Dibiyya Development Project Nederland

Stichting Dibiyya Development Project, Nederland - TBA project 2010

Dibiyya Development Project – Nederland

Eindrapportage

Stichting Dibiyya Development Project p/a Verweylaan 35 4707 LR Roosendaal Email: [email protected] Website: www.dibiyya.nl Auteurs: Suffian Badara, Nanne J. Visser, Adrie Voorhoeve, Petry Verhees, Gerry Konings April 2010

pag . 1


pag . 2

Inleiding In de periode februari/maart 2010 heeft Dibiyya Development project op verzoek van de gezondheidsautoriteiten van Kambia district Sierra Leone, het "District Health Team” het eerste project Traditional Birth Attendants TBA-2009 herhaald voor de bewoners van de regio Dibiyya. Dat eerste project had een dermate grote impact op het welzijn van met name de Vrouwen in Dibiyya, dat ook andere dorpen kennis wilden nemen van de kunde en ervaring van mevr. Adrie Voorhoeve, kinderarts Naast mevr. Voorhoeve heeft Dibiyya Development project de nederlandse verloskundigen Petry Verhees en Gerry Konings bereid gevonden hun kennis van verloskunde over te willen dragen. Wij, als Dibiyya Development project zijn hen zeer dankbaar voor de uitstekende wijze waarop zij hun moeilijke taak de veelal ongeletterde dorpsvrouwen de kennis eigen te doen maken, hebben volbracht. Dit rapport geeft een verslag over de wijze waarop het project is uitgevoerd en de verantwoording van de gelden. Het rapport bevat : • het projectvoorstel, zoals dat in 2009 is opgesteld • het verslag van de uitvoering • financiele verantwoording • Bedankbrief Paramountchief Kambia District • Verslag van nurse Kumba van Kaamba • Model van het uitgereikte certificaat Door zeer sober met uitgaven om te gaan is het gelukt binnen de begroting te blijven, ondanks dat de huurprijs van de auto sterk verhoogd werd en de kosten van levensonderhoud door inflatie behoorlijk zijn gestegen . Wij zijn onze sponsoren zeer dankbaar dat zij het project financieel hebben mogelijk gemaakt. Dit project heeft bij alle betrokkenen een diepe indruk nagelaten. Samenvatting De deelnemers aan de training waren: • Dibiyya: 21 BA's: herhalingscursus van 6 dagen. • Kaamba: 22 TBA's: initiële cursus van 8 dagen, 9e dag: feestelijke uitreiking van de certificaten. Zie bijlage: certificaat. • Gbalan : 12 TBA's: initiële cursus van 3 dagen, 4e dag: feestelijke uitreiking van de certificaten. Tijdens de training gebruikt materiaal: • zelfgemaakt fantoom: pop met navelstreng en placenta in een doos met een gat. • boek "where women have no doctor". • zelf gemaakt "schoolbord" van stof met lapjes met tekeningen van risicofactoren. • klein model van bekken met een popje. • wandplaten met mechanisme van de bevalling. Hoofddoelen van de praktijktraining: De TBA's zijn zich bewust van risicofactoren. Controle tijdens de zwangerschap door de nurse van de Health Post de MCH aid heel belangrijk om de moeder- en kindsterfte te doen dalen. De nurse doet de risicoselectie en adviseert vrouwen, voor wie dat nodig is om op de Post te bevallen. De TBA dient erop toe te zien dat de vrouw - indien mogelijk-ook gaat. Zij kan de vrouw begeleiden.


pag . 3

De TBA's zijn in staat adequaat te handelen in acute situaties tijdens een bevalling: stuitligging, stucked shoulders, navelstrengproblemen, reanimatie van pasgeborene, etc. • •

TBA's: Traditional Birth Attendants: veelal ongeletterde vrouwen die op het platteland bevallingen begeleiden. Zij hebben zelf een aantal kinderen en het 'vak' geleerd van hun moeder of tante. Zij hebben een belangrijke plaats in hun gemeenschap. MCH aids: "helpenden " op het gebied van Mother and Child Health care, qua niveau tussen verpleegkundige en kraamverzorgende in, echter ook getraind in verloskunde

Conclusies We zijn er van overtuigd, dat evenals het eerste project, er toe bij zal dragen dat het sterftecijfer onder moeder en kind vermindert en de kennis en vaardigheden bij de Traditional Birth Attendants in de dorpen verhoogt. De training was in onze ogen heel zinvol. In Kaamba was het voor de meesten de 1e training ooit, voor sommigen was de vorige training 10 jaar geleden. Het project heeft een aantal positieve ontwikkelingen in de betrokken dorpen in gang gezet.: In Dibiyya bleek de nurse na de training van Adrie Voorhoeve in 2009 regelmatig herhalingstrainingen te hebben gegeven, met de pop en de doos. Deze TBA's beschikten over duidelijk meer kennis. De nurse werkte ook goed met hen samen en betrok hen bij gezondheidszaken in hun dorp (bv bij de poliovaccinatie campagne). De TBA’s hadden een goede verstandhouding met de nurse, vroegen haar om advies: heel laagdrempelig. Zij had een vereniging van TBA's opgericht die de TBA financieel kon ondersteunen bij problemen (bv ziekte). Dit zien wij als een enorm goed initiatief van haar. Wij hebben zelf financiële support gegeven hiervoor en nurse Kumba in Kaamba gevraagd, middels een inleg, ook zo'n vereniging te starten. Ook hebben we nurse Kumba gevraagd regelmatig de training te herhalen, zodat de kennis gewaarborgd blijft . In Kambia hospital was een lijvig en goed boek aanwezig met een geheel uitgeschreven training voor TBA's door MCH aids. Het boek gaat uit van een cursus van 21 dagen. Wij zijn echter van mening 21 dagen les met goed resultaat voor ongeletterde vrouwen niet achtereen gegeven kan worden . Bij een volgende training zouden wij dit boek als basis willen gebruiken voor een 11 daagse basistraining, na 6 tot 12 maanden gevolgd door een 10 daagse herhalings/ vervolgtraining. In de tussenliggende tijd kunnen de TBA’ s ervaring opdoen, wat zij hebben geleerd. Verder zien wij een belangrijke taak weggelegd voor de TBA als gezondheidsvoorlichter in haar dorp: kennis overbrengen aan vrouwen mbt hygiene, anticonceptie, sexuele voorlichting, tienerzwangerschappen, misschien zelfs voorkomen van besnijdenis. Wij zouden hier in de vervolgtraining ook aandacht aan willen besteden. De overheid wil dat de MCH aid in de toekomst de TBA gaat trainen. Wij hebben een groot gebrek aan personeel gezien op alle locaties, zodat het dus niet voor de hand ligt, dat dit al op korte termijn gaat gebeuren. Inhoudsopgave Inleiding 1. Projectvoorstel 2. Implementatie 3. Financiele Verantwoording Bijlagen

2 4 10 20 21


pag . 4

1. Projectvoorstel Aanleiding: In januari 2007 heeft Dibiyya Development Project een basisschool in Dibiyya St. Francis Primairy School gerealiseerd. Tijdens de bouw van de school heeft Dibiyya Development Project een bijeenkomst georganiseerd voor de bewoners van alle 19 Dibiyya-dorpen. De vergadering werd bijgewoond door de paramount chiefs van het Magbema en Masungbala chiefdom, vertegenwoordigers van de ministeries van Gezondheid, Landbouw en Onderwijs en de bisschop van Makeni. Katholieke Missie. Hieruit kwam naar voren dat het gebrek aan voorzieningen op het gebied van gezondheid het grootste knelpunt vormt voor de inwoners van Dibiyya en omliggende dorpen, hetgeen oorzaak is voor een hoog sterftecijfer met name onder moeder en kind. Dibiyya Development Project werd gevraagd een projectvoorstel te maken, dat een oplossing biedt voor de gezondheidsproblematiek, het sterftecijfer onder moeder en kind vermindert en de kennis verhoogt bij de Traditional Birth Attendants in de dorpen. Dit voorstel werd ook voorgelegd en accoord bevonden door de bewoners van de dorpen van Dibbiya met name de vrouwen van Community Based Organization (CBO), de paramountchiefs, deputy-minister van Gezondheid, minister van Landbouw, minister van Onderwijs en de bisschop van Makeni. In februari 2009 heeft Dibiyya Development Project een eerste project op dit gebied uitgevoerd tw. de training van 25 Traditional Birth Attendants. Het district medical office olv dr. Jayah heeft vanwege het succes van de eerste training ons verzocht de training te herhalen, maar dan in andere delen van het district. Het voorstel moet ook een bijdrage leveren aan de millenium doelstellingen t.w. •

Het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar moet in 2015 in ieder ontwikkelingsland met minimaal tweederde zijn teruggebracht ten opzichte van 1990.

