & .,&,),$&/0 ,) 437-8-32 -7 4%68 3* 8,) ()4%68 1)28 3* -'63&-%0 ")80%2( '303+= 8,%8%-17%8789(=-2+8,)*92'8-323* 1-'63&-%0 (-:)67-8= -2 +)3',)1-'%0 '='0)714,%7-7-7+-:)2838,)630) 3* ',)130-8,38634,-' 1-'6336+%2 -717 8,%8 40%= % 630) -2 *6)7,;%8)6 ;)80%2()2:-6321)287

%"%& &"#$$ +0".+0&,+)",")$.,"-"+ !)6%28;336()0-./:336()'36436%8) 46)7)28%8-):%2() :3362+)07 8%0-+) &)>3)/)67:%2 ();)&7-8) )2 :336-28)62%8-32%0)(3)0+63)44368%07 -2,)8&-.>32()63)0:%2()*92'8-) -731() ;)&7-8)348-1%%0-28) >)88)2%07;)6:-2+7)2'31192-'% 8-)-278691)28

4-".&*"+0)%5/& / ,)463.)'8-74%683*%&63%()6)**368 83-2:)78-+%8)8,)703;@3;%2(.%1 1-2+3*+6%290%61)(-%%2(*3%17 *3'97-2+ 32 8,) -28)640%= &)8;))2 1)737'34-'36+%2->%8-32%2(1%'63 7'34-' @3; *)%896)7 1&)(()( -2 8,)6)')280=*92()(98',$%11-2+ %2(,)303+=463+6%1

# &"#$$$ ,8.!&+0,.."!&0"1."+ !)6%28;336()0-./:336()%%27896-2+ :%2 ,)8 8)%1 /0%28)-+)2%6)2 -8 8)%1:)6>36+8()*%'8996)2()'0%6% 8-):)6;)6/-2+:%2()*%'908)-8)2)2 32()678)92)2()(-)278)2:%2() )0*8 %44368))68 6)',8786))/7 %%2 () 8)%10)-()6 '6)(-8)96)2 )2 :)6 :%2+8()>)&-.%*;)>-+,)-(

#"% !#

!#)"#

#" "'!&$

"$%"!

!'#$%# "!%

# &"#$$ !& /*"+3".(&+$#,+!/"+3".2&+$ 8)08 7%1)2 1)8 () (-6)'8)96 ))2 40%2:%2%%24%/34)2:3)68:336 3:)60)+ 1)8 () &)863//)2 -278)00-2 +)2 31 838 %*746%/)2 3:)6 () -2:900-2+ :%2 () 7%1)2;)6/-2+ 8) /31)2#36+8 (%8 () *%'-0-8)-8)2 +) 7',%4)2;36()23134))2:69',8 &%6)1%2-)67%1)28);)6/)2

&"#$$ *-1/"+$ 4))08))2')286%0)630-2,)8463.)'8 ?!)-0-+,)-()2);32)64%68-'-4%8-)A !)66-',8 0-8)6%899632()6>3)/ 2%%6 6)')28)328;-//)0-2+)2-2&)789967 /92(-+) 430-8-'303+-7',) )2 3* '6- 1-2303+-7',)8,)36-):361-2+!3)68 >)0*78%2(-+:)0(;)6/9-8)24%78/;% 0-8%8-):)%2%0=7)83)

&"#$$ #$"$ "-.0*"+0,#)&+& )/5 %,),$& ) &"+ "/" 0&",."+/& /5 %,),$5 28;-//)08))27'6))2-2+7-278691)28 /-2()61-7,%2()0-2+ :336 () .)9+( +)>32(,)-(7>36+)2,)8&%7-732()6 ;-.7!)6:30+)27;36(8(-8-278691)28 -2 ))2 59%7-)<4)6-1)28)0) 789(-) 32()6>3',834)**)'8-:-8)-8

&"#$'!#$" .("0&+$+! ,.-,.0"/, &) ."/-,+/&&)&05 08,39+,,%76)')-:)(-2'6)%7)( %88)28-326)7)%6',8,%87=78)1%8-'%0 0= -2:)78-+%8)7 ,3; '32791)67 &%0 %2') '32*0-'8-2+ 8,39+,87 %&398 '314%2-)7%'8-:-8-)773'-)8%0():)0 341)287%2(8,)-63;26)74327-&-0- 8= ,%7 &))2 7'%6') ",%8 -7 8,) -2@9)2')32'32791)67

&"#$$ #" $"% "0",.,),$&" 6%%+8&-.%%2,)8:)6>36+)2:%2,)8 32()6;-.7:%2()0))6783)0+63)441 1)8 2%1) &-. $09-( )',% 2-'7 )2 $)8)36303+-) )2 0-1%%8 !)66-',8 32()6>3)/ %%2 () %8137 *)6-7',) +6)270%%+ )+)0)-(8 46313:)2(-)2:)6;)6*832()6>3)/7 463.)'8)2

#!%$ !#

! % !#

$#!!

$ (##

!"$

6-1%6=6)74327-&-0-8=-7833:)67)) 8,) %(1-2-786%8-:) 463')77 *36 7'36)&97-2)77;,-',-783*92( &982387432736'0-2-'%086-%078-7 %2 %(1-2-786%8-:) 1%2%+)6-%0 437- 8-32+)%6)(83;%6(71-(0):)0463*)7 7-32%07 ;-8, % 7'-)28-*-' '0-2-'%0 6)7)%6', &%'/+6392( ) 7,) ;-00 0)%(8,)?'%007%2(+6%287A8)%1

# # $"% !)68%%08():6%%+2%%6'0-2-'%0(%8% 1%2%+)1)28 -2 '32'6)8) (%8%&%7) 7869'896)2'')77)26%'0)0-2- '%0463+6%11))68>323(-+@)<-&)0) 340377-2+)2 ))*8 '327908%8-)7 %%2 32()6>3)/)678)2%%2>-)2:%2()34 >)8)2&39;:%2(%8%&%7)76)/)2-2+ ,39()2(1)8&)78%%2();)8)26)+)0 +):-2+6-',80-.2)2

,)" 1)."))&,),$5 3;36/;-8,-28,)!-697%2(8)1 )00-303+=%&36%836=)74327-&-0- 8-)7;-00-2'09()'%66=-2+398)<4)6- 1)287 -11923,-78303+-'%0 %2( ,-78303+-'%0%2%0=7-73*8-779)7%2( 8,) 463(9'8-32 3*:-6%0:)'83677 7-787 %2( 79443687 8,) 38,)6 8)%1 1)1&)67 %2( '%66-)7 398 +)2)6%0 8%7/7-28,)0%&36%836=

$!% &"."+"4-".&*"+0"+ ,**&//&" !%%6(-+-2,)83478)00)2:%240%22)2 463')(96)7 )2 :3368+%2+76%44368% +)7 )22-7:%2 1)8,3()2 )2 8)', 2-)/)2:%232()6>3)/6:%6-2+1)8 ,)89-8:3)6)2:%2(-)6)<4)6-1)28))0 32()6>3)/)22-7:%2&)0)-(-2+) >32(,)-(7>36+ )2 1)(-7',;)8)2 7',%44)0-./32()6>3)/(:-7))68)2 32()678)928

" #" +")!" ,*-)"0"2 01."6&"+ )',8732()6%%2)0/):%'%896)78%%8 ))272)0'3()!90()'3()-234() 78%684%+-2% :%2 () :%'%896)7-8) ;;;%'%()1-'86%27*)620)2.)/6-.+8 (-6)'8 () :300)(-+) :%'%896)8)/78 8) >-)2

!" %#!$#! %#!$#"# 2,,.!"6""+.1&* +!"."3"0"+/ %--")&'("2 01."/#,.0%"/"+!,2". ,0%"./ &"+0&7 2 + &"/

AcademicTransfer, your next step in excellence

Economie 15

Levenswerk Jong en hard op weg

Exotische gerechten voor iedereen

Werklust Mark (28) THEATERMAKER

Hij wilde alleen meedelen in de winst, maar ineens kreeg Harm Hogendoorn (35) het hele restaurant in z’n schoot geworpen.

CAROLYN RIDSDALE ILLUSTRATION

Vakbroeders ...

Heidi Zandbergen Na drie auditierondes werd ik uit bijna honderd aanmeldingen geselecteerd om de Theaterschool te mogen doen en daarvan heeft slechts een handjevol de eindstreep gehaald, waaronder ik. De studenten die zo ver komen, zijn over het algemeen vakidioten; elke morgen begonnen we met stem- en zanglessen en ’s middags moesten we meestal spelsituaties voorbereiden waarmee we vaak tot ’s avonds laat op school bezig waren. De uurtjes die over waren, zaten we met zijn allen in de sociëteit van de theaterschool eindeloos te bomen over theater. Omdat de theaterwereld klein is, waren we er ons van bewust dat we elkaar de rest van ons leven tegen zouden komen. Daarom gedroegen we ons tijdens de studie al als vakbroeders, we dachtten met elkaar mee en bekeken elkanders’spel. Theater kan zo ontroerend zijn of intelligent of goed doordacht, dat ik verliefd kan worden op degene aan wiens geest een voorstelling ontsproten is. Zo was ik onder de indruk van Wouter, een van de meest getalenteerde studenten van de theaterschool en tevens mijn huisgenoot. Wij praatten thuis ook over niets anders dan theater, wat dat betreft pasten we precies bij elkaar. Voor mijn gevoel was het dan ook erg romantisch toen Wouter en ik na een feestje samen in bed belandden, een mooiere combinatie dan ons tweeën kon in mijn ogen niet. Ik was wel bang dat Wouter de volgende dag spijt zou hebben van onze vrijpartij omdat hij bekend stond als heteroseksueel. Maar Wouter verzekerde me de volgende dag dat hij het leuk had gevonden. Daarna sliepen we vaker samen, maar we vertelden aan niemand op school dat we wat hadden. Alleen aan mijn moeder vertelde ik hoe waanzinnig verliefd ik was op Wouter. Langzaamaan kreeg ik hoop dat Wouter en ik een stel zouden worden, bijvoorbeeld als ik thuis kwam enWouter in mijn bed lag te slapen of als we samen in onze dusters en op pantoffels ’s morgens vroeg onze kat weer eens aan het zoeken waren. Ik was zo ont-zet-tend gelukkig in die tijd! Voor mijn gevoel klopte alles aan Wouter en mij, het leek wel alsof de wereld aan onze voeten lag als we samen waren. Als we ’s nachts van feestjes terugkwamen, sprongen we onderweg balorig op elkaars rug of we gingen belletje trekken. Ik kon niet wachten tot Wouter uit de kast zou komen. Maar na een paar maanden ontmoette Wouter op een feest een meisje waar hij verliefd op werd; ik was erbij en vond het verschrikkelijk. Die avond sliepen Wouter en ik voor de laatste keer samen en daarna kreeg hij – zonder dat we er over spraken – een relatie met dat meisje. Als ik sindsdien thuiskwam, zat Wouter vaak met haar op mijn kamer televisie te kijken. Ik wilde de vriendschap met hem niet op het spel zitten en ging er dus maar bij zitten, terwijl ik ondertussen kapotging van verdriet. Ik dacht steeds: ‘Waarom wil je nou toch per se een meisje?’ Na ons afstuderen bleven Wouter en ik elkaar – zoals verwacht – tegenkomen in de theaterwereld, maar onze vriendschap is toch verwaterd. Daarom vond ik dat ik nu wel het risico kon nemen om hem te vertellen hoe veel ik van hem gehouden had en dat ik nog nooit in mijn leven zo gelukkig was als met hem. Maar Wouter mailde terug dat hij spijt heeft van onze seksuele relatie en achteraf vindt dat hij misbruik van me heeft gemaakt en onze vriendschap op die manier heeft stukgemaakt. Dat kwam hard aan, maar hij heeft wel gelijk, want ik was voor hem een fout terwijl hij mijn grote liefde was. Dat schept afstand.

Ik hoopte zó dat Wouter uit de kast zou komen...

CORNE VAN DER STELT

Hafida Aabbad

‘I

n het begin hadden we bijna alleen maar dinkies (double income, no kids, jonge tweeverdieners zonder kroost) als klant’, vertelt Hogendoorn in het kantoor van een van de vestigingen van zijn inmiddels befaamde eetwinkel en catering zaak Dado. De voormalige eigenaren van de eetwinkel vroegen hem in 1999, toen hij er als chef-kok in dienst was, of hij bedrijfsleider wilde worden. ‘Dat leek mij wel wat, maar na een paar jaar wilde ik ook wel meedelen in de winst.’ Hogendoorn runde de zaak al zo goed als zelfstandig, omdat zijn werkgevers de helft van het jaar in het buitenland zaten. ‘Ze waren bezig met een restaurant in Kroatië en toen ik bij ze thuis zat om over winstdeling te praten, vroegen ze, voor mij totaal onverwachts, of ik de toko niet wilde overnemen.’ Hogendoorn gaf zichzelf een dag om na te denken. ‘Er ging van alles door me heen. Ben ik hier wel klaar voor? Kan ik het wel in mijn eentje? Ik kreeg een beetje faalangst, maar

tegelijkertijd ook heel veel adrenaline.’ Uiteindelijk besloot hij het te doen. In 2001 stond Hogendoorn geregistreerd als nieuwe eigenaar van Dado. Een hele uitdaging, maar wel een leuke volgens de chef-kok. ‘Ineens moet je je bezighouden met vergunningen, belastingen en dat soort dingen. Maar je doet het wel voor je eigen bedrijf, dat maakt het leuk.’ Met koken is hij nooit gestopt. ‘Daarvoor vind ik het te leuk en ben ik een te grote control-freak.’

Ik word blij als ik al die mensen voor mijn eten in de rij zie staan

Gevarieerde keuken Wat maakt Dado anders naast al die andere afhaalrestaurants en cateringbedrijven? ‘Wij hebben een gevarieerde keuken, waar we (elke dag verse) gerechten, kleine hapjes, slades en toetjes uit de hele wereld bereiden, maar wel voor de grote doelgroep. Het kan bijvoorbeeld wel exotisch zijn, maar nooit te.’ Deze formule blijkt goed te werken. In 2003 verbouwde Hogendoorn de keuken omdat de toenmalige ruimte te klein was geworden om alle klanten nog te kunnen bedienen. Het naastliggende pand werd er in 2005 bijgetrokken, om de keuken nog groter te maken en er ook een kantoor te realiseren. En in november 2007 opende hij zijn tweede eetwinkel in de bekende

In de rubriek Levenswerk portretteert De Pers op Zaterdag startende ondernemers en jong talent in het Nederlandse bedrijfsleven.

vogelenbuurt in Utrecht. Hogendoorn laat de live internetverbinding zien met zijn tweede zaak. ‘Ik voel me zo trots als het hier helemaal vol zit met klanten en ik vervolgens zie via deze liveverbinding dat de andere zaak ook helemaal tjokvol zit.’ Helemaal gewend aan dit succes is Hogendoorn blijkbaar nog niet. ‘Het stomme is dat ik dan niet eens in geld denk, maar dat ik gewoon blij kan worden als ik zie dat al die mensen voor mijn eten in de rij staan.’ Een eigen bedrijf runnen is voor Hogendoorn elke dag nog even spannend. ‘Je blijft nieuwe recepten bedenken, probeert steeds je klanten tevreden te houden, je wilt je personeelszaken goed regelen en je moet blijven groeien’. Op persoonlijk vlak staat ook iets spannends te gebeuren. ‘In juli word ik vader, vertelt hij trots. Over groeien gesproken, haha! Maar dit is wel mijn allergrootste en zeker ook leukste uitdaging tot nu toe.’ p

De namen Mark en Wouter zijn om privacyredenen gefingeerd

Opgericht: Overgenomen in 2001 Aantal Medewerkers: 5 professionele koks, en 20 part-timers Omzet: Heel goed Website: www.dado.nl

SMACHTEN OP JE BUREAUSTOEL, STIEKEME DATES IN DE LUNCHPAUZE: IEDEREEN DOET HET, HET LIEFST IN STILTE. In de rubriek ‘Werklust’ staan portretten van mensen die het laatste taboe op kantoor overschrijden. MEEDOEN? MAIL AAN [email protected]

;;; ; ;; ; ";; ;; ; ;;;;! ; ;'5;)311545';%#33+:3''7'0'/'05;7#0;'&'3.#0&;/'5; ;5128'3-)'7'34 ; ;#5+10#.';3#0%*'%10)3'44'0;/'5;7#-+0*16&'.+,-';'0;%#33+:3')'3+%*5';813-4*124 ;'0;)3115;##05#.;$'&3+,(423'4'05#5+'4 ;253'&'04;7#0;1#;+%-;;+/10;'0;'.#9

Respons 17

VACATUREOVERZICHT Bekijk deze en meer vacatures op www.depers.nl/carriere BEDRIJF

FUNCTIE

KORTE OMSCHRIJVING

PLAATS

JOB-CODE

LOCATIE

BONUS

Clinical Datamanager

Vertaalt vragen n concrete database structuren (MS Access en OracleClinical), programmeert zonodig flexibele oplossingen

Amsterdam

Y21GATF

pag. 14

n.v.t.

Research Technician

Molecular Cell Biology. Responsibilities will include carrying out experiments, immunohistological and histological analysis of tissues.

Leiden

31GEY2H

pag. 14

n.v.t.

Coördinator Crediteuren

Verantwoordelijk voor de aansturing van het team dat team de factuur- en declaratieverwerking verzorgt. Rapporteert

Delft

TXBQX6J

pag. 14

n.v.t.

Projectadministrateur Controller Assistent Controller

Wij zoeken een pro-actieve en klantgerichte administrateur op HBO-niveau proactief en met inzicht in bedrijfsprocessen Afgeronde bedrijfseconomische opleiding op minimaal HBO niveau.

Utrecht Dordrecht Nieuwegein

PA23GH44 PRCTGRX3 P1T42FSR

online pag. 6 pag. 2

€ 1.000 n.v.t. n.v.t.

PHP-Programmeur Webredacteur Intern. doelgroepen

Je beschikt over HBO werken denkniveau met minimaal 3-4 jaar ervaring in de ontwikkeling van online applicaties Verantwoordelijk voor de corporate presentatie voor engelstalige bezoekers van de website en internationale doelgroepportals

Amsterdam Groningen

P5RY6TRS JYVYR47

online pag. 14

€ 2.500 n.v.t.

Teamleider Drankenbereiding

een kwaliteitsbewuste procesbeheerser in een “state of the art” werkomgeving

Schiedam

P5QH86BD

pag. 6

n.v.t.

Project Manager

Stelt samen met de directeur een plan van aanpak op en voert vooroverleg met de betrokken instellingen .

Eindhoven

1Z5F38R

pag. 14

n.v.t.

Sales Consultant New Business

commercieel gedreven teamworker in een kansr ke groeimarkt

Rotterdam

PKF4QDAR

pag. 6

n.v.t.

Makes substantial contributions to the development of the international Bachelor’s programme. Department of Microbial Wetland Ecology, that aims at studying the function of microbial diversity in geochemical cycles. The project is part of a broader effort to investigate the slow flow and jamming of granular media and foams, Speelt een centrale rol in het project “Veiligheid en Bewonerparticipatie”. Ontwikkelt een screeningsinstrument kindermishandeling voor de jeugdgezondheidszorg en het basisonderwijs. The project will focus on the influence of corporate social responsibility (CSR) strategies on consumers in particular. Draagt bij aan het verzorgen van het onderwijs met name bij ‘Fluid Mechanics’ en ‘Meteorologie en Klimaat’. Verricht onderzoek Primary responsibility is to oversee the administrative process, which is to fund (but not sponsor) clinical trials. Dierenexperimentencommissie. Adviseert en ondersteunt. Vaardig in het opstellen van plannen, procedures en voortgangsrapportages.

Rotterdam Nieuwersluis Leiden Den Haag Maastricht Amsterdam Wageningen Den Haag Nijmegen

B1BGVYY KKVJV4H 3TS7HX3 N2G6AQE 5891ZBT RK2142Y 1HYN6XC 2HNEJNQ 7ARNQ4G

pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14 pag. 14

n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

Automatisering AMC - AcademicTransfer

Bio Tech LUMC - AcademicTransfer

Financieel TU Delft - AcademicTransfer

Financieel/Economisch De Rutgers Nisso Groep ZHD - Mercuri Urval B/E Aerospace

Internet Ticketscript bv RUG - AcademicTransfer

Productie Nolet Distillery - Mercuri Urval

Staf/Beleid/Bestuur TU Eindhoven - AcademicTransfer

Verkoop VDS Training Cons. - Mercuri Urval

Wetenschap/Onderzoek EUR - AcademicTransfer KNAW - AcademicTransfer FOM - AcademicTransfer Universiteit Leiden - AcademicTransfer Universiteit Maastricht - AcademicTransfer UvA - AcademicTransfer WUR - AcademicTransfer NWO EDCTP - AcademicTransfer UMC St. Radboud - AcademicTransfer

Associate Prof. Comm. and Media Tenure-Track Position Microbiologist PhD position Experimental Physics Onderzoeker Promovendus Phd Position Marketing Universitair Docent Meteorologie Grants Manager Beleidsmedewerker

Vacatures direct in je mailbox? 1. Zelf interesse Wil je een link naar de vacature in je mailbox ontvangen? SMS dan JOB gevolgd door de job-code van de gewenste vacature en je e-mailadres naar 5566. 2. Tip een vriend Wil je iemand anders op de hoogte brengen van een vacature? SMS dan TIP gevolgd door de job-code van de gewenste vacature en het e-mailadres van degene die je wilt tippen naar 5566.

