Het succes van Tijdelijke Natuur

Het succes van Tijdelijke Natuur Monitoring vier jaar Tijdelijke Natuur Eeserwold

Auteurs:

Mark Zekhuis, Adriaan de Gelder

Datum:

December 2013

Colofon Auteurs: Landschap Overijssel, Mark Zekhuis, Adriaan de Gelder, 2013 Gefinancierd door: Ministerie van Economische zaken & Team Natuurlijk! Ondernemen M.M.V.: Innovatie Netwerk en Roelofs Planontwikkeling. Deze monitoring is uitgevoerd in het kader van de Green Deal. Hierbij zijn de volgende partijen betrokken; Haven Amsterdam, Groningen Seaports, Roelofs Planontwikkeling, De 12Landschappen, Cascade, De Vlinderstichting en het Ministerie van Economische Zaken.

Inhoudsopgave

Samenvatting

4

1

Inleiding 1.1 Gebiedsschets 1.2 Tijdelijke Natuur 1.3 Beheer

6 6 6 7

2

Methode onderzoek

8

3

Resultaten 3.1 Broedvogels 3.2 Dagvlinders 3.3 Amfibieën 3.4 Zoogdieren 3.5 Libellen 3.6 Sprinkhanen 3.7 Flora en vegetatie

9 9 12 13 13 14 14 15

4

Conclusie en discussie 4.1 Totaal 4.2 Fauna 4.3 Flora en vegetatie 4.4 Synthese 4.5 Aanbevelingen

18 18 18 19 19 20

5

Literatuur

21

Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5

Totaal broedvogels 2011-2013 Totaallijst fauna 2013 Totaallijst flora 2013 Toename broedvogels 2011-2013 Broedvogels van bedrijventerrein Eeserwold in 2013

22 24 25 27 28

Samenvatting

Het concept Tijdelijke Natuur wordt sinds 2010 als pilot toegepast op de locatie Eeserwold bij Steenwijk: een braakliggend bedrijven- en woonterrein van ongeveer 100 hectare. Uit de in 2011 gehouden inventarisatie op broedvogels kwam naar voren dat het gebied rijk is aan verschillende broedvogels, met name de soorten die gebonden zijn aan overjarige ruigte. In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken is in 2013 een tweede monitoringsronde gehouden om de diversiteit aan soorten en de natuurwinst van Tijdelijke Natuur op Eeserwold in kaart te brengen. De volgende soortgroepen zijn onderzocht: broedvogels, dagvlinders, libellen, sprinkhanen, zoogdieren, amfibieën en planten. Drie professionals en zes vrijwilligers hebben de inventarisatie uitgevoerd. Daarnaast is gebruik gemaakt van openbare gegevens, zoals die van waarneming.nl. In totaal zijn er 53 soorten broedvogels vastgesteld, waarvan 7 Rode Lijst soorten. Daarnaast zijn 13 soorten dagvlinders, 9 soorten libellen, 9 soorten sprinkhanen en 197 plantensoorten gevonden. Ten opzichte van de broedvogelmonitoring in 2011 zijn in het gehele gebied 13 nieuwe broedvogels waargenomen en 2 soorten zijn niet meer waargenomen. We zien dat 25 vogelsoorten een toename laten zien, 7 soorten constant blijven en 4 soorten in aantal zijn afgenomen. Het totaal aan broedparen van de 7 Rode Lijst soorten is toegenomen van 36 naar 58. Opmerkelijk aan de waargenomen van broedvogels is dat dit grotendeels soorten zijn die afhankelijk zijn van overjarige voedselrijke ruigtes. Juist dit is veelvuldig aanwezig in het gebied. Ook opvallend zijn de hoge aantallen Bosrietzangers, Kleine karekieten, Gele kwikstaarten, Grasmussen en Rietgorzen. Naast het aantoonbaar succes bij de broedvogels zijn andere leuke en opmerkelijke waarnemingen gedaan van Otter, Velduil, Noordse winterjuffer, Knopsprietje en vele Hooibeestjes en Kleine vuurvlinders. Noemenswaardige planten en soorten die een bijzonder milieu indiceren zijn; Veenpluis, Snavelzegge, Tijmereprijs, Moeraswederik, Dotterbloem, Waterviolier en Zilverhaver. Dit onderzoek laat zien dat Tijdelijke Natuur een hoge en unieke natuurwaarde kan opleveren. De broedvogelsamenstelling in combinatie met de hoge dichtheden is voor Nederlandse begrippen uniek en zeldzaam! Voor vogelsoorten van ruigte en struweel is de Tijdelijke Natuur op Eeserwold een belangrijke kraamkamer.

