I CONOMlf OMSLAGARTIKEL
MARKETING
Dewaarheid achter het succes van Apple APPLE IS GEEN MERK, MAAR EEN KERK. BIJ DE WERELDWIJDE SCHARE FANS KAN HET BEDRIJF NIETS VERKEERD DOEN, MAAR OOK APPLE IS NIET HEILIG Evcn intuïticf te bedienen als een deegroller, dat zijn de succesvolle apparaten van Apple: iPhonc, iPod en iPad, per 23 juli in de winkel. Het Californische bedrijf kreeg louter positieve aandacht, maar blijkt vaak net zo dominant en bemoeizuch tig als aartsvijand Microsoft. "Nu blijkt de Applc-top opeens je ziel te verkopen.' Arian Dasselaar
W
oensdag 26 mei 2010. Als er één da tum is die Apple-voorman Steve Jobs met een gouden viltstift heeft omcirkeld in zijn agenda, dan is het deze. Hip was Apple altijd al. Maar op 26 mei werd Apple voor het eerst ook erkend als machtig. Het was de dag dat Apple bij beleggers net zo geliefd bleek te zijn als bij modieuze techno logiegebruikers. Het was de dag dat Apple meer waard werd dan de oppermachtige mo loch van de computerindustrie: Microsoft. Dat is opmerkelijk, want Apple is een dwerg op de pc-markt, daar domineert Mi crosoft. Het computer- en softwarebedrijf uit Cupertino in Californië is echter een reus als het gaat om de liefde van de hondstrouwe achterban. De klantenkring van Apple laat zich nog het beste omschrijven als 'liefheb bend'. Dat is uniek voor een computerbedrijf. Zeker, het grote Microsoft heeft ook bewon deraars. Maar weinig tot geen fans. Hoe anders is dat met Apple. Toen Apple op 3 april exclusief voor het Amerikaanse publiek de iPad lanceerde, een platte, tablet vormige computer, stonden er rijen voor de winkels. Nederlandse fans vlogen naar New York om er eentje te kopen. Het resultaat is nog steeds op Marktplaats.nI te bewonderen, 42' ELSEVIER 24 JULI 2010
waar het aanbod van tweedehands iPads hoog is voor een apparaat dat pas eind juli in Ne derland op de markt komt. Waar heeft Apple die populariteit aan te danken? Niet aan de scherpe prijsstelling in elk geval. Apples nieuwe telefoon, de iPhone 4, een bestseller vanaf het moment van lance ring, bevat voor 187,51 dollar aan onderde len, becijferde onderzoeksbureau iSuppli na het volledig slopen van een toestel. Terwijl de goedkoopste versie in België 629 euro gaat kosten. Hoeveel de iPhone4 in Neder land zal kosten en wanneer die te koop zal zijn, is nog niet bekend. De kosten zitten ook niet in de lonen van de Chinese arbeiders van
iPod blijft populair Wereldwijde verkoop
60 50
40
miljoen
het bedrijf Foxconn, dat veel montagewerk voor Apple verricht. Apple heeft zijn populariteit ook niet te danken aan vooroplopen. Het bedrijf speelt geen technische voortrekkersrol. Apparaten van Apple bevatten soms onderdelen die vooruitstrevend zijn, maar lopen net zo vaak achter, vooral omdat Apple minder vaak nieuwe modellen introduceert dan de meeste pc-fabrikanten. Producten van Apple kennen bovendien hun problemen. Zo raadde het invloedrijke Amerikaanse blad Consumer Reports af om de iPhone 4 te kopen. De ontvangst is proble matisch. Dat is voor het eerst. Tot nu raadde Consumer Reports alle telefoons van Apple aan. Apples succes is ook niet gebaseerd op een dominante positie in de pc-markt. Naar schatting is nog geen 6 procent van alle com puters werkzaam op het besturingssysteem van Apple. Windows van Microsoft heeft zo' n 90 procent van de markt in handen. 'Think Different' luidde een in 1997 door Apple gelanceerde slogan. Terecht voor een computerbedrijf dat zich altijd eigenzinnig heeft opgesteld. Zo maakt het in eigen beheer computers - de befaamde Macs - die werken met het OS X-besturingssysteem, een alter natief voor Windows. Wie OS X wil gebrui ken, moet een computer van Apple kopen. In