Kijk voor meer vacatures op www.depers.nl /carriere Ons bonussysteem In exclusieve samenwerking met Spotajob bieden we u nu de mogelijkheid om niet alleen voor uzelf op zoek te gaan naar een baan. Spotajob gaat op innovatieve wijze om met het aloude gegeven dat mensen meestal vanuit hun netwerk op nieuwe carrièremogelijkheden worden gewezen. Door de kracht van dit netwerk te benutten kunt u vrienden, oud collega’s en andere contacten op interessante banen wijzen. Worden zij aangenomen, dan ontvangt u daarvoor de vermelde bonus. Spotajob – Targeting Talent

Op tv

18

Hanne Reus

ACHTER HET SCHERM

Dolf Jansen als duracelkonijn bloemetjesgordijn Sophie Hilbrand strekt haar been en laat Dolf Jansen haar schoenen zien. ‘En ik heb ook een renpak.’ ‘Looppak’ verbetert h ij haar. Ze zitten samen in de kleedkamer van de Haarlemse lichtfabriek te wachten tot ze op mogen voor de quiz Tussen de oren van Net5. Om de tijd te doden praten ze wat over hun werk en hobby’s. ‘Ik ren tegenwoordig ook,’ vertelt Sophie aan Dolf. De marathonloper kijkt haar vrolijk aan. ‘Rennen?’ Er blijkt een onderscheid te bestaan tussen lopen en hardlopen. ‘Rennen doe je niet. Wanneer je sneller loopt dan tien, twaalf kilometer per uur,

dan loop je hard,’ legt Jansen uit. Jansen heeft ooit de achttien kilometer per uur gehaald, vertelt hij als de opnames van Tussen de oren zijn begonnen. ‘Maar toen had ik wel wind mee.’ Het publiek associeert hem dan ook met een duracelkonijntje. Hilbrand doet de toeschouwers aan ananas en een bloemetjesgordijn denken en de andere speler, royaltyverslaggever Peter van der Vorst roept beelden van talkpoeder en Popla toiletpapier op. Normaal doet de cabaretier met de rappe tong niet mee met commerciële spelprogramma’s, ‘maar een beetje competitie houd je

scherp.’ En dus heeft hij zich de studio te midden van een industriegebied in laten praten. In deze industriehal zijn doorgaans grote house- en funkfeesten en dan is de verschraalde bierlucht de volgende ochtend nog te ruiken vertelt producer Caroline. ‘Maar vandaag valt het mee, er was gisteren een frisfeest.’ De deelnemers krijgen in de quiz verschillende weetjes over het menselijk gedrag voorgelegd, waarvan ze de verklaring moeten geven. Wetenschappelijk onderzoek wordt ter plekke getest. In de hoek van de zaal staat een doos. ‘Daar zit een kip van mijn vader in,’ zegt Caroline. Presen-

Tussen de oren is elke woensdag te zien om 21:30 uur op Net5

tator Joep van Deudekom doopt de kip Bertje tijdens de opnames. Na willekeurig graantjes van een foto gepikt te hebben mag Bertje weer terug naar haar doos. ‘Zo, die heeft haar minute of fame ook gehad.’ Jansen is vanavond goed in vorm en behaalt de ene overwinning op de andere. Zijn fysieke conditie is daar niet verantwoordelijk voor. ‘Al heeft hardlopen ook een andere kant die hier interessant is, het maakt je mentaal sterker.’ Maar een dergelijke associatie met zijn topprestaties in het programma spelen hier geen rol. ‘Ik heb als enige gisteravond niet gedronken.’ p

Zaterdag Nederland 1

Nederland 2

17.00

17.00

17:50 17:59 18:00 18:20 18:25 18:55 19:30

20.00 20:00 20:25 21:30

22.00 22:25 23:15 00:25 05:00

Socutera: Revalidatiefonds EénVandaag NOS Journaal NOS Sportjournaal EénVandaag Kassa Kinderen geen bezwaar NOS Journaal Mooi! Weer De Leeuw Deadline Raymann is laat NOS Studio Sport NOS Journaal NOS Tekst tv

17:16 17:18 17:37 17:40 17:55 18:25 18:55 19:35

20.00 20:15 21:05

22.00 22:00 22:15 22:50 23:50 01:35

RTL7

17.00 17:00 17:30 18:00 19:00 19:30

20.00 20:30

22.00 22:45 00:30 01:45

17:00 17:10 17:30 17:55 18:00 18:10 19:00 19:30 19:35

20.00 20:05 20:10 20:45 21:25 21:55

22.00 22:50 23:45 00:06

RTL Transportwereld Gek op wielen RTL Voetbal: Bundesliga AutoXperience De politie op je hielen!

17:00 17:03 17:30 17:47 17:50 18:00 18:30 19:55

20.00 20:00 20:15

22.00 22:30 22:48 22:50 22:55 01:00 01:10 03:00

17.00 17:00 18:00 19:00

20.00 20:00

Bowling for Columbine The big one RTL GP: MotoGP - Qatar (Kwalificatie) Nachtprogramma

NOS Journaal Nova Het uur van de wolf: W.H. Gispen ontwerper - ondernemer Cinema 2: It’s all about love Nova

21:55

22.00 23:00 23:10 23:15 23:40 01:25

Clips 30 Rock Buren Kijk uit! Het journaal Vlaanderen vakantieland Het journaal Het weer Man bijt hond Joker- en lottotrekking Dieren in nesten F.C. de Kampioenen Verkleed Stellenbosch Studio 1 Het journaal laat Winstverdeling joker en lotto

17.00 17:00 17:25 18:00 18:10 18:25 18:40 19:05 19:15 19:25 19:50

20.00 20:00 20:10 20:40

22.00 22:15 23:45 00:30

De Tuinruimers Bouw je droom Lachen om home video’s De nieuwe Uri Geller: De halve finale Dancing queen: De uitslag Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Shownieuws - Late editie Sonic impact Nachtprogramma

The emperor’s new school in het Disney festival Go IV De week van Karrewiet Spring Spring 6tien KetnetPOP: De making-of De week van Karrewiet Lizzie McGuire Disney classic cartoons Het journaal Vranckx Lewis

Tagesschau Musikantenstadl Tagesthemen Das Wetter im Ersten Das Wort zum Sonntag Sag niemals nie Tagesschau Zwei außer Rand und Band Tagesschau

17.00 17:00 17:05 17:45 18:00 18:30 19:00 19:20 19:25

20.00 20:15 21:45 21:58

22.00 22:00 23:00 01:00 02:30 02:35 04:00

17:15 17:20 17:50 18:15 18:45 19:00

20.00 20:00 21:05 21:35

22.00 22:15 00:00 00:55 01:50

Oggy en de kakkerlakken Z@ppSport compilatie De familie Knots Willem Wever NOS Jeugdjournaal RootZ Louis Theroux: Behind bars LLinke Soep Aanpakken en wegwezen The Sopranos Het uur van de wolf: Soul! Het uur van de wolf: Soul! NOS Hoogtepunten Studio Sport

17.00 17:55 19:35

20.00 20:30 21:25

22.00 22:20 23:15 00:15 02:20 02:20

Buffalo dreams Law & Order Law & Order: Special Victims Unit Cold case

18:05 18:45 19:10

20.00 20:00 20:45 21:10 21:35

22.00 22:25 23:00 23:55 01:30 02:00 05:00

17.00 17:00 17:30 18:00 18:05 18:55 19:30 19:55

20.00 20:00 21:30

22.00 22:30 23:50 00:00 00:05 00:55

Law & Order: Criminal intent Law & Order: Trial by jury Normal Nachtprogrammering: Relax TV Hart van Nederland - Late editie/ Shownieuws

Hihi met Sisi Unfabulous Drake & Josh Reaper South Park Cavemen Best of Saturday night live Da Ali G show Teachers That 70’s Show Da Ali G show Nachtprogrammering Dora

RTL 5 RTL Autowereld Yacht vision RTL Nieuws Eigen huis & tuin Campinglife RTL Nieuws RTL Weer Ik hou van Holland Lotto Weekend Miljonairs RTL Voetbal: Eredivisie RTL Nieuws RTL Weer 101 meest bizarre modemissers Nachtprogramma

Wilsberg: Royal Flush heute-journal Weerbericht das aktuelle sportstudio ZDF SPORTextra: WK Boksen Mistakes - Tödliche Fehler heute Der Tod steht Modell heute

17.00 17:05 18:00 19:00

20.00 20:00 21:00 21:30

22.00 22:00 23:00 00:00 01:00 01:55 02:50

20.00 20:00 21:00

22.00 22:00 23:55 00:25

17.00

17.00

17:05 18:00 19:00 19:30

20.00 22.00 22:00 23:45 23:55 01:45

Totally spies Wegmisbruikers! The Fresh Prince of Bel Air Freddie Joe Somebody Out for justice Heroes Legend: The classic offroad to Dakar Ginger snaps: Unleashed Nachtprogramma

BBC1

17.00 18:15

20.00

20:40 21:30 21:40

22.00 22:30 23:00 23:15 23:20 00:30 02:00 03:00 03:05

17:00 17:30 18:00 18:30

20.00 20:15

22.00 22:00 23:40 00:30

RTL Musicworld: Best of RTL Travel: Adrenaline America’s next top model De Gouden Kooi Crime Scene Investigation Crime Scene Investigation Doom De Gouden Kooi Nachtprogramma

RTL Voetbal: Eredivisie vrouwen Vrienden houden huis House vision Holiday in the sun Baby’s day out Cat’s eye She spies Nachtprogramma

BBC2 Match of the day: FA Cup The weakest link The National Lottery draws Casualty Love soup Nieuws en weerbericht The National Lottery update Match of the day Cursed Friday night with Jonathan Ross Weerbericht BBC News 24

Dirty jobs: Cave digger Decoding disaster: Avalanches Mythbusters: More myths revisited World’s toughest jobs: Avalanche control 5th Gear 5th Gear Chop shop: London Garage: Super surfer Die Ludolfs Brainiac Future weapons: Search and destroy Dr G: Medical Examiner: Death on the road Nachtprogrammering

17:00 17:30 18:30 19:30

RTL 8

Discovery Channel heute Länderspiegel Menschen - das Magazin hallo deutschland Leute heute heute Weerbericht Unser Charly

17.00

Veronica

20:05

Comedy Central

17.00

RTL 4

Van Veeteren: Carambole Sporza: Atletiek Bitter moon

ZDF Tagesschau ARD-Ratgeber: Recht Brisant Das Wetter im Ersten Tagesschau Sportschau Sportschau Ziehung der Lottozahlen

17.00

Net 5

Canvas

ARD

17.00

[email protected] Rondom 10

SBS 6

Eén

17.00

AVRO Kunstuur: Poëzie animatie AVRO Kunstuur: Museumgasten AVRO Kunstuur: Poëzie animatie AVRO Kunstuur: Nieuw in Nederland McDonald’s kitchen Nederland zingt Een goed begin Blauw bloed

Nederland 3

Louis Theroux: Behind bars. 20:00 uur.

17.00 17:40 18:10 18:20 18:50 19:10

20.00 20:10 21:00

22.00 22:00 23:00 23:30 00:30 02:20 03:10 04:50

Final score What the papers say Wildlife on One Nieuws Coast RecordCulture show Crufts 2008 White: Rivers of blood Have I got old news for you Gagging for it: TV’s hunger for radio comedy Tin men Culture show Rugby Rugby

Op tv 19

Pamela Wilhelmus Project Runway (seizoen 3) Fans van Project Catwalk, de Nederlandse variant, hoeven niet te wachten op een nieuw ‘Hollands’ seizoen,

VOORVERTONING want het derde seizoen van de Amerikaanse serie is elke maandagavond te zien op RTL5 – een ouderwetse afvalrace in de vorm van een reality show, waarin alles draait om mode en ontwerpen. Terwijl wij ons nu nog afvragen wie er zullen overblijven in seizoen 3, is in Amerika de winnaar van het vierde seizoen alweer bijna be kend. Aan onze kant van de Oceaan strijden nog zo’n zeven ontwerpers wekelijks voor de befaamde hoofdprijs: het uitbrengen van een eigen lijn. De populaire catfights zijn ook in dit seizoen volop aanwezig: ontwerpers die elkaar afkraken, onderlinge ruzies, intriges... Zelfs hardnekkige roddels over het vals spelen van een van de finalisten haalden de Amerikaanse media. Werd Jeffrey Sebelia hierdoor gediskwalificeerd? Integen deel, hij liep weg met de hoofdprijs.

Onze mening: Hou je van mode, competitie en bitchy gedrag, moet je zeker blijven kijken. Op tv: maandag, 21.30 uur, RTL 5

Vantage Point De Amerikaanse president brengt een staatsbezoek aan Spanje. In een JFKachtige setting, waar het lijkt alsof je naar een archiefbeeld van dezelfde stoet auto’s kijkt tijdens de moord op John F. Kennedy, komt de presidentiele stoet aanrijden. De rit eindigt op een groot plein waar de president een toespraak zal houden. Zodra hij het podium opgaat, wordt een aanslag

op hem gepleegd. Hij valt neer en vervolgens breekt complete chaos en paniek uit. Dan wordt diezelfde scène nogmaals afgespeeld, maar nu vanuit een ander perspectief. En dan nog een keer, en nog een keer, en nog een keer. Dit gebeurt in totaal acht keer, vanuit acht verschillende personages en perspectieven. De uitkomst van elke scène is ook steeds weer anders. En dan, dan is de film afgelopen. Ons advies: Een reden voor deze vorm (8x dezelfde scène) ontbreekt totaal. Het is absoluut niet functioneel, maar eerder irritant om de kijker met een soort multi-cut film te vervelen. Een absolute afrader dus! In bioscoop: 10 april

Zondag Nederland 1

17.00 17:25 17:50 18:00 19:05

20.00 20:00 20:20 21:20 21:50

22.00 22:50 23:45 23:55 00:50

NOS UEFA Champions League Magazine Onafhankelijke Senaatsfractie NOS Studio Sport Spoed NOS Journaal De Italiaanse droom We gaan nog niet naar huis Mooi! Weer De Leeuw: The day after NOS Studio Voetbal NOS Journaal Deadline NOS Journaal

RTL7

17.00 17:00 17:30 18:00 18:30 19:00 19:30 19:55

20.00 20:00 20:30 21:30

22.00 22:45 23:00 00:30 01:45 01:46 03:00

17:15 18:00 18:10 18:28 19:00 19:50 19:55

20.00 20:50

22.00 22:00 22:50 23:10 23:55 00:15 00:20 01:15

PRAutotype RTL Autowereld Gek op wielen RTL Transportwereld Stom, stommer, stomst! RTL Nieuws RTL Weer Mr. Bean Mijn tent is top RTL Voetbal Insite RTL Voetbal: Buitenlands voetbal RTL GP: MotoGP - Qatar (Race) Business class Teleshop 7 Nachtlounge The hotspot

17:00 17:05 17:30 18:00 18:30 18:49 18:50 19:20

20.00 20:00 20:15 21:45

22.00 22:45 22:58 23:00 23:30

17:02 17:05 17:06 17:45 18:15 19:15 19:45

20.00 20:15 21:05

22.00 22:00 22:10 22:50 23:30 23:55 00:55

Socutera: Revalidatiefonds NPS Arena De kunst Van hier tot Tokio AVRO Close Up: Verliefd op Titia Een Hollands icoon in Japan Cultuurshake Het derde testament Keyzer & De Boer Advocaten In Europa NOS Journaal Reporter Kruispunt De leescoupé HelpDesk-live Buitenhof/Kruispunt/Reporter/De kunst

17.00 17:00 18:00 19:00

20.00 20:30 21:30

22.00 22:30 22:45 22:50 23:55 00:50

Vlaanderen vakantieland Het journaal De rode loper Gentse waterzooi Het journaal - Sportweekend Het weer De pappenheimers Eurosong 2008 Flikken Eurosong 2008 Studio 1 Het journaal laat Het weer De zevende dag Doorlopende herhalingen van Het journaal laat en weer

17.00 19:30 19:30 19:40

20.00 20:00 20:00 20:10 20:50 20:55 21:25

22.00 23:15 00:15

Droomhuis in de zon De grote verhuizing De 25 meest spraakmakende tvmomenten aller tijden Wegmisbruikers Da’s je goed recht Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Reportage: Bekentenissen van een serieverkrachter Fear Factor Nachtprogramma

KETNET Griezelverhalen voor ettertjes Alexander Het journaal CANVAS Panorama Lux Spraakmakers Lugares communes Lichtpunt Doorlopende herhaling Panorama/Lux/De zevende dag

ZDF Tagesschau W wie Wissen Gott und die Welt: Deserteure US-Soldaten sagen Nein Sportschau Bericht aus Berlin Ein Platz an der Sonne Lindenstraße Weltspiegel

17.00 17:00 17:10 18:00 18:30 19:00 19:10 19:30

20.00 20:15

Tagesschau Tatort: Hart an der Grenze Anne Will

21:45

22.00 22:00

Tagesthemen Das Wetter im Ersten ttt - titel thesen temperamente Nachtprogramma

23:40 00:25 00:30 01:30 03:00

Nederland 3

17.00 17:20 18:15 18:45 19:00 19:01

20.00 20:00 20:40 21:25

22.00 22:15 22:50 23:20 00:00 00:35

Weekoverzicht SpangaS AVRO KunstQuest NOS Jeugdjournaal Socutera: Revalidatiefonds De wereld draait door 3 op reis De Lama’s Baby te huur Say no to the knife Room 101 URBNN Hotdog NOS Hoogtepunten Studio Sport

Net 5

Canvas

ARD

17.00

17.00

SBS 6

Eén

17.00

Nederland 2

17.00 17:05 18:00 19:00

20.00 20:30 21:25

22.00 22:20 23:10 00:05 01:05 01:05

17:35 18:45 19:10

20.00 20:00 20:25 20:55 21:05 21:50

22.00 22:15 22:40 23:10 23:35 00:10 02:00 05:00

17.00 18:00 18:10 18:50 19:00

20.00 20:30 21:30

22.00 22:35 23:35 23:50 23:55 00:25

RTL 5 RTL Nieuws Life & cooking Sponsor Bingo Loterij: De winnaars RTL Voetbal: Eredivisie Voetbalvrouwen Postcode Loterij: Eén tegen 100 Gillend naar huis RTL Nieuws RTL Weer Airline Nachtprogramma

Veronica Everwood The taste of life Peking Express: de Revolutieroute Ghost whisperer Medium Law & order: Special Victims Unit Law & order: Special Victims Unit Tyra Nachtprogrammering: Relax TV Hart van Nederland - Late editie/ Shownieuws

Comedy Central

17.00

RTL 4

Het huis Anubis Unfabulous Drake & Josh The Fresh Prince of Bel Air Trailer Park Boys The world stands up Het Eiland Cavemen South Park The knights of prosperity Family guy Da Ali G show Frasier Nachtprogrammering Dora

17.00 17:05 18:00 18:05 18:40

20.00 20:30

22.00 22:50 01:00 01:10 04:15

Totally spies Politieachtervolgingen The Fresh Prince of Bel-Air Dead man on campus Ocean’s eleven Tequila sunrise Heroes Legend: The classic offroad to Dakar Nachtprogrammering: Late night Hart van Nederland - Late editie

BBC1

17.00 17:00 17:50 18:25 18:50

20.00 21:00

22.00 22:00 23:00 23:20 01:15 01:20 01:20 02:20 03:20 03:50 04:35

Rosamunde Pilcher: Pfeile der Liebe heute-journal Waking the dead - Im Auftrag der Toten: Späte Reue ZDF-History heute nachtstudio My first love Nachtprogramma

17.00 17:05 18:00 18:30 19:00

20.00 20:00 21:00

22.00 22:00 23:00 00:00 01:00 01:55 02:50

17:00 18:00 19:00 19:30

20.00 20:00 20:30 21:50

22.00 22:05 00:00 01:00 01:45

RTL Tuin magazine RTL Woon & klusmagazine House vision Huisdokter Vrienden houden huis Ice Age Preview 71 graden Noord Volcano RTL Travel: Adrenaline De Gouden Kooi deze week Nachtprogramma

RTL 8

17.00 17:00 17:30 18:00 19:00 19:30

20.00 20:00 20:30 21:30

22.00 22:30 00:20

DVD today Films & sterren De 10 grootste schandalen van 2006 De familie Stokstaart Kinderziekenhuis Je lijf, je leven Missing Boston legal Turbulence Nachtprogramma

BBC2 Life in cold blood Songs of praise Nieuws en regionaal nieuws Match of the day: FA Cup

17.00 18:00 18:15 19:15

20.00 Lark Rise to Candleford

20:00

22.00 The last enemy Nieuws en weerbericht The client Weerbericht Around the world in 80 gardens Sign zone Holby City Watchdog What’s really in our food BBC News 24

Discovery Channel heute ZDF SPORTreportage ML Mona Lisa ZDF.reportage heute Berlin direkt ZDF Expedition: Schliemanns Erben

17.00

Die Ludolfs How do they do it? How do they do it? American chopper: Eragon bike Mythbusters Survivorman: Mountain Ultimate survival: Mount Kilauea Future weapons: The protectors Decoding disaster: Avalanches Most evil: Delusional Ray Mear’s bushcraft: African safari Nachtprogrammering

Keyzer & De Boer Advocaten. 20:15 uur.