Het succes van Tijdelijke Natuur

-4-

Citaat van Jan-Willem Vergeer, projectleider SOVON, Vogelonderzoek Nederland: “Binnen de huidige broedvogelbevolking van Eeserwold spelen twee ecologische soortgroepen een opvallende rol. De eerste bestaat uit een combinatie van kenmerkende soorten van waardevol open terrein, met weidevogels als Grutto en Wulp en pioniersoorten als Kleine plevier. De meest waardevolle broedvogel in deze categorie is de Watersnip, een soort die in Noordwest-Overijssel en de Friese veenweiden zijn belangrijkste bolwerken kent en die al jaren in aantal afneemt. De tweede groep bestaat uit kenmerkende soorten van natte ruigtes als Blauwborst, Sprinkhaanzanger en Rietgors en echte rietvogels als Kleine karekiet. Meest opvallend zijn de hoge dichtheden waarin vertegenwoordigers van deze soortgroep voorkomen. Het huidige beheer van het gebied biedt dus nadrukkelijk kansen aan deze voor Noordwest-Overijssel zeer kenmerkende soortgroep. In combinatie met de kansen voor weideen pioniersoorten op de meer open terreindelen is derhalve sprake van een bijzondere rijkdom aan broedvogels, zoals die slechts zelden buiten natuurreservaten wordt aangetroffen.”


-5-

1

Inleiding

1.1 Gebiedsschets Eeserwold ligt net ten noordoosten van Steenwijk, aan de autosnelweg A32 (Meppel – Leeuwarden). De grote nieuwbouwlocatie ligt rond het Eesermeer en is bedoeld voor de bouw van kantoren en woningen en recreatief gebruik. Momenteel zijn er circa 5 bedrijven en een zelfde aantal woningen op het terrein gesitueerd. Voor verdere informatie zie www.eeserwold.nl.

Figuur 1.1

B

Ligging van het pilotgebied Eeserwold (afgebakend door de blauwe arcering). Rechts onderin is de zandwinplas te zien, met daaromheen de Tijdelijke Natuur. De totale oppervlakte bedraagt 160 hectare waarvan circa 110 hectare Tijdelijke Natuur en 50 hectare zandafgraving.

1.2 Tijdelijke Natuur Braakliggende gronden worden vaak intensief gebruikt en beheerd om te voorkomen dat beschermde flora en fauna vestigen die het bebouwen van de grond kunnen belemmeren. Dit is de aanleiding geweest voor de ontwikkeling van het concept Tijdelijke Natuur. Op bouwlocaties wordt de natuur, inclusief de door de wet beschermde soorten, met rust gelaten en wordt het gebied natuurvriendelijk beheerd. Mochten er na de het toekennen van de ontheffing beschermde soorten gebruik gaan maken van de locatie, dan leidt de Flora- en faunawet niet (meer) tot vertraging van het bouwvoornemen. De nieuwe constructie wordt geformaliseerd in de vorm van een speciale ontheffing van de Flora- en faunawet. Sinds 2009 loopt een pilot van het concept Tijdelijke Natuur op Eeserwold bij Steenwijk. Om inzicht te krijgen in de potentie van Tijdelijke Natuur is dit gebied in opdracht van het Innovatienetwerk in 2011 geïnventariseerd. Er is toen hoofdzakelijk naar broedvogels gekeken. Hieruit kwam naar voren dat een groot aantal broedvogels zich had gevestigd, soms zelfs met aanzienlijke aantallen. Enkele


-6-

bijzonderheden waren het voorkomen van de Rode Lijst soorten als Kneu, Graspieper en Gele kwikstaart. Verder was de aanwezigheid van broedterritoria van een groot aantal vogelsoorten, gebonden aan voedselrijke overjarige ruigte, opmerkelijk. Te noemen zijn; Bosrietzanger, Rietzanger, Kleine karekiet, Grasmus, Rietgors e.a. [Zekhuis & Weele, 2011] Een belangrijk onderdeel van de pilot Tijdelijke Natuur op Eeserwold is het onderzoeken van de natuurwinst. Om deze reden is besloten om in 2013 opnieuw een inventarisatie te doen. Tijdens deze monitoring is naast broedvogels ook gekeken naar dagvlinders, libellen, sprinkhanen en flora.

