Diabetes in beweging

Diabetes in beweging

Welkom Stephanie Van Espen (zorgtrajectpromotor LMN Aalst)

Lokaal Multidisciplinair Netwerk (LMN) Aalst  Multidisciplinaire samenwerking in 1e lijn voor chronisch zieken – Diabetes type 2 – Chronische nierinsufficiëntie –…

 Contact – – – –

Leopoldlaan 44, Aalst 0471/38 03 58 [email protected] www.zorgtrajectenaalst.be

www.zorgtrajectenaalst.be/dib www.diabetesinbeweging.be

Initiatief  Kinekring Land van Aalst  Hoe diabetespatiënten meer laten bewegen?  Opleiding KineCoach (pré)diabetes type 2: – AXXON – Aanbevelingen over screenen, behandelen en coachen – Opvolging door kinesist na doorverwijzing huisarts

Werkgroepen diabetes en bewegen

Programma 20u25 – 21u10

Prédiabetes en diabetes type 2 dr. Inge Van Pottelbergh

21u10 – 21u40

Traject ‘Diabetes in beweging’ dr. Marc Amant en Steven Vuylsteke

21u40 – 22u30

Vragen - Receptie

Diabetes en bewegen Dr. Inge Van Pottelbergh Dr. Frank Nobels Dr. Evelyne Declercq Dr. Paul Van Crombrugge

olv

Endocrino-diabetologie O.L.Vrouwziekenhuis Aalst

olv

“Sleutel”-rol voor insuline Pancreas

Insuline

Cel

Receptor

Glucose

olv


Insuline

Cel

Receptor

Glucose

olv

Type 1 diabetes • Kinderleeftijd of jong volwassene • geen insuline aanmaak

• dagelijkse insuline injecties nodig voor overleving • 10% van de diabeten • LADA Latente Auto immuun diabetes Adult Onset – www.bdronline.be

olv

Behandeling van diabetes met insuline « vervangen van de eigen pancreas »

glycemie meten  nadenken  insuline geven

olv

zelfcontrole  educatie  insuline toedienen


Insuline

Cel

Receptor

Glucose

olv

Type 2 diabetes • 90% van alle diabetici • op volwassen leeftijd • onvoldoende insuline aanmaak • ernstige aandoening

Beetje suiker

olv

• Toename in voorkomen door: -veroudering van bevolking -overgewicht -onvoldoende beweging • Gezondheidsrisico’s: -hart en vaat-ziekten -beroerte -nierfalen

Verwikkelingen bij diagnose van diabetes Oogaantasting 1

21%

Nieraantasting 2

18.1%

50% van alle stoornis nieuwe1 gevallen Erectie 20% van type 2 diabetes hebben een of meer complicaties bij de diagnose!!! Aderverkalking in benen 1

13%

Huidverkleuring :O²tekort (voet)1

6%

Abnormale tastzin (voet)1

7%

olv

1. UKPDS 6. Diabetes Res 1990; 13: 1–11. 2. The Hypertension in Diabetes Group. J Hypertens 1993; 11: 309–17.

> 70% van diabeten sterven aan hart-of bloedvat oorzaak

olv

Laakso M. Diabetes 99;48:937-42.

Veel medicatie!! Ontbijt Lunch Avondmaal

Slapen

Daonil Glucophage Zocor Fludex Zestril Amlor Asaflow

Coruno Redomex

olv

voorbeeld van dagelijkse medicatie van type 2 diabeet

Diabetes en bewegen • Wat weten we tot op heden? Introductie Enkel voordelen?

• Hoe pakken we het aan?

Areoob en/of krachttraining

• Hoe passen we de behandeling aan? Praktische tips

• Help, mijn patient heeft er geen zin in? Motivationele aspecten

olv

Topsporters met diabetes Pär Zetterberg

olv

Bas van de Goor

Steve Redgrave

Lichaamsbeweging hoeft geen sport te zijn!

olv

VEEL VOORDELEN

olv

Bewegen = gezond • Voor iedereen • Helpt diabetes te voorkomen

• Vermindert kans op complicaties bij diabetes

olv

Bewegen = gezond

olv

•

Verlengt levensduur met gemiddeld 2 jaar voor iedereen

•

40 % minder risico op hart-en vaatziekten

•

Gunstig effect op bloeddruk en cholesterol

•

Verbrandt calorieën  gunstig effect op gewicht

•

Vermindert risico op borst- en darmkanker

•

Vermindert risico op botontkalking (osteoporose)

•

40 % minder risiko op dementie

•

Verbetert de stemming en het psychisch welbevinden

Lee et al., 2012, Lancet, 380: 21–229

Waarom bewegen? Relatief risico om te sterven Hoge bloeddruk

1 1,3 1,95

Diabetes

1 1,3

2,4

Hoge fitheid (n = 1585) Matige fitheid (n = 1885)

Roken

1

Lage fitheid (n = 2743)

1,3 1,9

BMI > 30kg/m²

1

1,6 2,3

olv

Myers et al., 2002, N Engl J Med, 346: 793-801.



olv

Prevalentie van Diabetes Mellitus (DM) en Gestoorde Glucose Tolerantie (GGT) bij volwassenen (20-79 j) in België IDF Diabetes Atlas Sixth edition 2013 – International Diabetes Federation

olv

FINNISH DIABETES PREVENTION STUDY

LEGACY EFFECT

Long-Term Incidence of type 2 diabetes in DPS Intensive intervention ceased at 4yrs!!!

olv

Tuomilehto et al. Lancet 2006;368:1673-1679

28

HALT2Diabetes – Regio’s

HALT2Diabetes

GENT-MerelbekeMelle-Destelbergen

SINT-TRUIDEN BORGLOON

Haalbaarheid van lokale preventie van type 2 diabetes met een Low-cost Methodology = ROADMAP DIABETES PREVENTION

olv

29

In partnership with…

30

olv

Diabetes Prevention in Flanders = At your fingertips!