22:00 23:00 00:00 01:00 02:00 03:30 04:15 04:55

Coast Crufts 2008 Ski Sunday Crufts 2008 Around the world in 80 gardens Match of the day 2 Last man standing Motorsport Ellery Queen: Don’t look behind you Super League show Inside sport Atletiek

Suitsupply is een merk met een sterke internationale groei. Wij zijn actieve mensen die professioneel hun werk doen, eigen opvattingen koesteren, zakelijk zijn toegerust en die naadloos passen bij een eigenzinnig kledingmerk. Ons model is onze kracht: straight, to the point, geen franje en toch persoonlijk. Snel effectief, techniek gepaard met flair. We bieden elkaar een directe manier van omgaan, maar geen gespreid bed. Wel de uitdaging om zaken goed te doen en alle ruimte om goed zaken te doen. Op deze wijze creëren wij de mogelijkheid om in heel Europa succesvol te zijn. Suitsupply is actief in Nederland, België, Verenigd Koninkrijk, Baltische staten en zal dit jaar verder in Europa worden uitgebreid. Wij zijn opzoek naar een

Bedrijfsjurist die voor zijn zaken staat en niets wil verliezen. Alle juridische vraagstukken binnen de onderneming los jij op. Je doet dit in principe zelf en indien nodig schakel je externe ondersteuning in. Het zwaartepunt ligt hierbij op venootschapsrecht, IE en huurrecht. Je kunt online solliciteren via www.suitsupply.nl of stuur je CV naar [email protected]. Telefoon 020 653 35 34.

ZATERDAG 8 MAART 2008

Per Se

opzaterdag

Vers van De Pers

Talent vergaat niet Het thema van de Boekenweek 2008

is ouderdom. Daarom: drie stokoude klassiekers die door ons opnieuw worden Plus >>> gepubliceerd. he literat eerste mees ire terw Pers van de erk op Z reda aterdag ctie

Lezen 23

BERTRAND RUSSELL

Verbeter de wereld Sommige teksten verliezen ook na 40 jaar niets van hun kracht. Zoals dit essay, waarin de Britse filosoof Russell (in 1967!) de toestand van de wereld van 2008 schetst.

HOLLANDSE HOOGTE

H

et moment is daar om op mijn leven in zijn geheel terug te kijken en de vraag te stellen of het een nuttig doel heeft gediend of volstrekt vergeefs is geweest. Helaas is een antwoord alleen mogelijk voor iemand die in de toekomst kan kijken. Met de hedendaagse bewapening is het vrijwel zeker dat de eerstvolgende grotere oorlog leiden zal tot de uitroeiing van de mensheid. Dat erkennen alle ter zake kundige gezagsdragers, en ik verdoe geen tijd aan een bewijsvoering. Ieder die het van belang acht wat de toekomst gaat brengen, zal dus moeten kiezen tussen het niets en een vreedzame oplossing, en dat niet één keer, maar telkens opnieuw in alle toekomstige eeuwen tot de afkoeling van de zon. Helaas zijn onze politici niet gewend een dergelijke keuze te maken. Hoe ze ook hun best doen, ze glijden met hun denken onvermijdelijk af naar de rechtszaal en de misdadige wereld. Als de laatste mens, uit vriendelijkheid, de intentie onderkent de één-na-laatste mens te vermoorden, wil het hele wetshandhavingsysteem dat het politieapparaat, Scotland Yard en bepruikte rechters klaarstaan om hem te vangen en te straffen. Maar zo’n tafereel zal zich nooit afspelen. Eerst sterven vrijwel alle inwoners van New York, Londen, Peking of Tokio, dan verspreidt het sterven zich over het platteland, daarna komt er hongersnood door het stilvallen van de handel, en uiteindelijk volgt een afschuwelijk traag en eenzaam sterven in de bergen, gevolgd door eeuwige stilte. Als de supermachten hun huidige beleid voortzetten, is een dergelijk einde onvermijdelijk. Wat kunnen twee grootmachten doen als ze het met elkaar oneens zijn? A kan zwichten voor B, B kan zwichten voor A, ze kunnen een compromis sluiten, of ze kunnen oorlog gaan voeren. Als een van beide zwicht, wordt dat lafhartig gevonden: ofwel hij lijdt prestigeverlies en hij zal een volgende keer de strijd moeten aangaan, of hij moet een bondgenoot zien te vinden. Omdat het aantal staten beperkt is, zal zo’n proces nooit lang duren. Alle stappen in deze ontwikkeling hebben we sinds de Tweede Wereldoorlog

Als de supermachten hun huidige beleid voortzetten, is het einde onvermijdelijk

al meegemaakt. Neem wat er tijdens de Cubacrisis gebeurde. Beide partijen waren bereid oorlog te voeren, maar op het allerlaatste moment schrok Chroesjtsjov ervoor terug en liet de wereld leven, tot de volgende crisis. Maar Rusland bleek liever voor de dood gekozen te hebben en Chroesjtsjov kwam ten val. Kunnen we erop rekenen dat dat altijd zo gaat?

Wat is de huidige aanpak? In geval van een conflict wordt er een conferentie belegd, de partijen debatteren, ze komen tot twee compromissen, het ene gewenst door de ene partij, het andere door de andere. Als ze ontwapeningsclausules bevatten, beseffen beide partijen dat die kunnen worden geschonden. Beide partijen beschouwen de kleinste kans op een schending als een groter kwaad dan het eind van de mensheid. En dus verandert er niets. De grootmachten moeten leren: vrede is van het allergrootste belang voor iedereen. Het allerbelangrijkste doel zou moeten zijn dat overheden hiervan doordrongen raken.

Wat is er dit aangaande bereikt, en wat heb ik er persoonlijk aan bijgedragen? In het openbaar, in de verhoudingen tussen de staten, heel weinig, maar wel iets. Rusland heeft aangegeven lid te willen worden van de Navo, maar China vormt een nieuwe bedreiging. De oorlog in Vietnam lijkt via onderhandelingen te eindigen. De meeste grootmachten (uitgezonderd de VS) lijken weinig tot oorlogvoeren geneigd. Frankrijk is een onzekere factor, maar laat ruimte voor hoop. In elk geval is de sterke tegenstelling tussen communisten en niet-communisten aan het verdwijnen. Als de vrede de komende tien jaar wordt bewaard, kan men blijven hopen. Wat kunnen mensen individueel doen? Ze kunnen actie voeren en anderen wijzen op de gevolgen van moderne oorlogvoering en op het gevaar dat de mens uitsterft. Ze kunnen de mensen leren om geen haat te koesteren jegens andere volken en geen haat jegens henzelf op te wekken. Ze kunnen naar waarde schatten, en anderen naar waarde laten schatten, wat de mens bereikt heeft in kunst en wetenschap. Ze kun-

nen beklemtonen dat samenwerking beter is dan wedijver.

Tot slot: heb ik dingen gedaan ter bevordering van die doelen? Iets misschien, maar bedroevend weinig gelet op de omvang van het kwaad. Een paar mensen in Engeland en de VS heb ik aangemoedigd om hun vrijzinnige denkbeelden te uiten, of bang gemaakt met kennis over waartoe moderne wapens in staat zijn. Het is niet veel, maar als iedereen zoveel deed, zou deze aarde weldra een paradijs zijn. Bedenk hoe onze planeet is en hoe hij zou kunnen zijn. Op dit moment is het zo dat de meeste mensen ploeteren, honger lijden, voortdurend in gevaar verkeren, meer haat dan liefde ontmoeten. De wereld zou gelukkiger kunnen zijn als samenwerking de overhand had boven wedijver, als eentonig werk door machines verricht werd, als het mooie in de natuur niet vernietigd werd om plaats te maken voor afschuwelijke machines die alleen maar dienen om te doden, en als het bevorderen van vreugde meer in aanzien zou staan dan het produceren van stapels lijken. Zeg niet dat dit niet mogelijk is: dat is het wel. Het wachten is alleen op mensen die dat liever willen dan anderen folteren. In elk van ons zit een kunstenaar gevangen. Laat hem vrij om overal vreugde te brengen. p

BERTRAND RUSSELL

De Britse filosoof Bertrand Russell (1872-1970) oogste zijn wijsgerige roem vooral met werken op het gebied van de logica. Hij blonk uit in een heldere en ook leken begrijpelijke (voor een wiskundig filosoof dan) wijze van argumenteren. Diezelfde helderheid paste hij toe in zijn politieke en sociaalfilosofische werk, dat meer dan het werk in zijn eigen vakgebied ook nu nog actueel is. Zie de politieke tekst hierboven, maar zeker ook het door uitgeverij Bright Lights uitgegeven ‘De Verovering van het Geluk’: een boek uit de jaren dertig waarin hij uitlegt dat vastberadenheid, een milde natuur en oefening in helder nadenken de beste remedie zijn tegen menselijk malheur. Geen modern zelfhulpboek kan aan zijn

24

Lezen

ROBERT VUIJSJE

Alleen maar nette mensen De debuutroman van Robert Vuijsje, redacteur bij De Pers op Zaterdag, gaat over wat ze de multiculturele samenleving noemen. Maar dan hoe het echt is.

Robert Vuijsje op een kabulaparty in de Bijlmer.

I

n Oud-Zuid is alleen maar nette mensen codetaal. Iedereen weet dat je bedoelt: geen mensen die ze allochtonen noemen en vooral geen Marokkanen. Op het gymnasium in Amsterdam had David Samuels verkering met Naomi, een meisje dat precies zo was als hij: brave conversatie op de champagnefeesten van de elite in Oud-Zuid. Nu is David 21 en op zoek. Hij is joods maar door zijn zwarte haren ziet hij eruit als een Marokkaan. Hoort hij bij de Hollanders of bij de mensen die ze allochtonen noemen? Wordt David gelukkig van Rowanda, de Bijlmer-queen die met twee gouden tanden bijna zijn oor eraf bijt, of moet hij met Rowanda zijn?

In het eerste fragment uit de roman Alleen maar nette mensen, getiteld Davids dagboek: de multiculturele samenleving, legt hoofdrolspeler David Samuels uit hoe hij Nederland ziet: iedereen discrimineert iedereen. In de hoofdstukken Dus dat en Een jigger neemt David zijn ouders mee naar het huis van Rowanda, de Surinaamse vriendin aan wie hij kennis kreeg in een negerinnendisco in Amsterdam-Zuidoost. In Besodemieterd zit David in de metro naar Amsterdam-Zuidoost. Daar overkomt het hem weer: de mensen denken dat hij een Marokkaan is. Het is niet altijd even leuk om eruit te zien als een Marokkaan.

Davids dagboek: De multiculturele samenleving De mensen die ze allochtonen noemen, denken de hele dag na over wat het betekent om te horen bij de mensen die ze allochtonen noemen. Bij iedere sociale interactie worden ze eraan herinnerd dat dit niet hun land is. Hollanders denken nooit na over wat het betekent om te horen bij de mensen die ze allochtonen noemen. De mensen die ze allochtonen noemen willen precies weten wat je bent. Voor Hollanders maakt het niet uit bij welke groep iemand hoort. Het zijn allemaal allochtonen. Hollanders zien geen verschil tussen een Antilliaan en een Surinamer. Ook niet tussen een Turk en een Marokkaan. Turken zijn boos op Marokkanen omdat die hun een slechte naam geven. Om dezelfde reden zijn Surinaamse negers boos op Antillianen. Ook dragen Antillianen te veel goud, spreken ze geen Nederlands en zijn ze dom. Alle lelijke slaven werden op

Curaçao uit de boot gezet. De mooie slaven mochten doorvaren naar Suriname. Volgens Antillianen denken Surinamers altijd dat ze elite zijn. Als een Hollander thuis komt met een nieuwe verkering die hoort bij de mensen die ze allochtonen noemen, weet iedereen: die kon niet beter krijgen. Surinaamse negers vinden dat Surinaamse Hindoestanen kapsones hebben. Hindoestanen vinden negers lui en dom. Hollanders denken dat alle Zuid-Amerikaanse, Afrikaanse, Oost-Europese en Aziatische vrouwen die in Nederland wonen hoeren zijn. Antillianen uit Curaçao vinden dat Arubanen kapsones hebben. Dat komt doordat ze lichter zijn. Arubanen denken dat Curaçaoënaars lui en dom zijn. Ze geven Antillianen een slechte naam omdat het allemaal criminelen zijn. Voor Hollanders is het normaal om grappen te maken over luie zwarte mensen die te laat komen. En over Marokkanen die liegen en stelen. Ze doen dit nooit in het gezelschap van mensen die ze allochtonen noemen. Nog een Hollandse grap: zwarte mannen gaan iedere dag vreemd. Hollandse mannen gaan niet vreemd. Die gaan naar de hoeren. Dat is makkelijker, veiliger en op de lange termijn goedkoper. Stadsnegers zeggen dat bosnegers achterlijke inboorlingen zijn. Stadsnegers komen uit Paramaribo, boslandcreolen uit het binnenland van Suriname. Bosnegers vinden dat stadsnegers denken dat ze elite zijn. Israëli’s vinden dat Nederlandse joden mietjes zijn. Als zij in de Tweede Wereldoorlog in Europa hadden gewoond, zouden ze die Duitsers even een lesje hebben geleerd. Nederlandse joden vinden Israëli’s barbaren, die op een beestachtige manier omgaan met Palestijnen. Hollanders uit de Randstad weten dat Brabanders en Limburgers altijd liegen. Dat komt doordat ze katholiek zijn. Mensen uit het noorden en oosten zijn achterlijke boeren. Alle Kaapverdianen wonen in Rotterdam. Niemand ziet het verschil tussen een Kaapverdiaan en een Antilliaan. Kaapverdianen zijn boos omdat Antillianen hun een slechte naam geven. Hollanders gaan er onbewust van uit dat mensen die ze allochtonen noemen minder slim en ijverig zijn dan echte Nederlanders. Mensen die ze allochtonen noemen weten dat ze op

Turken zijn boos op Marokkanen omdat die hun een slechte naam geven

school en op het werk altijd worden achtergesteld. Negers denken iedere dag aan de slavernij. Behalve negers denkt niemand ooit aan de slavernij. Joden denken iedere dag aan de Tweede Wereldoorlog. Behalve joden denkt niemand aan de Tweede Wereldoorlog. Hollanders weten dat joden gierig zijn, en ze moeten eens ophouden met dat gezeur over de oorlog. Joden vertrouwen Hollanders niet. Wat in de oorlog gebeurde, kunnen ze zo weer laten gebeuren. Alleen gebeurt het dan niet met joden, maar met Marokkanen. Surinamers en Antillianen vinden dat Afrikanen ruw zijn, en onbeschoft en te zwart. Ze dansen raar en ze wonen met twintig mensen op een flat. Afrikaanse mannen zijn verkrachters die niet weten dat nee betekent: nee. Ze willen altijd betaalde seks doen met kleine meisjes. Afrikaanse vrouwen hebben snorren, baarden en een slechte huid. Volgens Afrikanen denken Surinamers en Antillianen dat ze beter zijn, alleen omdat ze Nederlands spreken. Amsterdammers kijken neer op de rest van Nederland. De rest van Nederland vindt dat ze in 020 kapsones hebben. Het zijn niet alleen Turken – alle mensen die ze allochtonen noemen zijn boos op Marokkanen, omdat die hun een slechte naam geven. Marokkanen zijn boos op iedereen.

Dus dat Mijn ouders hadden een fles Piper Heidsieck meegenomen voor de moeder van Rowanda. Janine bekeek de fles en zette die, nog in de cadeauverpakking, op de keukenvloer, tussen een paar lege colaflessen. In de auto had mijn moeder gezegd dat ze wel eens in Zuidoost was geweest, alleen niet in dit deel. Mijn vader zei niets, hij keek uit het raam. ‘Daar links heb je Poortje, dat is het winkelcentrum.’ Ik wees naar links. ‘En hierachter is de Amsterdam Arena.’ Ik wees naar rechts. ‘Die kennen jullie toch wel, het voetbalstadion?’ Rowanda deed de deur open. ‘Hallo.’ Ze was aan de telefoon. ‘Ik kom zo.’ In de woonkamer keken Clifton en Delano even om. ‘What’s up’, riepen ze. Ze bleven Halo 3 spelen. Janine kwam uit de keuken, gaf mijn ouders een hand, en zei: ‘Ik kom zo.’ Tyrell en Chanel logeerden bij hun tante. Mijn ouders bleven in de woonkamer staan. Ze keken om zich heen. ‘Wordt er niet een glaasje ingeschonken?’ Mijn moeder fluisterde. ‘Wat moeten we doen?’

‘We gaan zitten.’ Ik maakte de rondleiding door het stadsdeel af. ‘Ze zijn hier wat informeler.’ Mijn ouders zaten op de bank naast die van Clifton en Delano. Het was niet zo’n grote bank, ze pasten er net op met z’n tweeën. Ik stond tussen de twee banken in. We luisterden naar het geluid van Halo 3. ‘Het eten is bijna klaar’, riep Rowanda uit de keuken. ‘Hebben jullie honger?’ Het bleef stil. Ik riep terug dat we honger hadden. Het was weer stil. Totdat Rowanda en Janine de pannen op tafel zetten, naast een stapel borden. Daarnaast lagen door elkaar wat vorken, lepels en messen. Ook stonden er een fles cola, een fles Fanta, en een paar glazen. Mijn moeder onderzocht het eten. ‘Hoe heet dit gerecht?’ vroeg ze. ‘Rijst’, zei Janine. ‘Met kip en groente.’ ‘Maar hoe heet het?’ vroeg mijn moeder. ‘Rijst. Met kip en groente’, zei Janine. ‘Wie gaat waar zitten?’ vroeg mijn moeder aan mijn va-

allebei met haar dat vroeger blond was, het leek nu grijs, je kon het niet goed zien omdat blond en grijs zo op elkaar leken. Hun huid was donkerroze en ze zagen er boos uit. Ze waren van het type dat als enige Hollanders in hun buurt waren overgebleven. Alle autochtone arbeiders waar ze vroeger tussen woonden, waren vervangen door mensen als de Marokkaan in het blauwe Reebok-trainingspak. Ze leken niet alleen boos over de muziek die ze moesten meeluisteren, het zag eruit als een ergernis die al een paar jaar bezig was. Eerst keken ze naar de Marokkaan, daarna keken ze naar mij, ze keken naar hem en terug naar mij. Dachten ze dat ik bij hem hoorde, zag ik er net zo uit als iemand die een halve metrowagon naar Marokkanenmuziek laat meeluisteren, het leek me niet, ik was net zo geïrriteerd over de Marokkanen-muziek als zij waren, of hoorde ik bij de roze Hollandse mensen, maar hoe kon ik horen bij mensen die dachten dat ik niet bij hun hoorde, in ieder geval hoorde ik niet bij de Marokkaan in het

Lezen 25

uit op een toon die duidelijk maakte dat ze dit soort taal niet wilde gebruiken. ‘En jij, Delano?’ vroeg mijn moeder aan Clifton. ‘Zit je nog op school?’ Clifton bleef naar beneden kijken, naar zijn bord. ‘Ja mevrouw’, zei hij. ‘En wat wil je later worden?’ Mijn moeder deed alsof ze tegen een kleuter praatte. Clifton had een kippenpoot gepakt. Hij deed met zijn handen: ik kan nu niet praten, met volle mond. Mijn moeder stelde de vraag aan Janine, de vraag waarvoor ze was gekomen. ‘Wat vindt u eigenlijk van David, als schoonzoon?’ Janine moest lachen, voor het eerst vanavond. ‘Nou. Ik was verrast.’ ‘Wij waren ook verrast’, zei mijn vader. Mijn moeder zei: ‘Dus daar zijn we het over eens.’ ‘Dus dat’, zei ik. Rowanda duwde tegen mijn schouder, terwijl ik net een hap nam van een kippenpoot.

