DIABETES
DIABETES 03 Definities
en symptomen
03 Wat is diabetes? 03 Symptomen die kunnen wijzen
op diabetes 04 Soorten diabetes 04 Wat is glycemie? 05 Wat is HbA1c? 05 Hoe
insulinetekort opvangen?
05 Inspuitingen met een pensysteem 07 Insulinepomp 08 Soorten
insulines 08 Zelfcontrole met bloedsuikermeters 10 Acute complicaties 10 Hyperglycemie 11
Hypoglycemie
Chronische complicaties 14 Diabetesvoetkliniek 15 Voeding 16 Lichaamsbeweging en sport 17 Diabetesconventie 20 Wat wordt er thuis van u verwacht? 21 De Diabetes Liga 21 Buitenland 21 Kinderbijslag 22 Rijbewijs Contact 14
2
insuline
suikers
cellen
Definities en symptomen
Samengevat
Wat is diabetes?
• suikers uit de voeding
Diabetes mellitus is een chronische aandoening waarbij het suikergehalte in het bloed verhoogt omdat het lichaam
worden omgezet naar glucose • glucose komt in het bloed en gaat naar de lichaamscellen
geen of onvoldoende insuline produceert
• insuline opent de cellen
of omdat de beschikbare insuline
• cellen krijgen de nodige energie
niet goed werkt (insulineresistentie). Insuline is een hormoon dat aangemaakt
Bij een insulinetekort of
wordt in de bètacellen van de pancreas
insulineresistentie kan de suiker
of alvleesklier.
onvoldoende opgenomen worden in de lichaamscellen om daar als energiebron
Uit onze voeding halen we suikers die
te dienen. Het blijft daardoor in het
gebruikt worden als energiebron voor
bloed terwijl er via de voeding steeds
onze lichaamscellen. De voedingssuikers
meer suiker bijkomt. Als gevolg
worden in het spijsverteringskanaal
ontstaat er een verhoging van het
omgezet naar glucose die dan in het
bloedsuikergehalte of hyperglycemie
bloed terechtkomt. Het bloed brengt
(zie ook p. 10).
de glucose naar de lichaamscellen. er insuline nodig die de celwand opent
Symptomen die kunnen wijzen op diabetes
(zoals een sleutel een deur opent) en
• Vermoeidheid
moet de cel ontvankelijk zijn voor insuline.
• Veel plassen
Om glucose in de cellen te brengen is
• Dorst • Vermageren • Vatbaarder voor infecties • Specifieke appeltjesgeur van de adem 3
Soorten diabetes
Het is een tijdelijke vorm van diabetes
Diabetes type 1
die verdwijnt na de bevalling. Echter,
Het lichaam maakt geen insuline meer
één vrouw op twee met zwanger-
aan. Deze vorm van diabetes ontstaat
schapsdiabetes ontwikkelt binnen de
meestal voor de leeftijd van 40 jaar. De
vijf à tien jaar na haar bevalling diabetes
oorzaken zijn nog onbekend. Erfelijkheid
type 2. Het is belangrijk om na zwanger-
speelt een rol, alsook virussen, ziekte, …
schapsdiabetes steeds gezond te blijven
De klachten treden meestal snel op
eten en veel te bewegen.
en de patiënt voelt zich ziek: hij is vermagerd, voelt zich vermoeid, heeft
Secundaire diabetes
veel dorst en moet veel plassen.
Secundaire diabetes ontstaat door medicatiegebruik (cortisone,
Diabetes type 2
hormoontherapie), door pancreas-
Er is onvoldoende insulineproductie
of leveraandoeningen,...
en de lichaamscellen zijn minder ontvankelijk voor insuline. De oorzaak
Wat is glycemie?
is meestal overgewicht en te weinig
Glycemie is het gehalte aan suiker in
beweging, maar erfelijkheid speelt hierbij
het bloed en wordt in België uitgedrukt
ook een grote rol. Deze vorm ontstaat
in mg/dl. Bij de behandeling van
meestal op latere leeftijd en gaat soms
diabetes streven we naar optimale
met zeer weinig klachten gepaard.
glycemiewaarden, die liggen tussen de 70 en 140 mg/dl. Deze streefwaarden
4
Zwangerschapsdiabetes
zijn afhankelijk van het type diabetes
Dit komt vooral voor in de tweede helft
en van tijdstip van de metingen
van de zwangerschap en wordt veroor-
(deze zijn bijvoorbeeld anders bij
zaakt door hormonale veranderingen.
zwangerschapsdiabetes).
