Vakblad voor diakenen
april 2015 | nummer 2 | 28e jaargang
Diakonia
De diaconie het vitale hart van de kerk
graven, ‘Diaken-zijn is putjes in de modder staan.’
1
| Diakonia April 2015
m Colofon
Diakonia, vakblad voor diakenen, 28e jaargang, nr. 2, april 2015. Tijdschrift voor hen die plaatselijk actief zijn op diaconaal gebied. Uitgever Diakonia verschijnt zesmaal per jaar en is een uitgave van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland voor het diaconale programma van Kerk in Actie. Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Delen van dit werk worden uitgevoerd mede namens tien oecumenisch georiënteerde kerken en organisaties in Nederland. Redactieraad Joke van der Bos-te Raa, Sjon Donkers, Cor van Groningen, Teus Hubert, Martin Joosse (voorzitter), Jeanet Aartsen en Ellen van der Kemp (bureauredactie), Ingeborg Kriegman, Henny Nagelhout (eindredacteur), Carla van der Vlist (hoofdredacteur) en Beppie van der Waal. Opmaak en druk Ontwerp: Reprovinci, Schoonhoven Opmaak: Ladenius Communicatie B.V., Utrecht Druk: De Groot Drukkerij, Goudriaan Administratieadres Adressen- en periodiekenadministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, telefoon: (030) 880 17 25, fax: (030) 880 15 84, e-mail:
[email protected] Redactieadres Postbus 456, 3500 AL Utrecht, tel. (030) 880 17 90, fax (030) 880 14 57, e-mail:
[email protected] Abonnementen De abonnementsprijs bedraagt bij: - de eerste vijf abonnementen à €13,50. - zes abonnementen en meer à € 8,75 (35% korting). Losse nummers kosten € 2,55 per stuk. Gesproken Diakonia Diakonia is ten behoeven van visueel gehandicapten ook verkrijgbaar in gesproken vorm op daisy-cd’s. Voor een abonnement of een proef-cd kunt u terecht bij de CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. (0341) 56 54 99. Daar kunt u ook informatie krijgen over de uitgave in brailleschrift. Website www.kerkinactie.nl/diakonia Volg Kerk in Actie Volg onze uitgezonden medewerkers: www.kerkinactie.nl/weblogs. Volg Kerk in Actie op LinkedIn, Twitter en Facebook. ISSN 0167 - 1472
2
| Diakonia April 2015
m Van
de redactie
Zwart op wit Eindelijk staat het zwart op wit. De diaconale uitgaven van protestantse diaconieën bedragen 100 miljoen euro op jaarbasis. Zo’n 67 miljoen daarvan wordt gedaan binnen Nederland. De inzet van vrijwilligers in het diaconale werk wordt financieel gewaardeerd op 160 miljoen euro. Dat betekent dat protestantse diaconieën jaarlijks meer dan een kwart miljard aan de samenleving bijdragen. Het onderzoek van de Federatie van Diaconieën en van Kerk in Actie vindt u bij dit nummer van Diakonia. Wat blijkt nog meer? De maatschappelijke inzet van de protestantse diaconieën groeit. Terwijl dit ingaat tegen de trend van dalende ledentallen en sluiting van kerkgebouwen. De diaconale kern van de protestantse gemeente is dus vitaal en betrokken bij levens van kwetsbare mensen. Meer op pagina 8 en 9. Diakenen beschikken over een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ze zijn mensgericht. Ook dat staat in het onderzoek. Het blijkt ook uit de artikelen in dit aprilnummer. Zo werkt diaken Joke Cats in Maassluis aan bestrijding van armoede onder kinderen. Diaken Age Visser uit Den Bosch werkt mee aan maaltijden om mensen uit hun isolatie te halen. En diaconieën in de regio Utrecht zijn nauw betrokken bij een initiatief voor jeugdhulpverlening. Vier diakenen uit de diaconie van Weesp/Driemond vertellen over hun inzet voor armoede bestrijding. Al met al volop inspiratie voor de komende maanden. Kerk in Actie wenst u toe dat ook de brochure Vitaal en Betrokken u nieuwe energie geeft. En het besef dat al die protestantse diakenen samen ertoe doen en het verschil maken in mensenlevens. Henny Nagelhout eindredacteur
m Bij de voorplaat
Op 28 maart verscheen het onderzoek naar de betekenis van het werk van protestantse diaconieën voor kerk en samenleving. Duidelijk werd dat de diaconie met al haar vrijwilligers in staat is in de haarvaten van dorp en stad aanwezig te zijn. Midden in de samenleving, waar het dagelijks leven zich afspeelt. Ook het leven van deze dakloze. Meer op pagina 8 en 9 en in het rapport zelf. Grote foto: HH/Dingena Mol Kleine foto: Gerrit Groeneveld
Vakblad Voor diakenen
april 2015 | nummer 2 | 28e jaargang
Diakonia
De diaconie het vitale hart van de kerk
graven, ‘Diaken-zijn is putjes in de modder staan.’
1
| Diakonia April 2015
m In
4
dit nummer
4 ‘Het is aan Joke te danken dat het goed met me gaat’
14
20
16
Uit de praktijk ‘Dit soort hulp kun je als kerk nooit zelf verlenen’
16 1 vraag 3 diakenen Het diakenpanel buigt zich over de bed-bad-brooddiscussie
Kom naar de Werelddag!
m Actueel
m Uit
de diaconale praktijk
10 Kerkelijk noodfonds: ook bij u?
4 Kerken en maatschappelijke organisaties vinden elkaar in bestrijden van armoede
11 De Vrolijkheid 20 Diaconale vakanties met zorg, aandacht en plezier m Bezinning
12 Op de stoep bij Age Visser uit ’s-Hertogenbosch 14 Diaconieën rond Utrecht zetten zich in voor jeugdhulp
m Informatief
7 Een reisprogramma voor jong en oud 8 Onderzoek naar betekenis protestantse diaconieën voor kerk en samenleving 17 ANBI en uw diaconie 22 Berichten
11 Column: Het werk is nooit klaar 24 Voor ieder van ons een plaats aan de tafel
16 Wat vindt het diakenpanel van de bed-bad-brooddiscussie? 18 Een kijkje in de keuken van de diaconie van WeespDriemond 3
m De
Verbinding
Joke Cats en Wijdan.
Kerken en maatschappelijke organisaties vinden elkaar blindelings in bestrijden van armoede
Maassluis gedijt bij samenwerking Maassluis – Maassluis kent inwoners voor wie diaken Joke Cats het verschil maakte. Oprechte bescheidenheid verhindert haar om dat te beamen, maar anderen doen dat graag voor haar. Zoals Wijdan, de Iraakse die vijf jaar terug met haar drie kinderen het land ontvluchtte om het vege lijf te redden. Joke is voor haar degene die haar de kans bood te wortelen in Maassluis. En dus om een nieuw leven op te bouwen. Joke Cats is een uitgesproken spin in het Maassluise web. Niet alleen voor de Protestantse Gemeente Maassluis, maar voor een groot aantal andere organisaties die op de een of andere manier een vorm van hulp genereren voor mensen die dat nodig hebben. Zo is Joke coördinator van de voedselbank, heeft ze intensief contact met de plaatselijke middenstand en draagt ze haar steentje bij aan organisaties als de speelgoedbank, kledingbank, schuldhulpverlening en zelfs
4
| Diakonia April 2015
aan de gemeente Maassluis. Want daar hebben ze maar al te goed in de gaten dat Joke Cats weet op welke manier ze eindjes aan elkaar moet knopen en hoe ze instanties en mensen bijeen moet brengen voor dat ene doel: hulp bieden aan medemensen die in de hoek zitten waar de klappen vallen. Je kunt rustig zeggen dat ‘armoede’, of liever gezegd ‘het bestrijden van armoede’ de specialisatie is van Joke Cats. Maar op haar beurt verwijst Joke vooral naar de kracht van de eens-
gezinde samenwerking in Maassluis. Daar zit volgens haar de grote winst. Die samenwerking gaat zover dat initiatieven of ideeën om armoede te bestrijden niet meer zijn toe te schrijven aan een bepaalde organisatie of persoon, maar als het ware een vanzelfsprekende vrucht van het collectief zijn.
