Diagnose 2025: over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg Philip J. Idenburg
17 april 2013
©
BeBright is een adviesbureau dat haar opdrachtgevers in de zorg ondersteunt op het gebied van strategie en innovatie
Gustav Klimt: The tree of life ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Philip J. Idenburg
Mark Schweitzer
SOCIAAL 2030 WONEN DE TOEKOMST VAN SOCIALE HUISVESTING IN NEDERLAND
SCRIPTUM
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
BeBright is de initiator van het Diagnose proces
Diagnose
Diagnose Toekomstverkenning
Diagnose ziektebeeld
Diagnose 2025
Diagnose Diabetes
Diagnose Technologie
Diagnose overige onderwerpen Diagnose HR Diagnose Farmacie Diagnose GGZ
‣ > 250 bijeenkomsten sinds verschijnen Diagnose 2025 in 2010" ‣ Diagnose 2025 = bestseller: 6e druk " ‣ Onlangs verschenen publicatie Diagnose Diabetes" ‣ In de maak: Diagnose Technologie"
Diagnose Ouderenzorg
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
4
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Aantal chronische ziekten naar leeftijd
Zeventig jaar geleden bevatten de recepten uit het Amerikaanse standaardkookboek “Joy of Cooking” gemiddeld 269 calorieën. Nu is dat opgelopen naar 437.
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Economische en welvaartsgroei in de toekomst ….
1948 = 100
500 400 300 200 100
0 ‘ 48
‘ 60
‘ 70
‘ 80
‘ 90
‘ 00
‘ 08
Bbp per inwoner Arbeidsproductiviteit Arbeidsduur per inwoner
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
We zullen dus aanzienlijk meer voor de zorg moeten gaan betalen
Zorguitgaven (% bbp)
2010
2040
Totale uitgaven
13,2
22
Hoeveel % van BBP geven8,7we -nu Langdurige zorggezondheidszorg? 4,1 uit aan - Curatieve zorg
- Collectieve financiering
10,9
Hoeveel % van modaal bruto gezinsinkomen gaat er nu Tweeverdiener (modaal inkomen) 23,5 naar zorgkosten?
13 9 18
Kostendekkende premies (% bruto gezinsinkomen - 1)
36
1) Kostendekkende belastingen en premies (% bruto gezinsinkomen), voor een tweeverdiener met anderhalf keer modaal inkomen. ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Turbulentie …! ?
“Om flexibiliteit en doelmatigheid te bereiken moeten op de juiste plaatsen prikkels worden aangeboden. Een van de middelen hiertoe is versterking van de marktgerichtheid in het stelsel van gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening waar mogelijk is.” • “De commissie erkend met het oog daarop (solidariteit en rechtvaardigheid) dat de aard van de zorgsector grenzen stelt aan de werking van de markt” • “Marktgerichtheid zal kunnen leiden tot een betere afstemming van vraag naar en aanbod van zorg” • “Commissie wijst een eigen bijdrage niet af mits het een prikkel vormt tot doelmatigere hulp”
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
De weg naar de stelselwijziging
• • • • • •
1987: Dekker 1991: Dunning ……… 2001: Nota Vraag en aanbod 2005: Invoering dbc’s, invoering Bsegment 2006:
- Invoering Zorgverzekeringswet - Wet op zorgtoeslag - Wet op toelating zorginstellingen
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Waardecreatie en niet marktwerking, vormt daarin de sleutel tot succes!
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Concentratie & spreiding
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Alle onderzoeken tonen aan dat er een positief verband is tussen kwaliteit en volume
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
De marktontwikkelingen gaan leiden tot winnaars en verliezers in ziekenhuiszorg
Voor ziekenhuizen betekent dit: • Creëren van schaalvoordeel: efficiency & kwaliteit (kwaliteitvolume spiraal); • Focus op onderscheidende kern activiteiten; • Creëren van heldere en aansprekende positionering.
De winnaars zijn die spelers met voldoende schaal en een onderscheidende positionering (competenties & marketingpositionering)
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Grote vraag is dus wat vindt er in de toekomst binnen de muren van het ziekenhuis plaats en wat erbuiten. 1e lijn
Medische zorg Prive klinieken 1,5e lijn
Zorgaanbieder On de rz
ijs
ZBC’s
oe k
O nd er w
De grote vraag is: wat doe je zelf en wat doen anderen in de toekomst? En waarmee onderscheid je je in het toekomstige zorglandschap?