Uw bloedsuikergehalte wordt
Hoe insulinetekort opvangen?
bepaald door
Als u diabetes hebt, maakt de pancreas
• Voeding
geen of onvoldoende insuline en
• Insuline
daardoor stapelen suikers zich op in
• Lichaamsbeweging
het bloed. Bij type 2 diabetes kan de
• Stress
pancreas worden aangespoord meer
• Ziekte
insuline te maken door middel van orale
• Andere medicatie
medicatie of incretinememetica (dit zijn hormonen die moeten geïnjecteerd
Wat is HbA1c?
worden.) Bij diabetes type 1 lukt dit
Bloedsuiker bindt zich aan de kleurstof
niet, aangezien de pancreas totaal geen
van de rode bloedcellen (hemoglobine).
insuline meer aanmaakt. Het lichaam
Hoe hoger de glycemiewaarden, hoe meer
moet het hormoon insuline dus op een
suiker aan dit bloedpigment kleeft. Door
andere manier krijgen. Insuline kan niet
de hoeveelheid gesuikerd bloedpigment
via pillen ingenomen worden omdat
te bepalen (hemoglobine A1c) weet men
het vernietigd wordt door maagsappen.
hoe hoog de gemiddelde bloedsuikers
Daarom zal men regelmatig insuline
de voorbije drie maanden waren. Zo is
moeten inspuiten.
HbA1c een belangrijke parameter voor de diabetesregeling. (HbA1c< 7% of < 53
Inspuitingen met een pensysteem
mmol/mol). Het is bewezen dat, bij een
Insuline kunt u halen bij de apotheek
goede diabetesregeling er veel minder
op artsenvoorschrift en wordt volledig
vaak verwikkelingen voorkomen.
terugbetaald wanneer u in een diabetes conventie bent aangesloten. Let erop dat op het geneesmiddelenvoorschrift de afkorting DC (diabetesconventie) 5
genoteerd staat, zoniet zal de apotheker
Inspuittechniek
de insuline niet gratis kunnen afleveren.
Insuline wordt onder de huid ingespoten.
Insuline wordt geleverd in penvullingen
Dit kan op verschillende plaatsen van het
(penfills®, cartridges®) of in voorgevulde
lichaam. De twee voorkeurplaatsen zijn
pennen. De penfill (cartridge) of pen die
buik en bovenbeen. Opname van insuline
in gebruik is, kan bij kamertemperatuur
gebeurt het snelst in de buik. Daarom
bewaard worden. Insuline in een
spuit u snelwerkende (en ultrasnelle)
aangeprikte pen blijft ongeveer zes
insuline best in de buik. Trage insuline
weken goed. Reserve insuline wordt
spuit u in de buitenzijde van het boven-
best bewaard in de groentelade
been. Afwisselen binnen een inspuitzone
van de koelkast en is beperkt houdbaar.
is belangrijk om een goede opname van
Dit kunt u zien aan de vervaldatum
insuline te verzekeren en om uw huid
op de verpakking, nadien vermindert
gezond te houden. Indien u te dikwijls op
de werking.
dezelfde plaats inspuit bestaat er risico
! Let op insuline mag niet bevriezen
6
op lipodystrofie. Dit wil zeggen: opstape-
Pennaaldjes zijn zonder voorschrift te koop
ling van insuline (merkbaar door bulten,
bij de apotheek of bij de Vlaamse Diabe-
zwellingen, putjes) waardoor de insuline
tes Vereniging. Sommige hospitalisatie
niet goed werkt en er hyperglycemie ont-
verzekeringen betalen deze onkosten
staat. U hoeft de huid niet te ontsmetten
terug. Informeer u bij uw verzekeraar.
voor het inspuiten.
Werkwijze
Insulinepomp
• Kantel de pen tien maal om de troebele
Deze wijze van insuline toedienen
insuline op correcte wijze te mengen. • Spuit twee eenheden weg ter controle
lijkt het meest op de natuurlijke afgifte van insuline door de
van de penwerking. Komt er geen
alvleesklier. De pomp is een klein
insuline uit de pen, herhaal deze actie
toestel waarmee insulinetoediening
dan tot u de insulinedruppels uit de
kan geprogrammeerd worden. Ze is
naald ziet komen.
gevuld met snelwerkende insuline
• Bij iedere inspuiting moet
en verbonden met de huid via een
een huidplooi gemaakt worden
infusieset. Een insulinepomp is soms
ter hoogte van de insteekplaats
aangewezen bij zwangerschapswens,
tussen duim en wijsvinger, behalve
zwangerschap en onvoldoende
bij de korte naaldjes van 4 mm.
diabetescontrole ondanks maximale
• U spuit loodrecht in, midden in
inspanningen. Dit apparaat is dag en
de plooi, terwijl u de plooi blijft
nacht aan uw lichaam gekoppeld.
vasthouden.