Surinamers en Antillianen vinden dat Afrikanen ruw zijn, en onbeschoft en te zwart der. ‘David naast Rowana en ik naast jou?’ Niemand luisterde. Ze vroeg, nu rechtstreeks aan mij: ‘Wie gaat waar zitten?’ ‘We zitten niet aan tafel’, zei ik. ‘We eten op de bank.’ ‘En wat gaan we drinken?’ vroeg mijn moeder. ‘Het zal wel pittig zijn. Ik denk dat we wit moeten drinken.’ Mijn vader keek even naar de ingepakte fles Piper Heidsieck, die in de keuken op de grond stond. Ik schonk twee glazen Fanta voor ze in. Bij het eten werd het stil. Ik had nog niet eerder gehoord dat het stil was bij Rowanda thuis. De Xbox was uit, de tv stond aan, zonder geluid. Een datingshow op MTV. ‘Is dat een Surinaamse gewoonte?’ vroeg mijn moeder. ‘Om te eten bij de televisie?’ ‘Je moet toch eten’, zei Rowanda. ‘Dus dat.’ Ze eindigde vaak een zin door te zeggen: ‘Dus dat.’ Toen ik een keer vroeg wat ‘dus dat’ betekende, zei Rowanda dat ik niet altijd zo moeilijk moest doen. Nadat mijn vader zijn hele bord eten over de bank had gegooid, zei mijn moeder: ‘Sorry. Michaël is niet gewend om met het bord op schoot te eten.’ Mijn vader veegde zijn broek af – een witte spijkerbroek van Ralph Lauren, de week ervoor gekocht – en zei zachtjes: ‘Godverdomme.’ Janine en Rowanda discussieerden over de vraag welke beter is: Burger King of McDonald’s? ‘Een Whopper is gewoon fresher’, vond Janine. ‘Je proeft dat-ie net is gemaakt.’ ‘Hoe lang wonen jullie hier al?’ vroeg mijn moeder. ‘In deze flat?’ vroeg Janine. ‘Zeven jaar.’ Rowanda zei: ‘Burger King is vet. Maar ik vind de Big Mac de beste burger. Daarvoor blijf ik naar de Mac gaan.’ ‘En, bevalt het?’ vroeg mijn moeder. ‘Toch wel’, vond Janine. ‘Het is een huis, wat moet je er over zeggen?’ Ze praatte verder met Rowanda. ‘Een Big Mac is nep. Je proeft de fabriek.’ ‘En die patat dan?’ vroeg Rowanda. ‘De Mac heeft de beste patat.’

Besodemieterd Ik zat bij het raam. Naast me, aan het gangpad, zat een Marokkaan in een blauw Reebok-trainingspak, met kort zwart haar, een dun zwart snorretje, een groot gouden horloge en een paar gouden ringen. Zijn telefoon had van die ingebouwde luidsprekers waar je muziek uit kunt laten komen. Hij zorgde ervoor dat de halve metrowagon naar Marokkanen-muziek moest luisteren. Het was een moderne variant van Raï. Op de bank tegenover ons zat een ouder echtpaar, in kleren die ze op de markt hadden gekocht, of bij de Hema,

blauwe trainingspak, of hoorde ik wel bij hem, moest ik solidair met hem zijn omdat iedereen vond dat ik er net zo uit zag als hij, zou hij denken dat ik bij hem hoorde of dacht hij dat ik bij de roze Hollandse mensen hoorde en – stop. De donkerroze man vroeg: ‘Vind je dat normaal?’ De Marokkaan in het blauwe trainingspak zei niets. Ik ook niet. Hij vroeg: ‘Vinden jullie dat normaal?’ De Marokkaan en ik bleven zwijgen. Tegen zijn vrouw zei de roze man dat hun zoon een knal voor zijn harses kon krijgen als hij zulke harde muziek zou draaien waar andere mensen bij waren. De Marokkaan zei niets, hij drukte op een knopje op zijn telefoon. De muziek kwam harder te staan. De roze man riep: ‘Ben je helemaal besodemieterd?’ ‘Be-so-de-mie-terd?’ De Marokkaan had zijn mond open gedaan. ‘Wat betekent dat?’ De roze vrouw zei: ‘Nou zeg.’ Haar man vroeg: ‘Ben je besodemieterd? Spreken jullie wel Nederlands?’ De vrouw zei: ‘Moet je ze zien zitten. Ali en Mohammed.’ Haar man vond dat die mensen wel een beetje respect mochten hebben voor het land waar ze te gast waren. Dat was er tegenwoordig niet meer bij. Hij draaide zich naar zijn vrouw toe, om uit te leggen: ‘Dit zijn nou k.m.’etjes.’ Zijn vrouw vroeg: ‘Waarom zeg je niet gewoon kut-Marokkanen?’ Bij halte Bijlmer stopte de metro. Voor hij opstond, zei de Marokkaan in het blauwe trainingspak: ‘Respect geven is respect krijgen.’ We liepen allebei het perron op. Hij keek naar mij, ik keek naar hem. Zijn muziek stond nog aan, de telefoon had hij in zijn hand. ‘Moest dat nou?’ Ik wist niet zeker of ik de muziek bedoelde of de manier waarop de roze mensen ons toespraken. Hij maakte een Marokkanen-gebaar dat er verontwaardigd uitzag, riep iets in een taal die ik niet kon verstaan, maar vriendelijk klonk het niet, en de Marokkaan in het blauwe trainingspak liep weg.

Een jigger Mijn vader had een nieuw bord eten opgeschept. Hij ging iets vragen aan Janine. ‘Wat doet u in het dagelijks leven?’ Janine zag er verbaasd uit. Rowanda zag er boos uit. ‘Ik ben moeder. En ik werk bij de kinderopvang. In het dagelijks leven.’ Janine sprak de woorden dagelijks leven

Ik deed mijn arm om Rowanda heen. Iedereen keek onze kant op. Clifton en Delano stonden op en liepen naar de tafel. ‘Ik vind het spang dat je ouders naar mijn huis zijn gekomen. Zo schattig.’ Rowanda begon me te zoenen. Tijdens het zoenen checkte ik of ze allemaal nog steeds naar ons keken. Iedereen keek de andere kant op.

Alleen maar nette mensen uitgeverij Nijgh & Van Ditmar. prijs: 16,50

Clifton en Delano hadden rijst genomen, en bijna alle stukken kip die er nog waren. Ze kwamen niet terug naar de grote mensen op de bank, ze bleven aan tafel, in de buurt van het eten. Ik ging erbij zitten. ‘Jullie willen ook niet met de old people zijn hè’, vroeg ik. ‘Net als ik.’ Nadat het even stil was, zei Clifton: ‘Ja, we zijn net als jij.’ Delano wees naar mijn nieuwe Nikes. ‘Waarom zijn je schoenen zo wit?’ ‘Ik ben net een neger’, zei ik. Negers hebben witte schoenen. Ze poetsen met een borstel zodra er een vlek op zit. Delano verbeterde me. ‘Je bent een wigger.’ ‘Je bedoelt een jigger.’ Ik kon Delano verbeteren. ‘Een joodse wigger. Niet dat ik een jigger ben.’ Mijn telefoon ging, op de vibratorstand. Op het display stond: NAOMI. Ik drukte haar weg. Clifton maakte een streng gebaar, dat duidelijk moest maken wat een amateur ik was. Delano keek naar Clifton, maar die was bezig met kip. Ik vroeg: ‘Waar hadden jullie het net over?’ Clifton keek naar Delano. ‘Heb jij dat ook gemerkt?’ vroeg hij aan mij. Alle kip was op. ‘Dat chickies nooit meer ouderwetse slippies dragen, van die grote, je weet toch? Je ziet alleen nog maar strings.’ ‘Grote onderbroeken zijn uit de tijd’, analyseerde Delano. ‘Veel haar is ook uit de tijd. Ze zijn allemaal kaal.’ ‘Is dat ook zo bij witte chickies?’ vroeg Clifton. ‘Ik weet niet’, zei ik. ‘Dat zouden jullie moeten weten. Ik ben nooit met witte chickies.’ ‘Hooo’, riep Clifton. ‘Hij is stréng. Bakra’s komen er niet meer in.’ ‘Hé, ik discrimineer niet’, zei Delano. ‘Bij mij mag alles naar binnen.’ ‘Alleen David discrimineert’, besloot Clifton. In de auto terug naar huis, in mijn vaders Volvo V50 van de zaak, was het stil. Tot mijn moeder opmerkte: ‘Het was, eh... interessant.’ Ik zei: ‘Mooi.’ ‘Ik wil niet zeuren’, zei mijn vader. ‘Maar onze fles champagne heeft meer geld gekost dan al dat eten bij elkaar.’ P

26

Lezen

ISAAC BASHEVIS SINGER

Een dag in Coney Island Romans, kinderboeken, artikelen: Isaac Bashevis Singer kon het allemaal en publiceerde dan ook in overvloed. Maar zijn beste werk zijn de korte verhalen, waarvan binnenkort een nieuwe bundeling verschijnt

GETTY IMAGES

N

u weet ik precies wat ik had moeten doen, die zomer – schrijven. Maar toen kwam dat er bijna niet van. ‘Wie zit er in Amerika op Jiddisch te wachten?’ hield ik mezelf voor. Een redacteur van een Jiddische krant plaatste af en toe een schets van mij in de zondageditie, maar zei ronduit tegen me dat geen mens geïnteresseerd was in demonen, dibboeks en kobolds van tweehonderd jaar geleden. Op mijn dertigste was ik, vluchteling uit Polen, al een wandelend anachronisme. En alsof dat nog niet erg genoeg was, had Washington geweigerd mijn toeristenvisum te verlengen. Lieberman, mijn advocaat, probeerde me een verblijfsvergunning te bezorgen, maar ik had daarvoor een geboortebewijs nodig, een bewijs van goed gedrag, een brief waarin stond dat ik werk had en de gemeenschap niet tot last zou worden, en nog meer papieren waar ik niet aan kon komen. Ik stuurde angstige brieven naar mijn vrienden in Polen, maar kreeg nooit antwoord. De kranten voorspelden dat Hitler elk moment Polen kon binnenvallen. Ik deed mijn ogen open na een onrustige slaap vol nachtmerries. Mijn Warschause polshorloge wees kwart voor elf. Door de kieren van het gordijn stroomde een goudkleurig licht naar binnen. Ik hoorde het geluid van de zee. Al anderhalf jaar huurde ik een gemeubileerde kamer in een oud huis in Sea Gate, vlak bij Esther (zo noem ik haar hier), voor zestien dollar per maand. Van de hospita, mevrouw Berger, kreeg ik tegen bijbetaling ontbijt. Zolang ik niet naar Polen werd uitgezet, genoot ik van het Amerikaanse comfort. Ik nam een bad in de badkamer verderop in de gang (die was op die tijd niet bezet), en ik zag een gigantisch schip uit Europa aankomen – de Queen Mary of de Normandie. Wat een weelde dat ik uit mijn badkamerraam de Atlantische Oceaan zag en de nieuwste en snelste schepen ter wereld! Onder het sche-

ren nam ik een besluit: ik liet me mooi niet naar Polen uitzetten. Ik zou niet in Hitlers klauwen vallen. Ik bleef als illegaal. Als de oorlog uitbrak, zo had ik gehoord, had ik een goede kans automatisch het Amerikaanse staatsburgerschap te krijgen. Ik trok een grimas tegen mijn spiegelbeeld. Mijn rode haar was ik al kwijt. Ik had waterige blauwe ogen, ontstoken oogleden, ingevallen wangen en een geprononceerde adamsappel. Er kwamen mensen uit Manhattan naar Sea Gate om bruin te worden, maar mijn huid bleef ziekelijk bleek. Mijn neus was dun en wit, ik had een puntkin en een platte borst. Ik vond vaak dat ik leek op de kobolds die ik beschreef in mijn verhalen. Ik stak mijn tong uit en noemde mezelf een idiote batlan, ofwel een wereldvreemde niksnut. Ik verwachtte dat de keuken van mevrouw Berger zo laat in de ochtend leeg zou zijn, maar ze waren er allemaal: meneer Chaikowitz, zijn derde vrouw, de oude schrijver Lemkin die anarchist geweest was, en Sylvia, die me een paar dagen eerder meegenomen had naar een film in Mermaid Avenue (tot vijf uur kostte een kaartje maar tien dollarcent) en in gebroken Jiddisch voor me vertaald had wat de gangsters in de film zeiden. Ten eerste had ik gezworen om me aan de tien geboden te houden. Ten tweede bedroog ik Esther. En ten derde voelde ik me schuldig tegenover Anna, die me nog steeds uit Warschau schreef. Maar ik had Sylvia niet willen kwetsen. Toen ik de keuken binnenkwam, riep mevrouw Berger uit: ‘Daar is onze schrijver! Hoe kan een mens zo lang slapen? Ik ben al vanaf zes uur vanmorgen op.’ Ik keek naar haar dikke benen, haar kromme tenen en opvallend grote eeltbulten. Iedereen begon me te plagen. De oude Chaikowitz zei: ‘Besef je wel dat je het ochtendgebed hebt gemist? Je bent zeker een van die chassidim uit Kock, die altijd laat bidden.’ Zijn gezicht was wit en

zijn sikje eveneens. Zijn derde echtgenote, een gezette vrouw met een brede neus en dikke lippen, deed een duit in het zakje. ‘Ik wed dat die nieuwkomer niet eens gebedsriemen heeft.’ En Lemkin voegde eraan toe: ‘Als je het mij vraagt, heeft hij de hele nacht aan een bestseller zitten schrijven.’ ‘Ik heb alweer voor de tweede keer trek’, zei Sylvia. ‘Wat eet je vandaag?’ zei mevrouw Berger tegen me. ‘Twee broodjes en één ei, of twee eieren en één broodje?’ ‘Wat u me geeft.’ ‘Ik zou je gouden bergen op een bordje willen geven. Ik hou mijn hart vast voor wat je over me schrijft in die Jiddische krant.’ Ze gaf me een groot broodje met twee roereieren en een mok koffie. Het ontbijt kostte een kwartje, maar ik was mevrouw Berger al zes weken huur schuldig plus zes weken ontbijt. Terwijl ik at, praatte mevrouw Chaikowitz over haar oudste dochter, die een jaar geleden weduwe was geworden en nu was hertrouwd. ‘Heb je ooit zoiets gehoord?’ zei ze. ‘Hij hikte één keer en viel dood op de grond. Het schijnt dat er iets in zijn hersens is geknapt. God verhoede wat een mens allemaal voor vreselijks kan overkomen. Hij liet meer dan 50.000 dollar van de verzekering na. Hoe lang kan een jonge vrouw wachten? Die eerste was arts, deze is advocaat – de beroemdste advocaat van Amerika. Meteen toen hij haar zag zei hij: ‘Dit is de vrouw waarop ik heb gewacht.’ Zes weken later trouwden ze en gingen op huwelijksreis naar Bermuda. Hij heeft een ring voor haar gekocht van 10.000 dollar.’ ‘Was hij vrijgezel?’ vroeg Sylvia. ‘Hij had een vrouw, maar die was zijn type niet en dus scheidde hij van haar. Ze krijgt zat alimentatie van hem – 200 dollar per week. Dat ze het allemaal aan medicijnen mag opmaken.’

Ik verdeed de dagen met mijmeringen, loze fantasieën, zorgen

Lezen 27

Isaac Bashevis Singer (1902-1991)

Singer, Nobelprijswinnaar in 1978, is een van de onbetwist grote schrijvers van de twintigste eeuw. Hij is toe aan een revival. Voor de bundel ’Rivkele’, die in april verschijnt, is een selectie gemaakt van de mooiste korte verhalen die in de jaren zeventig en tachtig door De Arbeiderspers zijn uitgeven, aangevuld met nieuwe vertalingen (van de hand van Bartho Kriek) van twee van de absolute hoogtepunten uit zijn werk: het titel verhaal ‘Rivkele’ en het in deze bijlage integraal gepubliceerde ‘Een Dag in Coney Island’.

GETTY IMAGES

Ik verorberde snel mijn ontbijt en vertrok. Buiten keek ik in de brievenbus, maar er zat niks voor mij in. Een stukje verder zag ik het huis waar Esther eerverleden jaar in de winter was gaan wonen. Ze verhuurde kamers aan mensen die hun vakantie vlak bij New York wilden doorbrengen. Overdag kon ik haar niet opzoeken, dus ging ik ’s avonds laat in het geniep naar haar toe. Die zomer zaten er veel Jiddische schrijvers en journalisten, en die mochten niet weten van mijn verhouding met Esther. Ik was niet van plan met haar te trouwen, dus waarom zou ik haar goede naam bezoedelen? Esther was bijna tien jaar ouder dan ik. Ze was gescheiden van haar man – een Jiddische dichter, een modernist, een communist, een charlatan. Hij was naar Californië verdwenen en had nooit één cent gestuurd voor hun twee dochtertjes. Hij hokte met een schilderes die abstract werk maakte. Esther had een man nodig die haar en haar dochtertjes onderhield, geen Jiddische schrijver gespecialiseerd in weerwolven en geesten. Ik was al anderhalf jaar in Amerika, maar Coney Island bleef me verbazen. De zon was verzengend. Van het strand kwam een kabaal dat harder was dan dat van de zee. Langs de boardwalk sloeg een Italiaanse watermeloenverkoper met zijn mes op een plaat blik en schreeuwde klanten toe met rauwe stem. Allemaal brulden ze op hun eigen manier: verkopers van popcorn en hotdogs, ijs en pinda’s, suikerspinnen en maïskolven. Ik kwam langs een kermistent met een wezen dat half vrouw was en half vis, een wassenbeeldenmuseum met Marie Antoinette, Buffalo Bill en John Wilkes Booth, een winkel waar een astroloog in het donker met tulband op en omringd door kaarten en bollen van hemellichamen horoscopen zat te trekken. Pygmeeën, hun zwarte gezichten wit geverfd, dansten voor een klein circus, losjes aan elkaar gebonden met een lang touw. Een mechanische aap liet zijn

buik op en neer gaan als een blaasbalg en lachte schor. Negerjongens richten geweren op metalen eendjes. Een halfnaakte man met zwarte baard en haar tot op zijn schouders leurde met drankjes die spieren kracht gaven, huid mooi maakten en verloren potentie herstelden. Hij trok dikke kettingen met blote handen stuk en boog munten met duim en wijsvinger dubbel. Wat verderop riep een medium dat ze geesten uit de dood opriep, de toekomst voorspelde en advies gaf over liefde en huwelijk. Ik had een Poolse vertaling bij me van Payots De opvoeding van de wil. Dat boek, dat je leerde je luiheid te overwinnen en systematisch aan je spirituele leven te werken, was als een bijbel voor me geworden. Maar ik deed het tegendeel van wat het boek propageerde. Ik verdeed de dagen met mijmeringen, loze fantasieën, zorgen, en raakte verstrikt in verhoudingen zonder toekomst. Aan het eind van de promenade ging ik op een bank zitten. Elke dag zat hetzelfde groepje oude mannen daar te discussiëren over het communisme. Een klein kereltje met een rood gezicht en wit haar dat op schuim leek schudde heftig het hoofd en schreeuwde: ‘Wie redt de arbeiders – Hitler? Mussolini? De sociaalfascist Léon Blum? De opportunist Norman Thomas? Lang leve kameraad Stalin! Gezegend het werk van zijn handen!’ Een man met allemaal gesprongen adertjes op zijn neus schreeuwde: ‘En de Moskouse processen dan? En de miljoenen arbeiders en boeren die Stalin naar Siberië heeft verbannen? En de Russische generaals die jouw kameraad Stalin heeft laten executeren?’ Hij was kort en breed van lijf, alsof zijn middenrif eruit verwijderd was. Hij spuugde in zijn zakdoek en gilde: ‘Is Boecharin echt een Duitse spion? Neemt Trotski geld aan van Rockefeller? Was Kamenev een vijand van het proletariaat? En

Wat is lijden? Wat is bewustzijn? En als er een God bestaat, wat is Hij dan?

hoe zit het met jou en het proletariaat – huisjesmelker die je bent!’ Ik had vaak het idee dat die mannen nooit stopten om te eten of te slapen, en hun debat zonder onderbreking voortzetten. Ze vielen tegen elkaar uit als bronstige bokken. Ik had een schrift en een vulpen te voorschijn gehaald om een aantekening te maken (misschien wel over die bekvechters), maar in plaats daarvan begon ik een mannetje met lange oren te tekenen, een neus als een ramshoorn, ganzenpoten, en op zijn hoofd twee hoorns. Even later bedekte ik zijn lijf met schubben en gaf ik hem vleugels. Ik wierp een blik op De opvoeding van de wil. Discipline? Concentratie? Wat had ik daaraan als ik toch moest creperen in een van Hitlers concentratiekampen? En al zou ik het overleven, hoe kon een zoveelste roman of verhaal de mensheid helpen? De metafysici hadden het te snel opgegeven, concludeerde ik. De werkelijkheid was solipsistisch noch materialistisch. Je moest bij het begin beginnen: wat is tijd? Wat is ruimte? Dat was de sleutel tot het hele raadsel. En misschien was ik wel voorbestemd om het op te lossen. Ik sloot mijn ogen en besloot voor eens en altijd de grens te doorbreken tussen idee en zijn, tussen de categorieën van de zuivere rede en het Ding an sich. Door mijn oogleden kwam rood zonlicht. Het gedreun van de golven en het rumoer van de mensen smolten samen. Ik voelde, bijna tastbaar, dat ik maar één stap van de waarheid vandaan was. ‘Tijd is niets, ruimte is niets’, mompelde ik. Maar dat niets is de achtergrond van de zichtbare wereld. Wat is de zichtbare wereld? Is die materie? Geest? Is die magnetisme of zwaartekracht? En wat is het leven? Wat is lijden? Wat is bewustzijn? En als er een God bestaat, wat is Hij dan? Een substantie met oneindig veel attributen? De monade der monaden? Blinde wil? Het onderbewuste? Kan Hij seks zijn, zoals de kabbalisten suggereren? LEES VERDER OP PAGINA 29

Voor onafhankelijke lezers... van onafhankelijke uitgevers! Alicia Erian Niets blijft onder ons

Ian McEwan Boetekleed

Een pijnlijk verontrustende roman over een Libanees meisje en haar zoektocht naar liefde. www.sirene.nl

‘Een schitterende roman.’ Trouw

In de boekhandel

www.deharmonie.nl

19,95

In de boekhandel

19,95

Bernhard Schlink Het eerste weekend

Otto de Kat Julia

Bert Boelaars Benno Premsela 1920-1997

"!! # ! ! """

Een aangrijpende roman over een verloren liefde.