Alleen maar meer De soepel draaiende voedselbank in Maassluis is in zekere zin het startpunt voor hulp aan veel mensen. Joke Cats: “Wekelijks komen hier 230 mensen voor een voedselpakket. En dat wordt alleen nog maar meer. Je kunt je misschien voorstellen dat tijdens de intakegesprekken vaak het een en ander duidelijk wordt. We proberen in die gevallen - en dat zijn er veel - te kijken wat er nog meer nodig is dan een wekelijks voedsel pakket. Soms gaat schuldhulpverlening een rol spelen om de cirkel te doorbreken. Maar dat niet alleen. We werken in Maassluis met heel veel instanties samen die allemaal hun eigen rol vervullen. Denk aan de woningstichting, de gemeente, vluchtelingenwerk, de thuiszorg organisatie, stichting Onder een Dak, het maatschappelijk werk en niet te vergeten verpleeg tehuis De DrieMaashave.” “De dagbesteding daar verzorgt voor ons bijvoorbeeld het verpakken van de Paaseitjes. Ik noem maar iets kleins, maar wel heel waardevol. Wat ze ook doen is de Lego schoonmaken die we krijgen voor de speelgoedbank. En heel grappig: de mensen van de dagbesteding die daarmee bezig zijn gaan plotseling meer praten. De Lego herinnert ze aan hun jeugd en er komt van alles boven en ze hebben het er met elkaar over. Nou, da’s toch mooi als zoiets gebeurt. Het is maar een van de kleine dingen die de kop opsteken als organisaties met elkaar nauw samenwerken.”
In Maassluis vertellen vluchtelingen tijdens een dienst over hun hoop en toekomst. Het idee verbeelden ze in tekeningen.
200 vakantierugzakjes. Ook weer een initiatief van het collectief in Maassluis. Via de speelgoedbank is een bedrag van maar liefst 15.000 euro bijeengesprokkeld voor dit doel. Een landelijke speelgoedketen verdubbelt dit bedrag en op die manier kunnen de rugzakjes van een prettige inhoud worden voorzien. “En het is weer de dagbesteding van De DrieMaashave die de rugzakjes gaat vullen. Het is denk ik wel veel meer werk dan ze nu beseffen, maar dat zien we dan wel weer.”
Woonplaats: Maassluis
Functie: Werkt parttime in het onderwijs als leerlingbegeleider
Vakantierugtasjes Inmiddels is de voedselbank in Maassluis een soort thuishaven voor veel mensen. Tijdens de wekelijkse uitgifte is het een komen en gaan van mensen. “Wat je vaak hoort is: “Ik kan er mijn verhaal kwijt”. We hebben hier heel bewust een luisterend oor en dat ligt natuurlijk heel dicht bij het diaconaal werk. Veel mensen ervaren het bezoek aan de voedselbank en een gesprekje heel vaak als een lichtpunt in een donkere periode. Als kerk steunen we de voedselbank van harte, met raad en daad. En niet alleen de protestantse gemeente, maar we werken hier met zeven kerken samen aan hetzelfde doel. En dat is een groot goed.”
Naam: Joke Cats
Voor het zevende jaar diaken protestantse gemeente Maassluis
Woonplaats: Maassluis Diaken Annemieke van der Kolk (li) en vrijwilliger
m
Functie: Vijf jaar terug gevlucht met haar kinderen uit Irak
Naam: Een van de jongste verworvenheden van de mensen in Maassluis is het zeker stellen van
Beroep:
Wijdan
Beroep: Verricht vrijwilligerswerk voor onder andere de Voedselbank
5
m Actueel
Speelgoed De speelgoedbank van Maassluis is net een half jaar open, maar draait soepel. Een opvallend onderdeeltje van de speelgoedbank is het spaarsysteem voor kinderen. Joke: “Als ze de eerste keer komen krijgen ze een spaarkaart, waar al wat punten opstaan. En iedere keer bij speciale gelegenheden – zoals verjaardag of Sinterklaas – kunnen ze punten laten bijschrijven en zo sparen voor iets van hun keuze. We denken dat het goed is op deze manier kinderen een zekere spaarzin bij te brengen.” Joke Cats prijst zich gelukkig met de gang van zaken in Maassluis. Het is weliswaar een gemeente met 30.000 inwoners, maar toch nog een beetje ons-kent-ons. “Dat is de reden dat de middenstand ons wil helpen. We kennen elkaar en ze hebben het vertrouwen dat hun bijdrage goed terecht komt. Zo kunnen we bijvoorbeeld via de plaatselijke boekhandel en sportzaak voor een aantal kinderen schoolzaken regelen. Ook de basisschool heeft tegenwoordig een lijst van boeken die je moet aanschaffen, maar ook spulletjes voor de gymlessen kunnen we op die
6
| Diakonia April 2015
manier verzorgen voor mensen die daar zelf niet toe in staat zijn.”
Vrijwilligerswerk De Iraakse Wijdan die met haar drie kinderen nu vijf jaar in Maassluis woont, zegt dat ze het voor een groot deel aan Joke en haar achterban te danken heeft dat het haar goed gaat. “Maar ik niet alleen hoor. Veel meer mensen in Maassluis. Toen ik in Nederland kwam, heeft de kerk me met van alles geholpen. Rekeningen, onderdak, zorg voor mijn kinderen. Het is aan die hulp te danken dat mijn kinderen het nu naar de zin hebben op school, goed Nederlands spreken en zin hebben in de toekomst. Dat is iets onbetaalbaars.” Wijdan doet enorm haar best om op te gaan in de Nederlandse samenleving. Zo doet ze allerlei vrijwilligerswerk. Ook bij de voedselbank op vrijdag. Ze voelt zich daar als een vis in het water en er is niets waar ze haar neus voor ophaalt. Jaren terug is haar gezin belangeloos geholpen en nu wil ze wat terugdoen. Tekst en foto’s: Gerrit Groeneveld, freelance journalist en fotograaf
m Kleurrijk
Een reisprogramma voor jong en oud
Reizen voor volwassenen, voor jongeren of voor een groep uit de kerk Bent u als diaken op zoek naar een manier om jongeren en volwassenen te betrekken bij het diaconale werk van uw kerk? Dan is het reizenprogramma van Kerk in Actie een mooie mogelijkheid! Kerk in Actie organiseert naast jongerenreizen ook reizen op maat voor kerken en reizen voor volwassenen. Samen zijn we de kerk in actie. We geloven in delen. Of het nu gaat om tijd, geloof, talenten of geld. Als je op reis bent, deel je voor heel even je leven met de mensen bij wie je te gast bent. Je doet een onvergetelijke ervaring op, waar je later nog vaak aan terug zult denken. Zodra je weer terug bent in Nederland, deel je hun leven opnieuw door erover te vertellen aan familie, vrienden of collega’s. Maar óók door er in de kerk over te vertellen. Zodat de collecte ineens een gezicht krijgt. En het voelbaar wordt hoe we samen wereldwijd een gemeenschap vormen van mensen die geloven in delen. Zelf mee op reis? Of kent u jongeren of volwassenen in uw omgeving die hier in geïnteresseerd zijn? Maak gebruik van deze unieke kans! Meer informatie is te vinden op www.kerkinactie.nl/reizen.
7
m Antenne
Onderzoek naar betekenis protestantse diaconieën voor kerk en samenleving
De diaconie is het vitale hart van de kerk De samenleving verandert, de diaconie verandert mee. Meer dan dat: er wordt de laatste tijd een groter beroep op de diaconie gedaan en die groei zal waarschijnlijk doorzetten. Dat is de uitkomst van een landelijk onderzoek door de Federatie van Diaconieën en Kerk in Actie. Onderzocht werd de betekenis voor kerk en samenleving van het werk van de diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland. Het resultaat van het onderzoek is samengevat in zes hoofdconclusies. Kortweg komen die hierop neer: (1) de inzet en ambitie van diaconieën groeien, (2) hun werk wordt beïnvloed door de crisis en de nieuwe participatiesamenleving, (3) diaconieën zijn goed voor ruim een kwart miljard euro aan bijdragen in geld en inzet, (4) hun functie is ook om te signaleren waar knelsituaties zijn en om dit met de overheid te bespreken, (5) de samenwerking tussen diaconieën onderling en met overheid en organisaties groeit, (6) diakenen hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel, zijn mensgericht en doen hun werk met plezier.
Aanbevelingen Ook zijn op grond van het onderzoek zestien aanbevelingen geformuleerd, aan diaconieën, aan de overheid en aan de Protestantse Kerk in Nederland. Een greep uit de aanbevelingen voor diakenen: Bepaal vanuit welke visie je diaconaal actief wilt zijn. Neem niet teveel hooi op je vork. Werk samen met anderen en doe aan pr. In de brochure Dienen Delen Doen (meegeleverd bij dit Diakonia-nummer) staan alle conclusies en aanbevelingen uitgebreid beschreven.
Vitaal Carla van der Vlist, teamleider bij Kerk in Actie (binnenlands diaconaat), reageert op de uitkomst van het onderzoek: “Het onderzoek laat zien hoe vitaal het diaconale werk is. Op zich wisten we dat wel, want we merkten dat het beroep op de diaconieën en landelijk op ons als Kerk in Actie groeit. Maar het onderzoek laat nog iets extra’s zien: er is een echte ‘drive’ om iets te betekenen voor mensen in de eigen omgeving. De diaconale wereld is een betrokken en tegelijk dynamische wereld. Er verandert momenteel veel rond de zorg en het idee van de participatiesamenleving. Je kunt meegezogen worden in de hoeveelheid van alle veranderingen, maar ook liggen hier juist kansen voor de diaconie: hoe en waar kun je een rol van betekenis spelen?”