Een zeer nauwkeurige opvolging en
• Laat de naald na inspuiting
kennis van de werking van dit toestel,
10 seconden in de huidplooi
uw lichaam , uw voeding en uw
om te vermijden dat insuline terug
bloedglucosewaarden is vereist.
uit de prikplaats vloeit. Pennaaldjes moet u dagelijks vervangen. U kunt kiezen voor verschillende naaldlengtes: 4 mm, 5 mm, 6 mm, 8 mm (afhankelijk van de dikte van uw onderhuids vet). Gebruikte naalden kunt u in een naaldcontainertje verzamelen. U kunt dit kopen bij de apotheek of bij de diabetesliga en de volle container goed afgesloten afgeven op het containerpark. 7
Soorten insulines Snelwerkende insulines •D e klassieke snelwerkende insulines
Insulinemengsels (Humuline 30 of 70, Humalogmix 25 of 50, Novomix 30 – 50 of 70)
(Actrapid en Humuline Regular)
Dit zijn kant-en-klare mengsels
beginnen ongeveer 20 minuten na
van snelwerkende en traagwerkende
inspuiting te werken, hebben een
insulines in een bepaalde verhouding.
piekwerking na één tot anderhalf uur
Het getal na de naam geeft
en zijn na vijf tot zes uren uitgewerkt.
het percentage aanwezige snelwerkende
• De ultra-snelwerkende insulineanalogen
insuline in het mengsel aan.
(Novorapid, Humalog, A pidra) werken onmiddellijk na inspuiting, hebben een piekwerking na één uur en zijn na drie à vier uren uitgewerkt.
Zelfcontrole met bloedsuikermeters Om beter inzicht te krijgen in uw
Intermediair werkende insulines (Insulatard en Humuline NPH)
diabetes en om uw bloedsuikerspiegel
Deze insulines zijn troebel. Het zijn oor-
uw bloedglucose meten. We noemen
spronkelijk snelwerkende insulines waar-
dit zelfcontrole.
aan een eiwit werd toegevoegd om de
Onze streefwaarden
werking ervan te vertragen. Ze beginnen
• Nuchter: tussen 70 en 120 mg/dl
langzaam te werken, hebben een lichte
• Voor de maaltijd en voor het
piek vier tot zes uren na inspuiting en zijn
onder controle te krijgen, kunt u zelf
slapengaan: tussen 70 en 140 mg/dl
twaalf tot achttien uren later uitgewerkt.
Langwerkende insulineanalogen (Lantus en Levemir)
• Ziekte
Deze insulines zijn helder. Lantus blijft
• Ontregeling, schommelende waarden
24 uur actief zonder noemenswaardige
• Hypo gevoel (zie verder p. 11)
piekwerking. Levemir blijft ongeveer
• Intensieve lichaamsinspanningen
16 tot 24 uren actief. 8
Volgende omstandigheden vragen extra metingen
(sport, werk)
• Zwangerschap • Het op puntstellen van de insulinebehandeling • Overschakeling naar andere insuline
Werkwijze • Was uw handen. • Maak de prikpen gebruiksklaar. • Breng de strip in de bloedsuikermeter en sluit het potje onmiddellijk af. • Prik met de prikpen in de zijkant
• Wissel af tussen uw vingers en prik
van de vinger en breng bloed aan
in de zijkant van uw vingertop. Duw
op de teststrip.
het bloed zachtjes vanuit de handpalm
• Als er voldoende bloed is opgenomen door de teststrip,
naar de vingertop. • Neem na vier controles een
zal de meter automatisch aftellen
nieuw lancet en verwijder de
en uw bloedsuikerspiegel tonen
lancetnaalden in de hiervoor
op een scherm.
bestemde naaldcontainer (afvalsortering). De lancetten van
Tips om de vingerprik gemakkelijker te maken • Was uw handen met warm water en droog ze goed af. • Masseer de vingertop om een goede bloeddruppel te krijgen. • De hand gedurende 1 minuut laten
de Fastclix mogen in de vuilnisbak geworpen worden. • Voldoende bloed op de strip is belangrijk voor een nauwkeurig resultaat.
! Let op
afhangen bevordert de bloedcirculatie
Vergelijk de resultaten gemeten met
in de vingertop.
uw toestel alleen met het meetresultaat
• Gebruik altijd een prikpen, dit is minder pijnlijk.
van een klinisch laboratorium en nooit met een ander toestel! 9
Meetresultaten
Acute complicaties
U kunt uw meetresultaten, uw hypo’s, uw dosis insuline en
Hyperglycemie
insulineaanpassingen invullen in
Hyperglycemie betekent dat u
een dagboekje dat u gekregen hebt
te veel suiker hebt in uw bloed
van uw diabetesteam.
meer dan 180 mg/dl.