Voorvechter van homo-emancipatie

ZIJ MAAKT ALLES ANDERS.

Monumentale biografie over de Nederlandse binnenhuisarchitect en industrieel ontwerper.

‘Weet de lezer vol in het hart te raken.’ Vrij Nederland

Plus dvd met filmportret.

19,90

In de boekhandel

Pieke Stuvel en Liza de Rijk De vijfde verdieping !! " ! ! ! " """ !

In de boekhandel

www.brightlights.nl

De Bright Lights boekenserie is exclusief verkrijgbaar bij Selexyz.

12,50

www.vanoorschot.nl

In de boekhandel

www.thoth.nl

17,50

In de boekhandel

29,90

“Bright Lights brengt vergeten pareltjes van de wereldliteratuur opnieuw tot leven.”

Lezen 29

« Als er een God bestaat, wat is Hij dan? Blinde

wil? Het onderbewuste? Kan Hij seks zijn, zoals kabbalisten suggereren? Is God een nooit eindigend orgasme? Is de universele leegte het vrouwelijke principe? Ik kon het op dat moment nog niet uitmaken, concludeerde ik. Misschien komende nacht, in bed… Ik deed mijn ogen open en liep richting Brighton. De constructiebalken van de verhoogde spoorlijn wierpen een net van zon en schaduw op het plaveisel. Een trein uit Manhattan schoot langs met een oorverdovend geraas. Hoe je ruimte en tijd ook definieert, ging het door me heen, het is onmogelijk om tegelijkertijd in Brooklyn en in Manhattan te zijn. Ik kwam langs etalages met matrassen, diverse soorten dakspanen, koosjere kip. Ik bleef staan bij een Chinees restaurant. Zou ik hier gaan lunchen? Nee, het cafetaria was vast een stuiver goedkoper. Ik had bijna geen rooie cent meer. Als mijn schets ‘Na de scheiding’ niet in de zondageditie geplaatst werd, was zelfmoord het enige wat me nog restte. Terwijl ik terugliep, verbaasde ik me over mezelf. Waarom had ik niets gedaan om aan geld te komen? Een toerist mocht niet werken, maar hoe kon de Immigratieen Naturalisatiedienst erachter komen als ik afwaste in een restaurant of een baantje vond als bode of leraar Hebreeuws? Het was krankzinnig om te wachten tot je helemaal blut was. Goed, ik had mezelf gerustgesteld met het idee dat ik me in leven kon houden met de restjes van cafetariatafels. Maar vroeg of laat kreeg de manager of de kassabediende een uitvreter in de smiezen. Amerikanen gooiden eten liever weg dan dat ze het zonder betaling lieten opeten. Bij de gedachte aan eten kreeg ik trek. Ik herinnerde me wat ik over vasten gelezen had. Een mens kon ongeveer zestig dagen in leven blijven als hij water dronk. Ergens anders had ik gelezen dat Amundsen tijdens een expeditie naar de Zuid- of Noordpool een van zijn eigen schoenen had opgegeten. Mijn huidige honger, zo hield ik mezelf voor, was gewoon hysterie. Twee eieren en een broodje bevatten genoeg zetmeel, vet en eiwit voor dagen. Toch rammelde ik van de honger en voelde ik mijn knieën knikken. Ik zou Esther die avond weer zien, en uithongering leidde tot impotentie. Ik wist maar net het cafetaria te halen. Ik liep naar binnen, nam een bonnetje en ging naar het buffet. Ik wist dat terdoodveroordeelden een laatste maaltijd bestelden; mensen wilden niet eens terechtgesteld worden met een lege maag. Dat bewees volgens mij dat er geen verband was tussen leven en dood. Aangezien de dood geen substantie heeft, kan hij het leven niet beëindigen. Hij is niet meer dan een kader voor levensprocessen die eeuwig zijn. Ik was toen nog geen vegetariër, maar ik dacht al wel over het vegetarisme na. Toch nam ik runderborst in mierikswortelsaus met gekookte aardappels en limabonen, een kop vermicellisoep, een groot broodje, een kop koffie en een stuk taart – alles bij elkaar zestig dollarcent. Met mijn blad in de hand passeerde ik tafels vol restanten van maaltijden, maar ik stopte bij een schone. Op een stoel lag de middagkrant. Ik wilde hem gaan lezen, maar dacht aan de woorden van Payot: intellectuelen moesten langzaam eten, elke hap goed kauwen en er niet bij lezen. Toch keek ik naar de koppen. Hitler had de Poolse Corridor weer opgeëist. Smigly-Rydz had in de Sejm verklaard dat Polen zou strijden voor elke centimeter van zijn grondgebied. De Duitse ambassadeur in Tokio had een onderhoud gehad met de mikado. Een gepensioneerde generaal in Engeland had de Maginotlinie bekritiseerd en voorspeld dat die bij de eerste de beste aanval zou worden doorbroken. De hogere machten waren de wereldramp al aan het voorbereiden. Toen ik uitgegeten was, telde ik mijn geld, en ik herinnerde me dat ik de krant moest bellen om te vragen hoe het zat met mijn schets. Ik wist dat een telefoontje van Coney Island naar Manhattan tien dollarcent kostte en dat de zondagredacteur, Leon Diamond, maar zelden op kantoor was, maar ik kon niet alles aan het lot overlaten. Tien dollarcent meer of minder maakte ook niet meer uit. Ik stond resoluut op, liep naar een lege telefooncel en belde. Ik bad tot dezelfde machten die de wereldramp voorbereidden dat de telefoniste me niet verkeerd zou doorverbinden. Ik sprak het nummer zo duidelijk uit als ik maar kon met mijn accent, en ze zei dat ik mijn tiencentstuk moest inwerpen. De telefoniste van de krant nam op en ik vroeg naar Leon Diamond. Ik wist bijna zeker dat ze zou zeggen dat hij er niet was, maar toen hoorde ik zijn stem aan de lijn. Stotterend begon ik me te verontschuldigen. Toen ik zei wie ik was, zei hij plompverloren: ‘Je verhaal staat er zondag in.’ ‘Dank je. Heel erg bedankt.’ ‘Stuur maar een nieuw verhaal. Dag.’ ‘Een wonder! Een godswonder!’ riep ik in mezelf. Meteen toen ik ophing gebeurde er nog een wonder: het geld begon uit de telefoon te stromen – tiencent-, vijfcent- en vijfentwintigcentstukken. Even aarzelde ik: als ik het meenam, was het diefstal. Maar de telefoonmaatschappij kreeg het toch niet meer terug, en het kon gevonden worden door iemand die het minder hard nodig had dan ik. Hoe vaak had ik niet geld in de telefoon gegooid zonder verbinding te krijgen! Ik keek om en zag een dikke vrouw in badpak en met een breedgerande strooien hoed op wachten. Ik graaide al het muntgeld bij elkaar, stak het in mijn zak en liep weg met het gevoel dat ik een ander mens was. In gedachten verontschuldigde ik me tegenover de machten die alles wisten. Ik liep het cafetaria uit en wandelde richting Sea Gate. Ik rekende uit: als ik vijftig dollar voor die schets kreeg, zou ik mevrouw Berger dertig dollar geven voor huur en ontbijt, en dan hield ik nog twintig dollar over. Bovendien was ik voor haar dan weer kredietwaardig en kon ik dus langer blijven. En dus zou ik dan Lieberman bellen, mijn advocaat. Misschien dat hij nieuws had van de consul in Toronto. Een toerist kon geen verblijfsvergunning krijgen zolang hij in de VS was. Ik zou naar Cuba of Canada moeten. Een reisje naar

Cuba was sowieso te duur, maar zou ik Canada in komen? Lieberman had me al gewaarschuwd dat ik dan van Detroit naar Windsor gesmokkeld moest worden, en dat iemand om me de brug over te brengen honderd dollar ging kosten. Opeens drong het tot me door dat ik niet één diefstal gepleegd had, maar twee. In mijn blijdschap was ik vergeten mijn lunch te betalen. Ik had het bonnetje nog in mijn hand. Dat was duidelijk het werk van Satan. Hogere machten brachten me in verleiding. Ik besloot terug te gaan en die zestig dollarcent te betalen. Ik liep stevig door, rende bijna. In het cafetaria stond een man in wit uniform bij de man achter de kassa. Ze spraken Engels met elkaar. Ik wilde wachten tot ze uitgepraat waren, maar ze bleven maar praten. De kassabediende wierp een zijdelingse blik naar mij en zei: ‘Zeg het maar.’ Ik antwoordde in het Jiddisch: ‘Ik ben vergeten mijn maaltijd te betalen.’ Hij trok een grimas en mompelde: ‘Geeft niet, verdwijn maar.’ ‘Maar…’ ‘Verdwijn toch, joh’, snauwde hij, en gaf me een knipoog. Toen begreep ik wat er aan de hand was. De man in het witte uniform was vast en zeker de eigenaar of de manager, en de kassabediende wilde niet dat die erachter kwam dat hij een klant zonder te betalen had laten weggaan. De bovenaardse machten spanden samen om me de ene na de andere mazzel te bezorgen. Ik ging naar buiten, liep de glazen deur door en zag de kassabediende en de man in het witte uniform lachen. Ze lachten om mij, de nieuwkomer, en mijn Jiddisch. Maar ik wist dat de Eeuwige me uittestte en mijn goede daden en zonden op een balans tegen elkaar afwoog: verdiende ik het om in Amerika te blijven of moest ik in Polen creperen? Ik schaamde me dat ik opeens zo gelovig was terwijl ik mezelf een agnosticus en ongelovige genoemd had, en ik zei tegen mijn onzichtbare criticasters: ‘Ach, zelfs volgens Spinoza is alles al bepaald. Er zijn geen kleine en grote gebeurtenissen in het heelal. Voor de eeuwigheid is een zandkorrel even belangrijk als een melkweg.’ Ik wist niet wat ik met het bonnetje aanmoest. Zou ik het tot morgen bewaren of weggooien? Ik besloot het geld zonder bonnetje aan de kassabediende te geven. Ik scheurde het aan snippers en gooide die in een afvalbak. Thuis liet ik me op bed neervallen en raakte in een diepe slaap, waarin ik het geheim ontdekte van tijd, ruimte en causaliteit. Het leek ongelooflijk simpel, maar zodra ik mijn ogen weer opendeed, was het allemaal weg. Wat restte was een vaag vermoeden van iets bovenaards en wonderbaarlijks. In mijn droom had ik mijn filosofische ontdekking een naam gegeven in het Latijn, Hebreeuws, Aramees of een combinatie van alledrie. Ik herinnerde me dat ik zei: ‘Het bestaan is niets anders dan…’ en daarna kwam de term die het antwoord was op alle vragen. Buiten schemerde het. De baders en zwemmers waren allemaal weg. De zon verdween in de oceaan en liet een vuurrode streep achter. Een briesje van zee voerde een geur aan van bederf. Uit het niets verscheen een wolk in de vorm van een enorme vis en de maan kroop weg achter de schubben. Het weer veranderde: de mistklok van de vuurtoren luidde doordringend. Een sleepboot trok drie donkere schuiten. Hij leek niet te bewegen, alsof de Atlantische Oceaan veranderd was in de gestolde zee waarover ik gelezen had in verhalenboeken. Ik hoefde niet meer te beknibbelen, dus ging ik naar het café in Sea Gate en bestelde koffie met kwarktaart. Een Jiddische journalist, die publiceerde in de krant waarin mijn schetsen verschenen, kwam aan mijn tafeltje zitten. Hij had wit haar en een blozend gezicht. ‘Waar heb jij je schuilgehouden de laatste tijd? Geen mens ziet je. Ik heb me laten vertellen dat je hier in Sea Gate woont.’ ‘Ja, ik woon hier.’ ‘Ik heb een kamer in het pension van Esther. Je kent haar wel – de ex-vrouw van die gekke dichter. Kom toch langs. De hele Jiddische pers zit er. Ze hadden het een paar keer over je.’ ‘Echt waar? Wie?’ ‘O, de schrijvers. Zelfs Esther prijst je. Persoonlijk vind ik dat je talent hebt, maar thema’s kiest waar niemand om geeft en geen mens in gelooft. Er bestaan geen demonen. Er bestaat geen God.’ ‘Weet je dat zeker?’ ‘Volkomen zeker.’ ‘Wie heeft de wereld dan geschapen?’ ‘Ach ja. De eeuwige vraag. Het is allemaal natuur. Evolutie. Wie heeft God geschapen? Geloof je echt?’ ‘Soms wel.’ ‘Om boos op Hem te kunnen zijn. Als er een God is, waarom laat Hij dan Hitler onschuldige mensen naar Dachau deporteren? En hoe zit het met je verblijfsvergunning? Heb je er al wat aan gedaan? Zo niet, dan word je uitgezet en zal die God van je zich er heel weinig kopzorg om maken.’ Ik vertelde hem over mijn problemen, en hij zei: ‘Er is voor jou maar één uitweg – met een vrouw trouwen die Amerikaans staatsburger is. Dan ben je legaal. Later kun je dan je papieren krijgen en zelf staatsburger worden. ‘Dat zou ik nooit doen’, zei ik. ‘Waarom niet?’ ‘Dat zou een belediging zijn voor die vrouw en voor mezelf.’ ‘Dus maar liever in Hitlers handen vallen? Dat is niks

HH

anders dan valse trots. Je schrijft als een volwassen man, maar gedraagt je als een jongen. Hoe oud ben je?’ Ik vertelde het hem. ‘Op jouw leeftijd ben ik naar Siberië verbannen wegens revolutionaire activiteiten.’ De ober kwam langs, en ik wilde juist betalen toen de journalist mijn bonnetje pakte. Ik heb te veel geluk vandaag, dacht ik bij mezelf. Ik keek naar de deur en zag Esther. Ze wipte hier ’s avonds wel vaker aan, wat de reden was dat ik het café meed. Esther en ik hadden afgesproken onze relatie geheim te houden. Bovendien was ik in Amerika ziekelijk bedeesd geworden. Mijn jongensachtige neiging tot blozen was weer teruggekomen. In Polen had ik mezelf nooit klein gevonden, maar tussen die Amerikaanse reuzen werd ik een dreumes. Mijn Warschause pak met brede revers en schoudervullingen oogde zonderling. Bovendien was de stof te dik voor de New Yorkse hitte. Esther bekritiseerde me voortdurend omdat ik in dat warme weer een gesteven boord droeg, een vest en een hoed. Ze kreeg me in het oog, en leek zich te generen als een plattelandsmeisje in Polen. We waren nog nooit samen in het openbaar geweest. We kwamen altijd bij elkaar in het donker, als twee vleermuizen. Ze maakte aanstalten om weer weg te gaan, maar mijn metgezel riep haar. Onzeker kwam ze onze kant op. Ze droeg een witte jurk en een strooien hoed met een groen lint. Ze was gebruind door de zon, en haar zwarte ogen schitterden meisjesachtig. Ze kwam niet over als een vrouw van bijna veertig, maar slank en jeugdig. Ze liep naar ons toe en begroette me alsof ik een wildvreemde was. Volgens Europese gewoonte schudde ze me de hand. Ze lachte verlegen en zei ‘u’ tegen me in plaats van ‘je’. ‘Hoe gaat het met u? Ik heb u al een hele tijd niet gezien’, zei ze. ‘Hij verstopt zich.’ De journalist zei het op afkeurende toon. ‘Hij doet helemaal niks aan zijn verblijfsvergunning en straks sturen ze hem terug naar Polen. Binnenkort breekt de oorlog uit. Ik heb hem aangeraden om met een Amerikaanse te trouwen omdat hij dan een verblijfsvergunning krijgt, maar hij wil er niet van horen.’ ‘Waarom niet?’ vroeg Esther. Ze bloosde en op haar gezicht verscheen een liefhebbende, smachtende glimlach. Ze nam plaats op de rand van een stoel. Ik had een gevat, scherp antwoord willen geven, maar in plaats daarvan zei ik schaapachtig: ‘Ik zou nooit trouwen voor een verblijfsvergunning.’ De journalist lachte en knipoogde. ‘Ik ben geen huwelijksmakelaar, maar jullie zouden een mooi paar vormen.’ Esther keek vragend naar me, smekend en verwijtend tegelijk. Ik wist dat ik onmiddellijk moest reageren, serieus of met een grapje, maar ik kon geen woord uitbrengen. Ik had het opeens warm. Mijn overhemd was nat en mijn broek plakte aan mijn stoel. Ik had het akelige idee dat mijn stoel kantelde. De vloer deinde omhoog en de plafondlampen bewogen langs elkaar, langwerpig en vaag. Het café begon te draaien als een carrousel. Esther stond opeens op. ‘Ik heb een afspraak met iemand’, zei ze, en wendde zich af. Ik keek haar na terwijl ze zich naar de deur haastte. De journalist glimlachte veelzeggend, knikte, liep naar een andere tafel en begon een praatje met een collega. Ik bleef zitten, verbijsterd over deze plotselinge tegenslag. In mijn ontreddering haalde ik het kleingeld uit mijn zak en begon het te tellen, steeds opnieuw, voornamelijk op de tast, en maakte intussen ingewikkelde berekeningen. De uitkomsten waren telkens anders. In het spel tegen de hogere machten had ik een dollar en wat centen gewonnen, maar ik had een Amerikaanse verblijfsvergunning verspeeld plus een vrouw van wie ik echt hield. p

Verdiende ik het om in Amerika te blijven of moest ik in Polen creperen?

Copyright Nederlandse vertaling © 2008 Bartho Kriek www.barthokriek.nl

30

Lezen

LAURENCE STERNE

Op vrijersvoeten door Parijs Klassiekers uit de wereldliteratuur horen bij het lijstje ‘dingen die ik moet doen voor ik sterf’, en roepen daarom bij voorbaat een vermoeid gevoel op bij de lezer. In het geval van Laurence Sterne’s ‘A Sentimental Journey Through France and Italy’ zijn die twijfels misplaatst, want zelden werd zo’n humoristische en vlot leesbare roman op papier gezet. En dat al in 1768.