•

De moedersterfte moet in 2015 met driekwart zijn teruggebracht ten opzichte van 1990.

De kosten voor de opleiding van de TBA, gezondheidwerk(st)ers en MCH-opleiding wordt geraamd op € 15.000,00 Dibiyya Development Project werd opgericht toen de bewoners van Dibiyya na de bloedige burgeroorlog die in Sierra Leone woedde tussen 1991 en 2001 terugkeerden uit de vluchtelingen kampen in het naburige Guinee. Met name de vrouwen hadden de ontwikkelingen en de vooruitgang in Guinee gezien en kwamen bijeen om een agrarische groep te vormen die zich geleidelijk ontwikkelde tot een community based organisation en zich uitbreidde naar de naburige dorpen. Suffian Allieu Badara, als erkend vluchteling uit Sierra Leone wonend in Roosendaal, bezocht in 2004 zijn geboorte dorp Dibiyya en door hem kreeg het project een basis in Nederland. Nadat een aantal projecten waren gerealiseerd, waaronder de bouw van een basis school in Dibiyya, een ambachtschool in Kambia en waterputten en latrines in verscheidene dorpen kwam de vraag naar een training van de TBA's in een poging om de hoge moeder en kind sterfte te verminderen. In april 2008 kwam Dibiyya Development project, Suffian Badara in contact met mevr. Adrie Voorhoeve, met het verzoek om een eerste project voorstel te becommentariëren, wat later in het jaar gevolgd werd door de vraag of zij zelf naar Sierra Leone zou willen


Dibiyya

pag . 5

gaan om de training te geven. Een verzoek waar zij als gepensioneerd kinderarts met ruim 30 jaar tropen ervaring in diverse Afrikaanse landen met plezier in toestemde. In oktober 2009 tijdens de implementatie van het 2e WATSAN project heeft dr. Jayjah ons verzocht het vorige TBA-project te herhalen om de TBA’s in de andere dorpen van district Kambia te trainen tesamen met de verpleegkundige in de medische hulpposten in diverse grotere dorpen. Ook verzocht hij ons de training ook aan de opleiding van verpleegkundigen te geven onder het motto “Train de trainers”

Probleemstelling Zwanger worden betekent in veel arme landen je doodvonnis. In ontwikkelingslanden sterft iedere minuut een vrouw aan de complicaties van zwangerschap of bevalling. Het verbeteren van de gezondheid van moeders was lang de 'stiefdochter' onder de millenniumdoelen. Daar moet verandering in komen. Sierra Leone heeft het hoogste percentage moeder en kind sterfte in de wereld. De reden hiervoor is dat er meestal niemand aanwezig is die een bevalling in goede banen kan leiden. Wanneer er zich echter complicaties voordoen is er geen deskundige aanwezig die hier iets mee kan. De Traditional Birth Attendants, kunnen, wanneer er geen enkele complicaties zijn, de bevalling behoorlijk begeleiden. Dit gebeurt allemaal in een omgeving met slechte hygiëne. Doen er zich complicaties voor dan worden de zwangere moeders doorgestuurd naar de dichtstbijzijnde health centre en later eventueel naar het ziekenhuis. Dit ziekenhuis is 25 kilometer verder gelegen en de enige mogelijkheid daar te komen is te voet of gedragen worden. Het komt voor dat moeder en kind het ziekenhuis niet halen. Halen zij het ziekenhuis wel, dan is er nog geen garantie dat zij het overleven. Wat er allemaal wel niet mis kan gaan als een vrouw op het verarmde platteland van Sierra Leone 'gewoon' een baby krijgt: Bij Prudence Lemokouno was de bevalling op gang gekomen, maar het kind wilde er niet uitkomen. Verloskundige hulp was niet aanwezig en na drie dagen werd Prudence achterop een motor gezet en naar een ziekenhuis getransporteerd. Diezelfde nacht is Prudence overleden, haar kind stierf met haar. In Sierra Leone is de moedersterfte sinds 1998 gestegen, en de kans dat een vrouw in Afrika ten zuiden van de Sahara overlijdt tijdens de zwangerschap of bevalling is nu één op zestien. Zwanger worden is nog altijd één van de grootste gezondheidsrisico's voor een vrouw in een ontwikkelingsland. Meestal komt het door de positie waar deze vrouwen in verkeren: ze zijn arm, leven op het platteland met slechte gezondheidszorg én ze zijn vrouw. De meest benadeelde positie ter wereld. Er bestaat niet één simpele oplossing om moedersterfte tegen te gaan, maar over het algemeen kun je zeggen: de gezondheidszorg op dorpsniveau moet goed zijn, met goed getrainde vroedvrouwen die speciale competenties en vaardigheden hebben die op dat niveau uitgevoerd mogen worden. Vanouds her kent men het systeem van Traditional Birth Attendants, (TBA) Dit zijn vrouwen uit de dorpen zelf, die assisteren bij zwangerschap en bevallingen. Hun kennis


pag . 6

is vanuit de traditie overgeleverd van moeder op dochter. Simpele bevallingen zonder complicaties vormen voor hen geen probleem, echter bij de geringste complicatie staan ze machteloos. Hun hulpmiddelen zijn zeer primitief en onhygiënisch. Een geroest scheermesje om de navelstreng af te snijden is gebruikelijk. Soms sterft moeder en kind bij een bevalling ook zonder verdere complicaties, vanwege het gebrek aan hygiene, goed sanitair en geschikte hulpmiddelen. In één van de dorpen Senthai is er een hut voor de Traditional Birth Attendants waarin hoog zwangere vrouwen kunnen bevallen. Dit betekent slechts dat er een bed staat. Gezondheidswerk(st)ers MCH-Aids Ziektes ontstaan door weinig of geen sanitaire voorzieningen, geen schoon drinkwater maar ook vanwege wind en hongersnood. Dibiyya ligt in het stroomgebied van enkele grote rivieren en is omgeven door moerassen, een uitstekende broedplaats voor muskieten. De kwaliteit van het oppervlaktewater is slecht en sterk verontreinigd. De rivieren en het oppervlaktewater worden gebruikt als openbaar toilet, wasgelegenheid en drinkwater. Regelmatig breken endemieën uit zoals malaria, diaree, cholera, tuberculose, tyfus, dysenterie. De bevolking staat dan machteloos. Het Rode Kruis in Kambia probeert door preventie en voorlichting de endemieën te voorkomen. Doorlopend hebben zij cholerapatiënten, maar ook patiënten met andere watergerelateerde ziektes in hun kliniek. Tijdens het regenseizoen en vooral de periode daarna zijn er veel muggen, deze zijn vrijwel allemaal besmet met malaria. Onder het schoolproject heeft Dibiyya Development Project een waterput gebouwd in Dibiyya en 10 andere dorpen waardoor de bevolking van deze dorpen toegang gekregen heeft tot relatief “veilig” drinkwater. Door allerlei oorzaken komt het voor dat er geen of onvoldoende voedsel beschikbaar is. Lijdt deze hongersnood alleen al niet tot slachtoffers, dan maakt het de bevolking wel extra vatbaar voor ziektes. De bevolking woont in lemen huizen met aangestampte vloeren en een bladerdak. Men slaapt op een matje op de grond of op een matras van gras of bladeren. Ideale broedplaats voor allerlei ongedierte en bacterieen. Het toilet voor zover deze al aanwezig is, is een gat in de grond en ligt vaak in een hoek van het huis of tegen het huis aan. De gebrekkige sanitaire voorzieningen zijn de oorzaak van de hoge kindersterfte. Zij veroorzaken ziektes zoals cholera, tuberculose, typhus, dysenterie Naast ziektes die hierboven al genoemd zijn heerst er: diarree, Aids, hondsdolheid, gele koorts, knokkelkoorts, hepatitis A en B. Door al deze problemen kunnen deze mensen niet volledig hun land bewerken, een van de oorzaken van de hongersnood in bepaalde periodes van het jaar. Dit is een vicieuze cirkel waardoor weer extra ziektes ontstaan. In de dorpen is geen toegang tot veilig drinkwater en het ontbreekt aldaar aan latrines en/of toiletten. Dit is de oorzaak dat in zowel 2006, als 2007 cholera en diaree endemie is uitgebroken, die in 2006 op het hoogtepunt van het droge seizoen (maart-april) het leven kostte aan 26 mensen, in 2007 waren dat 18 mensen. De kennis bij de dorpsbewoners over gezondheid en hygiene is zeer laag. Door armoede, maar ook ongeletterdheid zijn ze niet in staat zelf verbeteringen aan te brengen. Er is geen elektriciteit in de dorpen, waardoor kennis uit de buitenwereld via radio of televisie hen niet bereikt. Op dit moment is er praktisch niets op het gebied van gezondheidszorg. Dibiyya is gelegen op 25 kilometer van de districtshoofdstad Kambia.