Revalidatie/ verpleeghuizen
Categorale ziekenhuis
Gespecialiseerde centra
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Concentratie & spreiding dwingt tot verschuiving in, en het zoeken naar een nieuwe rol in de waardenketen
Acuut Electief Chronisch
UMC/Toplklinisch
Type zorg
Complex
Niet Complex ZBC
Algemeen ziekenhuis
Categorale ziekenhuis
Bron: Plexus
Bron: Plexus ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Als gevolg van de ontwikkelingen zullen er een grotere variëteit aan business modellen ontstaan
De Ansoff matrix
Belangrijke partners
Het vier acties model
Partners die ondersteuning geven of een bijdrage leveren
Activiteiten Belangrijke activiteiten en processen voor de waarde propositie
Waarde propositie
Klantrelaties Aard van de relatie met klanten
Wijze waarop in klantbehoefte wordt voorzien
Middelen
Kanalen
Middelen die nodig zijn om activiteiten uit te voeren
Communicatie, distributie- en verkoopkanalen waarmee klanten bereikt worden
De strategy canvas
Kosten structuur Kostenopbouw van het business model
Klantsegmenten Klantgroepen die bediend worden
Inkomstenstroming Inkomsten en verdienmodel
Bron: Ostenwalder e.a. ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Concentratie en spreiding gaat ook niet voorbij aan de ondersteunende functies zoals het lab maar kent een eigen dynamiek
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Concentratie en spreiding gaat ook niet voorbij aan de ondersteunende functies zoals het lab
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Een marktstrategie maakt duidelijk waar waarde gecreëerd wordt en hoe deze verschilt per activiteit
Centrale vraag van elke zorgaanbieder/dienstverlener moet zijn: Waar voeg ik waarde toe en waar loopt mijn dienstverlening gevaar als gevolg van achterblijvende kwaliteit (incl. continuïteit) en prijs?
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Binnen de gezondheidszorg is kwaliteit altijd gedefinieerd vanuit de eigen professionele integriteit
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
YOUNIQUE: meer differentiatie in zorgconsumenten
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Zeven leefstijlen van verpleeghuis Hogewey
De Culturele Leefstijl
De Stadse Leefstijl
2 9 ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
17 TRENDS
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Zorgsector één groot drama’ “De zorgsector is één groot drama en ook deze minister doet daar niets aan”.
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
… het is dus moeilijk beleid te maken bij een grote contextuele onzekerheid
• Waar baseer je strategische investeringen op? • Waar liggen (investerings-)risico s? • Waar liggen de kansen en noodzaak voor innovatie?
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Hoe ziet de Nederlandse gezondheidszorg er in 2025 uit? • Hoe ziet de Nederlandse samenleving er in 2025 uit: politiek, economisch, sociaal maatschappelijk? • Wat zijn behoeften/wensen van burgers in het algemeen en patiënten in het bijzonder als het gaat om gezondheid en de gezondheidszorg? • Wat betekent dit voor de gezondheid zorg, de verschillende sectoren, (zorg)instelllingen en professionals?
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Waarom scenario’s .... ?
Prognose 2000: 39,8 miljard gulden
Commissie Dekker: Bereidheid tot verandering maart 1987
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Waarom scenario’s?
Geen fratsen. Dat scheelt.
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
“The most important failure was one of imagination”
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
€ 149 miljard € 121 miljard € 101 miljard
€ 69 miljard
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
• • • •
©
Kwaliteit Toegankelijk Betaalbaarheid Doelmatigheid
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Diagnose Technologie
AMBITIE
DOELSTELLINGEN
RESULTATEN
©
‣ Versterken van innovatiekracht in Nederlandse zorgsector"
‣ Kennis vergroten " ‣ Gemeenschappelijke uitgangspunten en visie op technologie in relatie tot innovatie in zorg"
‣ Gedragen advies innovatiebeleid zorg" "
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
41
Gedegen analyse en gedragen advies over innovatie in de zorg vraagt om het betrekken van actoren in de zorgsector
COMMERCIELE PARTIJEN IN ZORG KENNIS INSTITUTEN
ZORGVERZEKERAARS
PATIENTEN / PATIENTEN EN BELANGEN ORGANISATIES
RESEARCH INSTITUTEN
MEDISCHE INTSTELLINGE N& SPECIALISTEN
KOEPEL ORGANISATIES OVERHEID
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
4 2
Analyse vindt plaats vanuit drie dimensies: technologie, ziektebeeld en waardeketen / waardepad
©
TECHNOLOGIE OF TECHNOLOGIE TOEPASSING
Medical technology, ICT / EHealth, Bio-tech, Chem-tech, Nutri-tech "
ZIEKTEBEELDEN (CHRONISCH)
Cancer, Cardio vascular, COPD, Dementia, Depression, Diabetes, Geriatric patient related, Musculoskeletal "
WAARDEKETEN
Health management, Disease management"
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
43
TECHNOLOGIE THEMA’S
MEDICAL TECHNOLOGIES
E-HEALTH / ICT
“Those who think they have no time for healthy eating, will sooner or later have to find the time for illness” Edward Stanley
PHARMA
NUTRI-TECH
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
44!