HALT2Diabetes www.halt2diabetes.be www.diabetespreventie.be



olv

Bewegen = minder diabetescomplicaties

olv

•

Direct cardiovasculair effect

•

Verbetering HbA1c

DM: activiteit corrigeert mortaliteit

1-2u lichte activiteit per week (niet zweten, niet kort van adem)

olv

HUNT cohort Norway. Moe B et al. Diabetes Care 2013;36:690

Beweging: effect op mortaliteit

N=10200; NHANES survey, Follow-up gemiddeld 13.4j ADA guideline: ≥ 5x/wk 30 min aerobe activiteit

olv

Reddigan J et al , AmJCardiol 2011

HbA1c

olv

HbA1c

olv

Omrekening HbA1c van DCCT naar IFCC

olv

EASD-ADA Position statement A patient-centered approach

• Individueel target HbA1c • <7%

: General recommendation

• 6.0-6.5%

: Considered in selected patients

: Appropriate in history of severe hypo, advanced age, extensive (cardiovasular) comorbidity

• 7.5-8.0%

olv

Diabetes Care 2012; 19 April, DOI:10.2337/dc12-

Beweging: effect op HbA1c bij DM2 intensiteit  volume

olv

Umpierre D, et al. Diabetologia (2013) 56:242 – 251

Beweging: effect op HbA1c bij DM2

enkel advies

olv

Umpierre D, et al. JAMA 2011;305:1790-1799

Beweging: effect op HbA1c bij DM2

gestructureerd trainingsprogramma

olv

Umpierre D, et al. JAMA 2011;305:1790-1799

OOK NADELEN

olv

olv

Riddell MC, Appl Physiol Nutr Metab 2011, 36: S154-89

Bewegen = gevaren?

olv

•

Hypoglycemie

•

Diabetesontregeling (type 1)

•

Opgelet bij diabetescomplicaties –

Ischemisch hartlijden (kan silentieus zijn), autonome neuropathie

–

Proliferatieve retinopathie

–

Nierinsufficientie

–

Diabetische voet : kwetsuren

Opsporen microalbuminurie =nieraantasting of nefropathie eenheid

normaal microalb. macroalb.

nuchter

mg/g creat

< 30

30-300

> 300

nachtcollectie

µg/min.

< 20

20-200

> 200

24 u

mg/24u

< 30

30-300

> 300

uitsluiten: - urinaire infectie (enkel vals + bij pyurie) - acute diabetesontregeling Vaak bij de bejaarde ook nefropathie door hypertensie

olv

Oogfunduscopie

Proliferatieve retinopathie

olv

*

Sensibele Neuropathie Semmes-Weinstein monofilament: checken gevoel

olv

Motorische neuropathie

holvoet hamertenen

olv

Talm niet !!

olv

Veel meer voor- dan nadelen

olv

Bewegen: Geen kwestie van tijd maar van prioriteit

olv

Kernboodschap Preventie Diabetes

Courtesy by Yves De Vos Aanbeveling ViGEZ 2012

ernboodschappen diabetes preventie, Diabetes Liga

olv

Zitnorm

Zitnorm = Sedentair gedrag, teveel zittende bezigheid Zitnorm  Gebrek aan fysieke activiteit

olv


Kernboodschappen Dabetes Preventie

Zo weinig mogelijk zitten

Om de 30‘ uit je stoel komen en 5‘ rondwandelen is belangrijker in de strijd tegen diabetes type 2 dan bezoekjes aan de fitness.

olv

Dunstan, Diabetes Care 2012;35:976-983 Wilmott, Diabetologia 2012;55:2895-2905

olv

Courtesy by Yves De Vos


ernboodschappen diabetes preventie, Diabetes Liga

olv

MAAK HAALBARE PLANNEN

olv

Huidige aanbevelingen

matige aerobe activiteit

olv

Ook krachttraining loont de moeite!

Ref: ACSM/ADA Joint position statement . Exercise and type 2 diabetes . Med Sc Sports Exerc 2010 ; DOI : 10.1249 : 2282-2303

olv



Areoob en/of krachttraining Andere opties?