Breng dit boekje en uw
Bij een tekort aan insuline of bij een
bloedsuikermeter steeds mee
minder goede werking van insuline blijft
als u op consultatie komt bij iemand
suiker in het bloed circuleren en wordt
van het diabetesteam.
het niet opgenomen. Hierdoor stijgt het bloedsuikergehalte. Bij een suikergehalte
Bloedsuikermeters hebben
boven 180 mg/dl zal overtollige suiker via
een geheugen waardoor de
de nieren worden uitgescheiden.
resultaten door uw dokter/ kunnen verwerkt worden met
Wat zijn symptomen van hyperglycemie?
een computerprogramma. Dit
• De overtollige suiker wordt door
diabetesverpleegkundige
geeft een mooi overzicht van uw
de nieren uitgespoeld, waardoor u
bloedsuikerverloop.
veel vocht verliest. Hierdoor gaat u
Het is verplicht jaarlijks uw
overvloedig plassen.
meettoestel te laten uitlezen door de diabetesverpleegkundige.
• Dit vochtverlies veroorzaakt veel dorst en een droge tong. •B ij langdurige hyperglycemie geraken de cellen niet meer aan de nodige suiker en moet het lichaam gebruik maken van een andere energiebron, namelijk de vetreserve. Als uw cellen vetten gaan verbranden, dan vermagert u. • Vetverbranding in het lichaam geeft
10
afvalproducten in het bloed: ketonen.
Wat zijn mogelijke oorzaken?
Deze ketonen stapelen op in het
• Maaltijd met te veel koolhydraten.
bloed en kunnen het lichaam ziek
• Sterk gesuikerde voeding.
maken. U kan last krijgen van buikpijn,
• Onvoldoende insuline ingespoten
misselijkheid, braken en/ of sufheid.
of vergeten in te spuiten.
Deze situatie kan voorkomen als u
• Stress, angst.
type 1 diabetes hebt.
• Koorts en ziekte, heelkundige ingreep.
• U bent moe en suf, omdat uw lichaam
• Inname van bepaalde geneesmiddelen
geen energie krijgt van de ingenomen
die bloedsuikerverhogend werken
suiker, die blijft immers in het bloed
bv. cortisone.
‘hangen’ en wordt uitgewassen door de
• Verminderde lichaamsbeweging.
nieren. U geraakt uitgeput en u kunt na
• Technisch probleem met pen, insuline,
enkele dagen zelfs in coma raken.
meter, pomp.
Wat te doen bij hyperglycemie? Als u herhaaldelijk bloedsuiker meet boven 180 mg/dl, bij koorts of ziekte
4 Blijven de hoge waarden verschillende dagen aanhouden, neem dan contact op met uw huisarts
1 Probeer de oorzaak te achterhalen
of met uw diabetescentrum.
(te veel of verkeerde dingen gegeten, stress, ziekte, pijn, koorts, …).
5 Gaat dit gepaard met een ziektegevoel als misselijkheid, buik
2 Drink veel water.
pijn of braken neem dan onmiddellijk contact op met u diabetescentrum
3 Blijf uw glycemie om de 2 uur controleren.
of met uw huisarts!
! braken = bellen
11
Hypoglycemie
• Alcoholgebruik (zonder inname van
Hypoglycemie betekent dat u
koolhydraten) kan ook nachtelijke hy-
te weinig suiker hebt in u bloed:
po’s veroorzaken. De lever zal ’s nachts
minder dan 70 mg/dl.
de alcohol afbreken en dan kan hij geen suiker vrijgeven als de glycemie daalt.
De meeste hypo’s zijn eenvoudig
Met hypoglycemisch coma tot gevolg.
te behandelen.
Nuttige tips Wat zijn symptomen van hypoclycemie? De verschijnselen van een hypo verschillen van persoon tot persoon.
• Neem altijd druivensuiker mee. • Sla geen maaltijd over tenzij in overleg met uw diabetesteam. • Indien u inspuit op het ogenblik van
Het is belangrijk volgende signalen te herkennen, zij komen niet allemaal gelijktijdig voor: zweten, beven, verminderde concentratie, spreken
Wat te doen bij hypoglycemie?
met dubbele tong, bleek zien, honger, wisselend humeur, hoofdpijn,
• Meet steeds uw bloedsuiker!
duizeligheid, slecht zien, moeheid.
• Als u een waarde van minder dan 70 mg/dl hebt, neem dan eerst
Wat zijn mogelijke oorzaken?
snelwerkende suikers (dit zijn ofwel
•O nvoldoende koolhydraten gegeten.
drie druivensuikers ofwel een half
•E en maaltijd overgeslagen.
glas gesuikerde drank).
•T e veel insuline ingespoten.
• Wacht ongeveer 15 minuten.
• Te veel tijd tussen inspuiting en maaltijd.
• Gaat het hypogevoel over, maar
•M eer lichaamsbeweging dan gewoonlijk (sporten, poetsen,
uur vooraleer u een maaltijd kan
wandelen).
gebruiken, neem dan nog een
•W arm weer, sauna. 12
duurt het nog langer dan anderhalf
trage suiker (een stuk fruit of
een hypo: uw dosis snelwerkende insuline met twee eenheden
dat u diabetes hebt. •W ees matig met alcohol. Alcohol kan
verminderen. Wanneer u
een late hypo veroorzaken en levert
ultrasnelwerkende insulineanalogen
veel calorieën aan.