tegenstelling tot Windows draait OS X niet op elke pc. Dat heeft gevolgen voor het marktaandeel van OS X. Kortom, op de beurs mag Apple dan meer waard zijn dan Microsoft, dat zegt net zoveel over de verwachtingen van beleggers als over de winstpotentie van Apple. Op dit moment is Apple nog altijd veel minder winstgevend dan Microsoft (zie 'De kwetsbare waarde van Apple' op pagina 45). En toch hoeft het bedrijf bij elke aankon diging van een nieuw product maar te kikken of zelfs het NOS loumaal trekt er minuten voor uit. Alsof een excentrieke popster zich verwaardigt om een van haar zeldzame me dedelingen te doen. Hoe kan dat? Duurder De populariteit van Apple laat zich deels ver klaren uit de uiterst succesvolle wijze waarop Apple consumentenelektronica in de markt heeft gezet. Zo produceert Apple sinds 2001 de muziekspeler iPod, sinds 2007 de telefoon iPhone en sinds kort de tablet-pc iPad (zie 'De geschiedenis van Apple' op pagina 44). De apparaten zijn stuk voor stuk doorslaande successen, al is bijvoorbeeld de iPhone niet dominant onder de mobiele telefoons. Van alle in het eerste kwartaal verkochte telefoons was volgens onderzoeksbureau Gartner zo'n
15 procent van Apple. De Finse mobieltjesfa brikant Nokia is nog altijd de partij om te ver slaan met een marktaandeel van 44 procent. Het is te simpel om de Apple-populariteit louter met een paar verkoopsuccessen te ver klaren. Met de apparaten zelf is namelijk iets bijzonders aan de hand. Er waren al mp3 spelers voor de iPod, slimme telefoons voor de iPhone en tablet-pc's voor de iPad. Maar de Apple-versies van deze apparaten zijn bij zonder. Ze zijn gebruiksvriendelijk en ele gant. 'It lust Works, ' roept Apple in marke tingcampagnes, en dat klopt. Veel Apple-ap paraten laten zich net zo intuïtief gebruiken als een deegroller.
Apple in mobieltjes Marktaandeel wereldwï Rim (BlackBerry) ~
Apple (iPhone) /
15 Google 10 -(Android)
Apple stelt niet de techniek, maar de ge bruikers centraal. Dat is uniek voor de com puterindustrie, waar apparaten altijd worden verkocht op basis van specificaties. Zoveel gigahertz dit, zoveel megabyte dat. Techno logie wordt verkocht als technologie aan lief hebbers van technologie. Anno 2010 koopt computerfabrikant Dell nog steeds op prime time commercials in waarin kopers worden doodgegooid met technische termen. Anders gezegd: Apple heeft het over men sen, niet over knoppen. Marketingexpert Eel co Anneveldt, die onder meer voor Unilever en Heineken reclamecampagnes bedacht: 'Apple maakt producten voor volwassenen: mensen die willen dat de techniek voor hen werkt, en niet andersom.' Als Apple-voorman Steve Jobs het podium beklimt en de fameuze woorden 'One more thing' uitspreekt die ritu eel aangeven dat Jobs een nieuw product zal aankondigen, gaat de presentatie altijd over wat het apparaat kan, hoe fijn het werkt en hoe mooi het eruitziet. Niet of nauwelijks over de technologie die in een product zit. Wanneer technologie toevallig wel een keertje wordt genoemd, verraadt de zorgvul dige woordkeuze het geniale marketingappa raat dat Apple heeft. Zo heet het schermpje van de nieuwe iPhone 4 het retina display, letterlijk: een netvliesscherm. Dat is slim, ELSEVIER 24 JULI 2010 • 43
ECONOMIE