• Hoe passen we de behandeling aan? Praktijkvoorbeelden

• Help, mijn patient heeft er geen zin in zin in? Motivationele aspecten

olv

Principes bij lichaamsbeweging •

verhoogd gebruik van glucose  meer koolhydraten nodig

•

lever en vetcellen moeten energie kunnen leveren  insuline moet dalen

(toch wat insuline nodig voor suikeropname door spieren)

•

olv

na lichaamsbeweging vullen de spieren hun suikervoorraden weer aan en blijft het lichaam nog enkele uren gevoeliger aan insuline  extra oppassen voor hypoglycemie

Aanpassingen bij sport / beweging

afhankelijk van: • type diabetes

• behandelingsschema • intensiteit / duur van fysieke activiteit

olv

Hypoglycemie

olv

UK Hypoglycaemia Study Group. Diabetologia 2007;50:1140-1147

Hypoglycemie : definitie •

glycemie < 70 mg/dl

•

gaat niet altijd gepaard met symptomen : afh. van - bewustzijnstoestand van patiënt - snelheid van glycemiedaling (snel  meer symptomen) - frequentie van hypo's (frequent  minder tot geen symptomen)

olv

Hypoglycemie : symptomen adrenerge tekens – – – – – – –

olv

bleekheid hartkloppingen honger beven zweten angst opwinding, gejaagdheid

neuroglycopene tekens – – – – – – – – – – – –

concentratieverlies vertraagd denken dronken gevoel niet relevant antwoorden eigenaardig gedrag stemmingsveranderingen moeheid troebel zicht tintelingen ongecoördineerde bewegingen convulsies coma

Hypoglycemie : acute correctie •

10-15 g snel-resorbeerbare suiker = 2-3 klontjes suiker of 3-5 tabletten druivensuiker of ½ glas frisdrank (geen light)

•

duurt 10-15 min. alvorens de symptomen overgaan

niet ondercorrigeren , niet overcorrigeren ! olv

Hypoglycemie : na de acute correctie voorkom dat glycemie terug daalt : patiënt kan / mag eten : •

olv

traag resorbeerbare suiker po. geven : 1 boterham, 1 yoghurt of 1 glas melk

glucagon

olv

*




olv

Steps in the Management of Type 2 Diabetes

+ + +

olv

Klasse

Molecule

Producten

biguaniden

metformine

gliniden

repaglinide

Glucophage®, Metformax®, Metformine® NovoNorm®

sulphonylurea

gliclazide

Gliclazide®

glipizide

Glibenese®, Minidiab®

gliquidone

Glurenorm®

glibenclamide

Bevoren®, Daonil®, Euglucon®

gliclazide L.A.

Uni-diamicron®

glimepiride

Amarylle®

glucosidase remmers

acarbose

Glucobay®

GLP-1 analogen

Lixisenatide

Lyxumia®

Exena-, Liraglutide

Byetta®, Victoza®, Bydureon

DPP-4 inhibitoren Sita-, vildagliptine Saxa-, Linagliptine

olv

Januvia®, Galvus® Onlglyza®, Trajenta®

www.bcfi.be

glucose onafh. secretie : - sulfonylurea HYPO!!! - gliniden glucose afh. secretie : - DPP-4 inhibitoren - GLP-1 analogen

secretagogen

insuline glucose

sensitizers

olv

sensitisering : - biguaniden - glitazones

GLP-1 analogen /DPP-4 inhibitoren GLP-1 analogen: niet bij nierinsufficientie, onvoldoende ervaring ouderen Inspuitingen! - exenatide : - liraglutide : - lixisenatide:

2x/d SC 1x/d SC 1x/d SC

(BMS : Byetta® , Bydureon 1x/wk) (Novo Nordisk: Victoza®) (Sanofi Aventis: Lyxumia®)

DPP-4 inhibitoren: niet bij nierinsufficiëntie (tenzij Trajenta of dosisreductie) -

saxagliptin : sitagliptin : vildagliptin: linagliptin:

1x/d po 1x/d po 2x/d po 1x/d po

Geen hypo

olv

(BMS : Onglyza®) (MSD : Januvia®) (Novartis : Galvus®) (Boehringer: Trajenta®)

Mechanisme DPP4 inhibitoren

Ingestion of food

GI tract

Pancreas

Release of active incretins GLP-1 and GIP

X

SAXA, SITA, VILDAGLIPTIN (DPP-4 inhibitor) Inactive GLP-1

Glucose dependent  Insulin (GLP-1and GIP)

DPP-4 enzyme

β cells

 Blood glucose in fasting and postprandial states

α cells Glucosedependent  Glucagon (GLP-1)

Inactive GIP

 Glucose uptake by peripheral tissues

 Hepatic glucose production

Incretin hormones GLP-1 and GIP are released by the intestine throughout the day, and their levels increase in response to a meal.

Type 2 Diabetes

+ +

+

olv

“After diet use a tablet. The tablet should probably be metformin.Then Prof. David Matthews, Oxford. EASD add something else. Ultimately you2012 will need insulin.”

Insuline: werkingsprofielen ultrasn el snel intermedi air 08:00

10:00

12:00

14:00

16:00

(ultra)tra ag 18:00

20:00

22:00

00:00

Ultrafast analog Soluble human insulin

olv

4 injecties-systeem

B

olv

L

S

N

2 injecties-systeem

O

olv

M

A

S

Zelfcontrole: ‘Meten is weten’ Spreek duidelijke doelen af en tijdsstippen !!!!