“De kerk staat midden in de samenleving, waar het dagelijks leven zich afspeelt.”
8
| Diakonia April 2015
“De kracht van de diakenen is dat ze mensgericht denken. Ze vragen zich steeds af: wat heeft deze man of vrouw nodig om vooruit te komen, om zijn of haar situatie te verbeteren? Wat betekenen de veranderingen voor mevrouw Jansen achter de voordeur? De diaconie met al haar vrijwilligers is in staat in de haarvaten van dorp en stad aan wezig te zijn. Daarmee staat de kerk midden in de samenleving, waar het dagelijks leven zich afspeelt.”
daarvoor zijn: kritische participatie, of helpen onder protest. De kerk functioneert in de kleinste hoekjes van de samenleving. Daardoor zien diakenen dingen die de overheid ontgaan. Nu de overheid zich terugtrekt, wordt dat alleen maar meer. Het doel van het aan de orde stellen van knelpunten, is uiteindelijk dat mensen geholpen worden.”
“De diaconie kan de kerk helpen om een open kerk te zijn.”
Nuchter “Diakenen hebben een sterke wil om de goede dingen goed te doen. Dat is prima, maar het appèl op de diaconieën vanuit allerlei organisaties neemt erg toe. Des te meer moet de kerk bedenken waar ze met haar energie iets kan betekenen. Ze moet kiezen. Gelukkig blijken diakenen ook realistisch en nuchter te zijn. Het is belangrijk om vast te houden aan het aloude adagium van de diaconie: helpen wie geen ander heeft. Dat helpt om keuzes te maken.”
‘Diakenen zien dingen die de overheid ontgaan’ “Tot slot twee puntjes die in het onderzoek opvallen. Eén: de diaconie kan de kerk helpen om een open kerk te zijn. Twee: als we er willen zijn voor de naasten om de hoek, dan moeten we er zeker ook zijn voor de naasten wereldwijd. Ik ben trots op het vitale hart van de kerk, de diaconie. De uitkomst van dit onderzoekt bemoedigt. Ik zou nog iets tegen predikanten willen zeggen: ondersteun de diakenen, wees betrokken op hun werk en zegen ze.”
“Negentig procent van de diaconieën werken samen met anderen, in diaconale platformen en met andere organisaties en de burgerlijke gemeente. Ze hebben inmiddels ontdekt dat hun slagkracht daardoor vergroot wordt. Ook voor anderen ben je daardoor waardevoller als partner. Wel wil ik erbij aantekenen dat de diaconie moet samenwerken vanuit haar eigen visie, haar eigen prioriteit en haar eigen beleidsdoel. Ze moet niet in de val trappen dat ze slechts leverancier van vrijwilligers en geld wordt.”
Laat jezelf zien “Wat ik belangrijk vind: laat jezelf zien, als kerk en als diaconie. Door een goed pr-beleid word je zichtbaar voor hulpvragers, voor mogelijke vrijwilligers en voor samenwerkingspartners. Uit het onderzoek blijkt dat dat nauwelijks gebeurt. Laat zien waar de diaconie voor staat. Op die manier, en vooral ook door het werk dat je doet, geef je een visitekaartje af. We mogen gezien worden!” Tekst: Margot C. Berends Foto’s: Kerk in Actie en Gerrit Groeneveld/ Kerk in Actie C arla van der Vlist: “Ik ben trots op het vitale hart van de kerk, de diaconie. Ze hebben een echte drive. Tegen predikanten wil ik zeggen: ondersteun de diakenen, wees betrokken op hun werk en zegen ze.”
Verrast Adriaan Kaland, voorzitter van de Federatie van Diaconieën, vult aan: “Het bedrag van ruim een kwart miljard euro heeft ook ons verrast. Het is aanzienlijk. En dit is dan nog exclusief de overige activiteiten die de kerk ontplooit, zoals pastorale inzet. Als je dan ook nog bedenkt wat andere kerkgenootschappen doen, dan kun je ervan uitgaan dat de kerken een veelvoud van dit bedrag bijdragen aan de samenleving.” “We leven in een tijd waarin voor velen de kerk geen vanzelfsprekend fenomeen is en waarin veel mensen een negatieve associatie bij ‘geloof’ hebben. Dit aspect van de kerk mag dus wel eens extra belicht worden.”
In de kleinste hoekjes “In toenemende mate zien we het belang in van het signaleren van misstanden en het aan de kaak stellen daarvan bij de overheden. Mooie termen
De brochure Dienen Delen Doen ontvangt de lezer bij dit Diakonia-nummer. De exacte rapportage is te vinden op www.protestantsekerk.nl, www.kerkinactie.nl en www.federatie-diaconie.nl.
9
m Actueel
Kerkelijk noodfonds: ook bij u? Op zo’n 75 plekken in Nederland is de diaconie betrokken bij een kerkelijk noodfonds. Zo’n nood- fonds biedt tijdelijk financiële of materiële hulp aan mensen in armoede en werkt heel laagdrempelig. De kracht van een kerkelijk noodfonds is dat er snel en zorgvuldig gewerkt wordt. Deskundigheid en een menselijke benadering gaan hand in hand. Niet alleen mensen die lid zijn van een kerk, maar alle inwoners van een dorp, stad of regio kunnen een beroep doen op het noodfonds. Het is een krachtige manier om als kerk aanwezig te zijn in de samenleving en daar een verschil te maken. Tegelijkertijd helpt het kerken om actief samen te werken met andere organisaties en met hulpverlening.
Vragen en dilemma’s Noodfondsen hebben te maken met veel verschillende vragen en dilemma’s. Start je kleinschalig vanuit één of enkele kerken, of vanuit een grotere groep, zoals een diaconaal platform? Is het nodig een stichting of een vereniging op te richten? Kunnen hulpvragers zich rechtstreeks melden of stel je als voorwaarde dat zij worden doorverwezen door de hulpverlening? Hoe maak je jezelf bekend als noodfonds? Maak je een website? Met welke organisaties ga je samenwerken en op welke manier leg en onderhoud je contacten met verwijzers? Geef je giften of leningen, of verleen je ook materiële hulp? In hoeverre mag en kan je doorvragen naar de per-
soonlijke leefsituatie en het bestedingspatroon bij een hulpvraag? Hoe verkrijg je geld voor het noodfonds?
Relatie met de burgerlijke overheid Een belangrijke uitdaging is de wijze waarop contact gelegd en onderhouden wordt met de burgerlijke gemeente. Zij blijft de eerst verantwoordelijke voor wat betreft armoedebestrijding. Met wie leg je daar in eerste instantie contact? Welke mogelijkheden zijn er voor financiële ondersteuning vanuit de burgerlijke gemeente? Welke aandachtspunten en valkuilen zijn er dan? En op welke wijze kun je vanuit het noodfonds aan belangenbehartiging doen voor mensen in kwetsbare posities en knelpunten aan de orde stellen?
Al betrokken bij een noodfonds? Kerk in Actie organiseert op vrijdag 29 mei 2015 een expertisemeeting voor mensen die al actief zijn in een kerkelijk noodfonds en die willen leren van elkaars ervaringen. Meer informatie leest u op www.kerkinactie.nl/agenda. Welkom! Tekst: Meta Floor, namens Kerk in Actie werkzaam voor armoedebestrijding in Nederland
Een noodfonds starten? Wilt u zich oriënteren op het starten van een nieuw noodfonds? Kerk in Actie biedt in 2015 en 2016 begeleiding aan diaconieën bij het starten van een noodfonds. Veel diaconieën hebben zich al bij ons aangemeld hiervoor. Kerk in Actie denkt graag mee over alle vragen en dilemma’s die vanaf het begin aan de orde komen en bespreekt met u wat in uw eigen situatie het beste past. Zodat u niet helemaal zelf het wiel hoeft uit te vinden! Wilt u meer weten? Neem contact op met Meta Floor,
[email protected] of tel. 06 488 09 550.
10
| Diakonia April 2015
Ondertussen bij Kerk in Actie
Het werk is nooit klaar Er is een nieuwe vorm van opvang voor gezinnen die uitgezet worden. Groot was de blijdschap toen het kabinet besloot dat asielkinderen niet meer in de gevangenis zouden worden gezet. Het betekende afscheid van de grensdetentie van gezinnen. Maar het kabinet hield een slag om de arm. Gezinnen mogen vlak voor uitzetting toch worden vastgezet, maar dan wel in kindvriendelijke locaties. Ik mocht met de coalitie Geen kind in de cel meepraten over de invulling hiervan. We twijfelden, want eigenlijk vinden we dat kinderen niet in de gevangenis horen. Maar als je niet meepraat, heb je geen invloed. Ik meldde onder andere dat ouders moeten kunnen koken en dat de stichting de Vrolijkheid daar werkzaam zou moeten kunnen zijn. Aan beide wensen werd gehoor gegeven.