1.3 Beheer Figuur 1.2 geeft de bestemmingszonering weer. Op advies van de parkmanager en Landschap Overijssel zijn zones aangewezen waar gewas gemaaid en afgevoerd kan worden, waar begraasd gaat worden en waar niets gedaan wordt. Een deel van het gebied langs de Steenwijker Aa, de ecozone, is in eigendom gekomen van Landschap Overijssel.

Figuur 1.2 Zonering van het Eeserwold. Met geel is de zandwinplas weergegeven, met groen de zone waar een diverse bestemming op ligt, in grijs het bedrijventerrein en in blauw het woongedeelte. Zandwinplas – Hier wordt zand gewonnen, er vindt verder geen ecologisch beheer plaats. Bedrijventerrein – Hier vindt gedeeltelijk extensief hooibeheer plaats en worden sommige gedeeltes niet beheerd. Woongedeelte – Hier vindt maaibeheer (enkele keren klepelen) plaats. Divers – Hier vindt extensieve begrazing plaats (jaarrond) met Hereford runderen (11 GVE).


-7-

2

Methode onderzoek

Broedvogels zijn volgens het Broedvogel Monitoring Project (BMP) van SOVON in kaart gebracht door vier mensen in minimaal vijf rondes. In opdracht van Landschap Overijssel is door een senior medewerker van Tauw de aanwezige flora in kaart gebracht (bron) en een soortenstreeplijst van FLORON gebruikt. Een medewerker van Landschap Overijssel heeft de vegetatietypes in kaart gebracht. Een tweetal vrijwilligers heeft actief geïnventariseerd op vlinders en libellen. Daarnaast zijn aanvullende gegevens van waarneming.nl gehaald, waaronder soortgegevens van dagvlinders, libellen en sprinkhanen.


-8-

3

Resultaten

3.1 Broedvogels

Totaal In totaal zijn in het gebied 53 soorten broedvogels waargenomen, waarvan 48 in het deelgebied Tijdelijke Natuur. In bijlage 1 is hiervan een overzicht te zien. Onder de waarnemingen zijn 7 Rode Lijst soorten: Watersnip, Grutto, Tureluur, Veldleeuwerik, Graspieper, Gele kwikstaart en Kneu. Opvallend is dat dit allemaal wateren ruigtegebonden soorten zijn. Figuur 3.1 geeft de abundanties weer van de Rode Lijst soorten van 2011 en 2013 . Er is geen duidelijke trend van toe- of afname tussen de twee monitoringsjaren. Wel is een toename van individuele broedparen van Rode Lijst soorten, van 36 naar 58. Daarnaast zijn 10 nieuwkomers waargenomen in vergelijking met het vorige monitoringsjaar, 2011 (zie ook bijlage 1 en zie bijlage 2 voor een totaallijst van de fauna). De nieuwe soorten in het deelgebied Tijdelijke Natuur zijn: Kwartel, Waterral, Grutto, Winterkoning, Dodaars, Slobeend, Bergeend en Spreeuw.

Figuur 3.1 Aangetroffen Rode Lijst

25

2013

vogelsoorten broedend in 2011 en 2013 in Eeserwold

21

2011 20

17

15

12

op basis van BMP gegevens.

12

10 5 5

2

3

2 0

1

4

3 1

1

0 Watersnip

Grutto

Tureluur

Veldleeuwerik

Graspieper

Gele Kwikstaart

Ruimtelijke spreiding en dichtheid Figuur 3.2 geeft een overzicht van de verdeling van waargenomen broedvogelsoorten per biotoop in de Tijdelijke Natuur. Hier is te zien dat het merendeel van de soorten gebonden is aan ruigte en struweel (24%) en aan open water (20%). Ook soorten die zich thuis voelen in stedelijke omgeving (17%) en grazige milieus (22% nat grasland + weide) zijn goed vertegenwoordigd. Het succes van Tijdelijke Natuur

-9-

Kneu

Het percentage voorkomen

basis van BMP onderzoek in 2013 in deelgebied Tijdelijke

Watersoorten 20%

Bos 8%

van soorten broedvogels per biotoop op Eeserwold op

Overig 4%

Pionier 4%

Figuur 3.2

(Nat) grasland 11%

Natuur. (persoonlijke communicatie. Zekhuis, M.) Ruigte en struweel 24%

Weide 11%

Stedelijk 17%

Naast het aantal verschillende soorten broedvogels en de aanwezigheid van diverse Rode Lijst soorten op het Eeserwold zijn ook de gevonden dichtheden noemenswaardig. Figuur 3.3 geeft een overzicht van de broedvogeldichtheid per vierkante kilometer voor soorten in de Tijdelijke Natuur met een Rode Lijststatus, met een hoge dichtheid of die karakteristiek zijn voor een gebied als Eeserwold.