Noteren van suikerspiegel in dagboek!!!!

olv




olv

Wandelclub Jan is 56j. Hij is obees. Hij heeft type 2 diabetes. Hij combineert orale antidiabetica met insuline. Hij wil iets aan zijn gewicht doen. Hij heeft besloten om in een wandelclub te gaan, waarmee hij elke zondagvoormiddag een stevige wandeling zal maken.

olv

Joggen Greet is directiesecretaresse. Zij heeft een sedentaire levensstijl. Ze wil hier iets aan doen en heeft besloten om met een vriendin 3x per week ‘s avonds te gaan joggen. Zij heeft type 2 diabetes, en wordt behandeld met 4 injecties.

olv

Intensiteit - duur DM1, Humalog, sport 90 min. na maaltijd dosis reductie (%)

intensiteit inspanning (% VO2max)

olv

30 min. inspanning

60 min. inspanning

25

25

50

50

50

75

75

75

100

Hoe langer, hoe intensiever, hoe minder getraind  Hoe meer insuline verminderen Rabasa-Lhoret et al. Diabetes Care 2001;24:625-30

Door de vingers zien dat je dan wat hoger staat voor het sporten olv

Rabasa-Lhoret et al. Diabetes Care 2001;24:625-30

Hoe veel koolhydraten extra ?

olv

Perkins, Riddell. CanJDiab 2006

Explosieve activiteit 20 min. matig intensieve activiteit, gevolgd door 10 sec. sprint

 sprint  geen sprint

olv

Bussau et al. Diabetes Care 2006;29:601–606

Aerobe  anaerobe activiteit aeroob = goede 02-aanvoer naar spieren  mitochondriale oxydatie  volledige verbranding van glucose  werkt glycemie verlagend anaeroob = geen goede 02-aanvoer naar spieren  anaerobe glycolyse  onvolledige verbranding van glucose (lactaat ) + stress effect o l v  werkt glycemie verhogend

Sport/beweging bij DM2

olv

•

doen meestal geen intensieve sport

•

insuline resistent  minder gevaar voor hypoglycemie

•

behandelingsschema’s niet soepel (1 of 2 inj., OAD)

•

moeten vermageren  extra KH (calorieën) beperken

Sport/beweging bij DM2 insuline: •doorgaans 1 of 2 injecties: moeilijker aan te passen, dosis 

orale antidiabetica: •metformine, glitazones, DPP-4 inhibitoren: geen aanpassing •gliniden (kortwerkend): dosis  •sulfonylurea (langwerkend): dosis  (minder effectief)

koolhydraten: •gezond calorie-beperkt, niet overdrijven

zelfcontrole: •enkel nodig bij insuline/gliniden/sulfonylurea

olv



Areoob en/of krachttraining Andere opties?

• Hoe passen we de behandeling aan? Praktijkvoorbeelden

• Help, mijn patient heeft er geen zin in zin in? Motivationele aspecten

olv

Individuele factoren Persoon gaat bewegen vanuit een persoonlijke overtuiging of omdat de activiteit gewoon leuk en uitdagend is.

Persoon gaat bewegen omwille van een beloning of schuldgevoel Persoon ziet totaal geen nut om te bewegen

olv

Reporter: “Why are you doing all that running for no reason?” Forrest Gump: “I just felt like running”

Diabetes en bewegen: Vragen? Dr. Inge Van Pottelbergh

Endocrino-diabetologie O.L.Vrouwziekenhuis Aalst

olv

Traject ‘Diabetes in beweging’: van voorschrift tot verslag Dr. Marc Amant Steven Vuylsteke

Patiënt

• Prédiabetes (WHO-criteria) of diabetes type 2 • Zou moeten bewegen • Heeft nood aan begeleiding • Is gemotiveerd


Jeanne  58 jaar  Subjectief: – algemeen onwel – droge mond – dorstgevoel

 Objectief: HbA1c: 9,9%  Actieve ziekten: – diabetes mellitus sinds 2006 – morbide obesitas

 Actieve medicatie: 10

Jeanne  Weinig tot geen beweging  Wil bewegen maar weet niet hoe of waar

Criteria deelname ‘Diabetes in beweging’? • Prédiabetes (WHO-criteria) of diabetes type 2 • Zou moeten bewegen Patiënt • Heeft nood aan begeleiding • Is gemotiveerd

 De huisarts van Jeanne legt haar het project ‘Diabetes in beweging’ uit

Huisarts

• Bepaalt bloeddruk en gewicht • Oplijsting cardiale klachten • Verwijst door naar kinesist d.m.v. een voorschrift met vermelding '(pré)diabetes T2: kiné-opvolging' of voorbeeld op www.zorgtrajectenaalst.be

Multidisciplinair zorgteam

e 1

lijn

 Jeanne heeft nood aan een zorgteam: – Huisarts: insuline opdrijven (maar waarschijnlijk onvoldoende effect tenzij in combinatie met leefstijlaanpassingen)

– Diabeteseducator: leefstijl – Kinesist: individueel beweegprogramma –…


Sociale kaart www.zorgtrajectenaalst.be

Kinesist

• Bepaalt conditionele status • Bepaalt inhoud beweegprogramma voor in de praktijk kinesist, thuis of in een fitness • In een opvolgmapje houdt de kinesist de vorderingen van de patiënt bij • Zendt na afloop van de 18 sessies een evaluatieverslag door naar de huisarts en idealiter naar educator en endocrinoloog

Pre-participatiescreening  Medische controle noodzakelijk voorafgaande aan een bewegingsprogramma.  Prevalentie van hypertensie, lipidenstoornissen, neuropathie, retinopathie, macro- en microvasculair lijden is significant verhoogd bij deze patiëntengroep!  Co-morbiditeiten worden gedocumenteerd op het voorschrift.  Max. inspanningstest met ECG monitoring wanneer de patiënt (met risicofactoren) een bewegingsprogramma gaat doen wanneer de belastingsgraad hoger zal zijn dan snel wandelen!