De Vrolijkheid De Nationale Stichting ter Bevordering van Vrolijkheid – roepnaam: de Vrolijkheid – organiseert voor kinderen en jongeren in asielzoekerscentra creatieve activiteiten. Het doel is om het zelfvertrouwen en het talent van kinderen te ontwikkelen én om hen even kind te laten zijn. Er worden meer dan 4000 kinderen en jongeren bereikt. Kerk in Actie steunt het werk dat de Vrolijkheid in de gesloten gezinsopvang in Zeist (zie column hiernaast) doet met 4.000 euro. ‘In 1999 kwam ik naar Nederland, toen ik 13 was. We hebben heel vaak moeten verhuizen, van een tentenkamp tot een oude boerderij, caravans, een bungalowpark en een oud ziekenhuis. Als je na je achttiende niet meer naar school mag, leef je voor het moment, in onzekerheid omdat het elke dag zo kan zijn dat je weg moet. De Vrolijkheid biedt dan een reddingsboei en laat je proeven aan dromen, ambities en talenten. Je wordt benaderd als meer dan alleen een vluchteling.’ (Uit Vrolijkheid in asielzoekerscentra; onderzoek VU Amsterdam)
We mochten als eersten een kijkje nemen op de eerste kindvriendelijke locatie: zes bungalows in Kamp Zeist. Het zijn schitterende houten woningen met middenin een grasveldje met speeltoestellen. Om aan ingrediënten te komen om te koken, kunnen de bewoners een boodschappenlijstje inleveren. Ze hebben zelf de sleutel van het huisje dat comfortabel is ingericht en mogen ongelimiteerd (in het binnenland) bellen. Een paradijs lijkt het, maar wel achter hekken. Ze kunnen niet weg en worden uitgezet. De berichten van een Armeens gezin dat is uitgezet, laten me weten hoe hun verhaal verder gaat. Ze hebben nu in Armenië geen onderdak, de kinderen gaan niet naar school en spreken de taal niet. Ze worden gepest en vader is suïcidaal. Vlak voor hun uitzetting hebben ze nog vijf dagen mogen bivakkeren in dit kindvriendelijke paradijs achter tralies. Ja, daar word je niet vrolijk van. En toch is de locatie een verbetering vergeleken bij de opsluiting in de gevangenis zoals het was. Toch maar verder lobbyen voor monitoring van uitgezette mensen bij terugkeer en voor hulp bij het weer opbouwen van hun bestaan. Zo is het diaconale werk nooit klaar, maar daar weet u als diaken alles van.
Geesje Werkman behartigt het vluchtelingenwerk namens Kerk in Actie.
11
m Op
de stoep bij
Age Visser uit ’s-Hertogenbosch Age is nu drie jaar diaken van de Protestantse Gemeente ’s-Hertogenbosch. Diaken zijn is een ontdekkingsreis voor hem en speelt een grote rol bij hoe hij zijn kinderen wil inleiden in geloof. Age is geboren en getogen in Friesland. Hij groeit op in een gelovig nest met verhalen over zijn opa van moederskant die via de christelijke vakbond en de radiovereniging zijn zorg voor anderen vormgeeft. In de loop van de jaren is Age steeds zuidelijker gaan wonen. Via studentenstad Utrecht, waar hij wijsgerige en historische pedagogiek studeerde, verhuisde hij acht jaar geleden naar Den Bosch.
Zoektocht
Vader
‘We willen wel geven, maar brengen het benodigde geld daarvoor nu niet op.’
In vorige gemeenten was Age vooral actief in het jeugdwerk. “Ik was actief in de kindernevendienst en ik was jeugdouderling. Ik vind het heel mooi om kinderen in te leiden in geloof, om hen de verhalen mee te geven. Toen ik in Den Bosch kwam, vroeg ik me af welke rol ik hier wilde spelen, wat ik hier zou willen doen.” Age is dan inmiddels vader van een dochter en een zoon. “In het begin was het niet makkelijk. Ik was nog niet zo actief als in mijn vorige gemeenten. Ik voelde me er nog
‘Met diensten alleen gaat de kerk het niet redden!’ niet zo bij horen. Bovendien kwam ik als vader alleen met mijn kinderen naar de kerk. Er was nog een vader met kinderen en wij spraken elkaar wel regelmatig. Toen zijn periode als diaken afliep, vroeg hij mij of het niet iets voor mij was. Ik wist echter niet meer van de diaconie dan wat we er in de diensten van zien: Diakenen collecteren en het geld wordt weer aan anderen gegeven, armen en vluchtelingen. Wat diakenen concreet doen, wist ik niet.”
Naam: Age Visser
Leeftijd: 49 jaar
Beroep: Docent Pedagogiek
12
| Diakonia April 2015
Zo natuurlijk als geloof in zijn ouderlijk gezin is, is het in zijn eigen gezin niet. “Kerk en geloof zijn in mijn eigen gezin niet vanzelfsprekend, want mijn vrouw is niet gelovig. De vraag welke plek kerk en geloof in mijn leven heeft en wat mijn kinderen van geloof zien, spelen een grote rol in mijn zoektocht naar wat ik in de gemeente doe en wil doen. Vieren vind ik heel mooi. Liederen,
symbolen, rituelen en de verhalen over hoe mensen God ervaren, zijn prachtig. We vieren ook het leven. We hebben een heel sterk verhaal! En dan is het zondagmiddag en wordt het ook weer maandag… Het gaat mij om het concrete leven. Doordat ik vader ben, kijk ik nu vanuit een ander perspectief. Met diensten alleen gaat de kerk het niet redden! Het gaat niet om woorden alleen. Wat diaken-zijn is, ontdek ik gaandeweg steeds meer. Diaken-zijn, blijkt heel ambachtelijk; het is putjes graven, in de modder staan, voor elkaar zorgen.”
Maaltijd houden Als ik hem vraag wat ‘voor elkaar zorgen’ voor hem betekent, is het eerste wat hij zegt: “Zorgen voor elkaar betekent dat mensen aandacht krijgen; zorgen dat er een plek voor hen is waar ze aandacht krijgen en waar ze mee kunnen doen! Ik ben nu actief in een groep die maandelijks gezamenlijk een maaltijd nuttigt. Het is een veelkleurige groep: sommigen koken bijvoorbeeld en nemen het eten mee, anderen komen omdat ze (te) weinig geld hebben om goed te eten en er is een vluchteling zonder verblijfsstatus. Mensen van binnen en van buiten de kerk dus.” Het meedoen wordt concreet doordat iedereen iets doet. Als de kinderen van Age meegaan, dekken ze bijvoorbeeld de tafel. “Mijn kinderen ervaren zo ook wat geloof in de praktijk betekent, ze geven schalen door en worden bij de gesprekken betrokken. We delen eten en gesprekken met elkaar. De diaconie heeft er, vind ik, een rol in om kinderen daarin te
stimuleren. Dit ‘maaltijd houden’ raakt voor mij heel diep aan geloof, aan kerk-zijn, als volgelingen van Jezus elkaar helpen en ondersteunen; geloven en werken. Ik denk dan aan de tekst “Hoe goed is het als broeders samen wonen” en de tekst gaat nog door met honing in de baard van Aäron. Het zijn niet alleen de woorden; het plakt en is ook heel fysiek.”
In gesprek gaan Voor mijn gevoel raken we een beetje aan het einde van het gesprek als Age vraagt of ik nog een tweede keer koffie wil. Als we allebei lekker verse koffie hebben, blijkt dat hij nog wel wat ‘op zijn hart’ heeft: “Soms voel ik me wel eens ongemakkelijk als er iemand met een hulpvraag
komt. We hebben daar richtlijnen voor en dat helpt ons in onze keuzes. Toch vraag ik me dan wel af wat hier rechtvaardig is, en wie ik ben dat ik er over kan beslissen. Het voelt soms als een vervelend soort macht. Weet je, we hebben eigenlijk genoeg geld, maar het is wel zogenaamd ‘oud geld’, geen levend geld. We willen wel geven, maar brengen het benodigde geld daarvoor nu niet op.” Over dit laatste wil hij samen met het praktisch inleiden in het geloof van kinderen graag een keer met zijn medediakenen in gesprek gaan. Tekst: Beppie van der Waal, Gemeenteadviseur Foto: Gerrit Groeneveld
13
m Uit
de praktijk
Diaconieën rond Utrecht zetten zich in voor jeugdhulp Als diaconieën heb je niet de mogelijkheid om zelf aan jeugdhulpverlening te doen. Wat je wel kunt doen? Bundel je krachten met diaconieën om je heen en zet je in voor een stichting in je eigen regio voor jongeren in problemen. Zo zijn de diaconieën van Bunnik, DriebergenRijssenburg, Zeist, Cothen, Wijk bij Duurstede, Doorn, Leersum en Amersfoort nauw betrokken bij het werk van de stichting Timon in de regio Utrecht. Elke diaconie heeft een vertegen woordiger afgevaardigd in de deelnemersraad. Stichting Timon biedt verschillende woonvormen aan voor jongeren met problemen. In de regio Utrecht bevinden zich bijvoorbeeld huizen in Zeist voor crisisopvang en voor begeleid wonen, in Bunnik voor begeleid wonen en in Houten voor de opvang en begeleiding van tienermoeders. Verder is Timon vooral werkzaam in de regio’s Rotterdam en Amsterdam. Martijn Bastiani, in het dagelijks leven werkzaam bij een bedrijf dat scheikundige onderzoeken uitvoert, zat tot voor kort als jeugddiaken namens Bunnik in de deelnemersraad. Bram Dekker, gepensioneerd,
14
| Diakonia April 2015
maar actief op tal van terreinen, is afgevaardigd namens de diaconie Driebergen-Rijssenburg. Hij is tevens voorzitter van de raad.