pag . 7

In Kambia staat een ziekenhuis. Dit ziekenhuis is niet te vergelijken met de westerse wereld, maar voor de bevolking van Sierra Leone voorziet het wel in veel belangrijke behoefte en is het relatief groot. De enige manier om daar te komen is lopend of gedragen worden. Er heerst nog steeds een taboesfeer in Sierra Leone waardoor de bevolking pas op het allerlaatste moment bereid is naar het ziekhuis te gaan. Voor velen is de behandeling in het ziekenhuis te duur en medicatie meestal onbetaalbaar. Suffian Badara en Nanne Visser hebben tijdens de implementatie van het 1e WATSAN project de dorpen bezocht en de problemen, die onder de dorpsbewoners leven, geinventariseerd. Als een van de belangrijkste problemen werd het ontbreken van kennis door de TBA’s zelf aangegeven. “wij willen training, wij willen weten hoe het echt moet,” Projectdoelstelling Er zullen een groot aantal Traditional Birth Attendants getraind worden in bevallingstechnieken en vaardigheden. Hierbij hoort ook het vroegtijdig kunnen ontdekken van complicaties tijdens zazwangerschap en bevalling, zodat zij sneller deskundige hulp van de medische post in de grotere dorpen en/of Kambia Hospital kunnen inroepen. Deze Traditional Birth Attendants worden getraind door mevr. Petry Verhees en Gerrie Konings, beide verloskundigen. Tegelijk met de training van de TBA’s zullen vrouwen in de dorpen voorlichting over dagelijkse hygiene krijgen, zodat zij voorlichting over ziektes en hygiene aan de bewoners van alle dorpen kunnen doorgeven. Mevr. Voorhoeve zal als docent worden toegevoegd aan de opleiding MCH Aides (Maternal and Child Health Aides) van Kambia Hospital, zodat zij op hun beurt de hun toegewezen TBA’s in de diverse dorpen kunnen trainen/opleiden. Uit het eerste TBA-project is gebleken, dat door deze aanpak de relatie tussen zwangere vrouw-TBA—verpleegkundige—Kambia Hospital wordt verstrekt en dat het vertrouwen in en op elkaar groeit. Hiermee wil het project ook een bijdrage leveren aan de Millennium doelstellingen, met name op het gebied van moeder en kindzorg. Opzet training In samenspraak met dr. Jayah, directeur/geneesheer van Kambia Hospital, de hoofdverpleegkundige van Kambia Hospital zal een trainingschema worden opgezet, zodanig dat de lijn Kambia Hospital—verpleegkundige in de medische post in een aantal dorpen—de plaatselijke TBA wordt versterkt. De kinderarts mevr. Adrie Voorhoeve zal zich richten op de relatie Kambia Hospital— verpleegkundige door het geven van lessen aan de verpleegkundige opleiding MCH. De verloskundigen mevr. Gerry Konings en mevr. Petry Verhees zullen zich richten op de trainingen van de verpleegkundige met de daarbij behorende TBA’s. Zij zullen iedere dag een bijeenkomst houden, gewoon midden in een dorp, waar problemen van de TBA's worden besproken en samen naar oplossingen worden gezocht Bovendien, als er ergens een bevalling gaande is, wordt deze bevalling begeleid. Onderwerpen, die in de TBA-training aan de orde zullen komen zijn. • Wat willen de traditionele birth attendents zelf leren, wat zien ze als hun grootste probleem • Wat zijn goede tradities die je beslist niet moet willen veranderen • Wat zijn tradities die geen kwaad kunnen. • Zijn hulpmiddelen nuttig. • Hoe weet je dat een vrouw zwanger is, hoever de zwangerschap is gevorderd en wat zijn de problemen en ziektes waar je op verdacht moet zijn. • Onderzoek van de zwangere buik, ontsluitingsperiode.

Stichting Dibiyya Development Project, Nederland - TBA project 2010 • • • • • •

pag . 8

De positie van de vrouw tijdens de baring, achterhoofds ligging, schouder ontwikkeling, omstrengeling. Stuitligging en voetligging. Geboorte van de placenta, controle van bloeding. Reanimatie van de pasgeborene, afbinden van de navelstreng, wat te doen bij prematuriteit, enkele veel voorkomende aangeboren afwijkingen. Hygiene, infecties. anticonceptie

De onderwerpen, die tijdens de opleiding van de MCH-verpleegkundige aan de orde komen, worden door mevr. Voorhoeve en dr. Jayah bepaald. Begunstigden De begunstigden zijn de TBA's in de dorpen, die kun kennis en kunde met deze opleiding kunnen uitbreiden, wat ten goede komt aan alle bewoners in de dorpen. We hebben eind 2006 onze contactpersonen in Sierra Leone een telling laten maken van de bevolking. Op dit moment zullen er weer veranderingen plaats gevonden hebben en we moeten er vanuit gaan dat niet iedereen geteld is. Daarnaast hebben we in april 2008 een probleeminventarisatie in een aantal dorpen uitgevoerd. Zie bijlage Aangezien de training ook in andere delen van het district zal worden gegeven, zal het aantal begunstigden (direct of indirect )van dit project beduidend hoger liggen. Organisatie en financieel management Dibiyya Development Project opereert in 19 dorpen gelegen in de Magbema en Masungbala provincie dat op haar beurt weer gelegen is in het Kambia district. Op operationeel gebied wordt het project gecoordineerd door het Kambia Office en ons kantoor in Nederland. De projectorganisatie zal bestaan uit: Dibiyya Development Project Nederland onder leiding van de heer Sufflan Badara, bijgestaan door Nanne Visser en Ruben Jansen. Dibiyya Development Project Nederland is eindverantwoordelijk voor het gehele project en draagt zorg voor financien, vervoer, onderdak, verblijf, veiligheid etc. Dr. Jayah, Kambia Hospital zal fungeren als projectleider in Sierra Leone. Hij is verantwoordelijk voor het organiseren van de bijeenkomsten. Aan elke TBA deelnemer aan de bijeenkomsten zal op kosten van Dibiyya Development Project een maaltijd worden verstrekt. DDP zal de nodige zakken rijst kopen. Village Development Committees zorgen voor de bereiding van de maaltijden. De heer Ouzman Bangura zal mevr. Konings, mevr. Verhees, mevr. Voorhoeve dagelijks begeleiden en hij zorgt voor vervoer van/naar de dorpen. De locale politie zal gevraagd worden 2 agenten ter beschikking te stellen, die moeten zorgen voor de persoonlijke veiligheid. Dibiyya Development Project Nederland is verantwoordelijk voor het aantrekken van de fondsen, nodig om dit project uit te voeren. Dibiyya Development Project Nederland is eindverantwoordelijk voor de besteding en verantwoording van alle gelden van dit project. Relatie met de bevolking Het project wordt geïmplementeerd op het niveau van de bevolking en vooral in samenwerking met de bevolking en de medische autoriteiten ter plaatse. leder dorp of groep van dorpen hebben een "Village Development Committee". Deze Village Development