Figuur 3.3 Broedvogeldichtheid van soorten horend bij grazig grasland (blauw) ruigte en struweel (bruin) en pioniersvegetaties (geel) aanwezig in de Tijdelijke Natuur op Eeserwold.

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

40 29 25 13 1

1

2

2

10

10 5

1

27

6

5

8 4

5

Weergegeven in broedvogels per vierkante kilometer. Met name de hoge dichtheden van Bosrietzanger, Kleine karekiet, Grasmus en Rietgors zijn opvallend.

Opvallend is met name de dichtheid van ruigte- en struweelsoorten. Zo laten Rietgors (40 broedvogels/km2 of 0,4/ha), Bosrietzanger, Kleine karekiet, Grasmus en in mindere mate Blauwborst hoge tot zeer hoge dichtheden zien. Van de Rietgors is bijvoorbeeld in de Tijdelijke Natuur op Eeserwold op elke 2,5 hectare een broedend individu aangetroffen. SOVON Vogelonderzoek Nederland (Jan-Willem Vergeer) beaamt dat de huidige soortensamenstelling en dichtheden erg opmerkelijk zijn (zie citaat op pagina 10 en bijlage 5). Als we naar de spreiding kijken van de broedvogels van ruigte en struwelen vallen een aantal concentraties op, zie figuur 3.4. Clusters zijn te zien bij het keileemdepot,


- 10 -

op de rand van de zandwinning in de verlande sloten maar ook op het toekomstige bouwterrein en het gebied voor Tijdelijke Natuur. Op onderstaande kaart zijn met cirkels drie clusters aangegeven waar met name Grasmus, Blauwborst, Kneu en Gele kwikstaart voorkomen. Dit zijn juist de natte stukken waar al jaren geen maaibeheer is uitgevoerd. In het westelijke deel betreft het een gebied met een zeer extensieve begrazing. Figuur 3.4 Broedvogelterritoria ruigtesoorten Tijdelijke Natuur Eeserwold

Trend Tijdelijke Natuur 2011-2013 De globale trend over 2011-2013 is dat er meer broedvogelsoorten zijn (was 37 soorten en is nu 48 soorten) en dat qua absolute aantallen de totale broedvogelpopulatie ruim is verdubbeld (was 180 broedvogels en is nu 377 broedvogels). In 2013 zijn 13 nieuwe broedvogels waargenomen ten opzichte van 2011, waarvan de Grutto, Roodborsttapuit, Dodaars en Kwartel het meest tot de verbeelding spreken. De Torenvalk en Heggenmus, die in 2011 zijn waargenomen, zijn in 2013 niet meer gevonden. Met uitzondering van de nieuwkomers en afvallers zijn er ten opzichte van 2011 25 soorten toegenomen (69% van totaal), 7 soorten die constant blijven (19%) en 4 soorten die afnemen (11%). Figuur 3.5 geeft de top-15 weer van toename in absolute aantallen soorten, welke inzichtelijk maakt dat met name de broedvogels van ruigte en struweel het goed doen. Zo laten Rietgors, Bosrietzanger, Kleine karekiet en Grasmus een zeer sterke toename zien. Voor een totaal overzicht zie bijlage 4.


- 11 -

Figuur 3.5 Toename van Broedvogels tussen 2011-2013 in

30 25

deelgebied Tijdelijke Natuur

20

op Eeserwold. Alleen de top-

15

15 soorten is weergegeven.

10

De kleur van de staven laat

5

zien in welk biotoop de soort

0

24

21

21

19

19 11

10

9

6

6

5

5

5

5

voorkomt. Bruin = Ruigte en Struweel; Blauw = Open water; Grijs = Stedelijk; Geel = Pioniervegetatie; Groen = Bos.