NUTRI-TECH
1
Aandacht voor voeding is van groot belang
Aanpassing levensstijl Toename zwaarlijvigheid, aantal personen met obesitas, vergt aandacht voor aanpassing levensstijl in termen van ondermeer dieet
2
Preventie ontwikkeling ziektebeeld Aanpassing voeding ter voorkoming van ontwikkeling of verdere verslechtering ziektebeelden zoals alzheimer. Specifiek gericht op risicofactoren bij een individu / patient: onderzoek naar “omics”, epidemiologie, voortschrijdende laboratorium technieken maken deze mogelijk
3
Tegengaan ondervoeding Medische voeding als integraal onderdeel van de behandeling. Verkorting opnametijd en herstel van de patient.
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
NUTRI-TECH
1
©
Aandacht voor voeding is van groot belang
Aanpassing levensstijl
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
46!
NUTRI-TECH
Aandacht voor voeding is van groot belang
Uitgewerkt door de Diabetesrekenkamer:
©
•
2025: 1,4 miljoen mensen met diabetes (8,4 % van bevolking t.o.v. 4,6 % in 2007)
•
Toename door vergrijzing, betere opsporing en een ongezonde leefstijl
•
90% heeft DM2
•
Bij 73% van de mensen met diabetes is sprake van comorbiditeit (1 of meer andere aan diabetes gerelateerde ziekten)
•
DM2 treedt op steeds jongere leeftijd op en komt meer voor bij mensen met lage SES en van allochtone afkomst Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
NUTRI-TECH
©
Aandacht voor voeding is van groot belang
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
NUTRI-TECH
2
Aandacht voor voeding is van groot belang
Preventie ontwikkeling ziektebeeld
Bejaarden met dit gunstige voedingspatroon hebben 38 procent minder kans om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen dan mensen met juist tegenovergestelde eetgewoonten: weinig groente, veel rood vlees, enzovoorts.
Bron: gezondheidsraad 2011 ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
49!
Aandacht voor voeding is van groot belang
NUTRI-TECH
3
Tegengaan ondervoeding
Ziekenhuizen
Verpleeg & Verzorgingshuizen
Thuiszorg
Zelfstandig zonder thuiszorg
Ondervoeding
33%
21%
16%
7%
Een lage BMI
11%
15%
8%
3%
Onbedoeld gewichtsverlies
24%
9%
10%
5%
Bron: gezondheidsraad 2011 ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
50!
GEZONDE VOEDING ‣
VISUAL" BESCHRIJVING
PHARMA ICT
Fasen van ontwikkeling
VERWACHTE IMPACT!
Fasen van implementatie
POSITIEF Investigation phase"
Technology implementation phase"
Technology productivity phase"
(+100)
33 NEUTRAAL
‣ ‣ ‣
©
BIO-TECH
In overleg met de arts kan besloten worden de patiënt een polydieet of supplementen voor te schrijven. Hierbij past de patiënt zijn of haar eetgewoontes aan door meer gezondere voeding te eten die de kans of hart- en vaatklachten verminderen."
FASE IN DE INNOVATIE CYCLUS!
Technology design / " development phase"
NUTRI-TECH
Gezonde voeding draagt op verschillende manieren bij aan de kwaliteit van leven van de patiënt." De techniek is gedeeltelijk geïmplementeerd, maar er wordt ook nog mondjesmaat onderzoek naar gedaan." Door het toepassen van gezonde voeding zal de kwaliteit iets toenemen, de betaalbaarheid blijft gelijk, evenals de toegankelijkheid."
(0)
0
0
TOEGANKELIJKHEID !
VERVANGING VAN
CHEMTECH
BETAALBAARHEID!
‣
MED-TECH
KWALITEIT!
TECHNOLOGIE THEMA
DOEL IN DE ZORGWAARDE CYCLUS!
Voeding kan een belangrijke bijdrage leveren aan preventie van hart- en vaatziekten, omdat het bijvoorbeeld je cholesterolgehalte kan verlagen. Zo kan een polydieet, ofwel een ziekteafhankelijk samengesteld dieet, de sterftekans theoretisch laten dalen met 70 tot 80 procent. Supplementen kunnen daarnaast een tekort aan onder andere uit essentiële vetzuren, foliumzuur en eiwitten aanvullen. Gezonde voeding werkt het beste in combinatie met een gezonde levensstijl"
NEGATIEF (-100)
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
VOEDINGSSUPPLEMENTEN ‣
VISUAL" BESCHRIJVING
PHARMA ICT
Voedingssupplementen zijn met name een aanvulling op normale voeding. Voor patiënten waarbij normale voeding problematisch of ontoereikend is, kunnen supplementen een deel van de als gedeeltelijke vervanging dienen en zo garanderen dat de patiënt voldoende essentiële voedingsstoffen binnen krijgt. "
FASE IN DE INNOVATIE CYCLUS! Fasen van ontwikkeling Technology design / " development phase"
VERWACHTE IMPACT!