Trainingsprogramma       

Week 1: sessie 1 Week 2: sessie 2 Week 3: sessie 3 Week 4–8: sessie 4-13 Week 9: sessie 14 Week 10 -20: sessie 15-17 Week 21-24: sessie 18

Week 1: sessie 1  Intake patiënt – patiënt brengt voorschrift mee en evt. bijkomend nuttige info (diabetespas, rapport inspanningsproef, labo,…) – anamnese  Beweegscore bepalen, motivationele screening  Algemene risicoscreening

– klinisch onderzoek – doelstellingen van het beweegprogramma • • • •

Algemeen Persoonlijke doelstellingen Uitleggen FAM bewegingsmodel (evt. beweegmeter meegeven om 0 situatie te bepalen)

Anamnese Algemeen – Patiëntengegevens – Team zorgverleners (zie diabetespas)

Specifiek – – – – –

Medische voorgeschiedenis Complicaties Medicatie HbA1c Andere relevante gegevens

Anamnese Beweegscore – 5 stellingen: geeft inzicht in de bereidheid tot bewegen en de motivatie tot bewegen – Motiveren motivatie – Vragen wat de patiënt graag doet van lichaamsbeweging – Doel patiënt? Wat doen om doel te behalen? – Patiënt maakt contract op met zichzelf

Algemene risicoscreening (in te vullen door de patiënt)

1. Heeft een arts u ooit gezegd dat u een hartprobleem heeft en dat u alleen lichamelijke inspanningen op advies van een arts zou mogen uitvoeren? JA / NEE 2. Heeft u pijn op de borst bij lichamelijke inspanning? JA / NEE 3. Heeft u in de afgelopen maand pijn op de borst gehad terwijl u geen lichamelijke inspanning uitvoerde? JA / NEE 4. Verliest u wel eens uw evenwicht als gevolg van duizeligheid of verliest u wel eens het bewustzijn? JA / NEE 5. Heeft u een skelet– of gewrichtsprobleem (bijvoorbeeld aan rug, knie of heup) dat kan verergeren door een verandering in uw lichamelijk activiteitenpatroon? JA / NEE 6. Bent u op de hoogte van andere redenen waarom u geen lichamelijke inspanningen zou mogen uitvoeren? JA / NEE 7. Schrijft uw arts op dit ogenblik medicijnen voor in verband met uw bloeddruk of een hartprobleem? JA / NEE Om de medische veiligheid te verhogen vragen we patiënten met (pre)diabetes type 2 een medische controle te ondergaan vooraleer ze willen starten met bewegen. Vraag daarom raad aan uw huisarts.

Inspectie en klinisch onderzoek Cardiovasculair: Perifeer oedeem: ja / nee Claudicatio: ja / nee Eventuele palpatie van perifere pulsaties:……………………………... Orthostatisme: ja / nee Klachten van dyspnoe en / of retrosternale pijn: ja / nee Rust HF: sl/min Rust hartritme: Bloeddruk: mmHg

Neurologisch: Voetinspectie:……………………………………………………………………………………………………………… Aanwezigheid van hypo-esthesie / hyperesthesie / pijn Aanwezigheid van autonome dysfuncties: Aanwezigheid van entrapment neuropathie:

Orthopedisch: Diabetic hand syndrome / Depuytren contractuur / trigger finger / / Frozen shoulder / Charcot voet/ Diffuse Ideopathic Skeletal hyperostosis / Osteoartrosis / Osteoporose

Doelstellingen beweegprogramma Verschillende studies hebben aangetoond dat bewegingstherapie en ‘lifestyle change’ een belangrijk onderdeel is in de behandeling van diabetes type 2. Al dan niet gecombineerd met dieet en medicatie. – – – –

Verbetering van de glycemische controle (HbA1c) Verlies van vetmassa (gewichtsreductie van 10%) Behoud of toename van de spiermassa Verbeteren van cardiovasculaire risicofactoren (cholesterol, buikomtrek, bloeddruk) – Verhogen van de kwaliteit van leven – Preventie van complicaties en kosten besparen

FAM Beweegmodel  www.fitnessalsmedicijn.be  Yves Devos  Doel: – gezondheid bevorderen en/of – risico op chronische ziekten verminderen

 5 normen die verschillende soorten activiteiten aanhalen  Ideale basis voor het coachen tot een beweegprogramma op maat