3.2 Dagvlinders Tabel 3.1 op pagina 13 geeft de 13 waargenomen vlindersoorten weer in Eeserwold. Naast een aantal zeer algemene soorten (generalisten) komen meer specialistische soorten voor die zich thuis voelen in het ruige en grazige karakter van Eeserwold. Dit geldt voor met name het Zwartsprietdikkopje (zie onderstaand kader), Groot dikkopje en Distelvlinder. Daarnaast is het voorkomen van de Oranje luzernevlinder noemenswaardig. Deze soort is in de zomer van 2013 in heel Nederland veel waargenomen, vanwege een grote influx uit zuidelijk gelegen landen. In vergelijking met 2011 zijn er 6 nieuwe soorten bijgekomen. Omdat er op Eeserwold delen zonder beheer zijn, kunnen veel ruigtekruiden tot bloei komen en worden eitjes en rupsen niet met het gras afgevoerd. Naar alle waarschijnlijkheid zijn dus de voedsel en voortplantingsbiotopen van algemene soorten in ruime mate voorhanden.

Kader 3.1: Zwartsprietdikkopje Een typische bewoner van het Eeserwold. Dankzij de aanwezigheid van veel overjarige ruigte voelt deze soort zich hier thuis. Het dikkopje voedt zich met name met nectar van de Akkerdistel en Moerasrolklaver, welke veelvuldig aanwezig zijn in de Tijdelijke Natuur op het Eeserwold. (Vlindernet, 2013)


- 12 -

5

Tabel 3.1

Dagvlinders

Biotoop

Atalanta

Generalist

Dagpauwoog

Generalist

Gamma uil

Generalist

Klein geaderd witje

Generalist

Klein koolwitje

Generalist

Kleine vos

Generalist

Zwartsprietdikkopje

Grasland & overjarige ruigte

Groot dikkopje

Grasland & ruigte

Icarusblauwtje

Kruidenrijke vegetaties

Distelvlinder

Mozaïek van kale grond en ruigte

Oranje luzernevlinder

Open & kruidenrijke terreinen

Hooibeestje

Open grasland, heide en pioniervegetatie

Kleine vuurvlinder

Vrij open en droge terreinen

Waargenomen Dagvlinders in 2013 en soort biotoop

3.3 Amfibieën De aanwezigheid van de volgende amfibiesoorten is vastgesteld: Bruine kikker, Poelkikker (Rode Lijst soort), Meerkikker en Bastaardkikker. Het voorkomen van de Poelkikker is zeer indicatief voor de waterkwaliteit op Eeserwold. De Poelkikker is namelijk een zeer kritische soort die houdt van voedselarm en schoon water en profiteert van de aanwezigheid van tijdelijke ondiepe wateren. (Ravon, 2013.)

3.4 Zoogdieren Het voorkomen van de Europese otter is de meest opmerkelijkste zoogdierwaarneming in Eeserwold. In het terrein zijn diverse spraints (markeringen) gevonden en er is zelfs een zichtwaarneming. Een teken dat de Otter in het Eeserwold een woonplek heeft gevonden. Andere soorten die zijn waargenomen: Ree, Haas, Vos, Rosse woelmuis, Veldmuis, Konijn, Mol, Egel, Steenmarter en Bruine rat. Het aantal hazen dat tijdens een inventarisatieronde is geteld, ligt tussen de 17 en 25 exemplaren. Uit onderzoek uit het verleden is vastgesteld dat boven de zandwinplas ook foeragerende Meervleermuizen zijn vastgesteld.


- 13 -

3.5 Libellen Tabel 3.2 geeft een overzicht van de 9 waargenomen libellen op Eeserwold, met daarbij vermeld of de soort ook in 2011 is waargenomen. Het betreft hoofdzakelijk algemene tot zeer algemene soorten, met uitzondering van de Noordse winterjuffer, een zeldzame soort (Rode Lijst). Deze wordt besproken in kader 3.2. In vergelijking met 2011 is de Grote roodoogjuffer niet aangetroffen, evenals de Bruine glazenmaker, de Grote keizerlibel en de zeldzame Vroege glazenmaker.