(Novorapid, Apidra, Humalog) spuit mag u eerst eten en daarna uw
Snelle of snel werkende suikers
insuline spuiten.
zijn suikers die zeer snel in het bloed
• Denk bij extra inspanningen vooraf
worden opgenomen en vrij kort werken.
aan uw bloedsuiker (zie verder Lichaamsbeweging en sport p 15). • Breng enkele mensen in uw omgeving (familie, werk, school) op de hoogte
Trage of traagwerkende suikers zijn suikers die traag in het bloed worden opgenomen en een langere werking hebben.
een boterham met confituur of een
in de bloedbaan. Glucagen® dient
granenkoek of een yoghurtje met fruit).
enkel te worden gegeven als u niet
• Gaat het niet over, neem dan nog
meer kunt drinken. U kunt misselijk
eens snelwerkende suikers, met na
zijn na Glucagen® toediening. Toch is
15 minuten een traagwerkende suiker.
het belangrijk om na een Glucagen®-
• Zelden gebeurt het, ondanks alle voorzorgen, dat de hypoverschijnselen
toediening iets te eten. •G lucagen® Hypokit kan men met of
niet verdwijnen en er mogelijk
zonder voorschrift verkrijgen bij de
bewustzijnsverlies optreedt. In deze
apotheek. Met voorschrift wordt het
omstandigheden kan iemand u Glucagen® inspuiten. Glucagen® brengt de suikerreserves uit de lever
deels terugbetaald. • Na een hypoglycemie met bewustzijnsverlies verwittigt u best uw huisarts. 13
Chronische complicaties
arts voor u een diabetespas aanvragen.
Een goede diabetesregeling helpt bij
Heeft u een voetwonde dan kunt u
het voorkomen van verwikkelingen.
terecht in een erkende voetkliniek
Diabetes tast vooral de bloedvaten aan.
waar podologische zorg tijdens de
Wanneer uw bloedsuiker vaak te hoog
wondheling terugbetaald wordt door
staat, u vaak te veel verzadigde vetten
de mutualiteit mits goedkeuring van
en eiwitten inneemt, bestaat het risico
de adviserende arts. U wordt er ook
dat de bloedvaten vernauwen. Dit uit
gezien door één of meerdere artsen met
zich in problemen ter hoogte van nieren,
bijzondere bekwaming op het gebied
ogen, hart, voeten en huid.
van diabetesvoetproblemen. Elke diabetespatiënt die in het bezit
Diabetesvoetkliniek
is van een diabetespas (aan te vragen
Een diabetesvoet is een verzamelnaam
via de huisarts) en behoort tot het
voor diverse voetafwijkingen die
voetrisico 1, 2a, 2b en 3 heeft twee
kunnen ontstaan bij diabetespatiënten.
maal per jaar recht op gedeeltelijke
De voetafwijkingen ontstaan door
terugbetaling van de mutualiteit mits
vaatletsels, zenuwaantasting
voldaan aan volgende voorschriften:
en verminderde beweeglijkheid
Als u een zorgtraject volgt
van gewrichten met wonden tot
• Voorschrift huisarts
gevolg. Deze wonden zijn moeilijk
• Vermelden van zorgtraject en
te genezen en kunnen door infectie gecompliceerd worden.
Als u geen zorgtraject volgt
De podoloog kan u helpen bij het
• Een diabetespas
adviseren van schoenen, screening van
• Voorschrift van de huisarts of de
uw voeten en voetzorg. Op basis van eenvoudige, pijnloze testen wordt een beeld gevormd van uw voetrisico waarna
14
voetrisicograad
specialist • Voorschrift vermeldt risicograad
!
u in een risicocategorie wordt geplaatst.
Let op de terugbetaling geldt niet bij
Heeft u een ‘risicovoet’ dan kan de huis-
een opname!
Voeding Voeding neemt een erg belangrijke plaats in bij de behandeling van diabetes.
Waarom aandacht voor voeding?
gezonde koolhydraten. Vermijd
• Om de bloedsuikers onder controle
suikerrijke voedingsmiddelen.
te houden. • Om een goed lichaamsgewicht te bekomen en te behouden. • Om de cholesterol en de vetten in het bloed laag te houden. • Om een goede bloeddruk na te streven en te behouden. Een diabetesvoeding is een gezonde gevarieerde voeding met speciale
• Varieer uw voeding. • Neem volkorenproducten voor brood, rijst en deegwaren. • Wees matig met vetten en kies voor gezonde vetten. • Beperk zout. Gebruik verse kruiden en specerijen. • Drink dagelijks 1,5 liter water of energievrije dranken.
aandacht voor de hoeveelheid voedsel
• Wees matig met alcohol.