Courtesy by Yves De Vos

Lifestyle change: minder zitten  Aanbeveling Jo Vandeurzen: Vlaming mag niet langer dan een half uur stil zitten. Bvb. – Elk half uur rondwandelen – Glas water halen

• Sedentair gedrag – – – – –

≠ gebrek aan fysieke activiteit = teveel zittende bezigheden zoveel mogelijk onderbreken belangrijke en onafhankelijke risicofactor voor de gezondheid zitcalculator (www.fitnessalsmedicijn.be)

Beweegmeter www.10000stappen.be

Stap 1: beginnen met een nulmeting Ma

Di

Woe

Do

Vrij

Zat

Zo

Totaal

Doel

Week 2: sessie 2 Stap 2: Het aantal beweegmomenten geeft een idee van de leefstijl van de patiënt. Bespreek het resultaat van de nulmeting a.d.h.v. tabel. Aantal stappen

Leefstijl

0 – 4999

Zittende (sedentaire) leefstijl

5000 - 7499

Licht actieve leefstijl

7500 – 9999

Matig actieve leefstijl

10000 – 12499

Actieve (gezonde) leefstijl

+ 12500

Zeer actieve leefstijl

Stap 3: Leg samen met de patiënt het doel vast voor de komende 6 à 12 weken Bvb. Doel na 6 weken het aantal beweegmomenten te verdubbelen Verhoog het doel de eerste 2 weken met 10%, vanaf week 3 met 15% per week verhogen. www.fitnessalsmedicijn.be

Stap 4: Hoe kunnen patiënten meer beweging inbouwen in hun dagelijks leven?

Bij verplaatsingen: •De trap nemen in plaats van de lift. •Door korte verplaatsingen (bijvoorbeeld de bakker) te voet of met de fiets te doen. •Door via een omweg naar huis te stappen. •Door de wagen verder van uw plaats van bestemming te parkeren. •Door een halte vroeger af te stappen als u met het openbaar vervoer reist. Op het werk: •Tracht langdurig zitten te onderbreken en ieder half uur recht te staan, even te wandelen, enkele oefeningen te doen, ... •Door al wandelend te telefoneren. •Door de wagen in de verste hoek van de parkeerruimte te plaatsen. •Door een uur per dag uw bureaustoel door een zitbal te vervangen. •Zet uw printer ver genoeg zodat u moet rechtstaan om uw print te kunnen nemen. In vrije tijd: •Door ‘s avonds eens te wandelen in plaats van TV te kijken of te lezen. •Door met de hond dagelijks te gaan wandelen. •Door te tuinieren. •Door uw auto zelf te wassen in plaats van naar de carwash te gaan. •Door samen met uw (klein)kinderen meer te bewegen (ravotten in de tuin, fietsen, …) •Door rond te wandelen aan de zijlijn, wanneer u op de (klein)kinderen moet wachten tijdens hun sportactiviteiten. •Door TV te kijken op een hometrainer of step. •Door enkele oefeningen te doen wanneer bijvoorbeeld het eten in de oven staat. •Hou vaste momenten in uw agenda vrij om bewegingsactiviteiten te doen. •Zoek een familielid, vriend(in) of buur om samen te sporten. Dat motiveert.

Lifestyle change: meer beweging in ADL  Vroeger waren we veel actiever. Nu: liften, auto’s, afstandsbediening, mixers, enz.  Meer bewegen betekent niet je volledige leven omgooien. Wel kleine gewoonteveranderingen.  10000 stappen is een richtlijn voor gezondheidswinst; niet voor gewichtsbehoud

1930

2014

Evolutie?

Fysieke evaluatie

Fysieke evaluatie Follow up Lichaamsgewicht BMI (gewicht/lengte x lengte) Vetpercentage (v: 20 – 25%; m: 15 – 20%) Buikomtrek (v < 88 cm; m < 102 cm) Pedometrie (gem. … stappen over 1 week) Valrisico (timed up – and go) < 10,6 s. Submaximale fietstest (Astrand Rhyming test) Vo2 Max: … ml/min/kg HF: … sl/min. Load: …watt Beoordeling: …. 6 min. wandeltest Totale wandelafstand: … m Rel. wandelprestatie: … % Handknijpkracht Li/ Re: … kg Muur zittest … s.

Intake op ……./……./…....

Astrand Rhyming test  De patiënt fietst gedurende 6 min. op een constante belastingsgraad (Hf > 120).  Registreer de Hf tussen de 5e en 6e min. Er moet sprake zijn van een steady state tijdens de laatste 2 min.  Indien de Hf < 120 dient de belasting verhoogd te worden en laten we de patiënt nog eens 6 min. fietsen.  Wanneer de patiënt bèta-blokkers neemt is de test niet betrouwbaar en kan niet uitgevoerd worden.  Door een lijn te trekken van hartfrequentie naar belastingsgraad, kunnen we de voorspelde V02 max. aflezen.  Sommige fietsen hebben standaard een submax. fietstest in hun software. Om de fysieke capaciteit te meten is de VO2 max. de gouden standaard. Als kinesitherapeuten doen we dit niet bij patiënten. Op basis van een submax. proef kunnen we wel een schatting maken van het conditioneel niveau.