want Apple beweert daarmee dat het scherm pje net zo scherp is als het menselijk oog maximaal kan waarnemen. Met andere woor den: mocht er onverhoopt een concurrent op staan die een nog scherper scherm maakt, dan is dat volgens Apple bij voorbaat zinloos. Apple lijkt soms geen technologiebedrijf maar een modeconcem. Welk ander compu terbedrijf gebruikt, net als Apple, op zijn website modetermen als ton-sur-ton-bumper om een rubberen stootrandje te omschrijven dat rond de iPhone 4 kan worden gewikkeld? De prijs van zo'n ton-sur-ton-rubbertje is eveneens modieus: 29 dollar. Het wordt betaald, want Apple is, in de woorden van Eelco Anneveldt, 'geen merk meer maar een kerk' . Anneveldt gebruikt die woorden met bewondering in zijn stem. 'Apple heeft bijna hetzelfde bereikt als Nike. Dat schoenenmerk kan morgen teenslippers op de markt brengen en dan gaat iedereen ze dragen. Geen wonder dat Apple en Nike sa menwerken,' zegt Anneveldt. Hipper Inderdaad brengt Apple samen met Nike sportproducten op de markt. Zo koop je voor 29 euro een 'Nike + iPod Sport Kit' waarmee de iPod of iPhone wordt omgetoverd tot een apparaat dat looptrainingen kan registreren. Nike werkte vroeger samen met Philips om soortgelijke sportapparatuur aan de man te brengen. Apple werd duidelijk als hipper be stempeld door de sportfabrikant. Apple is niet alleen populair onder ge bruikers, maar ook onder bedrijven die zich door internet bedreigd voelen. Apple deed iets voor de muziekindustrie waarvan ieder een zei dat het niet kon: mensen via de mu ziekwinkel iTunes Store, deel van de media speler iTunes, laten betalen voor het down loaden van muziek. Veel kranten hebben nu hun hoop gevestigd op de iPad om mensen
weer te laten betalen voor nieuws. Het befaamde gebruiksgemak is meer dan een mythe. Een van de belangrijkste men sen bij Apple is hoofdontwerper Jonathan Ive. Een meermalen bekroonde ontwerper, die zo eigenzinnig is dat de Amerikaanse krant de Minneapolis Star Tribune hem betitelde als de man 'die een betere driehoek zou kunnen ont werpen. Na afloop zou je tot de ontdekking komen dat drie zijden er eentje te veel is.' Logisch dat diverse producten die Ive voor Apple heeft bedacht in musea hangen, zoals het MoMA in New York. Daar is onder meer de iPod opgenomen in de collectie. En ook logisch dat Ive in de pers meermalen is genoemd als mogelijke opvolger van Apple baas Steve Jobs, wiens van tijd tot tijd kwak kelende gezondheid dergelijke speculaties onvermijdelijk maakt. Apple heeft aandacht voor mooie en functionele ontwerpen, en dat maakt het ge bruiken van een apparaat aangenaam, zelfs als het apparaat eigenlijk langzaam is. Het
;
instellen van het alarmklokje op de iPhone duurt bijvoorbeeld gemiddeld twee keer zo lang als het instellen van het klokje op een Nokia, ontdekte Martijn van Welie, gepromoveerd ontwerper en senior-consul tant bij Philips. Van Welie vergeleek voor zijn weblog de gebruiksvriendelijkheid van de iPhone met die van Nokia-telefoons. Verba zingwekkend genoeg leidt dat lange instellen niet tot klachten. Reden: de iPhone-klok wordt als prettiger in het gebruik ervaren, en dat weegt meer dan op tegen de extra beno digde tijd. Rick Ie Roy van ontwerpbu reau UNITiD, dat onder meer werkte voor webwinkel Bol. com, uitgever Sanoma, ABN AMRO en chemieconcern DSM, is niet verbaasd. •Wat Apple het beste doet, is holis tisch ontwerpen, waarbij ze naar alle aspecten van een apparaat kijken. Het moet
. • ' . t· •
~
.- . -. .. .
.
-
. .
:
..