Omwoners De jongeren die bij Timon terechtkomen, hebben te maken met problemen zoals ruzie thuis, school uitval of gedragsproblemen. Dekker noemt de aanpak van Timon uniek: “Bij alle woonvormen spelen namelijk ook de omwoners een belangrijke rol.” Zij zijn beschikbaar en bereikbaar, ook als de jongeren bijvoorbeeld hulp nodig hebben bij klusjes of bij het koken. “Het kan bijvoorbeeld om een jong gezin met kinderen gaan dat elke week samen met de jongeren eet.” Goede buren dus, maar wel buren die daar bewust voor kiezen. Zo’n gezin is niet in dienst, maar doet dit op vrijwillige basis. “Timon heeft professionele hulpverleners in dienst, dus de
omwoners zijn géén hulpverleners”, benadrukt Bastiani. “Ze zijn meer een soort rolmodel.” Het doel van de aanpak van Timon is dat jongeren weer vertrouwen in zichzelf en anderen krijgen. Als lid van de raad van deelnemers ziet Dekker dat deze aanpak succesvol is. “Als we vergaderen, is dat altijd op locatie. Een van de jongeren komt dan iets vertellen over zichzelf, waarom hij daar woont en wat hij wil bereiken. We krijgen ook rapportages te zien, zodat we kunnen zien hoe het gaat met jongeren die weer verder gaan in hun leven. Wij zien met eigen ogen dat jongeren bij Timon vaak weer steviger in hun schoenen komen te staan.”
Actieve kerken
Band
De Wmo heeft er overigens wel voor gezorgd dat de relatie van kerken met de burgerlijke gemeente in veel plaatsen veranderd is. “De lokale overheid zoekt nu sneller contact met de kerk als het bijvoorbeeld gaat om hulpverlening”, heeft Bastiani gemerkt. Dekker bevestig dat: “Voorheen werden we helemaal nergens naar gevraagd. Men wist vaak niet eens dat een kerk bijvoorbeeld beschikt over een enorm netwerk voor bezoekwerk. Je ziet nu dat de gemeente heel blij is met actieve kerken. We zijn weer in beeld en daar ben ik blij om.”
De rol van de deelnemersraad is vooral om de identiteit te bewaken. Iedereen, ongeacht de levensovertuiging, kan aankloppen voor hulp, maar Timon biedt die hulp wel vanuit een christelijke levensovertuiging. De stichting doet dat – zoals in de statuten staat – door uitvoering te geven ‘aan de diaconale opdracht van de kerken’. Bastiani: “Dit soort hulp kan een kerk nu eenmaal nooit zelf verlenen. Vaak is de vraag complexer dan de kerk aankan. Dan is het goed als er bijvoorbeeld een stichting komt die professionele hulp kan verlenen.”
De afgevaardigden worden ook regelmatig bijgepraat over ontwikkelingen in de zorg, zoals de gevolgen van de nieuwe Wmo. “Dat is de grote uitdaging van het afgelopen jaar gebleken”, zegt Bastiani. “Zorginstellingen moeten professionaliseren, maar ondertussen is er wel minder subsidie beschikbaar.” Timon heeft nu geen garantie meer van een meerjarige subsidie, maar moet elk jaar opnieuw – in elke gemeente apart – subsidie aanvragen. Dekker: “Timon werkt in meer dan twintig gemeenten, dus in al die plaatsen moeten elk jaar nieuwe contracten komen. Dat maakt het onzeker en onrustig, ook voor het personeel.”
Tekst: Marusja Aangeenbrug, freelance journalist
Timon kiest bewust voor een band met kerken. In 1983 is de stichting opgericht toen Youth for Christ in Utrecht professionele hulp wilde bieden aan jongeren met problemen. Diverse diaconieën zijn vervolgens betrokken geraakt bij het werk van de stichting.
Woonplaats: Ede
Functie: tot voor kort lid van de deelnemersraad van Timon en jeugddiaken
Klussen De diaconieën die vertegenwoordigd zijn in de raad van deelnemers, steunen Timon financieel. Verder vult elke gemeente haar betrokkenheid op een eigen manier in. Dekker: “Bij ons in de kerk weet iedereen dat we een relatie met Timon hebben. We houden twee keer per jaar een collecte en we hebben een keer een lening verstrekt toen Timon een nieuw huis wilde aankopen. Verder kijken we als diaconie steeds waar Timon zelf behoefte aan heeft. Ook verwijzen we soms een gezin of een jongere uit onze gemeente door.” Bastiani heeft in de kerk in Bunnik regelmatig aandacht gevraagd voor Timon. “Wij hebben ook een keer een lening verstrekt en we collecteren twee keer per jaar. Jongeren uit de gemeente helpen ook wel eens om klussen te doen bij een van de huizen, bijvoorbeeld de tuin omspitten, koken, schoonmaken of opruimen. Tieners uit onze gemeente hebben bovendien een keer jongeren die begeleid op kamers wonen in Bunnik, uitgenodigd voor de tienerclub. Dat vonden ze een bijzondere ervaring.”
Naam: Martijn Bastiani
Beroep: werkzaam bij een bedrijf dat scheikundige onderzoeken uitvoert
Woonplaats: Driebergen-Rijssenburg Diaken Annemieke van der Kolk (li) en vrijwilliger
m
Functie: voorzitter van de deelnemersraad van raad Timon en diaken
Naam: Bram Dekker
Beroep: gepensioneerd, maar actief op tal van terreinen
15
m1
vraag, 3 diakenen
Wat vind je van de bed-bad-brood discussie? En heeft jullie diaconie ermee te maken?
Nieske Visser
Jan Schrijver
Daniëlle Jannes
uit Huissen
uit Helmond
uit Tienhoven
“… We zijn opgevoed met de gedachte dat je weerloze mensen niet in de kou mag laten staan. Echter, zodra het concreet wordt, is het niet eenvoudig om dit bijbels principe toe te passen…” Woorden uit 1997 van onze toenmalige predikant Pim Verschoor. Het kabinet had bepaald dat Iraanse asielzoekers konden worden teruggestuurd naar hun land. Onze Bethlehemkerk heeft toen, evenals een aantal andere kerken, gedurende 40 dagen onderdak geboden aan 7 Iraniërs. Bed, bad en brood aanbieden vanuit ons bijbels perspectief of tegen de achtergrond van Nederland als fatsoenlijk en rijk land zou geen thema moeten zijn.
Onze diaconie heeft hier niet mee te maken. Mijn antwoord en tevens mijn mening zal misschien niet bij iedereen in de smaak vallen. Ik denk me in hoe ik mij zou voelen wanneer ik in zo’n situatie zou zitten. Een aanrader voor staatssecretaris Teeven! Ik zou het zelf onmenselijk vinden wanneer ik met mijn gezin op straat kom te staan, ook al heb ik geen verblijfsvergunning.
Zijn bad, bed en brood fundamentele mensenrechten die in de praktijk gebracht moeten worden voor uitgeprocedeerde asielzoekers die niet uitgezet kunnen worden? Natuurlijk! Maar ik heb makkelijk praten. Zelfs binnen de Amnesty-Werkgroep Huissen/Gendt, waar ik voorzitter van ben, zijn de meningen hierover verdeeld. Er zijn in Huissen nauwelijks vluchte lingen, laat staan uitgeprocedeerden. De gemeente Lingewaard, waar Huissen deel van uitmaakt, kan ook in 2015 het haar toegewezen contingent vluchtelingen niet huisvesten; er zijn niet genoeg huur woningen. Mijn diaconie heeft er dan ook nauwelijks mee te maken. Ik heb zelf, in de bijna acht jaar dat ik diaken ben, slechts twee keer met vluchtelingen van doen gehad. In Arnhem en Nijmegen, Huissen ligt daar tussen in, is dat anders. Deze grote steden hebben een aanzuigende werking binnen de regio. Als diaconie onderkennen we dat. Naast Vluchtelingenwerk Oost-Nederland steunen we daarom structureel (kerkelijke) organisaties in Arnhem en Nijmegen die zich (ook) voor vluchtelingen inzetten. En nu is dus ook de actuele bad, bed en broodproblematiek op hun pad gekomen. Ik ben trots dat ‘de kerk’ hier niet alleen de schouders onder zet maar er ook stelling in neemt. Politiek of niet.