Astrand Rhyming test

6 min. wandeltest  Bij bèta-blokkers  Protocol: wandelen in gang van min. 30 meter. De patiënt dient zo lang mogelijk te wandelen en wordt aangemoedigd door de therapeut.  Op het einde van de test wordt de wandelafstand en de Borg score genoteerd.  Monitor belangrijke symptomen: bleek worden, duizelig voelen, pijn op de borst, hartkloppingen, …

6 min. wandeltest • Totale wandelafstand:…………m • Normaalwaarden:  Vrouw: (2,11 * lichaamslengte in cm) - (2,29 * lichaamsgewicht in kg) - (5,78 * leeftijd) + 667  Man: (7,57 * lichaamslengte in cm) - (1,76 * lichaamsgewicht in kg) - (5,02 * leeftijd) + 309

• Relatieve wandelprestatie:……… %

Handknijpkracht

Muur zittest

Fysieke evaluatie Follow up Lichaamsgewicht BMI (gewicht/lengte x lengte) Vetpercentage (v: 20 – 25%; m: 15 – 20%) Buikomtrek (v < 88 cm; m < 102 cm) Pedometrie (gem. … stappen over 1 week) Valrisico (timed up – and go) < 10,6 s. Submaximale fietstest (Astrand Rhyming test) Vo2 Max: … ml/min/kg HF: … sl/min. Load: …watt Beoordeling: …. 6 min. wandeltest Totale wandelafstand: … m Rel. wandelprestatie: … % Handknijpkracht Li/ Re: … kg Muur zittest … s.

Intake op ……./……./…....

Week 3: sessie 3  Bespreken fysieke evaluatie  Uitleggen beweegprogramma  opgesteld op maat van patiënt  Kijken of de samen opgestelde beweegdoelen gehaald worden Week Datum …..../…..../……. …..../…..../……. …..../…..../……. …..../…..../……. …..../…..../……. …..../…..../……. …..../…..../…….

Totaal

Dag

Beweegmomenten Afgelegde afstand

Energieverbruik

Lichaamsgewicht Doel

Aantal stappen

Kcal

Kg

km

Aantal stappen

Trainingsprogramma  Individueel bepalen: kijk wat zwak is in de testing om accenten te leggen, hou rekening met co-morbiditeiten en complicaties  Bespreek met de patiënt wat hij / zij graag doet van fysieke activiteit  Wetenschappelijk onderzoek toont betere resultaten bij gesuperviseerde programma’s  Laat de patiënt indien mogelijk trainen met een hartslagmeter (cave: bèta-blokkers en obesitas)  Voorzichtige trainingsopbouw, bvb. – in begin aantal oefeningen beperken – bij krachttraining eerst onderdoseren en correct aanleren van de oefening

Aërobe training  Recente internationale richtlijn voor patiënten met diabetes type 2 – – – –

3 tot 5 dagen per week lage tot matige intensiteit (40-70% Vo2 max of 50-70% HR max of 11-13 Borg) Minimum 150 min. per week: 20 tot 60 min. ononderbroken of verspreid over verschillende sessies van 10 min. – Voorbeelden matige fysieke activiteit: stevig doorstappen, zwemmen, fietsen,..

Borg schaal

Krachttraining  De toevoeging van krachttraining aan uithoudingstraining wordt sterk geadviseerd in internationale richtlijnen – spiermassa en spierkracht nemen toe (voordelen in ADL bij oudere leeftijd) – rustmetabolisme wordt sterk gestimuleerd – glycemische controle sterk verbeteren

 De invloed van verschillende trainingsmodaliteiten is nog niet achterhaald, basis klassiek krachtprogramma – 5 tot 10 oefeningen (grote spiergroepen) – 3 reeksen met 10 tot 15 herhalingen (tot spieruitputting) – Valsalva manoevre vermijden en orthopedische klachten monitoren!!

Trainingsprogramma kinépraktijk

Trainingsprogramma fitness

Trainingsprogramma thuis

week 4 – 8: sessie 4 – 13  Opstarten individueel opgesteld beweegprogramma – in de praktijk van de kinesitherapeut – 2x/week gedurende 5 weken

 De patiënt heeft een afspraak en is zo verplicht te komen  Er wordt geadviseerd om in het weekend nog iets van lichaamsbeweging te doen (bv. wandelen, fietsen, zwemmen,...) om aan de fitheidsnorm te komen  Verder opvolgen van beweegdoelen  Na 10 trainingen en vooraf reeds 3 weken ‘lifestyle change’ kan al een mooi resultaat verwacht worden

Verhoog de medische veiligheid Optimaliseer de suikerregeling tijdens de training:  Controleer de bloedsuikerspiegel voor en na de training (75-300 mg/dl)  Neem contact op met de huisarts voor aanpassing medicatie bij vaak voorkomen van hypoglycemie tijdens training en glucose < 75 mg/dl bij aanvang van de training  Verhoog de suikerinname bij lage bloedglucose bij aanvang van de training (< 100 mg/dl) en/of wanneer symptomen van hypoglycemie tijdens de training voorkomen; pas de oefenmodaliteiten aan  Intense inspanningen worden afgeraden wanneer de bloedsuikerspiegel > 300 mg/dl bedraagt