(energie), koolhydraten en vetten. De
• Let op met dieetproducten
actieve voedingsdriehoek is een handig
(dieetchoco, dieetkoekjes,
middel om deze voeding samen te
dieetgebakjes). Ze hebben geen
stellen. Uw diëtiste kan u helpen uw
meerwaarde en zijn meestal duurder.
voeding aan te passen.
Ze zijn af te raden wegens een hoger vetgehalte.
Enkele tips • Controleer uw gewicht. Is uw gewicht
• Beweeg dagelijks een half uur extra. Streef naar 10.000 stappen per dag.
goed, probeer het zo te houden. Is uw gewicht te hoog, probeer te vermageren! • Sla geen maaltijden over, behalve in overleg met uw diabetesteam. • Neem bij elke maaltijd traagwerkende, 15
Lichaamsbeweging en sport
Enkele tips
Naast een gezonde voeding en insuline is
• Ga bij voorkeur samen met anderen
lichaamsbeweging een derde belangrijke
sporten. Breng hen op de hoogte dat
pijler in de behandeling van uw diabetes.
u diabetes hebt en vertel hoe ze u
Als we bewegen, verbruiken we energie.
eventueel kunnen helpen.
Die energie krijgen we van suikerreserves in onze spieren. Deze suikers worden in onze spieren aangevuld langs de
• Breng afwisseling in uw sport en zorg dat u er plezier aan beleeft. • Neem steeds suikerhoudende of
bloedbaan, waardoor het suikergehalte
isotone drank (in overleg met diëtiste)
in het bloed daalt.
of druivensuiker mee. • Draag aangepast schoeisel en
Regelmatig bewegen, dagelijks gedurende 30 minuten, zorgt ervoor dat
controleer regelmatig uw voeten. • Let op de inspuitplaatsen van uw insuline voor het sporten: vermijd
•U w bloedsuikers en uw HbA1c dalen.
inspuiten in de benen voor u gaat
•U gewicht kunt verliezen en het
lopen of fietsen. Uw insuline wordt
vetgehalte in uw bloed daalt. •U w bloeddruk lager is, de bloedcirculatie beter is en het risico op hartaandoeningen vermindert. •U w spieren en botten verstevigen.
dan immers te snel opgenomen. • Duursporten zijn aangeraden: lopen, fietsen, zwemmen,... • Sommige sporten zijn minder geschikt als u diabetes hebt zoals duiken, parachutespringen, … Uit ervaring zult u leren dat aanpassing van uw insulinedosis en/of uw voeding erg afhankelijk is van de duur en de intensiteit van uw inspanning. U bespreekt dit best met de endocrinoloog, de verpleegkundige en/of de diëtiste.
16
Diabetesconventie
• Er gebeurt eveneens een bloedafname
Diabetesconventie betekent dat er een
(HbA1c, vetten en nierfunctie).
overeenkomst is tussen uw ziekenhuis
• Een overleg tussen huisarts en
en uw mutualiteit. De bedoeling van de
diabetesspecialist is verplicht.
diabetesconventie is u te begeleiden naar zelfcontrole en zelfregulatie. Om dit te
Er bestaan verschillende categorieën
bereiken zal het ziekenhuis u voorzien van
met elk zijn ’rechten en plichten’.
testmateriaal, dieetadvies en begeleiding door een diabetesverpleegkundige.
Plichten voor categorie 1, 2, 3b • Voldoen aan het voorgeschreven
U komt in aanmerking voor een
aantal controles per maand (indien
diabetesconventie als u minstens twee
dat niet gebeurt, worden de niet
maal per dag insuline spuit.
uitgevoerde controles afgetrokken
In specifieke situaties (na transplantaties,
van het materiaal waarop u de
in geval van zwangerschapsdiabetes, bij
komende maanden recht heeft!).
nierdialyse, …) kan ook een conventie worden aangevraagd, ook al spuit u minder dan twee maal per dag insuline.
• De vastgestelde controles gebruiken om aan zelfregulatie te doen. • Indien de voorgeschreven aantal
De aanvraag voor de diabetesconventie
controles blijvend niet worden
dient jaarlijks te worden verlengd.
uitgevoerd, dient de categorie te worden aangepast.
Voorwaarde voor een hernieuwde toelating is een goede kwalitatieve zorg. • Een bezoek aan endocrinoloog, oog-
• Indien derden verantwoordelijk zijn voor de controles en/ of de insulinetoedieningen, moeten zij regelmatig contact opnemen met
arts, diëtiste, diabetesverpleegkundige
het diabetesteam (meekomen op
is minstens één maal per jaar verplicht.
consultatie of nadien contact opnemen
• Jaarlijks dienen ogen, hart, nieren en voeten te worden onderzocht.
om eventuele aandachtspunten te bespreken). 17
Rechten voor categorie 1, 2, 3b
dag 2 voor het ontbijt
Categorie 1
voor het middagmaal
Recht op 120 strips per maand
2 uur erna
om elke maand 120 controles
voor bedtijd
te kunnen uitvoeren. Categorie 2
U noteert uw resultaten in uw dagboekje
Recht op 60 strips per maand
en brengt dit mee naar iedere consultatie
om elke maand 60 controles te
bij de endocrinoloog.
kunnen uitvoeren.