OMSLAGARTIKEL ECONOMIE
De kwetsbare waarde van Apple
Koers is vooral gebaseerd op venNachtingenvoordetoeko~
et was niet waar, maar het had onmid H dellijk impact op de koers van Apple: het gerucht dat Steve Jobs een terugroep actie voor de iPhone 4 gaat aankondigen. Het leidde tot een korte dip in de beurskoers van Apple. Waarmee weer eens duidelijk werd dat in de koers van Apple vooral ver wachtingen voor de toekomst, en niet ren dementen uit het verleden, zijn ingeprijsd. In de media werd veel aandacht besteed aan het moment dat de beurswaarde van natuurlijk in een behoefte voorzien, het moet natuurlijk gebruikersvriendelijk zijn en het moet natuurlijk ook leuk zijn om naar te kij ken. Maar het moet vooral verdomd leuk zijn om te gebruiken, zelfs als dat soms ten koste lijkt te gaan van die andere ontwerpaspec ten.' Daarbij helpt een uitgekiende marketing strategie, gebaseerd op geheimzinnigheid. 'Apple houdt iets geheim en zegt dat ook. Vervolgens laten ze dat geheim onthullen door Jezus. Zo stond Jobs laatst op het om slag van The Economis~ compleet met aure 001,' zegt Eugène Roorda, directeur van re clamebureau Roorda, dat onder meer werkte voor Aldi, Greenpeace en Unicef. Dat een van de belangrijkste nieuwssites over Apple Macrumors.com (Macgeruchten) heet, zegt al genoeg. Over Apple schrijven als '1'.1&
Apple voor het eerst die van Microsoft over steeg. Dat gebeurde op woensdag 26 mei 2010. Inmiddels is de totale beurswaarde van Apple met zo'n 229 miljard nog iets ho ger: ruim 21 keer de winst. Vergelijk dat met Microsoft, dat met een beurswaarde van 220 miljard dollar slechts een koers-winstver houding van bijna dertien heeft. Apple is daarmee een relatief duur aandeel; Micro soft spotgoedkoop. Ter vergelijking: com puterbedrijven Cisco en Dell hebben koers winstverhoudingen van respectievelijk bijna achttien en bijna zestien. Beleggers gaan blijkbaar uit van een winstverslechtering of in elk geval lagere journalist lijkt op het uit de Koude Oorlog bekende Kremlin watching: de vaardigheid om uit minuscule details nieuws af te leiden. Het gevolg: journalisten staan als hongerige honden klaar om het kleinste hapje dat Apple kwijt wil te verorberen. En dat moet zo blijven. De geheimzin nigheid wordt desnoods met harde hand af gedwongen. Toen de iPhone 4 in mei van dit jaar voortijdig in handen viel van de Ameri kaanse gadgetwebsite Gizmodo.com scha kelde Apple de rechter in en verkreeg een huiszoekingsbevel. Een speciale organisatie tegen computercriminaliteit van de Ameri kaanse overheid, het Rapid Enforcement Allied Computer Team, viel het huis van Gizmodo-redacteur Jason Chen binnen en nam zes computers in beslag. De aanhang van Apple blijft stoïcijns on der dit soort acties. Die blijft even gemoti veerd als de fanclub van Manchester United. Alleen dan talrijker. Kritiek op de eigen club - of iets wat daar in de verste verte maar op
groeikansen bij Microsoft, en sterk oplo pende verdiensten bij Apple. Op grond van het verleden is de lage waarde van Microsoft in elk geval niet hard te maken. In 2009 maakte Microsoft 14,6 miljard dollar winst ~ op een omzet van 58,4 miljard. Apple moest het doen met een winst van 5,7 miljard op een omzet van 36,5 miljard. Voor optimisme is ook wel enige reden. Want Apples recente verkoopcijfers zijn in drukwekkend. Van de iPhone 4 werden er in de eerste drie dagen maar liefst 1,7 miljoen verkocht. De iPad verkocht drie miljoen exemplaren in de eerste tachtig dagen dat het apparaat te koop was. Om over de iPod nog maar te zwijgen: daarvan zijn er dit jaar inmiddels meer dan dertig miljoen ver scheept. lijkt - wordt niet getolereerd. 'Dit gaat verder dan fan zijn van iets,' zegt Roorda. 'Dit zijn diepreligieuze gevoelens, zoals je die ook zag tijdens de campagne van Barack Obama.' Dat Apple-fans fanatiek zijn, merkt ook Jasper Bakker, journalist van de site Webwe reld, die bijna vijfduizend artikelen schreef, over onder meer Apple. Hij oogst geregeld
I ',
.II'=:_ .nlf~ r:.a (;Jf;lClr.
'.~"t.tl.l~,,:h
"11
• r;.1l1:"iIffiTa'
tl'l =W!liIilr:IiTt'r. IJl
_H
-). .....lt.
,rnr:::riln:.-.l.
.rl.J~ ~'''-~''''.I.