Tabel 3.2 Waargenomen Libellen in 2013 en voorkomen in 2011

Soort

Aanwezig in 2011 (ja/nee)

Azuurwaterjuffer

Ja

Blauwe breedscheenjuffer

Ja

Gewone oeverlibel

Nee

Gewone pantserjuffer

Nee

Lantaarntje

Ja

Noordse winterjuffer - RL

Nee

Platbuik

Nee

Watersnuffel

Ja

Viervlek

Nee

Kader 3.2: Noordse winterjuffer Een zeldzame verschijning in Nederland, komt alleen voor in de Wieden, Weerribben en aangelegen laagveengebieden in Drenthe en het zuiden van Friesland. De soort plant zich voort in Laagveenmoerassen met lisdodde en riet en plassen met een brede rietkraag of andere laagveenachtige vegetatie. Om te overwinteren zoekt deze juffer onder andere half open (moeras)bossen op. (Libellennet, 2013)

3.6 Sprinkhanen De volgende 9 soorten zijn waargenomen: Krasser, Snortikker, Kustsprinkhaan, Ratelaar, Bruine sprinkhaan, Wekkertje, Grote groene sabelsprinkhaan, Gewoon spitskopje en Knopsprietje. Deze laatste soort wordt in onderstaand kader toegelicht.

Kader 3.3: Knopsprietje Het Knopsprietje is een goede kolonisator van nieuwe biotopen, wat Eeserwold tot een zeer geschikt habitat maakt voor deze soort. Het is een elegante, kleine veldsprinkhaan van droge, lage en open vegetaties. Hij is bruin, groen of zwart gestippeld en heeft een knotsvormig uiteinde op de antennes. Deze soort komt met name veel voor in de duinen en op heideterreinen. (Saltabel, 2013)


- 14 -

3.7 Flora en vegetatie Soortenrijke vegetatie Eeserwold is een gevarieerd gebied met een gevarieerde flora (zie bijlage 3 voor de totaallijst). Dat komt door de verschillen in de bodemopbouw in het gebied, de verschillen in de grondwaterstand en de verschillen in het beheer. De verschillen zijn niet verbazingwekkend in regionaal perspectief: dicht bij Eeserwold liggen immers de lemige gronden van de Steenwijkerstuwwal, dekzandgebieden en de veengebieden van de Wieden. Niet ondenkbaar is dat bij de werkzaamheden om het gebied geschikt te maken voor bebouwing, grond van diverse herkomst is gebruikt met daarin zaadmateriaal van wilde planten. Aangezien de bodem in Eeserwold niet overal egaal is opgehoogd, zijn binnen de percelen kleine verschillen in beschikbaarheid van vocht wat leidt tot verschillen in vegetatie. Daarnaast zijn oevers van waterpartijen in het gebied doorgaans flauw oplopend wat tot een grotere variatie in de vegetatie leidt dan bij steile oevers het geval is. Dit om de eenvoudige reden dat er meer ruimte is voor soorten van overgangsmilieus. En dan zijn er nog verschillen in het beheer. Delen van het gebied, met name de noordelijke delen waarop opties rusten of waarvoor anderszins op korte termijn bouwplannen worden verwacht, worden intensiever beheerd dan de meer natuurvriendelijke delen en de delen waarvoor nog geen concrete plannen zijn gemaakt (zie ook figuur 1.2 over het beheer). Dit betreft bijvoorbeeld de brede strook langs de Steenwijker Aa, het oostelijke deel van het plangebied nabij het fietspad naar de Aa en delen van de westelijke helft van het gebied. De soortenrijkdom van de vegetatie komt tot uiting in de aantallen aangetroffen plantensoorten. In totaal werden in het gebied tijdens het veldbezoek bijna 200 plantensoorten aangetroffen. Dit is verhoudingsgewijs hoog voor een toch niet zeer omvangrijk gebied als dit. Totaal Interessante waarnemingen waren onder andere: Veenpluis (een typische veensoort; zie kader 3.4), Oranje havikskruid (een soort gebonden aan stedelijk gebied). In bijlage 4 is een overzicht van de soorten te vinden. Hieronder wordt per bestemmingszone de vegetatie en aanwezige flora beschreven; (1) bedrijventerrein, (2) woongedeelte, (3) diverse bestemmingszone en (4) infrastructuur. Kader 3.4: Veenpluis

De plant groeit op vochtige, zure grond, zoals heide en veen. Plaatselijk vrij algemeen in het noordoosten van het land, in Noord-Brabant en in Noord-Limburg en vrij zeldzaam in laagveengebieden, in het midden en oosten van het land en op de Waddeneilanden. Elders zeer zeldzaam.