16
| Diakonia April 2015
Zo concreet als in 1997 helpen we uitgeprocedeerde asielzoekers op dit moment niet. Wel ondersteunen we financieel Vluchtelingen in de Knel in Eindhoven en Vluchteling als Naaste in Helmond. De woorden van dominee Verschoor herken ik. Wat doe je zelf, naast je bijdrage in de collectezak! Francoise Gaarlandt-Kist biedt met haar stichting Studiefonds Plus naast bed, bad en brood ook bijstand en bemoediging (NRC, 7 februari 2015). En daarmee stof tot nadenken. Want, zoals Gerard van Maasakkers, ambassadeur van Vluchtelingen in de Knel het zegt: “Als ik ooit naar een ander land zou moeten vluchten, hoop ik maar dat de mensen daar zich over mij ontfermen.”
Wanneer de regering vindt dat ik het land uit moet, dan is mijn idee dat de overheid hier geld voor beschikbaar stelt. Anders beland je, om aan geld te komen, in het criminele circuit. Daarbij komt dat als je ziek wordt en in het ziekenhuis belandt, ziekenhuizen volgens mij verplicht zijn medische zorg te verlenen. Dit kost de overheid veel meer geld. Ik vind dat de overheid verplicht is om geld te geven aan die gemeenten die opvang bieden aan uitgeprocedeerde asielzoekers. Nederland heeft deze mensen zelf het land binnen laten komen, op welke manier dan ook! Dan vind ik ook dat de Nederlandse overheid ervoor moet zorgen dat deze mensen, als het veilig is, weer teruggebracht worden naar hun eigen land!
m Achtergrond
Bent u al ANBI-proof? Hoe is het met uw ANBI-status? Die vraag legde ik een aantal diaconieën voor. De een zuchtte diep, de ander meldde verheugd helemaal ANBI-proof te zijn, en nog wat reacties daar tussenin. Gelukkig wist elke diaconie van ANBI en de nieuwe regelgeving af, dat is het goede nieuws. Helaas wijzen steekproeven uit dat verreweg de meeste diaconieën wel een webpagina hebben, maar nog niets over ANBI online hebben staan. En dat moet per 1 januari 2016 toch echt voor elkaar zijn. Is dat niet zo, dan verliest de diaconie de ANBI-status. Dat betekent dat gevers hun gift niet langer van de belasting af mogen trekken. En dat kan betekenen dat diaconieën (veel) geld mislopen…
ANBI in het kort De Protestantse Kerk in Nederland en al haar zelfstandige onderdelen (zoals gemeenten, diaconieën en classes) zijn ‘Algemeen Nut Beogende Instellingen’ (ANBI). Belangrijkste voordeel van de ANBI-status is dat giften, legaten en erfstellingen vrijgesteld zijn van schenk- en erfbelasting. Giften, bijvoorbeeld aan de diaconie, kunnen door de gever voor giftenaftrek in aanmerking komen bij de Inkomstenbelasting. Per 1 januari 2014 is de regelgeving voor Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI) gewijzigd: vanaf die datum moet elke ANBI een aantal gegevens op internet publiceren, zodat geïnteresseerden dit gemakkelijk kunnen raadplegen. Voor onder andere diaconieën is een uitzondering gemaakt: zij hebben meer tijd gekregen om aan deze eisen te voldoen, namelijk per 1 januari 2016. Irene Versnel, medewerker communicatie Protestantse Kerk
De diaconie van Colmschate-Schalkhaar is ANBI-proof. Hoe gingen zij te werk? ‘Vanuit het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk hadden we meermalen informatie gekregen over de wijzigingen in de ANBI-regelgeving. De berichtgeving hielden we nauw in de gaten. Eind oktober 2014 begonnen we met het verzamelen van informatie. Het opstellen van een basisdocument kostte een avond en verder heeft de webbeheerder alles in onze huisstijl opgemaakt en op de site geplaatst. Onze tip voor wie nog moet beginnen? Ga vooral het wiel niet zelf uitvinden. Wij namen de tien hoofdpunten uit de informatie van Dienstencentrum als uitgangspunt en gebruikten de informatie op www.protestantsekerk.nl/ANBI als achtergrondinformatie.’
Meer informatie Alle informatie over ANBI is te vinden op www.protestantsekerk. nl/anbi. Daar vindt u ook antwoorden op de veelgestelde vragen, zoals: wat als mijn gemeente geen internetsite heeft? En natuurlijk kunt u ook terecht bij een van de gemeenteadviseurs kerkbeheer.
17
m Uit
de praktijk
van links naar rechts: Aart Mul, Ab Groen, Ria van der Tholen, Katinka Hilders, Ineke Sliggers, Hennie Hottentot en Klaas Samplonius
Een kijkje in de keuken van de diaconie van Weesp-Driemond Diaconaat en werelddiaconaat. Wat speelt zich binnen kerkelijke gemeenten af op het terrein van armoedebestrijding, ontwikkelingswerk en eerlijke handel? Een interview met vier diakenen uit Weesp en Driemond.
We zijn in gesprek met Aart Mul en Ria van der Tholen, voorzitter, respectievelijk secretaris van de diaconie van de Protestantse Gemeente te Weesp en Driemond. Eerder spraken we met Jonna Morrema en Ineke Sliggers (penningmeester). Zo krijgen we een beeld van een diaconie die zich uitdrukkelijk inzet voor armoedebestrijding in de vorm van diverse projecten, noodhulp en giften. “Wij zijn aldoor op zoek naar armoede achter de voordeur.”
Armoede signaleren “Hoe spoor je armoede op? Dat is een belangrijke vraag voor ons. We zijn afgiftepunt voor de voedselbank. Enerzijds zamelen we voedselproducten in voor zo’n 50 á 60 mensen in Weesp. Anderzijds zoeken we steeds die mensen op die het nodig hebben. Recentelijk hebben we contact gelegd met schooldirecties. Van hen kunnen we horen
18
| Diakonia April 2015
welke kinderen zonder ontbijt naar school komen. De scholen vonden het een goed idee en staan open voor overleg. We hebben een groep van 40 mensen die huisbezoeken aflegt. Zij signaleren of dingen wel of niet goed gaan en springen in de bres als psychisch zwakke mensen bijvoorbeeld nog meer de weg kwijtraken. Niemand mag tussen wal en schip vallen.” “Het is belangrijk dat het voedsel terecht komt bij de mensen die het echt nodig hebben en dat de criteria voor deelname scherp worden gehanteerd. In het begin gaven we het allemaal iets te makkelijk weg uit enthousiasme en doordat het inzamelen van spullen zo goed liep. Tegenwoordig worden de richtlijnen scherper in de gaten gehouden, waardoor er een kleine daling te zien is van het aantal mensen dat deelneemt. Ieder die aan de criteria voldoet, heeft recht op hulp van de
voedselbank. In eerste instantie voor een periode van drie maanden. Daarna kan het iedere drie maanden verlengd worden. De hulpvrager moet een motivatiebrief schrijven. Het idee is dat je zelf iets op poten zet om je situatie te verbeteren. Het is niet vrijblijvend en vanzelfsprekend dat je hulp krijgt. Helaas zijn er altijd mensen die in het grijze gebied zitten. Krijg je bijvoorbeeld van de kredietbank tien euro meer, dan vervalt de voedselbank, maar dat voedsel is meer waard dan tien euro. De grens leggen is lastig, er vallen altijd mensen buiten de boot.”
SchuldHulpMaatje “Ongeveer anderhalf jaar geleden zijn we mee gaan doen aan SchuldHulpMaatje om mensen in armoede nog beter te helpen. Er zijn al elf maatjes actief. De diaconie betaalde hun opleiding tot schuldhulpverlener. Zij hebben al negentien mensen begeleid, waarvan er zes het traject succesvol hebben afgerond. We hebben dit op gang gekregen door tijdens een kerkdienst een oproep te doen. Meteen meldden zich een groot aantal mensen. Het geeft veel voldoening om te zien hoe dit project, gericht op de zelfredzaamheid van de mensen, groeit en bloeit.”