Verhoog de medische veiligheid Optimaliseer de cardiovasculaire veiligheid voor de inspanning:  Informeer hoe de patiënt zich voelt, of naar klachten die de voorbij dagen zijn opgetreden (nausea, duizeligheid, algemeen onwelbevinden, retrosternale pijn, koorts,..)  Palpatie naar hartritme en hartfrequentie – – – –

VKF, die niet gekend was Veel premature contracties: > 15/min Zeer trage pols: < 40 bpm Zeer snelle pols: > 100 bpm zonder bèta-blokkers en > 90 bpm met bèta-blokkers

 Bloeddruk – Lage bloeddruk met subjectieve klachten, vb.: 80/40 mmHg – Hoge bloeddruk die ongekend was, > 160 mmHg of hoge bloeddruk die gekend was, > 180 mmHg

Verhoog de medische veiligheid Optimaliseer de cardiovasculaire veiligheid tijdens de inspanning:  Vraag aan de patiënt – Of hij zich goed voelt, geen pijn heeft (benen, cave: retrosternaal) – Evaluatie Borg schaal (cave: > 16/20) – Ademhaling (dyspnoe bij lichte inspanning)

 Palpatie naar hartritme – Verslechteren of verbeteren van aantal onregelmatigheden – Zeer snelle oppervlakkige contracties (denk aan mogelijke ventriculaire tachycardie)

 Bloeddruk – Daling van de systolische RR, terwijl de inspanning was toegenomen – Overmatige stijging van de systolische RR

Verhoog de medische veiligheid Optimaliseer de cardiovasculaire veiligheid tijdens de recuperatie:  Stop de inspanning niet plotseling, bouw cooling down in  Mogelijke problemen – Patiënt voelt zich onwel, ziet bleek – Blijft (te) snel ademen na een paar minuten

 Controleer hartfrequentie en ritme  De recuperatiefase is een gevaarlijke periode voor eventuele ritmestoornissen  Let op voor blijvend sterk verhoogde Hf in recuperatie; deze moet binnen de twee minuten met minstens de helft zijn teruggekeerd

 Meet de bloeddruk na inspanning  Is er een post-exercise hypotension?  Klachten bij lage bloeddruk?

Verhoog de medische veiligheid  Retinopathie  hoog intense training niet toegestaan  Nefropathie geen hypertensie tijdens inspanning (> 180 mmHg)  Koorts  training uitstellen tot volledig herstel  Perifere neuropathie (met voetwonde) geen gewichtsdragende oefeningen  Autonome neuropathie  controleer bloeddruk en hartfrequentie  Verwijs naar arts bij: ontwikkelen of verergeren hypertensie, rusttachycardie, claudicatio intermittens, nuchtere hyperglycemie, wonden aan onderste ledematen, visusstoornissen, angina pectoris, hartritmestoornissen, frequente hypo’s, cachexie,…

Week 9: sessie 14  Fysieke evaluatie herhalen  Vergelijk de huidige resultaten van de activiteitenmeter met beginsituatie  Positieve resultaten kunnen de patiënt motiveren om blijven vol te houden  Resultaat terugkoppelen aan de huisarts  De patiënt wordt gemotiveerd om zijn programma op zelfstandige basis verder te zetten: – in een fitnesscentrum – thuis (wandelen, zwemmen, hometrainer en theraband of functionele oefeningen voor krachttraining) – bij de kinesitherapeut maar dan niet meer onder kinénomenclatuur – sportclub

Sessie 15 –17  Maandelijkse follow-up  Aanpassen beweegprogramma en verder opvolgen beweegmeter  Monitoring co-morbiditeiten  Evt. nieuwe fysieke evaluatie

Sessie 18 • Eindevaluatie en eindverslag naar de huisarts na 6 maanden • Benadrukken het noodzakelijk is om fysieke activiteit in het dagelijkse leven in te bouwen • Blijvende leefstijlverandering • Effecten van een programma gaan snel verloren • Evt. verzoek tot 18 extra behandelingen

Literatuur Exercise assessment and prescription in patients with diabetes type 2 in the private and home setting: clinical recommendations from Axxon. (Phys. Therapy, Hansen et. Al.)

Opleidingen • Zaterdag 18 oktober 2014 Fysio Fitness bij hart- en vaataandoeningen, metabool syndroom, diabetes en COPD Dr. Faché en Yves Devos www.fitnessalsmedicijn.be

• 4, 6 en 18 december 2014 Opleiding KineCoach (pré)diabetes type 2 Prof. Hansen, Bruno Zwaenepoel,… www.kinecoach.net

Andere nuttige links www.zorgtrajectenaalst.be/dib www.diabetesinbeweging.be www.bewegenendiabetes.be www.kklandvanaalst.be

Sociale kaart • • • • •

Naam en voornaam Adres Telefoonnummer E-mailadres (dat mag vermeld worden op de website) Specialiteit – – – – – – – – – –

Cardiovasculaire kinesitherapie Oedeemtherapie Manuele therapie Neurologische kinesitherapie Fasciatherapie Pediatrische kinesitherapie Perinatale en pelvische reëducatie Respiratoire kinesitherapie Sportkinesitherapie Kinecoach (pré)diabetes


Diabetes in beweging

Recommend Documents