T

oen ik uitstapte bij het hôtel, vertelde de portier me dat een jonge vrouw met een lintendoos net naar me gevraagd had. – Ik weet niet, zei de portier, of ze er nog is of niet. Ik nam mijn kamersleutel van hem aan en liep de trap op; en toen ik nog geen tien treden van het portaal voor mijn deur was, ontmoette ik haar: ze kwam op haar gemak naar beneden Het was de mooie fille de chambre met wie ik langs de Quai de Conti had gelopen: Madame de R**** had haar voor een paar boodschappen naar een marchande de modes vlak bij het Hotel de Modene gestuurd; en omdat ik niet was komen opdagen, had ze haar opgedragen navraag naar mij te doen: had ik Parijs al verlaten, en zo ja, had ik misschien een brief voor haar achtergelaten? Omdat de mooie fille de chambre nog zo dicht bij mijn deur was, keerde ze zich om, en ging even met me mee mijn kamer in, terwijl ik een kaartje zou schrijven. Het was een mooie, kalme avond tegen het einde van de meimaand – de scharlakenrode overgordijnen (die dezelfde kleur hadden als de gordijnen van het hemelbed) waren dichtgetrokken – de zon ging onder en er scheen zo’n warme gloed doorheen op het gezicht van de mooie fille de chambre – dat ik dacht dat ze bloosde – bij die gedachte begon ik zelf te blozen – we waren helemaal alleen; en en daardoor kwam er een tweede blos nog voor de eerste kon wegtrekken. Er is een plezierige halfschuldig soort blos, waar het bloed meer schuld aan heeft dan de man – hij komt onstuitbaar van het hart, en de deugd vliegt er achteraan – niet om hem terug te roepen, maar om de gewaarwording ervan nog aangenamer voor de zenuwen te maken – dat heeft met elkaar te maken – Maar ik zal dit niet verder beschrijven – eerst voelde ik iets in mij dat niet helemaal in overeenstemming was met de zedeles die ik haar de vorige avond had gegeven – ik zocht vijf minuten naar een kaartje – ik wist dat ik er geen had. Ik pakte een pen op – ik legde die weer neer – mijn hand beefde – de duivel was in mij gevaren. Ik weet evengoed als ieder ander dat hij een vijand is die op de vlucht slaat als we ons tegen hem verzetten – maar ik bied zelden tegenstand; uit angst dat ik misschien in de strijd gewond raak, ook al zou ik hem verslaan – dus laat ik de overwinning gaan in ruil voor zekerheid; ik jaag niet hem op de vlucht – meestal vlucht ik zelf. De mooie fille de chambre kwam dichtbij het bureau staan waarin ik naar een kaartje aan het zoeken was – pakte eerst de pen op die ik had neergegooid, bood toen aan de inktpot voor me vast te houden; ze bood het zo lief aan, ik wilde het graag accepteren – maar durfde niet – ik heb niets, lief kind, zei ik, om op te schrijven. – Schrijf het zo maar ergens op, zei zij eenvoudigweg – Ik stond op het punt om uit te roepen, ‘dan zal ik het, mooi meisje! op jouw lippen schrijven.’ – Als ik dat doe, zei ik, ben ik verloren – dus nam ik haar bij de hand, leidde haar naar de deur, en zei haar dringend toch niet de les te vergeten die ik haar had gegeven – zij zei, dat zou ze zeker niet – en terwijl ze dat met gepaste ernst zei, draaide ze zich om, en legde haar beide handen samengevouwen in de mijne – het was onmogelijk ze in die situatie niet te drukken – ik wilde

ze wel laten gaan; en de hele tijd dat ik ze vasthield, zei ik tegen mezelf dat niet te doen – toch deed ik het. – Na twee minuten merkte ik dat ik de hele strijd opnieuw moest leveren – en voelde ik mijn benen en al mijn ledematen trillen bij die gedachte. Het voeteneind van het bed was nog geen anderhalve meter verwijderd van de plek waar we stonden – nog steeds hield ik haar handen vast – en hoe het gebeurde kan ik niet verklaren, ik vroeg het haar niet – trok haar niet naar me toe – dacht ook niet aan het bed – maar het kwam zo uit, dat we er allebei op zaten. Ik zal u het beursje laten zien, zei de mooie fille de chambre, dat ik vandaag gemaakt heb om uw kroon in te bewaren. Dus stak ze haar hand in haar rechterzak, die zich tegen mij aan bevond, en tastte er een tijdje in rond – daarna in haar linker – ‘ze was het kwijt.’ – Nooit heb ik geduldiger gewacht – uiteindelijk zat het toch in haar rechterzak – ze haalde het tevoorschijn; het was van groene tafzijde, gevoerd met een stukje wit gewatteerd satijn, en net groot genoeg om de kroon in op te bergen – ze legde het in mijn hand; het was mooi, en ik hield het tien minuten vast, terwijl de rug van mijn hand op haar schoot lag – ik keek nu eens naar het beursje, en dan weer ernaast. Er waren wat steken losgeraakt in mijn das – de mooie fille de chambre pakte zonder iets te zeggen haar naaitasje, stak een draadje door een fijne naald, en zette ze vast – ik voorzag dat dit de overwinning van de dag in gevaar zou brengen; en terwijl ze bij die handeling haar hand stil heen en weer langs mijn hals liet gaan, voelde ik de lauwerkrans die mijn verbeelding al op m’n hoofd had gezet afglijden. Een riempje was bij haar onder het lopen losgeraakt, en haar schoengesp kwam er bijna af – kijk maar, zei de fille de chambre, en hield haar voet op – ik kon niet anders dan op mijn beurt de gesp weer vast te maken, en het riempje erdoor te halen – en toen ik dat had gedaan, haar andere voet op te tillen, om te zien of ze allebei goed zaten – ik deed dat iets te plotseling – de mooie fille de chambre verloor onherroepelijk haar evenwicht – en toen –

Terwijl ze bij die handeling haar hand stil heen en weer langs mijn hals liet gaan, voelde ik de lauwerkrans die mijn verbeelding al op m’n hoofd had gezet afglijden

De Overwinning Ja – en toen – vertel mij, u, wiens kille hoofden en lauwe harten uw gevoelens en hartstochten kunnen wegredeneren of verdoezelen, vertel mij wat er mis mee is om ze te hebben, of hoe je je ooit later kunt verantwoorden als je niet onder ze hebt geleden. Als de Natuur haar web der vriendschap zo heeft geweven dat er een paar draden van liefde en verlangen in het weefsel verstrikt zijn geraakt – moet dan het hele web kapotgetrokken worden om ze te verwijderen? – de zweep over zulke koudbloedigen, grote Meester der natuur! zei ik tegen mezelf – waar uw voorzienigheid mij ook maar zal plaatsen om mijn deugd op de proef te stellen – wat ook maar het gevaar zal zijn – en wat de omstandigheden – laat mij de effecten voelen van de gevoelens die niet meer dan menselijk zijn – en als ik ze onder controle heb, zoals een goed mens betaamt, geef ik mij graag over aan uw oordeel: want u heeft ons gemaakt, wij niet onszelf. Na deze monoloog hielp ik de mooie fille de chambre overeind, en leidde haar de kamer uit – ze bleef bij me staan terwijl ik de deur afsloot en de sleutel in mijn zak stak – en toen – de overwinning was totaal – toen, en niet eerder, drukte ik mijn lippen op haar wang, nam haar bij de hand, en bracht haar veilig naar de poort van het hôtel.

Niet om den brode, maar uit naam van de liefde Myrthe Hilkens

O

ngrijpbaar, raadselachtig, ironisch en onderkoeld. Met die woorden omschrijven Piet Verhoeff en Peter de Voogd de literaire werken van Laurence Sterne. Zo inspirerend, dat ze hun pensioensrust voor een Sterne-vertaling tijdelijk aan de wilgen hangen. Het boek A Sentimental Journey / through France and Italy, begint midden in een dialoog en eindigt halverwege een zin. De argeloze lezer vraagt zich al vanaf de eerste woorden af wat de schrijver van deze achttiende-eeuwse klassieker bezielt. Vertalers Piet Verhoeff en Peter de Voogd incluis, daarom werken ze momenteel aan een moderne hertaling van Sterne’s raadselachtige kind. De dominee fascineert hen. De twee vertaalden in het verleden samen een aantal brieven van Sterne, dus de uitdaging om zijn ‘razendmoeilijke’ A Sentimental Journey onder handen te nemen, grepen ze gretig aan. Niet in ruil voor een bom duiten, maar voor een fles Latour type ‘prijs op aanvraag’. De Voogd: ‘Wij doen dit niet om den brode, maar uit liefde.’ En die liefde zit diep. Gevraagd naar hun belangrijkste vertaalmotieven, lopen beide pensionada’s leeg. ‘De 21e eeuw verdient een nieuwe vertaling van dit boek’, begint De Voogd. ‘De huidige versies zijn erg literair, terwijl ik geloof dat er een groot publiek voor dit boek is. Juist ook onder nieuwe lezers van de internetgeneratie. Het werk grijpt je, bestaat uit allemaal korte fragmenten, brokken, kleine hapjes. Een YouTube-versie van de achttiende eeuwse roman.’ Collega en vriend Verhoeff geniet vooral van de wijze waarop Sterne de tijd af en toe stilzet in zijn boek. ‘Dan kijkt hij met twee, drie of vier ogen naar de wereld om zich heen. Komt er iets aantrekkelijks voorbij? Daarna trekt hij kalm alle registers open, hij beschouwt in laag tempo, draait langzaam om zijn onderwerp heen. Op momenten gaat hij daarin te ver, dan toont hij zich een afschuwelijk erudiete man. Maar het levert vooral boeiende overpeinzingen op.’ Op het eerste gezicht lijkt de rode draad in Sterne’s boek weinig uitnodigend. Een Engelsman maakt een sentimentele reis door Frankrijk en Italie en schrijft daarover. Nou en? ‘Het zijn de opmerkelijke keuzes van Sterne die fascineren’, meent De Voogd. ‘Hij zoemt niet in op de voor de hand liggende culturele verschillen, maar richt zijn vizier in plaats daarvan op het kleine. Op een gegeven moment gaat het bijvoorbeeld een poosje over de dochter van een hoteleigenaar, terwijl Sterne ook over een kerk die hij bezoekt zou kunnen mijmeren. Maar, zo redeneert hij, vergeleken bij dat meisje bestaat die kerk nog een eeuwigheid.’ Dus maakt de lezer kennis met de jonge vrouw. De Voogd noemt nog een voorbeeld. ‘Op enig moment stapt de reiziger bij een Parijse pruikenmaker naar binnen. De pruikenmaker vertelt dat zijn pruiken zo goed zijn, je kunt ze in de oceaan onderdompelen en dan blijven de haren nog overeind staan. Zo’n onbeduidende anekdote grijpt Sterne aan om de Franse neiging tot overdrijven eens te analyseren.’ En dan zitten die analyses ook nog eens boordevol taalkunsten. Niet alleen werkt Sterne op

Lezen 31

Quai de Conti in Parijs. Rechts het dodenmasker van Laurence Sterne.

een slimme en spitsvondige wijze met Bijbelse metaforen, onopvallend voor argeloze ogen, ook slaagt hij erin een simpel woord als paspoort van talloze betekenissen te voorzien. ‘Hij haalt meesterlijke geintjes uit’, licht Verhoeff toe. ‘Metaforen leiden in zijn werk een complex soort leven. Dat maakt Sterne vanuit de vertaalkunst zo’n geweldige schrijver, maar ook een heel moeilijke. Hoe houd je die grappen in een andere taal overeind?’ De meestervertaler praat zeker vijf minuten vol over de drie woorden My Fair Lady. Dat kan alleen de meest gepassioneerde, met respect, vakidioot. ‘Wat betekent My Fair Lady? Is dat een mooie vrouw? Een lekker stuk? Een schone dame? Dit is een simpele vraag, met een

moeilijk antwoord. Hoeveel neutjes heeft degene die het zegt op? In welke omgeving bevinden de twee mensen om wie het gaat zich? Hou oud zijn ze? Allemaal factoren die de vertaler naar de perfecte vertaling moeten helpen.’ Ook De Voogd kan eindeloos vertellen over de vele uitdagingen die zijn kompaan en hij onderweg tegenkomen. ‘Sternes werk is oneindig meer complex dan ik eerst dacht. Zijn vocabularium is ongelooflijk subtiel en het is moeilijk om zijn tempo en luchtigheid onaangetast te laten.’ Inmiddels bevinden Verhoeff en De Voogd zich in de laatste fase van hun Sterne-project. Via de mail, Ver-

hoeff – die zichzelf typeert als een ‘tamelijk bejaarde knar’ – kreeg internethulp van vrouw en kleinzoon, vervolbrachten ze de vertaling van het eerste deel en ook de hertaling van deel twee vordert snel. ‘Piet en ik vertalen de teksten onafhankelijk van elkaar. Daarna stuurt hij zijn versie naar mij en die verwerk ik vervolgens in mijn grondtekst. Zo komt de uiteindelijke, derde tekst tot stand’, legt De Voogd uit. Lachend: ‘Omdat Piet nog al eens probleempjes heeft met cursiefjes, maak ik het af.’ p

Wat betekent My Fair Lady? Is dat een mooie vrouw? Een lekker stuk? Een schone dame?

A Sentimental Journey / through France and Italy verschijnt in mei bij Uitgeverij Bright Lights

25 jaar Rainbow Pockets! Douwe Draaisma Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt 13,-

Bernlef Verbroken zwijgen 5,95

Peter van Straaten Hoezo oud? =6,95

32

Lezen

Urban Book Shop Amsterdam Feest en literatuur, gaat dat samen? Het Boeken Helaas: weinig schrijvers raken door het bal geïnspireerd. Schrijfster Annemarie O

Boekenbal wil maar ge

Wie niet naar het Boekenbal mag, kan zich uitleven op het Bal der Geweigerden (foto boven); Heleen van Royen (foto rechts) heeft een opvallende aftocht op het ‘echte’ Boekenbal.

Hans van Willigenburg

V

rijwel iedereen die ooit in het milieu van Nederlandse schrijvers heeft rondgelopen, zal bevestigen dat er weinig lachebekjes of feestbeesten tussen zitten. Harry Mulisch blijft altijd in de plooi. W.F. Hermans schurkte voortdurend tegen het kluizenaarschap aan. En, oké, Gerard Reve deed in een openbare gelegenheid weleens zijn best een staaltje humor ten beste te geven of rumoer te veroorzaken, maar verder dan het niveau van een (zeer) matige cabaretier is hij nooit gekomen. Ook de huidige literaire toppers zijn niet van het type dat een uitgaansavond omtovert in een knalfuif. Joost Zwagerman is een schoolmeester die tijdens een keiharde swingplaat onverstoorbaar door essayeert over Amerikaanse literatuur. Herman Brusselmans heeft zijn hele leven al moeite ergens

warm voor te lopen, dus ook voor een feest. Connie Palmen is altijd te druk met Connie Palmen. Renate Dorrestein moet eerst alle vrouwen van de wereld nog redden. En Herman Koch heeft alle grappen en lolligheid die hij in zich heeft, nagelaten in de dvd-box van Jiskefet. Alleen Arnon Grunberg bezit het droogkomische talent, alsmede het theatrale instinct om ter verhoging van de feestvreugde een geweldige grap in scène te zetten waar ‘s lands persmuskieten weleens collectief in zouden kunnen tuinen. Maar helaas, sinds de onverkwikkelijkheden met collega A.F.Th. rond de AKO-literatuurprijs heeft de kleine Mozart van de Nederlandse letteren besloten dat hij hier ten lande niets meer te zoeken heeft.

Ontembare tijgerin En dan? Dan komen we, bij gebrek aan beter, zomaar uit bij bestsellervamp Heleen van Royen. De ontembare tijgerin die haar hoektanden maar wat graag op uitbundige wijze in mannelijke collega’s zet, zoals twee jaar geleden tijdens, jawel, het Boekenbal, toen ze AD-columnist en tv-hunk Hugo Borst in de coulis-

sen van de Stadsschouwburg ter plekke wilde verorberen. Hoera! ben je dan geneigd te roepen. Na zestig edities eindelijk rauwe seks op het Boekenbal! Olé! Maar Borst bleek niet het gewillige hapje dat Van Royen in hem zag. Hij ontworstelde zich aan haar imagobeluste stoutheid, deed wat een columnist het liefste doet, namelijk in de pen klimmen, en tetterde de genante verkrachtingspoging van ‘la Heleen’ vrolijk in het rond, hetgeen rustig na te lezen is in zijn bundel Over lust en liefde. Wie, kortom, hoopt op een spraakmakend Boekenbal, kan net zo goed inzetten op Excelsior als aanstaand landskampioen. Daar verandert ook de grondige studie van Janneke Weijermars, Het is pas feest als Harry is geweest over 60 jaar Boekenbal, 1947-2006, niets aan. Integendeel. Het betreft een slaapverwekkend boekwerkje waarin het bekendste literaire feestje nimmer afdaalt tot wat het zou kunnen zijn – een liederlijk samenzijn van de beste schrijvers in dit land –, maar steeds een brave speelbal blijft in de handen van politiek, boekenbranche en

uitgevers. Want de poging in 1965 om het schrijversonderonsje onder de stolp van de gezaghebbers vandaan te halen en door verplaatsing richting RAI, ‘naar de lezers te brengen’, loopt uit op een fiasco. Sterker nog: vanaf het moment dat het gepeupel ook kaartjes kan bemachtigen, heeft het Koninklijk Huis spontaan geen zin meer en is er nooit meer iemand uit de Oranjefamilie gesignaleerd. Sindsdien houdt vooral de kaartverdeling de mystiek van het Boekenbal drijvende (wie mag wel? wie niet?), maar geeft de avond zelf zelden aanleiding tot nakaarten. Schrijfster/actrice Annemarie Oster, die toch best in is voor een leuke party, vat het kwijnende boekenbalgevoel in haar bundel Vrouw van de wereld (1999) treffend samen: ‘Vol goede moed stapte ik erop af, meestal op een paar op het laatste moment aangeschafte schoenen, die toch niemand zag. Naarmate de avond vorderde, ik trap op trap af was geweest om te kijken of het boven misschien iets leuker was dan beneden of vice versa – ik iedereen had begroet, ook als ik ze niet herkende –, hoopte het lood zich op en

bal probeert al zestig jaar er een leuke boel van te maken. ster: ‘Ik weet zeker dat ik er teleurgesteld vandaan kom.’

en feest worden

Filoscoop

Lezen 33 8 - 15 maart

RAM Scheldwoorden die je dit weekeinde als vuil was-

goed over je heen krijgt gekieperd, vrágen om een weerwoord. Maar doe er liever het zwijgen toe, Ram. Alles wat andere mensen kunnen zeggen, is uiteindelijk niets vergeleken bij wat je zelf kunt denken.

STIER Genoeg gepiekerd over de ware natuur van de

mens, Stier. Er zijn slechts twee soorten mensen op de wereld… jij en de anderen. Trek schone sokken aan. Koop een ijsje.

TWEELINGEN Met de juiste argumenten kun je die ruzie met een familielid eenvoudig uit de wereld helpen. En toch zal elk verzoeningsgesprek nutteloos blijken als je geen antwoord hebt op de vraag: ‘Hoe vertel ik iemand dat hij doof is?’

Over lust en liefde Hugo Borst (Nieuw Amsterdam)

Het is pas feest als Harry is geweest Janneke Weijermars (Boekmanstudies)

De Boeken

Een vrouw van de wereld Annemarie Oster (LJ Veen)

Giph Ronald Giphart (Nijgh & Van Ditmar)

De grachtengordel Geerten Meijsing (Arbeiderspers)

Daar binnen is het zomer D.B.J. Veldman (De Brakke Hond)

KREEFT Een miserabele week, Kreeft. Nochtans smeken de sterren je om niet te wanhopen. Iedereen ontdekt vroeg of laat in zijn leven dat het volmaakte geluk onbereikbaar is. Maar slechts een enkeling staat stil bij de tegenovergestelde gedachte: dat hetzelfde geldt voor het volmaakte ongeluk. LEEUW Opgepast, Leeuw, niet ingaan op die uitnodiging voor een exclusief feestje. Het lijkt misschien een niet te missen party, maar het wordt gegarandeerd een deprimerende herfstpartij (oftewel: veel eikels).

Een aantal van deze boeken is verkrijgbaar via www.bruna.nl

DEBORAH VAN DER SCHAAF

MAAGD Ontevreden over je artistieke output? Overdenk dan het volgende. Kitsch is het resultaat van de poging mooie dingen te maken. Kunst is het resultaat van de poging ware dingen te maken. WEEGSCHAAL Geweld duurt niet lang, Weegschaal. Als je je ergste vijand chronische pijn toewenst, schenk hem dan de dvd-koffer met alle afleveringen van ‘Spijkerhoek’. SCHORPIOEN Bijna lente, Schorpioen! Dat scheelt je weer heel wat onaangename klussen. Het is bijvoorbeeld alweer zo vroeg licht dat het nu niet meer nodig is om de lampen te repareren op de fietsen van de kinderen… BOOGSCHUTTER Je krijgt het aan de stok met een kruiperige Ram, maar put je niet te veel uit in het bedenken van scheldwoorden. ‘Kwal’ voldoet. Een kwal is een slap handje dat voor zichzelf is begonnen.

HOLLANDSE HOOGTE

ten slotte strompelde ik vroeger dan ik van plan was richting uitgang.’

Vendetta’s en ruzies Niet minder negatief, maar een stuk leuker is het leeglopen van Giph: het alter ego van Ronald Giphart. In de gelijknamige roman neemt het Boekenbal een prominente plek in als het even bejubelde als verguisde nirwana van de hoofdpersoon: ‘We zagen een ongekende samenballing van geestkracht en eruditie, een enorm artistiek en creatief potentieel, we zagen de toekomstige geschiedenismakers, we voelden aan Denkend Nederlands neusje van de zalm, we zagen contemplatieve, ja zelfs ascetische kunstminnaars, we zagen de allergrootste schrijvers van het land…’ Toch moet ook de feestende Giph op het cruciale ogenblik passen: ‘Ik heb het nooit op een Boekenbal gedaan, ook na vorige week niet. Plotseling ontdekte het halve feest onze loge en wilden ze allemaal bij ons in de buurt zitten. Mensen kunnen nooit eens iets zelf verzinnen en zijn er altijd op uit om mooie momenten van anderen te versjteren.’ Hoewel de archieven van het Boe-

Het Boekenbal is zeker geen liederlijk samenzijn van de beste schrijvers in dit land

kenbal pruttelen met persoonlijke vijandschappen tussen auteurs, gecensureerde voorstellingen en ruzietjes hier en daar over het toelatingsbeleid, is het algemene beeld er één van structurele gezapigheid. Met het verzakelijken van de literatuur en de uitreiking van ‘grote’ literaire prijzen als de AKO en de Libris in paleizen en bekende tv-programma’s, lijkt het boekenbal ook als media-event allang overvleugeld. De recente twist tussen Grunberg en A.F.Th. beleefde immers tijdens de AKO-uitreiking op Paleis Het Loo te Apeldoorn zijn melodramatische hoogtepunt. Veelzeggend is ook dat het bal geen enkele rol speelt in misschien wel de meest minutieuze beschrijving van het reilen en zeilen van de Nederlandse literatuur, de vileine roman De Grachtengordel (1992) van Geerten Meijsing. Wanneer daar vendetta’s of ruzies worden beslecht, dient niet het Boekenbal, maar het Amstelhotel met daarin sponsoren en juryleden van een belangrijke prijs als decor: ‘Wie moest hij meenemen om te delen in zijn schande of triomf? Iemand die hem kon steunen als het misliep, iemand met

wie hij flitsende conversatie had en de anderen voor de gek kon houden, of iemand met wie hij die saaie literaire onbenullen en hun bescheten wijven de ogen kon uitsteken: hoge hakken en naaldkousen?’ Misschien dat mindere literaire goden als Kluun en kompanen, met hun voorkeur voor drank en het goede leven, nog een zetje kunnen geven aan het zieltogende bal. Voor hen is het ongetwijfeld een opluchting dat het Boekenbal niet over kwaliteit gaat, want dan vallen ze sowieso buiten de prijzen. Ene D. B.J. Veldman (afkomstig uit de stal van Kluun’s Nightwriters) pakt in het winternummer van het Vlaamse literaire blad De Brakke Hond nota bene uit met een verhaal dat zich van A tot Z rond het Boekenbal afspeelt. ‘Terwijl Sophie’s schrijver richting bar wankelde, trok Sophie me mee naar de toiletten, een oosters uitziende, geheel in het zwart geklede jongeman versperde ons de weg, pupillen als schoteltjes. “De roes”, lispelde hij, “waar is de roes”?’ Misschien heeft het Boekenbal wel toekomst als inspiratiebron van soapschrijvers! p

STEENBOK En weer een heel weekeinde voor de buis? Kom op, Steenbok, onderneem iets! Je leven lijkt op een oude mop (Komt een man in een antiekzaak en vraagt aan de eigenaar: ‘What’s new?’). WATERMAN De discrete bekentenis van een goede vriend kon je nog weleens zwaar op de maag liggen. Maar houd de kaken op elkaar, Waterman. Een geheim weegt niets. Je hoeft het niet te verstoppen; en als je het vergeet, bewaar je het juist goed.