pag . 9

Committee zijn opgezet voor aanspreekpunt van humanitaire organisaties (NGO's). Deze methode wordt gebruikt door Dibiyya Development Project en alle andere NGO's die werkzaam zijn in Sierra Leone. Elke gemeenschap zal verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van activiteiten. Alle begunstigden zullen actief betrokken zijn bij het maken van beslissingen. Dit project is met name gericht op de specifieke rol van de vrouw in de dorpsgemeenschappen Controleren en evalueren De Village Development Committees, mevr. Konings, mevr. Verhees , mevr. Voorhoeve en Dibiyya Development Projectcoordinator zullen factoren bespreken, die de voortgang of de kwaliteit van het project in de weg kunnen staan. Zij zorgen ervoor dat de deelname van de bevolking aan het project is gegarandeerd. Sufflan Badara bewaakt en evalueert de uitgaven van het project binnen de gestelde limieten Houdbaarheid van het project Project streeft: er na de duurzaamheid van dit traject te waarborgen door de deelname van de begunstigden in de besluitvorming en uitvoering van het project te garanderen. Het project wil hiermee bereiken dat de dorpsgemeenschappen de resultaten van dit project als hun eigendom beschouwen en dat opgedane ervaringen gebruikt kunnen worden bij verdere ontwikkelingen op het gebied van gezondheidszorg in het district. Het project wordt op gemeenschapsniveau ge-implementeerd onder leiding van dr. Jayah, de DMO/Acting Medical superintendent, district Kambia en de reeds bestaande Dorps Ontwikkelingsraden, (Village Development Committee). Dibiyya Development Project heeft deze methode reeds eerder in voorgaande projecten gebruikt. De methode is zeer direct en efflcient met korte beslislijnen, hetgeen zeer succesvol is gebleken. Iedere dorpsgemeenschap zal volledig aansprakelijk zijn voor de invoering van de ontwikkelingstrajecten. De begunstigden van dit project zullen actief worden betrokken in de besluitvorming, waarbij een grote rol voor vrouwen is weggelegd. Planning , De planning van het project is alsvolgt: December 2009 –januari 2010 Februari 2010 maart 2010

Fondsenwerven. Start opleidingen/trainingen Evaluatie en afronding project


pag . 10

2. Implementatie project Voorbereidingen: Medio 2009 heeft Sufflan Badara uitvoerig veelal telefonisch overlegd met dr Jayah, Kambia Hospital, Dr. Deen District Health team, Kambia, de Paramountchief District Kambia over de wenselijkheid en de noodzaak voor een tweede project Traditional Birth Attendants, gezien de impact dat het eerste project had op de kennis van de vrouwen in de dorpen van Dibiyya. Zij bleken beter in staat complicaties bij zwangerschap en bevalling te onderkennen en daardoor tijdig hulp in te roepen. Ook was de verstandhouding met de nurse aanzienlijk verbeterd In oktober 2009 tijdens het verblijf van Suffian Badara en Nanne \iisser kwam de wens van Dr. Jayah ook de MCH aids in opleiding een praktijkcursus verloskunde door mevr. Voorhoeve te laten verzorgen. Ook werd vanuit andere dorpen dan Dibiyya de wens geuit ook daar de cursus TBA-training te geven. Dibiyya Development Project besloot daarom een tweede project op te starten en fondsen te werven. Ook was er behoefte aan deskundigen, die naast mevr. Voorhoeve, de cursus konden geven. Bij toeval kwamen we in contact met mevr. Petry Verhees en Gerry Konings, beide verloskundigen. Ze waren direct enthousiast de taak op zich te nemen. Sponsoren. Het projectvoorstel (zie voorgaande deel) werd aangeboden aan de sponsoren van het eerste project. Zij reageerden enthousiast en stelden wederom geld voor het project te beschikking. Het projectvoorstel werd ook ingediend voor de Millenniumprijs 2009 van de Gemeente Roosendaal. De prijs werd in november 2009 uitgereikt. Daarnaast stelde de Lionsclub in St. Oedenrode op voorspraak van Gerrry Konings €2000 ter beschikking. Hiermee was de financiering van het project rond en kon tot uitvoering worden overgegaan. Reisverslag. Op 17 februari 2010 vertrokken Sufflan Badara, Petry Verhees en Gerry Konings met de auto via Dover-Calais naar Slough, alwaar ze overnachten in Skyways hotel. Mevr. Voorhoeve was al in London. De vlucht via Heathrow bleek de helft te kosten de vlucht via Brussel, inclusief hotelovernachting, parkeren en ferry Calais-Dover . Vanwege mogelijk slecht weer werd besloten in Slough, net buiten Londen, te overnachten en op 18 februari het vliegtuig naar Freetown, Sierra Leone te nemen. Bij aankomst in Lungi Airport werd intrek genomen in het hotel Sierra International in Lungi, een duur, lawaaierig hotel, maar het enige hotel dat enigszins geschikt is om te overnachten. In Port Loco wordt het Districtshospitaal bezocht: een treurigstemmend geheel. De losse gebouwtjes maken een vuile en ongeorganiseerde indruk. Afval, gebruikte naalden en ampullen liggen naast schurftige honden, kapotte klamboes hangen in slierten naast de bedden. Er is gebrek aan alles. We horen dat epidurale anesthesie gegeven zou kunnen worden, als er naalden beschikbaar waren, dat laboratorium bepalingen zouden kunnen worden gedaan, als er materiaal was. Hoewel dit ziekenhuis een groot verzorgingsgebied


pag . 11

heeft zijn slechts een klein aantal bedden bezet. Wij concluderen dat de aantrekkingskracht van deze kliniek niet groot is en bidden in stilte hier zelf werkelijk nooit hulp nodig te hebben. Men zegt in deze streek vaak: "ga niet naar de kliniek, want dan ga je dood ,. Aangekomen in Kambia wordt intrek genomen in Kambia Afrika Village, KAV, verblijfplaats voor de komende 4 weken. Het ziet er aangenaam eenvoudig, prettig opgeruimd,rustig en veilig uit. 4 van de 16 mini huisjes worden toegewezen, waarin een betonnen bed, een fan, een toilet met mandy ruimte en waterton, die dagelijks wordt bijgevuld. In de kozijnen zit alleen gaas, geen glas. Na zonsondergang is er, met eens een onderbreking, tot middernacht elektriciteit.

Het is er een komen en gaan van veel mensen: Leonese bobo's, zoals het hoofd van de landelijke politie, de Onderminister van Gezondheidszorg, het hoofd van het Mother and Child Health Department in Freetown. Vertegenwoordigers, onderzoekers en rapporteurs van de WHO, Unicef, de EU, de Jica, de FAO, ook zij logeren in KAV en zijn soms interessante gesprekspartners. Zoals ook de vele kennissen van Sufflan, onderwijzers, klasgenoten, leraren van de secondary school en het hoofd van een mindervaliden werkplaats FAO. Opleidingschema De plannen van Adrie Voorhoeve worden met Dr Francis Jayah doorgenomen Hij is een van de twee artsen van het Kambia Hospital en sedert een half jaar de Districts Medical Offlcer. Hij heet ons welkom en spreekt zijn waardering uit. Hij uit echter ook kritiek op het evaluatieverslag van de Stichting van vorig jaar: de Health Post van Dibiyya is toch wel degelijk aan vervanging toe. Deze alinea blijkt -niet alleen bij hem- bijzonder slecht gevallen en geeft helaas nog vaak aanleiding tot irritatie. We spreken verder over de ook door hem gewenste Institutional Delivery. Onze Nederlandse gedachten over de thuisbevalling laten we voor wat ze zijn. Opgetogen vertelt Jayah het goede nieuws dat op 27 april, Onafhankelijkheidsdag, zal worden afgekondigd dat zwangerschapscontroles en sectio's voortaan gratis zullen zijn. (Later horen we dat de ziekenhuizen nog geen enkel idee hebben wie er dan wel voor gaatbetalen. Een groot deel van de kosten van de gezondheidszorg wordt op dit moment door het Verenigd Koninkrijk U.K. betaald.) Dr Jayah ontvangt ons de volgende dag in zijn ziekenhuis en stelt ons voor aan sister Gladys, hoofd verpleging, aan nurse Awa, coordinator van de MCH opleiding en nurse Awa, docent aldaar. Hij vertelt dat hem door de gebrekkige internet verbinding veel van de correspondentie niet heeft bereikt. Hij kan zich helemaal vinden in het schema van Adrie en delegeert de organisatie ervan vervolgens aan zr. Gladys, die daar niet zo blij mee lijkt. Later deelt zij mee dat de MCH aids training niet meer ingepland kan worden: de leerlingen zitten nu vlak voor hun eindexamen en worden vervolgens ingezet bij de