- 15 -

Bedrijventerrein In deze zone is de vegetatie overwegend hoog en vrij soortenrijk. Restanten van vroegere sloten zijn nog herkenbaar als laagten. Plaatselijk wordt de vegetatie gedomineerd door soorten als Rietgras, Rietzwenkgras, Kruipende boterbloem en in mindere mate Hennegras. Daartussen groeien diverse andere soorten, zoals Pitrus, Biezenknoppen en Gevleugeld hertshooi. Op natte plaatsen komt lokaal veel Snavelzegge voor, een zegge die van nature van zurige omstandigheden houdt. Met name langs het Eesermeer komt deze soort veel voor. Hieronder een impressie van de vegetatie op het bedrijventerrein.

Woongedeelte Door het regulier maaibeheer in deze zone, ten noorden van de zandwinplas, is de vegetatie over het algemeen laag. Qua soortenrijkdom en structuur is deze zone relatief laag in kwaliteit. Hieronder een impressie van de vegetatie in het woongedeelte.

Diverse bestemmingszone Ten oosten van de zandwinplas, richting Steenwijker Aa, is de vegetatie hoog opgaand en gevarieerder. Bepaald door morfologie, maar ook door de extensieve


- 16 -

begrazing, is er veel structuur en een rijke verscheidenheid aan gradiënten (open / gesloten, hoog / laag, droog/ nat) en plantensoorten. Langs de randen van de waterpartijen is op enkele plaatsen Veenpluis gevonden. In natte gedeelten werd lokaal Hazenzegge, Moerasspirea en Tijmereprijs gevonden. Op de drogere delen was Muizenoor een mooie waarneming. De oevers van de Steenwijker Aa lopen heel geleidelijk op, wat ruimte geeft aan diverse soorten van vochtige standplaatsen. Op een enkele plek werd Gewone dotterbloem en Moeraswederik gevonden. Hier en daar groeit ook Tijmereprijs. In de oevers zijn twee Egelskoppen gevonden, zowel de Kleine egelskop als de Grote egelskop In enkele sloten in het zuidelijke deel van het plangebied zijn Waterviolier en Drijvend fonteinkruid waargenomen, een soort van relatief bicarbonaatrijk water wat doorgaans wijst op een invloed van kwel.

Infrastructuur Een aparte eenheid vormen de diverse wegen die het gebied doorkruisen. De aangelegen bermen bestaan uit laag blijvende vegetatie van voedselarme zandgronden. Soorten die hier veel zijn aangetroffen zijn onder andere: Gewoon biggenkruid, Schapenzuring, Kleine leeuwentand en Zandmuur. Lokaal werd Gewoon langbaardgras, Zilverhaver en Hazenpootje gevonden.


- 17 -

4

Conclusie en discussie

4.1 Totaal Afgaand op de waargenomen soorten uit de diverse soortgroepen kan er gesteld worden dat Tijdelijke Natuur op Eeserwold een hoge natuurwaarde oplevert. In totaal zijn er 53 soorten broedvogels vastgesteld, waarvan zeven Rode Lijst soorten. Daarnaast zijn er 13 soorten dagvlinders, 11 soorten zoogdieren, 9 soorten libellen, 9 soorten sprinkhanen en 4 soorten amfibieën waargenomen. Hiervan zijn een viertal Rode Lijst soorten te noteren: Noordse winterjuffer, Meervleermuis, Otter en Poelkikker. De soortenrijkdom blijkt met name uit het aantal plantensoorten; maar liefst 197 plantensoorten zijn aangetroffen. In 2011 zijn 146 soorten waargenomen.

4.2 Fauna Het voorkomen van soorten op Eeserwold die steeds zeldzamer worden in het Nederlandse landschap (de Kneu, Veldleeuwerik, Graspieper en Gele kwikstaart) laat het belang zien van Tijdelijke Natuur. Nog meer in het oog springend zijn de hoge dichtheden broedvogels van met name Bosrietzanger, Kleine karekiet, Grasmus en Rietgors. Dergelijke dichtheden zijn zeldzaam in Nederland. De broedvogelsamenstelling in combinatie met de hoge dichtheden is voor Nederlandse begrippen uniek. Voor vogelsoorten van ruigte en struweel is de Tijdelijke Natuur op Eeserwold een belangrijke stapsteen en kraamkamer. Geschikte robuuste leefgebieden voor dergelijke soorten liggen namelijk op redelijke afstand, waaronder de Wieden en Weeribben in het Zuiden en Westen, het Brandeveen in het Oosten en de Lindebeekloop in het Noorden. Voor graslandvlinders en libellen is Eeserwold een zeer geschikt terrein, doordat een mozaïek van ruigte, open zand, bloemen, verlandend water en ruderaal terrein voorhanden is. De aanwezigheid van de zeldzame Oranje luzernevlinder en de Noordse winterjuffer onderstreept dit.