Praktisch betekent dit dagelijks
U noteert uw resultaten in uw dagboekje
vier controles.
en brengt dit mee naar iedere
Ofwel
consultatie bij de endocrinoloog.
telkens voor de maaltijd en voor bedtijd. Praktisch betekent dit dagelijks Ofwel
twee controles.
dag 1 voor het ontbijt
dag 1
2 uur erna voor het avondmaal 2 uur erna 18
voor het ontbijt voor het avondmaal
dag 2 voor het middagmaal voor bedtijd
Plichten voor categorie 3a
op consultatie of nadien contact
• Voldoen aan het voorgeschreven
opnemen om eventuele
aantal controles per maand (indien
aandachtpunten te bespreken).
dat niet gebeurt, worden de niet uitgevoerde controles afgetrokken
Rechten voor categorie 3a
van het materiaal waarop u de
U heeft recht op 30 strips per maand om
komende maanden recht heeft!)
30 controles te kunnen uitvoeren.
• De huisarts moet minstens twee maal per jaar worden bezocht in
U noteert uw resultaten in uw dagboekje
verband met de diabetesbehandeling en
en brengt dit mee naar iedere
dit wordt in de diabetespas genoteerd.
consultatie bij de endocrinoloog.
• Het GMD (Globaal Medisch Dossier) bij de huisarts moet in orde zijn.
Praktisch betekent dit dagelijks één controle dag 1 nuchter
• Indien derden verantwoordelijk
dag 2 voor het middagmaal
zijn voor de controles en/ of de
dag 3 voor avondmaal
insulinetoedieningen, moeten zij
dag 4 voor bedtijd
regelmatig contact opnemen met
dag 5 nuchter
het diabetesteam (meekomen
enz… 19
Wat wordt er thuis van u verwacht? • Controleer uw suikergehalte … maal
hiernaar bij uw verzekeraar. • Inspuiten van insuline: … maal
per dag (zie categorie), noteer de
per dag. Voor het ontbijt en voor
resultaten en breng ze mee naar de arts.
het avondmaal of voor iedere
In uitzonderlijke gevallen (als men bij-
maaltijd snelwerkende insuline
voorbeeld onmogelijk de resultaten kan
en op een vast tijdstip ’s avonds
noteren) kan men de bloedsuikermeter
langwerkende insuline.
laten uitlezen bij de diabetesverpleeg-
• De insuline haalt u bij de apotheek
kundige, maar dan moet u wel ruim op
op voorschrift van uw endocrinoloog
tijd op consultatie komen.
of huisarts.
•H et materiaal voor de controles is
• De pennaalden koopt u bij de
gratis, zolang de goedkeuring geldig
apotheek, de mutualiteitswinkels of
is, met een beperking van … strips
de Liga zonder voorschrift.
per dag. De strips kunt u afhalen
• De vaste pennen gaan normaal gezien
bij de diabetesverpleegkundigen in
heel lang mee. Zijn er toch problemen
combinatie met uw bezoek aan de
dan kunt u daarvoor terecht bij
arts. Wenst u op een ander tijdstip strips af te halen, gelieve dan eerst een afspraak te maken.
20
hospitalisatieverzekeringen. Informeer
de diabetesverpleegkundigen. • Indien u naar het buitenland vertrekt, kunt u gratis een reservepen bekomen,
•W ie meer strips nodig heeft, kan
die u nadien teruggeeft indien ze
die zelf bijkopen in de apotheek,
ongebruikt is. Sommige insulines
in de mutualiteitswinkels of bij
kunnen worden ingespoten met een
de Diabetes Liga. U kunt deze
voorgevulde pen, wat handig kan zijn
onkosten inbrengen bij sommige
om mee te nemen op reis.
De Diabetes Liga
Buitenland
De Liga is een vereniging voor en
Indien u naar het buitenland gaat, kunt
door patiënten en professionelen.
u ons contacteren: • Voor het verkrijgen van een
U kunt steeds terecht op de
reservepen (indien u ze niet gebruikt
diabetesinfolijn 0800-96 333.
hebt, mag u ze ons terug bezorgen).
Diabetes Liga vzw
Indien u met het vliegtuig reist zijn er
Ottergemsesteenweg 456
bijkomende maatregelen te nemen:
9000 Gent.
• Neem uw glycemiemeter mee in de
Elke werkdag van 8.30 u tot 17 u.
handbagage, ook uw insulinepennen of
T 09 220 05 20
penvullingen in een transparante plastic
E
[email protected]
zak van maximum 1l, met een attest dat
www.diabetes.be
deze middelen levensnoodzakelijk voor u zijn. Dit attest kunt u bij de diabetes verpleegkundigen bekomen. • Frisdranken van meer dan 100 ml mogen niet meegenomen worden. Neem best druivensuiker mee om hypo’s op te vangen.