""tl,-''-.o
IHI
-';lé
ECONOMIE OMSLAGARTIKEL
Stammenstrijd De fans van Apple versus de fans van Google
W
elk bedrijf is sexier: Apple of Googie? Het antwoord is niet alleen van mo dieus belang. Het bedrijf met de meeste fans onder techneuten heeft de grootste kans ook goed personeel te werven. Echt slimme nerds zijn namelijk bijzonder kritisch over hun potentiële werkgever. Daarnaast heeft zowel Apple als Google mensen nodig die software willen ontwik kelen voor hun apparaten. Ook daarvoor is het handig een plekje in de berekenende harten van programmeurs te hebben ge wonnen. Het lijkt erop dat Google die strijd aan het winnen is. Google is inmiddels veel meer dan een slimme zoekmachine, Google begeeft zich net als Apple ook op de markt voor mobiele telefoons. Bij een recent onderzoek onder 2.733 Amerikaanse programmeurs van het bedrijfAppcelerator bleek dat 91 procent software voor iPhones honderden boze reacties als in een Webwe reld-artikel ook maar de geringste kritiek op het bedrijf wordt geuit. Bakker: 'Iedereen moet en zal inzien dat Apple de beste is.' Steve Wozniak, mede-oprichter van Ap ple, verklaart dit fanatisme uit de geschiede nis van Apple. 'Vanaf het begin hadden we een bloedfanatieke achterban,' zei Wozniak in een interview met Gizmodo.com. Apple werd lang door Microsoft in het voortbestaan bedreigd. 'Dat maakt mensen gepassioneer der. Toen Apples marktaandeel kleiner werd, bleven de diehard-fans over.' Het rotsvaste positieve imago van Apple is onterecht gezien de soms bazige manier van zakendoen van Apple. Waar zoekma chine Google en Microsoft worden verguisd en gewantrouwd door programmeurs en ge bruikers, kan Apple geen kwaad doen. Vreemd, want er valt nogal wat aan te merken op de manier waarop Apple zijn App Store drijft, de digitale winkel waar applica ties (programmaatjes) voor de iPhone en de iPad kunnen worden gekocht. Apple wil ste vig greep houden op de software die op deze apparaten kan worden gebruikt. Daarbij gaat het bedrijf zelfs verder dan Microsoft - toch ook geen lieverdje qua dominant gedrag ooit deed. Zo mag Microsoft-software op vrijwel elke computer worden geïnstalleerd. Voor het Apple-besturingssysteem geldt dat niet. Sterker nog: wie software voor de App Store wil maken, moet elk programmaatje eerst laten keuren door Apple. En daarbij is Apple niet vies van censuur. 46' ELSEVIER 24 JULI 2010
Techneuten prefe reren Android systeem van Google (linksl
wilde ontwikkelen, tegenover 80 procent voor Android, het besturingssysteem voor mobiele telefoons van Googie. Punt voor Apple, maar de winst ging naar Googie. Want 54 procent vond dat Android de beste toekomstkansen heeft, tegenover 40 procent voor iPhone. Ergens is dat logisch. Techneuten heb
Apple-personeel juicht kopers iPhone4 toe
Grappen over publieke figuren mogen bij voorbeeld niet. Een app van Mark Fiore, ma ker van satirische animaties en winnaar van de prestigieuze Amerikaanse Pulitzerprijs, werd om die reden niet in de App Store toege laten. Na een storm van protest kwam Apple hierop terug. Het bedrijf vroeg Fiore de appli catie opnieuw ter beoordeling voor te leggen, en het programma werd alsnog geplaatst. Apple weigert regelmatig applicaties en doet dat soms zelfs achteraf. Zo werden in februari ruim vijfduizend applicaties uit de App Store gehaald wegens het tonen van te veel bloot. Dat wekte wrevel omdat het ging om applicaties die eerder waren goedge keurd. De Sports lllustrated Swimsuit ChaJ lengeis overigens nog altijd verkrijgbaar. Dat Apple zich het recht voorbehoudt om verleende toestemming in te trekken, is een
ben nogal eens een licht anarchistische in slag en dus vaak een uitgesproken afkeer van bedrijven die proberen om ze in een keurslijf te persen. Google geeft program meurs veel meer vrijheid dan Apple. Geen wonder dat 86 procent van de ondervraagde programmeurs Android het meest open vond, tegenover 8 procent voor iPhone. risico voor softwareontwikkelaars die hun geïnvesteerde tijd in het ergste geval waarde loos zien worden. Het is dus niet vreemd dat programmeurs in een recent onderzoek aan gaven meer toekomst te zien in het Android besturingssysteem van Google dan in iOS, het besturingssysteem voor de iPhone en iPad (zie 'Stammenstrijd' op deze pagina). Daarbij heeft het niet geholpen dat