pag . 12

uitvoering van de grote poliovaccinatie campagne. Dat is heel teleurstellend omdat Adrie deze groep vorig jaar al gesproken heeft en er een heel interessant programma voor in gedachten had. Na lang praten worden toch 3 ochtenden voor Adrie ingepland. Petry en Gerry gaan TBA's trainen. De dames laten ons een scholingsboek zien van het Ministerie van Volksgezondheid, de 2e druk uit 2007. Het is een werkelijk degelijk opgezet handboek voor de training van TBA's door de MCH aids, met een gedetailleerd lesplan! Fantastisch, we staan versteld, dit hadden we eerder moeten weten. Een ding is jammer: het wordt niet gebruikt. Volgend jaar gaan de MCH aids leerlingen ermee aan de slag, dat is het plan althans. Het ziekenhuis maakt een geheel andere indruk dan in Port Loco: het is hier aanzienlijk schoner, opgeruimder en beter georganiseerd. De nurse-midwife van de verloskamer/ kraamafdeling, een Nigeriaanse vrijwilligster, weet alles van elke opgenomen vrouw, zo ook het hoofd van de kinderafdeling. Het lijkt ons wel logisch dat de bedbezetting hier aanzienlijk hoger is. Het ziekenhuis plakt papieren met cijfers buiten op een muur, bijvoorbeeld die van de afdeling verloskunde. In 2009 vonden 216 bevallingen plaats, waarvan 58 sectio's, 30 dode kindjes en 10 dode moeders. Naar Leonese maatstaven niet zo slecht, voor ons natuurlijk verbijsterend. Het t o t a a l a a n t a l ziekenhuisbevallingen is overigens heel laag, gezien het geboortecijfer en de grootte van het verzorgingsgebied. Achter het ziekenhuisterrein ligt de nieuwe MCH aids school, een ruim en licht gebouw. Deze opleiding lijkt hoog op de prioriteitenlijst te staan, terecht naar ons steeds duidelijker zal worden: de MCH aids zijn de spil in de zorg op het platteland. We gaan ook naar het oude schoolgebouw, waar de leerlingen Adrie van het vorig jaar herkennen en aangeven graag les van haar te willen hebben. Vervolgens wordt een officieel kennismakingsbezoek aan de Paramount Chief, de belangrijkste traditionele leider in de streek Kambia, afgelegd. We worden door hem plechtig welkom geheten. Later volgen nog kennismakingsbezoeken aan Vice Chairman Bangura van de officiële District Council en de Hoofdcommandant van politie. Petry en Gerry zullen in Kaamba (niet te verwarren met Kambia) en Dibiyya de trainingen geven aan in totaal 42 TBA's uit de gehuchten,


pag . 13

die om deze dorpen heen liggen. Nurse Kumba ontvangt ons in haar kleine, vrij nieuwe post. zij zit hier ruim een half jaar en heeft haar zaken goed onder controle: de post maakt een nette en betrouwbare indruk. Kumba zelf blijkt een kalme, deskundige en ervaren MCH nurse, de spil in de basis gezondheidszorg van het dorp. De oude gezondheidspost van Dibiyya daarentegen, waar nurse Mariamatu eveneens deskundig en bovendien met allure de scepter zwaait, staat hiermee in schril contrast: donker, vuil, stoffig. Op de bedden zou een gezond mens niet durven gaan liggen, laat staan bevallen. Ook hier een discussie over de alinea in het evaluatieverslag van vorig jaar, waarin werd gesteld dat opknappen een goede optie zou zijn. Het gebouw is dermate slecht en onhygienisch dat alleen nieuwbouw een reële mogelijkheid is. Het terrein en een deel van de stenen liggen al klaar. Het terrain is door de bewoners bouwrijp gemaakt. De materialen zijn gereserveerd vanuit het 2e Water en Sanitair project van Dibiyya Development Project voor de bouw van toiletten bij het toekomstige Health Centre. Nog een misverstand wordt uit de wereld geholpen: in Dibiyya blijken de TBA’s van vorig jaar opnieuw voor deze training te zijn uitgenodigd. Het was de bedoeling om een nieuwe groep te starten. Kumba en Mariamatu gaan mee naar sister Gladys voor overleg. Het resultaat is gelukkig dat Petry en Gerry op woensdag 24 februari 2010 dan toch echt van start kunnen gaan. Training De training wordt afwisselend in zowel in Dibiyya als in Kaamba gegeven en later in Gbalan Thalia. Het is namelijk gebleken, dat 8 dagen achtereen les krijgen te vermoeiend voor deze vrouwen is. Sommigen moeten voor en na de training nog 2 uur lopen terug van en naar hun dorpen. Eerste lesdag: hoe weet je dat je zwanger bent en hoe ver de zwangerschap is gevorderd? Adrie bijt het spits af, zodat Petry en Gerry de kunst wat kunnen afkijken van deze ervaren trainster. Het blijkt een buitengewoon intensieve bezigheid: in het Engels communiceren met de tolk: heeft die het begrepen? Komt het vervolgens in de voertaal Temne goed bij de TBA's over en weer terug bij ons? En dan: wat is de volgende stap? De nurses spreken goed Engels. In Kaamba heeft mijnheer Abdul, een oudere heer, als kind op een missionarisschool Engels geleerd en dat goed onderhouden. Een van de TBA's, Marie, de enige stevige


pag . 14

dame in de wijde omtrek, spreekt goed Engels. In Dibiyya tolkt Fatu Sankoh, ook een van de TBA 's, voorheen zelfs onderwijzeres, en bijzonder actief in het dorp. We leren hen de vollemaan-truc van Adrie: leg een knoop in een touw of doek bij elke volle maan na de laatste menstruatie. Verder hebben we het over algemene klachten in de zwangerschap en het gevaar van gebruik van traditionele en reguliere medicijnen. Aanvankelijk kunnen wij, Petry en Gerry, ons weinig voorstelling maken van wat een ongeletterd mens kan bevatten, hoe de informatie binnenkomt. Is het niet te moeilijk, of onderschatten we hen juist? We gebruiken in de loop van de training al het materiaal, dat we hebben meegenomen en verzinnen toneelstukjes en rollenspelen. Petry is steeds TBA Isatou, en Gerry is de zwangere mevrouw Masu. Een klein model bekken maakt heel veel duidelijk over hoe een vrouw er van binnen uitziet. Zij begrijpen waarom een heel jonge en/of kleine vrouw veel problemen tijdens de bevalling kan verwachten. We oefenen lastige bevallingen met behulp van de zelfgemaakte babypop en een kartonnen doos. En onder grote hilariteit bevallen we zelf nog maar eens van een baby in stuit of zo. Het blijkt effectief om een onderwerp op telkens andere manieren te brengen. Een lesdag ziet er als volgt uit: we proberen om 10.00 te starten, maar: 'jullie hebben de klok, wij de tijd'! Voor allen is een pauze rond 11.00 hard nodig: wij koffie en even kletsen en dan samen zingen, klappen of dansen. Tweede lesdag: problemen tijdens de zwangerschap zoals bloeden vruchtwaterverlies, eclampsie, tweelingzwangerschap, stuit- en dwarsligging: Het Leonese TBA trainingsboek biedt veel informatie en leuke ideeen oor de les. We starten steeds met de vraag of alles van de vorige keer duidelijk is en of zij nog vragen hebben. Daarop komt soms veel respons. Petry ontdekt dat het heel stimulerend werkt om een vraag van een TBA eerst even in een schriftje te noteren. We benadrukken steeds weer het grote belang van de risicoselectie en de noodzaak dat elke zwangere een aantal keren door de nurse op de Health Post gezien wordt. Wat risicoselectie hier betreft: elke vrouw die haar eerste kind krijgt moet op de Post bevallen. Daarbij horen dus ook de meisjes van 15 met de onvolgroeide bekkens, die een belangrijk deel van de maternale sterfte vormen. Vanuit de gehuchten is het ziekenhuis 's nachts bij problemen niet te bereiken, terwijl de nurse van de Health Post een mobile telefoon heeft (met zonnecel voor het opladen) en kan proberen vervoer naar het ziekenhuis te organiseren. Daarnaast krijgen het herkennen van alarmsignalen en hanteren van acute voorkomende verloskundige problemen ook en bij herhaling veel aandacht. Derde lesdag: problemen tijdens de bevalling, zoals navelstrengomstrengeling, moeilijke geboorte van de schouders en stuitbevalling We doseren en herhalen dit vaak, op allerlei manieren, op bijna alle volgende dagen. Het gaat geweldig: steeds vertrouwder met de tolken, steeds meer uitwisseling met de TBA's. Uit hun vragen blijkt dat de stof aansluit en dat zij erover nadenken.