VISSEN Een collega klaagt dat je hem moedwillig hebt gekwetst. Niks van aantrekken, Vissen. Als je mensen omtrapt die niet eens overeind hadden moeten komen, dan is dat toch geen kleineren? Welke (literaire) denkers raadpleegden deze week voor u de sterren? Mail uw antwoord aan fi[email protected] en maak kans op een boekenbon van 25 euro.

Voordeelboeken vind je op bruna.nl Leuke en spannende boeken voor een scherpe prijs vind je nu op bruna.nl. Bij Bruna noemen we dat de Bruna voordeelboeken. Bestsellers, prachtige romans en thrillers voor weinig geld. Maar voor heel veel leesplezier! Op bruna.nl laat je je bestelling thuis bezorgen of je haalt hem zonder extra kosten op bij je Bruna winkel. Ook daarom is Bruna de gemakkelijkste boekwinkel voor leesliefhebbers.

!

!! !

12.50

12.50

12.50

Beeldig 35

JONGE SCHRIJVERS

Lezen als werk en passie Boeken staan weer centraal vanaf woensdag. Sommige mensen moet daarop gewezen worden, anderen kunnen de boekhandel toch nooit omzeilen. Ze lezen alles wat los en vast zit, halen hun inspiratie veelal uit oud werk en bezitten allemaal een boek dat ze regelmatig uit de kast trekken. Vijf bevlogen Utrechtse (theater)schrijvers over inspiratie, het favoriete oude boek en hun passie voor de letteren: ‘ Schrijven is mijn werk én permanente hobby, nauw grenzend aan een verslaving.’

Anna van der Kruis (26) ‘Tjeempie! Of Liesje in Luiletterland’: Remco Campert (1968)

TEKST: VEERLE SNIJDERS FOTO’S: SIMONE BEST

‘Dit is een semi-erotisch boekje. Erg talig, geestig en lekker ouderwets. Maar eigenlijk is mijn grote voorbeeld Alessandro Barrico met zijn boek Oceaan van een Zee. Het zijn ontroerende verhalen die je eigenlijk hardop wilt lezen en dat doe ik soms ook. Ze blijven in mijn hoofd zitten alsof het mijn eigen herinneringen zijn. Hij maakt van twintig verhalen één verhaal en laat het ritme zijn tekst sturen, heel inspirerend.

Hiekelien van den Herik (25)

Enver Husicic (33)

‘Edda’, in de vertaling van Marcel Otten (1994)

‘Het weerlicht op de kimmen’ van Gerrit Achterberg (1965)

‘Ik word in mijn teksten beïnvloed door poëzie en vindt deze bloemlezing zo mooi omdat Achterberg abstracte dingen zoals de dood concreet weet te maken. Ik begon zelf met korte gedichten, toen dialogen en vervolgens proza. Als je een roman schrijft, begeef je je in een soort speeltuin. En dat is ook meteen de valkuil. Ik schrijf liever dan ik lees. Schrijven is mijn werk én permanente hobby, nauw grenzend aan een verslaving.’

‘De Edda is de overlevering van Scandinavische mythen en sagen. Het zijn oude volksverhalen die ‘s avonds bij het kampvuur doorverteld werden. Rond 1200 zijn mensen die gaan opschrijven. De goden in de verhalen zijn geen heilige schepsels, maar juist woestelingen die iets menselijks hebben. Zelf vind ik schrijven leuk omdat ik mijn eigen wereldjes kan verzinnen. Soms raadpleeg ik de Edda tijdens het schrijven.’

Enne Koens (34) ‘Voor wie de klok luidt’ van Ernest Hemingway (1940)

‘Dit boek is helemaal bekladderd. Ik heb het bewerkt tot een toneelstuk. Er zitten geniale dialogen in en dat maakt het bewerken gemakkelijk. Het is alleen lastig kiezen. Mijn roman, Tot alles gezegd is, is in oktober uitgegeven. Als dat niet gelukt was, had ik geen mislukt leven gehad, maar het is wel het leukste dat ik ooit gedaan heb. Ik ben helemaal blij dat ik uitgenodigd ben voor het Boekenbal, ik heb een zilveren jurk met glitters geregeld.’

Robert van Dijk (34) ‘Petersburgse Vertellingen’ van Nikolaj Gogol (1951)

‘Ik houd van Russische literatuur. Dit boek springt eruit omdat het zo bizar is. Gogol beschrijft totaal onzinnige dingen en heeft in zijn werk altijd een recalcitrante plot. Voor mijn gevoel kwam de wereldliteratuur op in Rusland. Een Rus denkt groot en is tegelijkertijd heel aards en bevlogen. Lezen is een van mijn grootste hobby’s, maar Grunberg heb ik bijvoorbeeld nooit gelezen. Andere boeken gaan vaak voor.’

XXXWBOPPSTDIPUOM

/JFVXFWFSUBMJOHJOEF3VTTJTDIF#JCMJPUIFFL

¬5TKFDIPWTWFSIBMFO[JKOOJFU

7PPSJFEFSFFOEJF

[PNBBSHPFE [F[JKOWFSQMFUUF

5TKFDIPWTXFSLLFOU

SFOEHPFE¨+PPTU;XBHFSNBO

¨PGXJMMFSFOLFOOFO

*OUSPEVDUJFQSJKT´ ¨ EBBSOB´ ¨

´ ¨

Doen

36

Boodschappen

Lingerie Salon de Lingerie Utrechtsestraat 38, Amsterdam

Deze zaak doet zijn naam eer aan. Het is een echte salon waar je de mooiste luxe lingeriemerken vindt. Hier gaan ze ervan uit dat lingerie niet alleen een lust voor het oog is, maar ook een grote bijdrage levert aan je zelfvertrouwen. Met het unieke brede assortiment van luxe romantische series tot de uitdagende collectie Undressed van Marlies Dekkers, moet dat in ieder geval geen probleem zijn!

Fotografie

Tussen integriteit en voyeurisme

P’tite Sophie Denneweg 54a, Den Haag

Een zeer bijzondere winkel met een zeer bijzonder credo: ‘Omdat je moeder wordt, maar vrouw blijft’. Wie spreekt dat nou niet aan? Hier vind je een unieke collectie trendy zwangerschapslingerie die een perfecte balans bewaart tussen comfort, support, functionaliteit, stijl en sensualiteit. Maar ook kun je er terecht voor nachtkleding, loungewear en luxe accessoires, zoals handgemaakte verzorgingstassen.

KRIS DEWITTE

Kris Dewitte probeert in zijn foto’s kwetsbare momenten vast te leggen.

Pretty Girl Nieuwe Rijn 6, Leiden

In deze kleine, knusse winkel waar je heerlijk op je gemak kunt rondsnuffelen, vind je een uitgebreid assortiment badkleding, lingerie en bijpassende accessoires. Fijn om te weten: de bh’s zijn te verkrijgen in cups A tot en met F. Dus ook vrouwen met een wat grotere maat kunnen hier helemaal losgaan. Het altijd vernieuwende aanbod dat lef en durf uitstraalt, doet elke shopper het water in de mond lopen. tekst

Meer informatie bij:

Het is het licht, het moment, het soms schijnbaar achteloze kiekje dat de foto’s van Kris Dewitte bijzonder maakt. De foto van Maggie Cheung lijkt weliswaar een ongecomponeerde opname, maar blijkt tot in detail uitgedacht, en dat in een paar minuten.

Willem Sluyterman van Loo

F

otograaf Kris Dewitte (1967) staat bekend om zijn sterke, persoonlijke portretten van filmacteurs zoals Viggo Mortensen en Juliette Lewis en andere beroemdheden, zoals de Vlaamse dichter Ramsey Nasr. Na zijn opleiding tot grafisch vormgever in Gent besluit hij om alsnog fotografie te gaan studeren, en schaft hij zijn eerste camera aan. Een keuze die als vanzelfsprekend is ‘ontstaan’. Als kind wordt Dewitte al gefascineerd door film en de beeldtaal. ‘Ik was een verlegen jongen, een observator. De bioscoop betekende een vlucht uit de reële wereld.

Met mijn studie fotografie kon ik naar buiten treden, onder de mensen komen. Ik heb niet om die reden voor fotografie gekozen, maar de teruggetrokkenheid van vroeger is door de camera wel voor een stuk weggevallen.’

Hypnotiserende ogen Dewitte is een rustige man met indringende, bijna hypnotiserende ogen die je vanaf de eerste minuut lijken te doorgronden. In portretsessies met filmsterren als Maggie Cheung (In the Mood for Love) krijgt de fotograaf weinig tijd om een foto te maken. ‘Het komt er vooral op neer om de persoon die je fotografeert op zijn gemak stellen. Dat is in een kort tijdsbestek best een uitdaging. Daarvoor is vertrouwen nodig.’ Hoe bereik je dat? ‘Beroemdheden hebben soms de neiging om nogal te poseren voor de camera, om zo best als mogelijk op de foto te kunnen staan. Ik probeer dat te doorbreken, om ze te laten afwijken van geroutineerde poses. Dat maakt net het interessante beeld.’ Maar niet iedereen laat zich even gemakkelijk fotograferen. ‘Voor een portret ga je een samenwerkingsver-

band aan. Het beste resultaat verkrijg ik als hij of zij zich openstelt en mij toelaat om een soms kwetsbaar moment vast te leggen, waarbij ik duidelijk, voorzichtig en integer te werk wil gaan. Het komt voor dat je iemand aantreft in een mindere fase van zijn leven. Dan sta je voor het dilemma, wat je van die persoon laat zien op de foto. Als fotograaf maak je hierin de keuze en heb je ook die macht. Want het is tenslotte het eindresultaat dat gezien wordt. De rest is een persoonlijke ervaring voor mij.’

Een portret is een momentopname, een stuk uit iemands leven Confronterend Wat mag wel en wat mag niet in de portretfotografie? ‘De grens tussen integriteit en voyeurisme is een dunne. Volgens mij bevindt de goede foto zich op die scheidslijn. Een portret kan confronterend zijn, dat mag. Kwetsend kan niet, dan beschadig je het vertrouwen. Als iemand een bepaald facet van zijn

IK BEN TYGO Fotografie: Studio Kastermans

persoonlijkheid herkent, die hij niet meteen verwachtte te zien, kan dit een extra kracht aan de foto opleveren. Een portret is een momentopname, een stukje uit iemands leven, en voor meerdere interpretaties vatbaar. Daarom blijft het spannend om iemand, misschien pas na een paar jaar, nog een keer in beeld te brengen en weer zo goed mogelijk moment vast te leggen. Even later, tijdens de portretsessie van de fotograaf zélf, wil deze schrijver een foto maken in het etablissement waar het interview plaatsvindt. Terwijl Dewitte zijn jas weer uittrekt, zegt hij zacht: ‘Het personeel vindt het waarschijnlijk niet goed als je een foto maakt. Maar dit is de uitdaging waard.’ En hoewel hij natuurlijk ver boven de kwaliteiten van stuntelende ondergetekende staat, ondergaat Dewitte de sessie welwillend. p STILL Project - Kris Dewitte is nog tot en met 6 april 2008 te zien in De Melkweg Galerie, Amsterdam. Meer info: www. melkweg.nl

Buiten spelen

Kids

Scheveningen wordt Ierland Twee weekenden lang is Scheveningen in de ban van Ierland. Het weekend van 19-20 april vindt op de boulevard een groot festijn plaats met muziek, dans, sportdemonstraties, Iers eten, fotoexposities en nog veel meer! Daarnaast kun je genieten van een demonstratie hurling: een spectaculaire Keltische veldsport. Het tweede weekend, van 26 en 27 april, dient het Kurhaus als Ierse uitvalsbasis. Op de Ierland Vakantiebeurs in het Kurhaus vind je volop informatie over de verschillende regio’s en activiteiten, bijvoorbeeld over surf- of fietsmogelijkheden. Ierse bands zorgen voor een prettige atmosfeer. www.ierland.nl

richting de bergen te gaan. Locatie: NBC de Blokhoeve te Nieuwegein. Tijd: 11.00 - 17.00 uur. Toegang: gratis. www.nkbv. nl/bergsportdag/

Hippe laarsjes Hippe Kippe in Velp is opgericht in 2006 door Mariëlle, Susan & Ilse, en richt zich vooral op het verkopen van hippe kleding, accessoires en cadeauartikelen voor dames en kinderen. Hun collectie: King Louie & Petit Louie, Kidscase, Retour, Mini A Ture, Blue Pepper, Blond & Blond, de vlaggen van Engelpunt en de schoenen en laarsjes van Zecchino D’oro. The Kidsdaily geeft 3 Engelpunt-vlaggen weg. Kijk snel op de site hoe je hier kans op kunt maken.

Kimono in sushi

Skaten voor je lol Skatefun probeert probeert al tien jaar lang zoveel mogelijk mensen enthousiast voor het skaten te maken. Ook dit jaar organiseren ze weer de meest uiteenlopende skatetochten. Zo kun je je weer aansluiten bij de wekelijkse Skate-fun Bollentochten die vanaf 30 maart iedere zondagochtend en woensdagavond worden verreden, maar natuurlijk ook bij de Skate-fun Pinkstertocht die dit jaar in de omgeving van Soest wordt verreden. Verder organiseert Skatefun de zogenaamde Night Skates in Amersfoort en Utrecht. Kijk op www.skatefun.nl voor de precieze data, tijden en locaties.

Ganzenbord

Bergsportdag Op zondag 16 maart organiseert de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging de‘Bergsportdag’. Op deze dag geven bekende bergbeklimmers Martin Fickweiler, Kick Stam en Heinz Zak inspirerende lezingen. Je kunt ook een workshop bergsportfotografie of oriëntatie volgen. Uiteraard kun je op deze dag ook tegen een klimwand op klauteren. Verschillende verkeersbureaus en bekende bergsportmerken geven je ten slotte uitgebreide informatie over de bergsport in de breedste zin van het woord. Kortom, de ‘Bergsportdag’ is een must als je dit jaar plannen hebt om

Deze activiteiten zijn samengesteld door de redactie van Salt magazine, het blad voor mensen die op zoek zijn naar een smaakmaker voor een avontuurlijk leven. www.getsalt.com

www.getsalt.com Deze activiteiten zijn samengesteld door de redactie van Salt magazine, het blad voor mensen die op zoek zijn naar een smaakmaker voor een avontuurlijk leven. www.getsalt.com

Club Judge:

Dammie van ‘t Zelfde Club Judge helpt je op weg naar al die underground feestjes waar je wel van hebt gehoord, maar die je nog nooit hebt bezocht. Van underground clubber tot flamboyant liefhebber; ieders smaak wordt bevredigd. Een ding is duidelijk: niet dansen is geen optie!

SATURDAY 8 MARCH 2008

FROM 23.00 TI LL 06.00

www.thekidsdaily.nl

8 maart, Melkweg, Amsterdam

In 1984 ontstond in het noorden van Engeland de band The Cult. Met het verschijnen van het album ‘Deadtime’ in datzelfde jaar stormde de band meteen de Engelse hitlijsten binnen. Het jaar erna brak The Cult écht door met het album ‘Love’. Begonnen als post-punkband en later geëvolueerd tot een heerlijke hardrockband was het in de jaren negentig toch verdacht stil rond de band. Ze kwamen terug, maar commercieel succes bleef ditmaal uit. Met het verschijnen van het album ‘Born Into This’ afgelopen jaar lijkt de band weer helemaal terug, ook getuige de uitverkochte shows in de Melkweg! www.podiuminfo.nl

10 maart, Oosterpoort, Groningen

WWW.TH E B E ATC LU B . I N FO DESIGN: DBXL.NL

ter van The BeatClub en tevens resident dj van het eerste uur dj Per. Deze helden complementeren de all-star line-up in de grote zaal.

Deze avond duurt van 23.00 tot 06.00 uur. De schade bedraagt 27,50 euro aan de poort. p

Erik Luyten

The Cult

Wir Sind Helden HOUSE CLASSICS BY:

De ontwerpen van de Amerikaans/ Chinese ontwerpster Emily Wang combineren de eeuwenoude oosterse stijl met de moderne, hedendaagse Amerikaanse stijl. Om het Oosten en het Westen volledig tot elkaar te laten komen, worden de fleurige kimono’s verpakt in sushibakjes. Heel leuk als cadeau! De Lucky Wang-kleding is voor kinderen van 0 tot 4 jaar. The Kidsdaily geeft een kimono en een romper weg. Kijk snel op de site hoe je hier kans op kunt maken.

‘Katharina, Katharina in het Ganzenbord’ is een vlotte musical over een grillig meisje dat alleen maar ALLES wil. Ze is in een levend ganzenbordspel terechtgekomen, waar je levensloop door de dobbelstenen wordt bepaald. Voor alle kinderen van 6 t/m 12 jaar, vaders, moeders, opa’s, oma’s en iedereen die zich wil laten meeslepen door muziektheater waar de vonken vanaf spatten. De voorstel -ling is tot en met 6 april te zien op verschillende locaties in het land, kijk op The Kidsdaily voor de speellijst.

Lekker live

The BeatClub Het gonst in de scene, oude tijden gaan herleven. Het klassieke housecircus The BeatClub stond in de begindagen van de dance voor pioniers en underground feesten. Voor de ‘oudere’ jongeren en de mensen die werkzaam zijn in de dance-scene waren deze feesten de eerste ontmoeting met het house-virus dat Nederland de daarop volgende decennia in zijn greep zou houden. The BeatClub keert in 2008 terug naar waar het ooit allemaal begonnen is; Amsterdam. In 1989 organiseerde DJ Per de eerste Amsterdamse BeatClub editie in Paradiso en ontketende daarmee de grootste dancehype die Nederland ooit had gekend. Terug naar de oorsprong, terug naar hét gevoel. The BeatClub binnen komen betekent alles laten gaan door het volgen van die hypnotiserende bas. Het programma is verdeeld over twee zalen en telt acht artiesten van de bovenste plank. In de grote zaal van The Powerzone staan de grootmeesters uit de internationale house-geschiedenis. Derrick May, de man achter ‘Strings of Life’, en ex-voorman van The Shamen, Mr C., worden aangevuld met landgenoot Paul Jay en oprich-

Doen 37

Een van de beste en bekendste Duitse popbands is Wir Sind Helden. In Nederland is de band het bekendst van de single ‘Wenn Es Passiert’, die als eindtune van Studio Sport tijdens het WK voetbal van 2006 werd gebruikt. In 2001 werd Wir Sind Helden opgericht en al een jaar later boekte de band rond zangeres Judith Holofernes zijn eerste successen. Het album ‘Die Reklamation’ uit 2003 was twee jaar lang een van de best verkopende platen van onze oosterburen. Ook in Nederland is de band absoluut niet onopgemerkt: Wir Sind Helden stond reeds op Pinkpop en Lowlands, en doet nog steeds

regelmatig de Nederlandse zalen aan. www.podiuminfo.nl

Agua de Annique 14 maart, Paard van Troje, Den Haag

Een van de grondleggers van de hedendaagse gothic metal is The Gathering. De band begon in 1989 en ontwikkelde zich later verder als progressieve rockband. In 2007 stapte zangers Anneke van Giersbergen uit de band na bijna dertien jaar in The Gathering te hebben gezeten, om haar nieuwe band Agua de Annique op te starten. In oktober 2007 verscheen de debuut-cd ‘Air’, die veelal positieve kritieken mocht ontvangen. Met Agua de Annique gaat Anneke van Giersbergen verder waar ze met The Gathering is gebleven. Op de cd is de zangeres al een pareltje, live is het alleen maar beter… www.podiuminfo.nl

duikt in de boeken! De stad als bron van inspiratie!

Bezoek onze 17 steden, 50 straten en ruim 740 winkels op nlstreets.nl

Uitgelicht

Niet te missen!