Fasen van implementatie
POSITIEF Investigation phase"
Technology implementation phase"
(+100)
Technology productivity phase"
25 NEUTRAAL
‣ ‣ ‣ ©
NUTRI-TECH BIO-TECH
Voedingssupplementen bevinden zich in uiteenlopende fasen van ontwikkeling. Sommigen zijn reeds op de markt, anderen zitten in de ontwikkelfase." De toegankelijkheid blijft gelijk ten opzichte van normale voeding. De kwaliteit neemt toe door verbetering van de fysieke vitaliteit. " De betaalbaarheid neemt af, door hogere kosten ten opzichte van normale voeding."
(0)
-33
0
TOEGANKELIJKHEID !
VERVANGING VAN
CHEMTECH
BETAALBAARHEID!
‣
MED-TECH
KWALITEIT!
TECHNOLOGIE THEMA
DOEL IN DE ZORGWAARDE CYCLUS!
De invloed van gezonde voeding komt steeds meer onder de aandacht. Voor COPD- en kankerpatiënten is het vaak belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen en ongewenst gewichtsverlies tegen te gaan. Bij patiënten met CVD is het juist belangrijk om overgewicht tegen te gaan en de toevoer van suikers en vetten te verminderen. Verschillende voedingssupplementen en vervangers kunnen hierin uitkomst bieden door het makkelijker te maken een gezond dieet te volgen. "
NEGATIEF (-100)
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
5
Health demands
Specific diseases
Prevalence!
Costs!
Growth!
Scope!
Legend:!
Alzheimer’s (Dementia)
DEMENTIA
Costs NL: ! More than 2000 mil EUR
Cancer – all malignant tumours
CANCER
1500 – 2000 mil. EUR 1000 – 1500 mil. EUR 500 – 1000 mil. EUR
Coronary artery disease (CVD)
COPD & ASTHMA
MUSCULOSKELETAL
AGE GROUP 65+
DIABETES
GERIATRIC PATIENT RELATED
CVD
Less than 500 Source: RIVM 2012; base year 2007
Stroke (CVD)
Prevalence NL:! More than 300.000
Diabetes Mellitus
100.000 – 300.000 30.000 – 100.000
COPD
10.000 – 30.000 Less than 10.000
Asthma
Source: RIVM 2012; base year 2007 Growth expectation (prevalence)!
Osteoarthritis
Significant growth 30% + Growth 15-30 %
DEPRESSION
Depression (without categorization)
Growth less than 15% Source: RIVM 2012; b base year 2005
Source: based on RIVM, CBS, 2012 Scope Diagnose Technologie ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Een van de onderwerpen die besproken zijn in de bijeenkomsten vanuit de ziektebeelden is de ontwikkeling van Zorgketen naar Zorgwaarde cyclus
Michael Porter
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
In de Zorgwaarde cyclus staat kwaliteit van leven centraal en kent afhankelijk van vraagstuk en/ of behoefte een mate van interactie met de zorgverleners
Levensstijl & Gezondheidsbevordering
Monitoring
Preventie
Kwaliteit
van leven!
Diagnose
Vitaliteit! Welbevinden!
Controle en begeleiding
! ! !
Consulteren & ondersteunen"
Behandeling
Bron: BeBright Consulting, 2013" ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
55
De Zorgwaarde cyclus is gelaagd en kent een invulling van de zorg door het individu en zijn/ haar sociale context, de zorgsector, de maatschappij en omgeving, en de arbeidsmarkt
Bron: BeBright Consulting, 2013" ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
56
Participatory healthcare is een hoeksteen van de toekomstige gezondheidheidszorg
Controle arts hoog Paternalis me Controle patiënt
Participator y healthcare
laag
hoog
Besluiteloosh Zorg eid consumentisme laag
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
57
Afhankelijk van de fase, patiënt type en aandoening is het evenwicht en samenwerking tussen patiënt en zorgverlener verschillend
Arts
Patiënt
Anamnese Informatie geven
Besluitvorming
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
58
Vast te stellen wat nodig is en hoe en wanneer een technologie daadwerkelijk toegevoegde waarde geeft en daarmee leidt tot een innovatie met impact
Slope of enlightenment"
Visibility"
Peak of" inflated expectations"
Technology trigger"
Plateau of productivity"
Through of disillusionment" Maturity"
Source: Based on Gartner, 2012 ©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
59
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
60
• Kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit • Waardecreatie • Professionele sturing • En … innovatie
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
17 april 2013
Pagina
Philip J. Idenburg
[email protected] +31(0)653442194