Kinderbijslag U hebt misschien recht op verhoogde kinderbijslag. Dit kunt u navragen bij het kinderbijslagfonds. 21
Rijbewijs
Groep 1
Om een rijbewijs te bekomen moet men
Voor het bekomen van een rijbewijs in
op erewoord verklaren vrij te zijn van
de categorie A3, A, B, B+E en G zijn er
aandoeningen die een invloed kunnen
voor een goed geregeld persoon met
hebben op de ‘algemene lichamelijke en
diabetes meestal geen problemen.
geestelijke rijgeschiktheid’. Een persoon
Het ‘rijgeschiktheidsattest voor
met diabetes mag deze verklaring niet
groep 1’ kan afgeleverd worden door
ondertekenen, maar moet een attest van
de huisarts of specialist. Bestaat de
een arts vragen, die dan nagaat of deze
behandeling uit leefstijlaanpassingen
persoon al dan niet geschikt is om een
en/of bloedsuikerverlagende medicatie
motorvoertuig te besturen. Dit attest is
dan kan dit afgeleverd worden door
ook nodig voor wie al een rijbewijs heeft
een huisarts of andere arts. Van zodra
en pas nadien diabetes krijgt.
de behandeling gebeurt door middel van een insulinepomp dan moet het
In de huidige wetgeving wordt elke
rijgeschiktheidsattest afgeleverd worden
persoon met diabetes individueel
door een endocrinoloog. Personen met
beoordeeld. Bovendien is er de
een verhoogd risico op/ of herhaalde
nodige aandacht voor (ernstige)
ernstige hypoglycemieën dienen zich
hypoglycemieën.
ook te wenden tot de endocrinoloog. Jongeren die voor het eerst een rijbewijs aanvragen hebben ook een dergelijk
22
rijgeschiktheidsattest voor groep 1
na advies van een oogarts. In geval
van de behandelende arts nodig.
van diabetes heeft men ook een
Nadien kunnen ze deelnemen aan de
‘rijgeschiktheidsattest voor groep 2’
theoretische en praktische opleiding en
van een endocrinoloog nodig
aan het examen.
indien men behandeld wordt met bloedsuikerverlagende medicatie die
Groep 2
een hypoglycemie kan veroorzaken.
Onder welomschreven voorwaarden
Indien de behandeling bestaat
kunnen personen met diabetes nu ook
uit leefstijlaanpassingen en/of
een rijbewijs behalen voor vrachtwagen,
bloedsuikerverlagende medicatie, die
autocar of taxi. Hierbij wordt rekening
geen hypoglycemie kan veroorzaken,
gehouden met bepaalde complicaties,
kan dit rijgeschiktheidsadvies ook
met de stabiliteit van de diabetes, met de
afgeleverd worden door een (huis)arts.
(zelf)kennis over de aandoening en met het stipt opvolgen van de behandeling.
Wij raden aan om 6 maanden voor het rijbewijs vervalt op controle te
Voor het rijbewijs C, D en ander
gaan bij uw oogarts.
professioneel vervoer wordt het rijgeschiktheidsattest voor groep 2
Als u op consultatie komt en de aanvragen
afgeleverd door een keurend arts
voor het rijbewijs wenst in orde te
(vb. Medisch Centrum van de
maken, gelieve dit dan te vermelden
Administratieve Gezondheidsdienst)
bij het plaatsen van de afspraak! 23
Contact
Straat 83
Straat 69
Podologen
Secretariaat endocrinologie
Charline Cnudde
Dr. Frédérique Huysman
Sabrine De Bruyne
Dr. Christl Tuyttens
op afspraak
Dr. Inge Van Boxelaer
T 09 224 52 92
T 09 224 63 57 Diëtisten Diabetesverpleegkundigen
Petra Deweweire
Stefanie Decraene
Leen Mallet
Ingeborg Missorten
op afspraak
Ingrid Paelinck
T 09 224 62 11
Ann Rottiers
E
[email protected]
An-Katrien Van Loocke
E
[email protected]
liefst op afspraak, dagelijks van 8u30 tot 17u30.
Straat 98
T 09 224 63 09
Voetkliniek
E
[email protected]
T 09 224 64 21 Sociale dienst
Afhalen strips:
Isabelle De Muynck
elke voormiddag en op maandag,
T 09 224 63 20
dinsdag en donderdag tot 17u30.
vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek Campus Sint-Lucas
Campus Volkskliniek
Groenebriel 1
Tichelrei 1
T 09 224 61 11
9000 Gent
9000 Gent
E
[email protected]
2014/17.992