pag . 15

Vierde lesdag : de gewone bevalling, afnavelen, borstvoeding: Petry heeft roze en blauwe muisjes meegenomen: we nemen ze mee met gesmeerdebroodjes. Voor de Leonese vrouwen is er na een bevalling niet zoveel bijzonders of traditioneels te eten: 'wij eten rijst'. We vertellen dat de anijs stimulerend werkt op de melkproductie. Het is fantastisch te horen dat borstvoeding zeer vanzelfsprekend is en gelukkig weinig problemen oplevert. Borsten zijn hulpmiddelen, hebben geen enkele erotische betekenis. Ons verhaal over tepelkloven, BH's en cosmetische operaties zijn reden voor ongelovig gelach. Sommige TBA's menen dat de eerste, gele melk niet goed, is voor het kind. We leggen uit dat het colostrum juist heel gezond is, dat het bescherming geeft tegen ziektes en vooral diarree. Als gastdocent/kinderarts vertelt Adrie over het stoppen met de borstvoeding en de gevaarlijke periode daarna. Veel 'under 5' sterfte treedt juist dan op omdat deze kleine kinderen ondervoed raken als ze alleen het nogal eenzijdige volwassenvoedsel krijgen. Soms ook nog zonder vlees en eieren omdat dat slecht voor hen zou zijn. Dit gegeven is een belangrijk argument om de zwangerschappen te faseren. Het is namelijk gebruikelijk om met voeden te stoppen zodra de vrouw weer zwanger is. Er wordt een heel eenvoudige methode gebruikt om ondervoeding op te sporen: tot 5 jaar dient de omtrek van de bovenarm van een kind boven de 13,5 cm te zijn. Vijfde lesdag: herhaling, afnavelen, reanImeren en kraambed We herhalen alle stof en oefenen opnieuw de handelingen. We vertellen dat ook wij in Nederland dat vaak doen om de vaardigheid niet te verliezen. Afnavelen wordt geoefend, met gebruik van drie touwtjes en dan met een nieuw scheermesje de navelstrengdoorsnijden. Het lukt niet om hen een platte knoop te leren leggen. Daar hadden we ander hulpmateriaal voor nodig gehad. Er zijn nog allerlei vragen waaruit blijkt hoe goed de leerstof aansluit en hoe ze erover praten en nadenken: we lijken wel op de goede weg te zijn! Zesde lesdag: onderzoek van de pasgeborene, nogmaals reanimatie, de stuit en stucked shoulder Heel goed is het om te zien dat de TBA's respectvol behandeld worden. Het bevestigt ons in de gedachte dat deze vrouwen een belangrijke rol zouden kunnen spelen in de zo gewenste mentaliteitsverandering ten aanzien van tienerzwangerschappen, besnijdenis en anticonceptie. Zevende lesdag: moeder en kind in het kraambed, borstvoeding, afwijkingen, alarmsignalen, anticonceptie. In de training gaan we verder: de eerste dagen na de geboorte dienen moeder en kind goed geobserveerd te worden. Zelfs een eclampsie kan nog voorkomen. Het toneelstuk van Isatou/Petry en Masu/Gerry met een kind van 3 maanden over anticonceptie komt goed over. We benadrukken het belang van de fasering: als de kinderen snel opeen geboren worden hebben ze zoveel slechtere kansen. En dan hebben we het natuurlijk ook over de conditie van hun moeders. We laten de pil en de prikpil zien. Giechelend als pubers geven ze een condoom door, niet iedereen kent het. Dokter Jayah heeft ons verteld dat de anticonceptie gratis verkrijgbaar is. Dat blijkt niet


pag . 16

zo en voor deze arme mensen is 1,20 euro voor 3 maanden prikpil veel geld. Waar blijft het geld dat ervoor betaald moet worden ? Achtste, laatste lesdag: wat is er zoal in de boeken te vinden die we steeds ge bruikt hebben en die we, mét de leesbrillen, hebben achtergelaten in de bibliotheek van mijnheer Abdul? Zeer geïnteresseerd zijn de TBA's in het boek: 'Where women have no doctor'. De menstruatiecyclus, puberteit, menopauze en klachten bij het ouder worden, bacteriën en hoe die zich verspreiden, belang van hygiëne. De illustraties in de boeken zijn heel veelzeggend. We hebben de indruk dat er -ook voor de on- geletterden- genoeg uit op te steken is. Na de laatste reanimatieoefening en het laatste 'TBA's save lifes', geven we onze babypop met toebehoren aan nurse Kumba, zodat zij vaker onze instructielessen kan herhalen en oefenen met de TBA's. En passant zien we hoe kundig nurse Kumba een diepe enkelwond, door een bijl veroorzaakt, verdooft, schoonmaakt en hecht. Het gebeurt buiten op het stoepje, maar wij hebben er alle vertrouwen in dat dat goed gaat komen. De training in Dibiyya richt zich op herhaling van het vorige jaar, omdat de meeste TBA ook vorig jaar de training hebben gevolgd. De inhoud van de training wordt op dit feit aangepast in verdieping van meer achtergrondinformatie en de herhaling en dat blijkt gelukkig voor deze TBA's heel zinvol te zijn. negende dag: uitreiking certificaten. De TBA's zijn er, een beetje nerveus in hun mooiste kleding, met hun familieleden. Verder natuurlijk de Chief en andere belangrijke mannen met toespraken. Nurse Awa houdt een nogal donderend klinkende preek, volgens Petry een samenvatting van onze does en don'ts. De trommelaars komen al heel dichtbij als Gerry ook nog wat wil zeggen: dank vooral aan nurse Kumba, de tolken Marie en Abdul, onze souffleur Adrie en de Stichting in de persoon van Sufflan. Gelukkig wel stilte en aandacht als Isatou/ Petry en Masu/Gerry zelf de certificaten (zie bijlage) uitreiken. Met de hartelijkste felicitaties voor deze vrouwen die zich enorm ingespannen hebben om onze training met zo goed resultaat te volgen. Wat zullen we ze missen! In een enorme stofwolk barst een uitbundig dansfeest los: de TBA's worden op de schouders genomen, de certificaten gaan van hand tot hand. Nurse Kumba heeft op eigen initiatief een evaluatie van de training (zie bijlage) geschreven en we zijn daar heel blij mee: we achten haar oordeel hoog. We nemen hartelijk afscheid van haar, hopend elkaar terug te zien. Vrouwen als zij wijzen een gemeenschap als deze op respectvolle wijze de weg naar een gezonder en beter leven. Zondagen Op zondag wordt er geen les gegeven is tijd voor ontspanning: de omgeving verkennen, marktplaats, riviertochtje.