Samenwerken “Er zijn veel mensen die het diaconale werk met aandacht en betrokkenheid uitvoeren. De gemeente ziet ons daardoor als serieuze partner om mee samen te werken. Zo zijn wij vertegenwoordigd in de Wmo-raad. Dan blijkt dat het goed is dat de lijnen naar de gemeentelijke en landelijke politiek kort zijn, zodat we werkelijk iets voor elkaar kunnen krijgen en ieder zijn netwerk in kan zetten. Maar het aantal mensen dat zich voor langere tijd wil binden door ambtsdrager te zijn, neemt helaas sterk af. We zijn met steeds minder diakenen. Dat is een probleem. Er is daarom door de kerkenraad een nieuw beleid uitgestippeld, waarin een ambtsdrager een groep mensen aanstuurt op een bepaald thema of project voor een beperkte periode.”
over stellen: Aandringen op eerlijke beloning, eerlijk werk, gelijkheid. We zijn begaan met duurzaamheid en rechtvaardigheid, maar het is zo’n complexe werkelijkheid.” “Er worden soms oplossingen voorgeschoteld door bedrijven die helemaal niet blijken te werken. Dat maakt het moeilijk om duurzame keuzes te maken en ergens pal voor te gaan staan. In onze kerk is het gesprek over duurzaamheid nog niet ingezet. Je blijft altijd met prangende vragen zitten, waarop eigenlijk geen antwoord is. Betalen we wel genoeg voor onze grondstoffen en voor de producten uit arme landen? Hoe kun je van onderop duidelijk maken dat het schrapen van geld en macht verkeerd is? Dat zijn belangrijke aandachtspunten, zeker op hoger niveau.” Tekst: Irene Tom en Christiaan Hogenhuis, Stichting Oikos Foto: Elbert Post
Complexe werkelijkheid
Millenniumdoelen
“We zijn ook betrokken bij ontwikkelingsprojecten in Albanië en Kenia. We zamelen daarvoor geld in dat we liever investeren in mensen (onderwijs, gezondheid) dan in gebouwen. Van de Millennium doelen (zie kader) zijn we ons, om eerlijk te zijn, helemaal niet zo bewust. Het is goed om te weten dat we er ongemerkt ons steentje aan bijdragen.”
In 2000 werden de zogenaamde Millenniumdoelen vastgesteld door de Verenigde Naties. De acht doelen betreffen armoede- en hongerbestrijding, gelijkheid tussen mannen en vrouwen, onderwijs, gezondheid van moeders en kinderen, schoon water, huisvesting, eerlijke handel, schuldenverlichting. In 2015 zouden de doelen bereikt moeten zijn. Er is veel gedaan, maar we zijn er nog lang niet. Hoe gaan we verder? Bij deze internationale discussie is Kerk in Actie betrokken. Om de kennis en de stem van kerkelijke gemeenten mee te laten klinken onderzoeken Kerk in Actie en Stichting Oikos wat er zich binnen gemeenten afspeelt op het terrein van de doelstellingen en hoe ambtsdragers en gemeenteleden denken over de vernieuwing ervan.
“Armoede in ontwikkelingslanden en armoede in Nederland hebben natuurlijk met elkaar te maken. Dan hebben we het over globalisering, de macht van grote bedrijven en geldschieters die speculeren met grond en voedsel. Daar moeten we iets tegen-
19
m Actueel
Diaconale vakanties met zorg, aandacht en plezier Hoe is het om als gast of als vrijwilliger mee te gaan met een diaconale vakantieweek? Ans van der Luit (81, uit Culemborg) kan er over meepraten: ze ging tien jaar mee als vrijwilligster naar het Roosevelthuis in Doorn. Afgelopen jaar, na een pauze van bijna twintig jaar, kwam ze voor het eerst als gast samen met haar man Cor (78). Ans: “Hoe ik er toe kwam om mee te gaan als vrijwilligster? Ik werd gevraagd door iemand van de kerk. Ze wist dat ik veel vrijwilligerswerk deed in het verzorgingshuis in Culemborg. Ik ben geen verpleegkundige, maar dat bleek geen probleem want er zijn gediplomeerden aanwezig. Toen dacht ik: Ik ga het een keer proberen.“ Regio West-Betuwe kiest altijd voor een vaste vakantieweek, waarin vrijwilligers en gasten samen gaan. Ans kende daardoor gelijk al een paar mensen. Ze kwam zo enthousiast terug dat ze nog vele jaren meeging als vrijwilligster. Ze mijmert: “We hebben leuke dingen gedaan. Dan gingen we door het bos crossen met de rolstoelen. Soms ging het ook wel eens te ver: met z’n allen winkelen in Driebergen. Lopend er naar toe, winkel in en uit met die rolstoelen. Dat was loodzwaar, dus dat hebben we daarna toch maar niet meer zo gedaan.”
Ans: “Het was wel heel bijzonder om dit jaar geen vrijwilligster meer te zijn, maar gast. Als medewerker ben je met zoveel dingen bezig. Ik zag nu veel meer hoe mensen genieten, dat mensen zo dankbaar en blij zijn.”
Cor: Alle gasten krijgen veel aandacht en mensen hebben echt lol in hun werk” Cor: “Dat komt doordat de gasten alle aandacht krijgen! Als ik aan tafel zat, hoefde ik maar naar mijn jus d’orange te kijken of er werd weer ingeschonken. In de zorg moet alles tegenwoordig op tijd, maar dat hoeft hier niet. Je wordt heel goed verzorgd. De keuken is ook heel goed. Mensen hebben echt lol in hun werk. Alles gaat zo spontaan. Het is alsof je een groot gezin bent.” Ans: “Aan iedere tafel zit een tafelhoofd met drie
Ans en Cor van der Luit genoten van hun verblijf in het Roosevelthuis.
Sally Ebot met Caroline Visser (protestantse diaconie Wijchen) en de ‘Community Service Award 2014’.
20
| Diakonia April 2015
vrijwilligers. De vrijwilligers wisselen steeds van tafel. Zo leer je iedereen kennen in de loop van de week. De medewerkers nemen echt de tijd om met je te praten. Ze zien de mens achter het individu. Dat vind ik zo geweldig!” Er gaat ook een pastor mee met wie mensen aparte gesprekken kunnen aanvragen.
Zo gelachen! “Ik deed zelf vroeger graag nachtdiensten”, vertelt Ans. “Dat doe je altijd met z’n tweeën. Je controleert of iedereen nog rustig slaapt. Als iemand belt ga je er naar toe. Je helpt mensen naar de wc. Mensen willen ’s nachts soms ook graag praten. Dat is er zo mooi aan. We hebben een keer ook zo gelachen. Er was een hoop rumoer op de gang. Vijf dames stonden verontwaardigd met elkaar te praten midden in de nacht met de krulspelden nog in het haar: er was bij hen alle vijf een man in bed gekropen! Wat bleek? Die man was naar de wc gegaan en kon zijn kamer niet meer terugvinden en had slaperig diverse bedden uitgeprobeerd. Hij wist er zelf niets meer van de volgende dag! Sindsdien werd afgesproken dat iedereen zijn deur open moest laten staan als hij naar de wc ging.” “De laatste keer dat ik mee ging als vrijwilligster was in 1995”, herinnert Ans zich. “Toen dreigde er een dijkdoorbraak in Culemborg en moest iedereen geëvacueerd worden, precies in de week dat wij vanuit West-Betuwe in Doorn zaten. We konden dus niet goed naar huis en mochten toen langer in het Roosevelthuis blijven.
scheren. De dames konden zich laten opmaken en hun nagels laten lakken. Er werd gedanst, ook met de mensen in rolstoelen. Je hebt er geen idee van wat dat met mensen doet. Daar heb ik zo van genoten!” Cor besluit: “Eigenlijk is dit de participatiemaatschappij in het klein. Voor veel mensen die in dit vak zitten zou het goed zijn om eens mee te gaan als vrijwilliger of hier stage te lopen. Zo’n week laat zien wat aandacht met mensen doet en hoe mensen lol in hun werk kunnen houden.” Florette Koning, medewerkster communicatie bij Kerk in Actie
Wat kunt u als diaconie doen voor diaconale vakanties? • Attendeer mensen die zorg nodig hebben op de diaconale vakanties. Bekijk de mogelijkheden op www.hetvakantiebureau.nl • Zoek in uw gemeente mensen die als vrijwilliger mee willen gaan. • Collecteer in uw gemeente voor diaconale vakanties via Kerk in Actie. • Draag financieel bij aan de inrichtingskosten van de nieuwbouw van het Roosevelthuis. De eerste paal voor het nieuwe Roosevelthuis.