Den Bosch |

Herken de lezer

Amsterdam |

BETTIE BOEK Verwersstraat 40

A LA CARTE Utrechtsestraat 110-112

Een paradijs voor de boekenwurm die houdt van betaalbare klassiekers en hedendaagse bestsellers. Niet alleen vanwege de ongekend ruime collectie tweedehands

Het is net als vliegtuigspotten, maar dan een beetje anders. Hangen buiten een boekwinkel en maar eens kijken of mensen daadwerkelijk een boek kopen. Hoezo ontlezing? In de Amsterdamse boekenwinkels is het anders behoorlijk druk. En dat niet alleen op zaterdag. Ook op doordeweekse dagen loopt het er lekker vol.

dokter?’, wie had het er niet over. Of de Da Vinci Code, die werkelijk door ie-dereen werd verslonden. Jeroen van Gorkel stapt de winkel uit met een boek onder zijn arm. “Ja ik loop een beetje achter door dit boek nu pas te lezen. Maar ik wil de film graag zien en dat wil ik dan weer niet zonder het boek eerst te hebben gelezen. En daarbij heb ik er toch wel goede verhalen over gehoord.” Hij haalt De Vliegeraar van Khaled Hosseini uit het papier. “Mooi boek”, knikt voorbijganger Agnes de Jonge. Zij is een fervent lezer. “Wat boeken met je kunnen doen is ongelofelijk, en dat hoeft echt niet altijd diepgaande en moeilijke literatuur te zijn. Ik heb het idee dat jonge mensen steeds meer lezen hoor. En gelukkig, dat immens gelukkige gevoel dat ik heb als ik een mooi boek uit heb, gun ik iedereen!”

Lezen is leuk, toch? En soms leerzaam, inspirerend, boeiend, ontroerend, grappig of heel indrukwekkend. Waarom dan eigenlijk niet lezen? ‘Deze’ generatie schijnt daar geen tijd meer voor te hebben, of voor te willen maken, terwijl het enorm over boeken gaat de laatste tijd. Lezen komt weer in, of is wellicht nooit uitgeweest. In ieder geval hebben schrijvers als Kluun en Tommy Wieringa eraan bijgedragen dat de charme van lezen voor een groter publiek weer even werd benadrukt. Weet je nog? ‘Komt een vrouw bij de Tekst: Myrthe van der Wolf

Reisboekhandel à la Carte verkoopt reisgidsen, wegenkaarten, wandkaarten, globes, reisverhalen, kompassen, atlassen, fotoboeken en wereldmuziek. Het aanbod

van à la Carte is gevarieerder en uitgebreider dan dat van soortgelijke zaken. Het publiek bestaat voornamelijk uit mensen die op reis gaan en zich willen inlezen/ voorbereiden.

MULDER BOEKHANDEL C. Schuytstraat 14 Van internationale opiniebladen tot lifestyle glossy’s en modebladen, van litera-

Den Haag | DE HAAGSE BOEKERIJ Frederikstraat 24 Bijzonder aan deze winkel is het aanbod, de combinatie van algemene boeken en

boeken, maar ook door de prachtige, authentieke omgeving, waarin de verfijne, literaire selectie perfect tot haar recht komt.

boeken op het gebied van antroposofie en spiritualiteit. De ervaren eigenaren en zijn buitengewoon deskundig. Zij maken bijzondere en weloverwogen keuzes. Je zult hier niet over de bestsellers struikelen.

Groningen |

Maastricht |

KUNST & VLIEGWERK Oude Kijk in ‘t Jatstraat 10

STILLE LIBRAIRIE ANTIQUARIAAT Rechtstraat 85

Heerlijk veel afgeprijsde boeken (kwaliteitsramsj,) met onder andere kunst, lite-

Rust en schoonheid is wat Antiquariaat Librairie Stille bij binnenkomst uitstraalt. Het eeuwenoude, smalle pand herbergt een unieke collectie antiquarische boeken en

Ondernemer aan het woord… Ineke, boekhandel Veenstra van. Boeken zijn fantastische dingen. Deze winkel is speciaal omdat het heel intiem en kleinschalig is. We doen niet aan top 10-en van boeken en dat soort dingen. Gina en ik zijn beide echte lezers en verslinden dan ook heel wat boeken. Als we iets echt de moeite waard vinden, geven we dat door aan onze klanten. We hebben veel vaste klanten, en wat opvalt is dat er de laatste jaren veel jonge stelletjes van rond de 30 komen, die lezen fijn vinden. Het zijn allemaal echte liefhebbers, goede lezers. Onze klanten vinden het prettig dat we zelf zo belezen zijn. Ze komen “Zeven jaar geleden ben ik begonnen dan ook regelmatig binnen met de “Ik heb nooit iets anders gedaan dan vraag: wat moet ik deze week lezen? met boeken werken. Het is altijd Ondanks dat we klein zijn hebben een hobby geweest, toen en nu nog we heel veel goede titels staan. Ik steeds. Ik ga elke dag met een glim- reis met de trein en heb altijd een lach naar mijn werk. Voor mijn col- of twee boeken in mijn tas. Het is lega en mede-eigenaresse Gina geldt moeilijk om een kleine zelfstandige hetzelfde. Die werkt hier al ruim 30 te zijn in de boekenwereld, en we jaar. We hebben deze winkel iets hebben dan ook een paar jaar echt langer dan een jaar geleden offici- hard moeten knokken. Maar nu zijn eel overgenomen. De boekenwereld we daar doorheen en is het helemaal is zo leuk, dat is een gevoel. Als je er fantastisch!” eenmaal inzit kom je er niet mee los Tekst en foto: Myrthe van der Wolf

We vonden bezoeker Annejos Vlierman “Ik geef het meeste geld uit aan boeken. Ik hou gewoon van lezen, dat is altijd al zo geweest. Als vroeger kinderen kwamen aanbellen om te vragen of ik buiten kwam spelen, zat ik op mijn kamer met mijn neus in de boeken. Die tik is nooit meer weggegaan. Ik lees denk ik zo’n twee boeken per week, als ze niet te dik zijn. Ik vind dat gewoon het allerleukst om te doen. Ik heb niet zo’n behoefte aan uitgaan en feesten om het heel laat te maken. Natuurlijk doe ik wel leuke dingen en drink ik wel eens een wijntje, maar dat is ook vaak op onze boekenavond. Nu ik het zelf zeg moet ik er ook wel om lachen eigenlijk. Maar het is echt heel erg gezellig. Ik kom met een groepje meiden elke week bij elkaar om nieuwe boeken te bespreken en te kletsen. Een soort sociaal gebeuren met lezen als rode draad

zeg maar. Ik heb net geen boek voor mezelf gekocht, maar een cadeautje. Zelf hou ik van spirituele boeken, maar lees ik ook wel boeken als Harry Potter. Lekker dik en veel fantasie. Kluun? Nee, dat soort boeken ontwijk ik. Ik hou er niet van om in zo’n hype mee te gaan. Oké, dat was Harry Potter ook, maar die las ik al voordat het een hype was geworden. Echt waar!.”? Tekst: Myrthe van der Wolf

tuur tot kinderboeken en van interieur- tot kookboeken. Menige klant blijft langer rondneuzen dan aanvankelijk de bedoeling was; de winkel nodigt ertoe uit.

ratuur, geschiedenis, kinderboeken, kookboeken en tuinboeken. En een grote collectie budget-cd’s, heel veel klassiek, maar ook wereldmuziek en oude jazz. Altijd leuk om een mooi boek of cd voor weinig te scoren..

Utrecht |

Arnhem |

ANTIQUARIAAT & GALERIE DE BOVENSTE PLANK Rechtstraat 49

LITERAIRE BOEKHANDEL LIJNMARKT Lijnmarkt 17 Gespecialiseerd op het gebied van literatuur, onderverdeeld in Nederlandse en vertaalde literatuur, reisliteratuur, literaire

BOEKHANDEL ONGERIJMD Nieuwstad 38

‘De Bovenste Plank’ is daadwerkelijk een bijzondere winkel met een breed assortiment boeken en kunst. Het antiquariaat bevat onder meer een bijzondere collectie

thrillers en bestsellers plus een uitgebreide poëzieafdeling. Ook de goed opgeleide, professionele medewerksters zijn kenmerkend.

ONGERIJMD is er voor de liefhebber van poëzie, kunst, filosofie, landschap en geschiedenis. In de winkel zijn wisselende exposities van kunstenaars uit de regio. Ook zijn er lezingen, voordrachten, work-

prenten. De winkel is voor de bibliofielen uit alle streken maar vooral uit de Euregio een pleisterplaats.

literatuur & poëzie, kunst en architectuur, filosofie, esoterie, limburgensia (natuurlijk!) en bijzondere boeken. shops en leesgroepen. Boeken die niet op voorraad zijn, kun je bestellen en heb je binnen een paar dagen in je bezit.

Leiden |

BOEKHANDEL SPIJKERMAN Kleine Berg 5

REISBOEKHANDEL DE NOORDERZON Nieuwstad 26

Niet de grootste, ‘maar wel de beste’ boekhandel van Eindhoven. Onder dat

Reisboekhandel De Noorderzon heeft reisgidsen, landkaarten en reisverhalen voor de fervente reiziger, wandelaar en fietser. Maar ook de thuisblijver met belangstel-

In de gezellige stripboekenwinkel Dumpie vindt u een uitgebreid assortiment aan nieuwe en tweedehands stripboeken. De winkel is er een voor jong en oud. Iedereen

Eindhoven |

motto bieden Stein Spijkerman en zijn collega’s de betere romans met ‘eigenwijze en persoonlijke’ accenten. Daarnaast is er ook een ruime selectie filosofische werken in de zaak te vinden.

ling voor geografie en vreemde culturen vindt hier zijn weg.

STRIPWINKEL DUMPIE Nieuwe Rijn 18

komt er, van professor tot bouwvakker. De boeken staan frontaal gepresenteerd, waardoor het voor u makkelijk is om een keuze te kunnen maken.

ZATERDAG 01 NOVEMBER 2007

Premiere

Dvd

Jack Nicholson

Acteren is zijn grootste liefde

FilmValley sprak naar aanleiding van de komende release van zijn nieuwste film THE BUCKET LIST met Jack Nicholson. ‘Uiteindelijk gaat acteren om spanning en het toelaten van het onvoorspelbare.’

manier die onvergelijkbaar is met een andere vorm van intimiteit. Het personage wordt een deel van jezelf. Maar uiteindelijk gaat acteren om spanning en het toelaten van het onvoorspelbare, dus je moet leren open te staan voor invloeden van buiten én binnen. Veel van wat ik heb geleerd als acteur komt mij ook goed van pas in mijn echte leven. Goede acteurs leren om te luisteren.’

Theo Kingma In THE BUCKET List speelt Nicholson een stervende oude man die nog enkele laatste wensen in vervulling laat gaan voor zichzelf en een ander. ‘Het grootste deel van mijn leven vertrouwde ik mensen niet die niet bang voor de dood waren, want zeker als je ouder wordt ben je er meer en meer mee bezig. Ik denk dat als we zouden kunnen kiezen, niemand dood wíl gaan. Daarom zou je aan kunnen nemen dat iedereen het eeuwige leven wil hebben. Maar de vraag is niet of jij zelf het eeuwige leven wil hebben, het is meer of je het eeuwige leven wil hebben ten

Stanley Kubrick

Ik wil dat de kijker steeds minder van mijn acteren ziet koste van je kinderen. Bovendien zouden we grote ecologische problemen krijgen als iedereen ineens zou blijven leven, haha.’

Vrijgezel Nicholson is inmiddels de zeventig gepasseerd maar nog steeds vrijgezel. Of acteren zijn grootste liefde is, is dan ook een terechte vraag. ‘Jazeker. Ik doe het al heel mijn leven en het neemt al mijn tijd in beslag. Daarom ben ik terughoudend om het andere deel van mijn leven in te plannen.

WARNER BROS.

Ik heb wel een paar keer in mijn carrière een tijdje geen films gemaakt en het kwam altijd terug op hetzelfde. Ik hou nou eenmaal enorm van films maken. Maar als je ouder wordt krijg je als acteur de neiging meer weg te willen laten. Alles kan ongecompliceerder. Ik ga minder maniertjes gebruiken en ik wil dat de kijker steeds minder van mijn acteren

ziet. Daar krijg ik dan wel weer minder waardering voor, lijkt het.’ Maar Nicholson heeft in de loop der jaren wel een hoop geleerd over acteren én over zichzelf. ‘Mijn werk als acteur was tegelijkertijd ook mijn opleiding, en dat is geweldig geweest. En door in de huid te kruipen van een ander leer je dingen op een

Niet alle films van Nicholson waren een pretje om te maken, ‘Er zijn altijd films die moeilijker zijn om te maken dan anderen en soms heb je het gevoel dat het onnodig moeilijk is. Dat is dan een acteursprobleem, althans, een probleem voor verwende acteurs. Een van de moeilijkste films die ik heb gemaakt was THE SHINING. Dat was enorm zwaar, maar ik heb het wel naar mijn zin gehad.’ Kubrick stond erom bekend dat hij talloze takes nodig had voor één shot. Maar dat was voor Nicholson juist een prettige ervaring. ‘Hij was altijd op zoek naar de perfecte uitvoering van een scène, en van de hele film. Hij was een van de meest gedetailleerde filmmakers aller tijden en ik heb het al vaker gezegd in andere interviews, maar wat ik daar zo fijn aan vond was dat hij niet zou stoppen voordat het echt goed was. Dat neemt de druk weg, hoe gek het ook klinkt. De druk voor een acteur is om het zo goed mogelijk te doen en hopen dat het perfect is als het op film staat. Maar bij Stanley wist je zeker dat het goed was, want hij hield niet op met filmen voordat het volmaakt was.’ p T HE B UCKET LIST is te zien vanaf 27 maart

Dvd

Russell Crowe

Twee handen op één buik met Ridley Scott

Het 43-jarige heethoofd uit Australië kan het met lang niet iedereen goed vinden. Maar wél met de 70-jarige Britse regisseur Ridley Scott, zoals in AMERICAN GANGSTER. Russell Crowe over hun bijzondere relatie.

ten werken, zou ik knettergek worden. Maar ik wist dat ik maar voor een korte tijd zou meewerken en dan denk ik: just run with it.’ Doe je dat ook met andere filmmakers? ‘Veel minder. Ik heb wel eens een risico genomen waarbij ik eindigde met een kop vol paardenstront. Toen draaide ik een film met een regisseur die tegen me zei dat er nog een cruciaal probleem was met het script. Of ik hem wilde helpen met het oplossen. Dus ik heb tijdens slapeloze nachten zitten staren naar het materiaal. Toen ik opeens de oplossing vond, zei hij doodleuk: laat maar zitten.’

Ellen van Slagmaat Ridley Scott en jij hebben een speciale band, maar er zat een flinke pauze in jullie samenwerking. ‘Dat was zo’n ongelukkige situatie. Man, wat had ik graag op de set van KINGDOM OF HEAVEN gestaan! Ik had eigenlijk op Ridley moeten wachten. Ik heb drie jaar met hem gepraat over KINGDOM OF HEAVEN, maar toen hij financieel rond kwam, was ik me aan het voorbereiden op CINDERELLA MAN. En hij was als de dood dat hij met wachten het project zou kunnen verliezen. Dat wilden we niet meer dus zijn we aan tafel zijn gaan zitten om al zijn projecten door te nemen en onze agenda’s af te stemmen. Vandaar dat we net BODY OF LIES hebben gedraaid en onze vijfde film, NOTTINGHAM, eraan komt.’

Het schijnt dat Scott en jij vaak samen aan een project beginnen zonder dat jullie het eens zijn over het script. Dat is nogal een gok. ‘Elke keer zeggen we tegen elkaar: bij de volgende film nemen we een goed script. Toen we begonnen aan GLADIATOR hadden we maar 21 pagina’s script waar we beiden tevreden over waren. Bij A GOOD YEAR ongeveer veertig. En bij AMERICAN GANGSTER ongeveer zestig. Hij wordt er niet warm of koud van. Hij lijkt het juist prettig te vinden, want hij is een workaholic. Ook pas weer bij BODY OF LIES. Dan draaien we de hele dag en gaan we ‘s nachts nog eens discussiëren en repeteren. Als ik op die manier máánden aan die film zou moe-

Film 39

UNIVERSAL PICTURES

American Gangster Denzel Washington als drugskoning

cijfer:

7,9

en Russell Crowe slaagt Scott erin de film een eigen signatuur te geven. Vooral de creatie van Frank Lucas, de zwarte gangster die zich in de jaren ’70 beheerst omhoogvocht tot de ongekroonde koning van de New Yorkse wijk Harlem, is een mooie aanvulling op bestaande maffiapersonages. De film kreeg ook kritiek vanwege genomen ‘dichterlijke vrijheid met feiten’. Ridley Scott heeft een puike crime-film gemaakt die zweemt naar een klassieker. De regisseur weet uiterst kunstig gangster & cop-clichés te gebruiken zonder ordinair plagiaat te plegen. En mede dankzij de solide acteerprestaties van Denzel Washington

Dus: Uitstekende crime-film met sterke cast die je zonder vervelen meer dan tweeëneenhalf uur boeit.

Onderbelicht Muurbloempjes die onterecht verpieteren vanwege te weinig aandacht, krijgen van FilmValley een tweede kans.

Romper Stomper Crowe schopt, slaat en schreeuwt… met charisma

In AMERICAN GANGSTER is Russel Crowe een ambitieuze en eervolle rechercheur die bijna eigenhandig de supergangster Frank Lucas ten onder brengt. In dit grimmige actiedrama uit 1992 is hij echter allerminst eervol. Koen van Otterdijk Jaren voordat de 40-jarige, in NieuwZeeland geboren Russell Crowe als gladiator, wiskundig genie en onlangs rechercheur de ultieme held werd, was hij in Australië al een gevierd acteur. In 1990 maakte hij de overstap van televisie naar film en twee jaar later kwam zijn snoeiharde doorbraak. In ROMPER STOMPER nam Crowe namelijk de aanstootgevende taak op zich om gestalte te geven aan een meedogenloze neonazi zonder enige vorm van inkeer. Maar zelfs in deze onverbiddelijk harde rol valt de onvermijdelijke charme van Crowe op, en een charmante neonazi is kennelijk iets dat publiek en critici op zijn tijd waarderen. De maat is vol Crowe speelt Hando, een verbitterde maar gedreven leider van een groep neonazi’s in Melbourne, Australië. Hun leven bestaat uit geweldplegingen, vechtpartijen en feesten die doen denken aan een stal vol op hol geslagen varkens. De haat richt zich vooral tegen de Vietnamezen, die volgens Hando en zijn volgelingen de halve stad overnemen. Wanneer op een dag ‘hun kroeg’ wordt opgekocht door enkele Vietnamezen, is de maat vol. Vergis je niet, ROMPER STOMPER is een snoeihard, ijskoud, weerzinwekkend en haast immoreel actiedrama. Hoop op verbetering lijkt een illusie en het zal alleen maar van kwaad tot erger gaan, schijnt regisseur en schrijver Geoffrey Wright te willen zeggen. Hij toont een filmrealiteit die misschien wel dichter bij de werkelijkheid ligt dan AMERICAN HISTORY X en A CLOCKWORK ORANGE bij elkaar opgeteld. p Dus: Grof, ongepolijst, rauw en wreed met een ijzersterke Russel Crowe. Bepaald geen lichte kost.

Elke keer zeggen we cijfer: tegen elkaar: bij de volgende film nemen we Deze en meer een goed script artikelen te lezen in:

7,4

Wat is er dan zo prettig aan die losse verhouding met Scott? ‘Ik hou van Ridley’s gezelschap, hij is zo makkelijk in de omgang. En tegelijk is hij nu op een leeftijd dat hij zijn politieke visie op tafel legt. And he doesn’t give a shit who disagrees with him, inmiddels is hij heer en meester over zijn carrière. En hij zegt wat hij op zijn lever heeft. Wat hij vindt móet ook gezegd worden. Voor mijn rol in BODY OF LIES, zei hij tegen mij: Ik wil dat je echt de fysieke belichaming bent van de buitenland-politiek van Amerika: vet, zweterig en bevooroordeeld. Kun je dat aan? En ik zei: No problem.’ p

Te koop vanaf 13 maart BODY OF L IES, ook met Carice van Houten, komt in oktober dit jaar uit in Nederland

NU OVERAL TE KOOP! WWW.FILMVALLEY.NL

MET LIVE UITZENDING

NL - FRANKRIJK! Meer info: www.BonJoviLive.nl

VRIJDAG 13 JUNI - AMSTERDAM ARENA Kaartverkoop via 0900-300 1250 (45 ct.p.m.) en de bekende voorverkoopadressen.

Entree: ( 64, ( 62, ( 61, ( 59, ( 57 en ( 56 (excl. servicekosten). Aanvang: 20.00 uur. www.bonjovi.com www.backstagejbj.com www.livenation.nl

LET OP! Aangepast programma: support act: 20.00 uur / EK wedstrijd NL-FR: 20.45 uur / Bon Jovi: 22.30 uur

Diepgang bestaat niet

Recommend Documents