pag . 17

Maaltijden Meestal wordt tegen half 1 in grote plastic schalen de warme maaltijd geserveerd. Witte rijst met cassave- of potatoleaf in veelof weinig oranje palmolie en een beetje vis of kip of wat ui en enkele bonen. Het verbaast ons dat er niet meer variatie is in dit zo vruchtbare land. De TBA's nemen een klein handje van de plakkerige rijst en stoppen dat heel beschaafd in hun mond. De maaltijden worden klaargemaakt door een groepje vrouwen en betaald door de Stichting. MCH-opleiding in Kambia Hospital De training kan jammer genoeg niet meer ingepland in de MCH-opleiding: de leerlingen zitten nu vlak voor hun eindexamen en worden vervolgens ingezet bij de uitvoering van de grote poliovaccinatie campagne. Dat is heel teleurstellend omdat Adrie deze groep vorig jaar al gesproken heeft en er een heel interessant programma voor in gedachten had. Na lang praten worden toch 3 ochtenden voor Adrie ingepland. Ook deze 3 dagen zijn voor een groot gedeelte de mist in gegaan. In verband met de poliocampagne werd onverwachts op deze dagen een aantal informatiemiddagen ingelast. De opzet van deze training was in oktober 2009 met dr. Jayay afgesproken op diens uitdrukkelijk verzoek en later telefonisch en per email bevestigd. Geen ongebruikelijke Situatie dat door gebrekkige communicatiemiddelen afspraken nogal eens anders worden geinterpreteerd dan afgesproken werd. Bijzonder jammer dat deze doelstelling niet gehaald kon worden. Uit de gesprekken met de ervaren nurses in de Health centres in de dorpen komt naar voren, dat zij grote behoefte hebben aan dergelijke trainingen. Gbalan Thala Omdat de MCH training van Adrie maar voor 3 dagen door zal gaan, bezoeken we nurse Sjaloom in haar dorp Gbalan Thala. Deze enthousiaste nurse vindt het een uitstekend idee als Adrie volgende week een aantal lessen komt geven aan een kleine groep TBA's. Zij zal er achterop een brommer naar toe gaan. Overige zaken Een dame, een Traditional Healer, die ook andere problemen kan oplossen door met eenbijzondere boom te praten, komt ons bezoeken. Zij deed voorheen besnijdenissen, maar kreeg een droom en stopte ermee. Wij hopen dat dat stoppen een morele reden had, maar helaas, nee, ze had het te druk met haar andere werk. Dat hele besnijden stelt trouwens niks voor: 'gewoon' de clitoris wegknippen, beetje poeder erop en wat koffie tegen het bloeden... We gruwen ervan, van het wat decadente, uitdagende en lacherige van deze voormalige midgaan en gaan -hoewel heel nieuwsgierig- niet in op haar uitnodiging voor een tegenbezoek. Twee midgaans (vrouwen die de besnijdenissen uitvoeren) komen op bezoek tijdens de training, een hele optocht compleet met drumband. Ze vragen geld, blijven wat hangen en vertrekken als wij weinig aandacht voor hen hebben. Later zien we daar meisjes van 5 tot ongeveer 10 jaar, in nieuwe kleren, opgemaakt, met pruiken en een parasolletje. Hoe blij zouden deze kleine meisjes zijn? De TBA's generen zich bijna nergens voor, zijn heel open over allerlei zaken, maar over dit onderwerp lukt een gesprek niet.


pag . 18

Op de Post hangt een poster van het Ministerie: huwelijk en besnijdenis pas na het 18de jaar: een vrouw beslist er zelf over. Het is -noggeen wet in Sierra Leone; en het is de grote vraag of zo'n wet deze diepgewortelde, fundamentele traditie kan uitroeien. Volgens de nurse probeert men de bondo (besnijdenis) nu af te schilderen als achterlijk: 'in Freetown doen ze dat helemaal niet meer'. Jongemannen zeggen ons desgevraagd (!) dat het voor hen niet hoeft, een besneden vrouw. We begrijpen dat een man tijdens de huwelijksnacht de besnijdenis van zijn vrouw soms met een mesje ongedaan maakt, ongelooflijk. !! Het lijkt ons onmogelijk dat de coïtus voor een besneden vrouw nooit pijnloos, laat staan aangenaam kan zijn. Zoals een docent op de Tropencursus zei: “wat een drama is het om in dit deel van de wereld als vrouw geboren te worden!” Ontmoeting met Peter Sikana, een Keniaanse gynaecoloog die als hoofd van het Mother and Child Healthcare Department onderzoek doet met betrekking tot de 'Challenges in reduction of maternal mortality rate in Sierra Leone', zijn dissertatie. De maternale sterfte, zegt hij, wordt bepaald door de samenhang van een aantal zaken : het functioneren van de Health Posts, de kwaliteit van de zorgverleners en de zorg in de ziekenhuizen, de toegankelijkheid en de betaaibaarheid van deze zorg Θn de infrastructuur. Adequate zorg kan wel beschikbaar en betaalbaar zijn, maar heeft geen effect op de moedersterfte als er geen bereikbaarheid is. Wij bespreken met hem dat naar onze mening de kwaliteit van de basiszorg van de TBA's juist daarom van zo groot belang is, omdat zij in de uiterst afgelegen gebieden de enigen zijn die verloskundige hulp kunnen bieden. Vrouwen die hun zoveelste kind krijgen bevallen immers veel te snel om een Post te kunnen bereiken! Zijn streven dat overal registered midwifes beschikbaar zouden moeten zijn lijkt ons voorlopig weinig reëel. Er worden ook initiatieven ontwikkeld om vrouwen die bijna uitgerekend zijn in de buurt van een kliniek onder te brengen in afwachting van de bevalling. De vrouw is echter de motor in het gezin, voor haar zou zo'n retraite niet gek zijn, maar wie gaat voor haar kinderen, het landje, etc zorgen? Sikana vertelt van zeer frustrerende zaken: 20.000 epiduraal naalden ingekocht die grotendeels gewoon verdwenen, gestolen, zijn. Onbegrijpelijk, want niemand kan er iets mee doen. Hij vindt het -met ons- ontstellend dat de oorzaken van de moedersterfte nog steeds niet worden geregistreerd. 'Een vrouw sterft en helemaal niemand maakt zich daar druk om, vraagt zich af waarom', is de trieste essentie van zijn boodschap. Een andere gebeurtenis maakte op ons een diepe indruk over traditie, bijgeloof en de plaats van de traditional healers en herb doctors. Het 11 maanden oude, kerngezonde zoontje van Mariatu, de jonge vrouw die ons de eerste dag een bezoek bracht, had malaria, was nogal ziek met flinke koorts. Knapte wat op maar werd toen weer zieker en kreunend benauwd. De nurse adviseerde haar met het kind naar de kliniek te gaan om de pneumonie met antibiotica te laten behandelen. De moeder ging echter naar een gehucht in de buurt, naar een herb doctor; het kind werd alleen maar zieker. Op een avond is zij dan toch met het kind naar de kliniek gegaan waar het kind diezelfde nacht overleed. Het meest schokkend was dat deze moeder secondary school had afgemaakt, goed Engels sprak én al vaker als vrijwilligster in het ziekenhuis had gewerkt. Als er