Apple begin dit jaar de oorlog verklaarde aan Flash, een webprogrammeertaal van het Canadese bedrijf Adobe die het tonen van animaties en video mogelijk maakt. Op de iPhone en iPad is Flash niet welkom, waardoor ontwikke laars in hun mogelijkheden worden beperkt. In april ging Apple een stap verder: men sen die software voor deze mobiele apparaten willen maken, mogen daarbij alleen de ont wikkelgereedschappen van Apple gebruiken. Daarmee zet Apple niet alleen Adobe de voet dwars (dat ook dergelijk ontwikkelgereed schap maakt), maar ook Googie. Met het Apple-ontwikkelgereedschap kan een programmeur alleen iets maken dat op Apple-producten werkt. Maar er is ook door Apple dus verboden - ontwikkelgereed schap waarmee het mogelijk is een applicatie eenvoudig geschikt te maken voor zowel Ap pIes iOS als voor Googles besturingssysteem Android, dat op een groeiend aantal telefoons te vinden is. Het gevolg: het kost program meurs extra tijd om hun software zowel op Android als op iOS werkzaam te maken. Ook sommige Apple-fans vinden dat Ap ple te veel de baas wil spelen. Zelfverklaard
Amerikanen met de eerste iPads in San Francisco
Apple-fan Eelco Anneveldt (in het bezit van twee Macbook Pro's, een iMac, een Apple TV, drie iPhones en vier iPods) is niet te spre ken over de recente beslissing van Apple om de locatiegegevens van iPhone- en iPad-ge bruikers te verzamelen. Apple doet dit om wellicht op termijn advertenties te kunnen sturen die zijn afgestemd op de plek waar iPhone- en iPad-bezitters zich bevinden. An neveldt: 'Dat zijn dingen die je verwacht van Microsoft of een licht schimmige website als Facebook. Apple is een kerk, Jobs de paus, en nu blijkt hij opeens je ziel te verkopen.' DatApple omstreden beslissingen neemt, hoeft nog niet zo'n probleem te zijn, ware het niet dat het bedrijf zich Oost-Indisch doof houdt voor kritiek. Toen recent bleek dat de antenne van de iPhone 4 problemen oplevert bij gebruik door (vooral) linkshandigen, was
Apple-ontwerper Jonathan Ive
Apples eerste reactie dat mensen de telefoon dan maar anders moesten vasthouden. Later kondigde Apple aan dat de software van de iPhone 4 zou worden aangepast: niet de antenne, maar de onjuiste weergave van de sterkte van het telefoonsignaal zou het probleem zijn. Er is geen gebrek aan mensen die op internet die lezing van Apple uit eigen ervaring tegenspreken. En reacties op de site iPhoneclub.nl maken duidelijk dat Anneveldt niet de enige liefhebber is wiens Apple-liefde grenzen kent. Zo schrijft iemand over de an tenneproblemen van de iPhone 4: 'Ik blijf dit onverantwoord gedrag van Apple vinden. GEEF TOE dat het probleem bestaat en los het echt op of TOON AAN dat het nonsens is.' Volgens de als betrouwbaar bekend staande website Gizmodo verwijderde Apple echter vorige week een groot aantal discus-
sies over de iPhone 4 van hun eigen website. Pas op vrijdag 16 juli gafApple toe, nadat het zo ongeveer tot nederigheid was gedwon gen door het vernietigende testoordeel van Consumer Reports, een gerespecteerde Ame rikaanse consumentenorganisatie, gevolgd door een koersdaling van 4 procent. Steve Jobs kondigde op een ingelaste persconferen tie aan dat iPhone 4-bezitters om het pro bleem te verhelpen een gratis hoesje of rub beren stootrandje konden krijgen, of het toe stel retour mochten doen. Daarmee hield de vriendelijkheid op. Want vervolgens gaf Jobs niet Apple, maar vooral anderen de schuld. Zo hamerde hij er bij voortduring op dat ook smartphones van andere merken last zouden hebben van hetzelfde probleem en dat het probleem zou zijn 'opgeblazen' in de media. Jobs kroop in de slachtofferrol en betitelde berichtgeving van het doorgaans gedegen persbureau BIoomberg - Apple zou al van het probleem hebben geweten voordat de iPhone 4 in de verkoop ging - als 'bullshit'. Het eigen succes is daarmee de grootste bedreiging van Apple. Dat heeft het bedrijf dan gemeen met Microsoft. Dacht het laatste bedrijf alles te kunnen maken wegens de enorme marktmacht, Apple lijkt te denken dat de liefde van de fans oneindig is. Maar, zoals Microsoft op de harde manier heeft ge leerd, het zijn niet je fans, maar juist je critici over wie je je het meest druk moet maken. _ Wat is er waar van de iPhone 4-problemen? www.elsevier.nVapple EL SEVIER 24 JULI 2010 • 47