‘Die man herkende zijn kamer niet meer en probeerde slaperig zijn bed terug te vinden’ Cor: “Er was dit jaar een heel leuk thema: “de jaren vijftig”. De medewerkers stelden zich voor in kleding uit de jaren vijftig. We zongen liederen uit de jaren vijftig. Zelfs de kerkdienst op zondag sloot aan bij het thema.” “Met mooi weer gebeurt er veel buiten, we eten daar dan ook”, vertelt Ans. “De meeste mensen vinden dat echt fantastisch! Als je uitstapjes maakt, lunch je steeds op verschillende plekken. Dat is goed geregeld met busjes en auto’s. Ze hadden nu ook duo-fietsen. Dat was zo geweldig! Een gast en een begeleider zitten dan naast elkaar op de fiets en kunnen ondertussen gezellig praten. Je kunt lekker de bossen in.” “Op de laatste avond was er een feestelijk diner, waarbij iedereen er extra netjes uitzag. Er was een kapsalon, waar de mannen zich konden laten
Nieuwbouw Roosevelthuis Het diaconale vakantiehuis F.D. Roosevelthuis is na 45 jaar aan vernieuwing toe. Er wordt een nieuw gebouw neergezet samen met het seminariegebouw Hydepark op hetzelfde landgoed. Het nieuwe gebouw wil een ‘huis voor de kerk’ zijn waarbij omzien naar elkaar voorop staat. In het vernieuwde Roosevelthuis mag het de vakantiegangers aan niets ontbreken. Diaconieën kunnen bijdragen aan hulpmiddelen zoals hoog-laagbedden, tilliften, duo-fietsen en aangepaste kamers met speciaal bedden en een goede douches. Meer informatie over de nieuwbouw vindt u op: www.protestantsekerk.nl/roosevelthuis. Bijdragen voor het Nieuwe Roosevelthuis zijn welkom op: IBAN NL 54 ABNA 0400 000 040 t.n.v. Nieuwbouw Roosevelthuis.
21
m Berichten
Zorgzame Kerk Achttien protestantse gemeenten zijn bezig om zich te verdiepen in de mogelijkheden om een zogenoemde Zorgzame Kerk te zijn. Deze achttien gemeenten doen mee als ‘pilot’. Zij werken vanuit een van de vier invalshoeken die door Kerk in Actie/Protestantse Kerk zijn uitgewerkt. Dat zijn de vier pijlers waaruit het idee Zorgzame Kerk bestaat: Kerk als Schakel, Kerk als Knooppunt voor Levensvragen, Zorgmaatjes en Kerk als Lobby. Na afloop van de pilot kunnen andere gemeenten van hun ervaringen gebruikmaken. Intussen is de nieuwe wetgeving voor de langdurige zorg ingegaan. Er zijn meer protestantse gemeenten die belangstelling hebben om een zorgzame kerk te worden. Wilt u er meer over weten, dan kunt u zich wenden tot uw gemeenteadviseur. Deze biedt een kennismakingsavond voor diaconie/kerkenraad over de mogelijkheden om zorgzame kerk te worden.
Na afloop van de avond weet u welke opties er zijn voor een relevante rol van uw gemeente in de participatiesamenleving. Met het oog op kwetsbare, zorgafhankelijke mensen. Diaconieën/ kerkenraden die ermee aan de gang willen, kunnen hierna gebruik maken van een advies- en begeleidingstraject. Kerk in Actie benadert fondsen voor een financiële bijdrage, zodat zoveel mogelijk diaconieën/gemeenten kunnen meedoen. Zie ook www.kerkinactie.nl/zorgzamekerk. Foto: Gerrit Groeneveld/Kerk in Actie
Resultaten lezers onderzoek Diakonia In december jl. vond een onderzoek plaats onder lezers van Diakonia. Als u heeft meegewerkt: hartelijk dank. Met uw inbreng kunnen wij Diakonia zo goed mogelijk toespitsen op de lezers/diakenen. Een greep uit de resultaten. • De gemiddelde waardering is 7,7. Het meest gegeven cijfer is een 8. • 59% leest Diakonia via een groepsabonnement met korting. • Er zijn weinig ‘koppensnellers’. Lezers gebruiken het blad intensief. Voor zichzelf en om anderen te informeren. • Hoogst gewaardeerde rubrieken (zeer goed) zijn: Uit de diaconale praktijk, minicursus en de achterkant met gebed of gedicht. • Waarover willen de lezers meer informatie? Over alle diaconale thema’s! Armoedebestrijding, Zorgzame Kerk, praktische informatie en voorbeelden van andere diaconieën springen hieruit. • Minder waardering is er voor de witte letters op gekleurde ondergrond. Meer resultaten inzien? Neem dan even contact op met redactie secretaresse Joke van Heusden:
[email protected].
22
| Diakonia April 2015
Kerk in Actie Inspiratiedag ‘Kerk, Kinderen en Armoede’ Eén op de negen kinderen in Nederland groeit op in armoede. Dit kan betekenen dat ze zonder ontbijt naar school gaan, in de winter met zomerkleding rondlopen of vaker ziek zijn. Kinderen in armoede worden vaker gepest op school en ervaren vaak stress vanwege ruzies thuis over geld of vanwege angst uit huis gezet te worden. Op zaterdag 6 juni organiseert Kerk in Actie een landelijke inspiratiedag ‘Kerk, Kinderen en Armoede’. Ineke Bakker, directeur van Stek – stichting voor stad en kerk in Den Haag – houdt een inspirerend verhaal over de verbinding van kerk en geloof met armoedebestrijding onder kinderen. We gaan deze dag praktisch aan de slag in workshops en laten ons inspireren met goede voorbeelden en nieuwe ideeën. Datum: zaterdag 6 juni 2015 Locatie: Opstandingskerk in Houten (naast NS-station Houten). Tijdstip: 9.30 uur inloop, 10.00 uur start programma, 15.15 uur afsluiting Toegang: 10 euro (incl. lunch) Meer informatie: www.kerkinactie.nl/agenda Aanmelding: Meta Floor,
[email protected]
Kom naar de Werelddag Samen zijn we de kerk in actie. Wereldwijd voelen we ons met elkaar verbonden. Daarom bent u op zaterdag 25 april van harte welkom op de Kerk in Actie Werelddag. Tijdens dit jaarlijkse evenement wordt u geïnspireerd door verhalen van mede christenen en ontmoetingen met partnerorganisaties van Kerk in Actie uit de hele wereld. Karin van den Broeke, preses van de Protestantse Kerk, denkt ’s morgens met u na over het thema ‘Geloven in delen’. Hoe kunt u de kerk versterken, noodhulp mogelijk maken of kinderen in de knel ondersteunen? ’s Middags zijn er interactieve workshops. Ga in gesprek met gelovigen uit Bangladesh of Myanmar, leer meer over vluchtelingen in Thailand of ontdek hoe het is om als kind in een sweatshop te moeten werken. Zo beleeft u een Werelddag! Datum: zaterdag 25 april 2015, 10.00 tot 15.30 uur Locatie: Zalencentrum Ermelo Entree: gratis, inclusief lunch (vrijwillige bijdrage voor de onkosten) Voor meer informatie en aanmelding: www.kerkinactie.nl/werelddag
De medewerkers van Kerk in Actie willen graag alle diaconieën, zwogroepen en gemeenteleden bedanken voor de steun in 2014. Steun in de vorm van gebed, inzet van tijd en talenten en uiteraard de financiële steun. Samen vormden wij de kerk in actie door aandacht te vragen voor medemensen in binnen- en buitenland. In totaal werd er in 2014 € 19.875.000 bijeen gebracht. Geld afkomstig uit individuele donaties, collecteopbrengsten en giften van diaconieën. Helaas is deze bijdrage 1,1% lager dan het voorgaande jaar, maar gezien de krimp van de kerk, mogen we dankbaar zijn dat dit geld bijeen is gebracht om kwetsbare mensen overal ter wereld tot steun te zijn.
Paasgroetenactie in volle gang “Op veertig lapjes stof hebben vrouwelijke gevangenen het thema ‘Met open handen’ verbeeld. Zo werd het doek een uitdrukking van wat wij van God mogen ontvangen en doorgeven. Dat stuur ik met Pasen graag aan u door.” Honderden diakenen zorgden ervoor dat duizenden kaarten met deze groet zijn verstuurd! In heel veel gevangenissen worden ze uitgedeeld, en dat doet gedetineerden goed. Er wordt aan hen gedacht, ze zijn de moeite waard om aan te denken.
Ook Nederlandse gevangenen in het buitenland zijn er blij mee. Het is jammer, dat er steeds minder kaarten aan hen gestuurd kunnen worden. Daardoor liep het bestellen van kaarten af en toe wat minder soepel. Voor volgend jaar zoekt Kerk in Actie alweer naar een beter verloop. Want een Paasgroet doet goed. Veel dank aan al die diakenen, die dit jaar weer meewerkten aan de actie. En volgend jaar doet u toch ook weer mee?
Ook in het aankomende jaar kunnen we samen de kerk in actie zijn door de landelijke collecten uit te voeren, giften te bestemmen voor specifieke thema’s of partners en door uw gemeenteleden actief te betrekken bij uw activiteiten. Laat u inspireren door de mogelijkheden op www.kerkinactie. nl/themajaar, www.kerkinactie.nl/collecten en tijdens één van de ontmoetingsdagen zoals de werelddag of de Landelijke Diaconale Dag.
23
Voor ieder van ons een plaats aan de tafel Voor ieder van ons een plaats aan de tafel, voor ieder van ons schoon water en brood, een veilige plek, een plaats om te schuilen, een plaats in Gods licht als tafelgenoot. Vol vreugde ziet God naar mensen die recht doen: Zij scheppen geluk! Tekst: Rene van Loenen Lied 388 uit Liedboek Zingen en bidden in huis en kerk Foto HH/Corbis