pag . 19

zelfs voor haar dermate dwingende -niet financiële- redenen waren om dit te doen, wat mag je dan van de 'gewone' mensen verwachten? Hoe lang zal het nog duren dat mensen zeggen: 'Nee, niet naar de kliniek gaan, want daar ga je dood'? Zelf zegt zij, als wij haar condoleren: 'het was Gods wil' (Moslims noemen Allah hier ook God). Kraambedonderzoek op een vrouw die 's nachts in haar gehucht bevallen is van haar 7e kind, begeleid door twee van onze TBA's. Ze is nu -te voet- met haar kind naar de post gekomen voor de BGC/tetanus vaccinatie. 4 km heen en terug: wat een sterke vrouw zeggen de TBA's trots! Wij vertellen over de aanslag op het lichaam van een vrouw en de noodzaak een paar dagen rust te nemen voor herstel. Ons verhaal over incontinentie en verzakkingen wordt herkend: komt ook in Afrika voor, maar zonder therapeutische mogelijkheden. Dan hebben we het nog niet over de -ook sociaal- verminkende fistels, die na te langdurige bevallingen ontstaan. De Onderminister van Volksgezondheid wordt verwactht om de grote poliovaccinatiecampagne te openen en controleren. Hij komt 's avonds laat alleen even op bezoek, het loopt ietsje anders dan afgesproken. Op de eerste dag blijkt al dat de vaccinatiedruppels al op zijn en die dag ook niet meer geleverd gaan worden. Morgen trouwens ook niet. Alles klaar en paraat, de nurses een extra cursus vaccineren en datamanagement gevolgd, en dan gaat het toch mis. Zou die Onderminister daar nu voor gekomen zijn? Als de druppels dan toch geleverd worden lopen we naar enkele van de gehuchten waar onze TBA's vandaan komen,Het is overduidelijk dat het onmogelijk is om hier 's nachts hulp in te roepen, dan wel -met weeën- de Post te bereiken. Elk huis wordt bezocht en alle daar wonende kinderen onder de 5 jaar krijgen de poliodruppels toegediend. Je bent S als je met je rechtervingers over je hoofd heen je linkeroor aan kan raken. De TBA loopt met ons mee en zij weet precies of we alle kinderen van een huis gehad hebben. Dat zijn er soms wel 6 of 7, maar niet allemaal van dezelfde moeder. Meer vrouwen van één man wonen soms bij elkaar. Naast de deur wordt met krijt een code op de muur gezet. Eind maart en eind april volgen nog twee polio rondes. De kinderen worden hardhandig aangepakt, geen CJiniclows in Sierra Leone: als ze huilen krijgen ze zelfs na de druppels nog een tik! Heel goed is het om te zien dat de TBA's respectvol behandeld worden. Het bevestigt ons in de gedachte dat deze vrouwen een belangrijke rol zouden kunnen spelen in de zo gewenste mentaliteitsverandering ten aanzien van tienerzwangerschappen, besnijdenis en anticonceptie. De Chief zit onder de mango-boom met een dame van het Ministerie van Transport en de mannen van het dorp voor de officiële start van het verbeteren van de weg van Kambia naar Dibiyya. Een belangrijke gebeurtenis voor de ontwikkeling van het dorp, mede mogelijk door Suffians inspanningen.


pag . 20


pag . 21

Bijlage 1: TBA’s uit de onderstaande dorpen Dorp

geschatte aantal inwoners 3.200

Dibiyya Gberay Monkoh Masirie Gbongha Gbalan Maseneh Rogbalan Mayenka Massameh Barmoilol Mayainkain Bumbeh Karawane Makoi Bessoh Karireh Makorba Kayimbo Rokon Manenton Tawuya Yeama Senthai Gbankfay Kaamba Robisson Rokanu Rogbanu

900 700 1.500 1.900 1.500 2.000 1.500 800 650 2.000 800 1.100 175 800 1.800 150 150 1.800 2.400 300 4.500 200 2.500 800 4.375 1.800 600 1.900

totaal

42.800


Bijlage 2: Bedankbrief Paramountchief Kambia District

pag . 22


pag . 23

Bijlage 3: Training of TBA’s in Kaamba and its catchment villages Report of Nurse Kumba of healthcentre Kaamba, March 2010 On the 24th February 2010 a training of TBA’s was started in Kaamba by Petry and Gerry. Before the training, official opening ceremony was done by two of our district health sisters from Kambia. In the first place praying was done after which individual introduction. After all these the Sister told the TBA’s that it is a privilege for them to be trained again; for some it was years back and for some this is their first time. The Sisters emphasize to them that mr. Suffian and the others has done their best by training such a large number, including feeding, certificates and maybe uniforms, it is not really easy. Therefore with such help they should pay great attention to their teachers, asking questions where they don’t understand. Although it will be not easy for those who have never undergo training, they should also be attentive maybe there will be ideas which they never have been thought of. For the first day training it was little bit difficult, hence it was the first time for some. Even for me this is my first time of training TBA’s. The other constraint was, that there was no food. We also asked by Petry and Gerry time for prayer as they were Muslims and have no time to go home. Every day of the training we start at 10.00h and go home at 3.00h pm. There was also 10 minutes break and 15 minutes lunch every day of training, On the 26th was another day of training with interesting topics which some have never came across, because each topic has to be explained over and over with demonstrations and role plays. On that day practical exercise was done by the 2 groups by palpating 2 pregnant women, one for each group. The TBA’s did the palpating very well as they were expecting it to be. On that day everybody started to follow up because they were asking questions, answering and sharing ideas among each other. Even myself from that day I started to feel lively with the training. Some TBA’s called to my attention by saying they were expecting that this training will not be easy, but Petry and Gerry has made it easy for them, as they know how to explain it to every women’s level. They also told me that it was a big surprise to them to see them doing almost everything in common with us. They said they thought because they have different skin or from other country, there will be much differences between us, but not at all. On that second day I received 2 text books and one foetal stethoscope from them. According to them the one textbook and the foetal stethoscope is for me and one textbook for the health centre. It was one of my happiest days also for those books


pag . 24

because I was looking for these kinds of books in my centre, and I was really show signs of happiness on that day when receiving them. On that second day also delicious food was prepared for us including the trainers and it was on time. In their teaching they ask if what they are saying is different from our’s, Yes, but not in all cases. Some ideas are the same, they really have tried their best because given more knowledge to such a number is not easy. According some TBAs they really admired mr. Suffian, because so many people from the area are outside the country, but none of them has ever think of such a brave idea, as he did, because they know that all these exercise is going with a lot of money. Therefore they will ever remain not forget his good effort and when they are expecting this chance of goodness at any time chance permit you to do so. I am really happy with their training together with my TBAs because any topic they taught has materials like cloth, female pelvic and the pictures for us to know more about they are telling us. In their training they show us some methods about delivery and when apply to it, the delivery went on succesfully that night. As I can still say the training was well done by Petry and Gerry, including the interpreters into their local

language, which made them to be satisfy and feel happy throughout the training. At every day of the training we also sing welcome songs and farewell songs to tell them that their presence is our greatest concern. On the 6th day of the training which was 8th March, they were with me in Kaamba village doing that house to house Polio drop for the Campaign. That day it was a little struggle they did not come with any material for the training because of the campaign and there was not enough vaccine, so Gerry has take a Honda motorbike back to Kambia, just to


pag . 25

continue the training that day and the TBAs cooperate to come in full number that as we were not expecting all of them according to the arrangements they have. On the last day of training which was 12th March a lot of training exercise was done by asking them questions on them areas they don’t understand as this is their last day of the training. Other practical exercise was done by doing role plays, including the pictures. Unfortunately for us a boy came in the hospital with a clip wound. I told them to come and see how I suture clip wounds. In the exercise they were with me together with the TBAs. Adrie emphasizes to them that they should take care of the underfives as they are prone to every sickness. She also told them that they should make sure they give the children food with proteine, iron, fruits and not to much starchy foods like guri, foo-foo. They also told the TBAs that they should always advice pregnant women to visit the hospital always so that any problem difficult the nurse will detect it earlier. Any problem they encounter in their community they should immediately refer to the nurse, because late refer will cause death. On that last day also 5 glasses were given to mr. Abdul for those that may want to read with no good eyesight and one doll for us to be practising even when they are away. At the end of the training we sing farewell songs which was really partetic, so far so good. You have really tried yourself. May God bless you and safe returning back home. I as a nurse I am expecting this chance from you every year together with my able sister Mariatu, nurse who recommended me to you. May the Almighty grant you more strong effort for future. Thanks much, much Also the thing to be told. Petry and Gerry give me some posters with some glue to be place on the wall for people to see, when you see you remember.


Bijlage 4: Certificaten van deelname aan TBA-training

pag . 26

Dibiyya Development Project Nederland

Recommend Documents