- 18 -

4.3 Flora en vegetatie Eeserwold heeft een grotere diversiteit aan structuur dan andere bouwlocaties. Dat is ook te zien aan de diversiteit van vegetatietypen en bijbehorende soorten. Een gevarieerd beheer (plaatselijk intensief of juist extensief) geeft hierin nog meer variatie. De afwisseling tussen begrazingsbeheer en maaibeheer zorgt voor extra variatie. Het beheer kan wellicht nog worden geoptimaliseerd; de mogelijkheden hiertoe moeten ook bezien worden in het licht van de wensen en mogelijkheden van de projectontwikkelaar. In de wetenschap dat Eeserwold een relatief beperkt oppervlak betreft en wat natuurwaarden betreft geïsoleerd in het agrarisch en bebouwd gebied ligt, mag de soortenrijke vegetatie gerust als waardevol worden beschouwd. Niet alleen wisselen open water en hogere delen met vegetatie elkaar af, ook kenmerkt Eeserwold zich door een verscheidenheid aan gradiënten: nat / droog, hoog / laag en daarnaast overgangen van schrale naar meer voedselrijke omstandigheden. Door deze gradiënten is een verscheidenheid aan standplaatsen aanwezig die heeft geleid tot een soortenrijke vegetatie. De hoog / laag gradiënt zorgt ook voor (lokale) kwelsituaties met op deze plekken de vaak wat schaarsere soorten als Holpijp en Waterviolier.

4.4 Synthese Overjarige ruigte en opgaande begroeiing op een schaal zoals die in Eeserwold wordt waargenomen, is in Nederland slechts plaatselijk aan te treffen in rivieruiterwaarden. De overige natuur (binnen en buiten gebieden) in Nederland wordt óf minimaal een keer per jaar gemaaid óf zit in het climaxstadium van bos. Daar komt bij dat het reproductiesucces (het aantal geslaagde broedsels) zeer waarschijnlijk erg hoog is. Dat komt door het extensieve beheer waardoor er gedurende het hele broedseizoen niet is gemaaid. De Tijdelijk Natuur op Eeserwold heeft een belangrijke functie op lokale en landelijke schaal, doordat het nabijgelegen populaties versterkt en kwetsbare soorten doet toenemen. Het succes van Tijdelijke Natuur wordt onderschreven door andere pilotlocaties in Nederland. Waaronder het Westelijk havengebied Westpoort in Amsterdam. Op deze locatie met veel pionier- en schrale vegetaties zijn meer dan 25 soorten dagvlinders, libellen en sprinkhanen gevonden, waaronder enkele Rode lijstsoorten! (Vliegenthart, A. 2012) Hoewel er maar twee jaar tussen de inventarisatierondes zit, kan met waarschijnlijkheid worden vastgesteld dat de ontwikkeling tot nu toe positief heeft uitgewerkt op de broedvogelsamenstelling en -dichtheid. De dynamiek binnen het gebied heeft er nog niet voor gezorgd dat veel broedvogelsoorten zijn verdwenen, daarentegen zijn er wel een aantal soorten bijgekomen. De komende jaren zullen met name vogelsoorten afhankelijk van korte en grazige vegetatie langzamerhand weer verdwijnen en plaats maken voor soorten die afhankelijk zijn van meer gesloten biotopen als opgaand struweel en bossages.


- 19 -

4.5 Aanbevelingen Een monitoringsverslag rapporteert in principe alleen de resultaten van het veldwerk. In dit rapport hebben we ook aandacht besteed aan wat de resultaten aan natuurwaarde indiceren. Hier blijkt dat Tijdelijke Natuur voor soorten van pioniermilieus en ruigtes erg waardevol is. Dit zijn soorten die schaars zijn en vaak landelijk in aantal afnemen. De hoge aantallen en grote diversiteit is mede te danken aan het relatief grote oppervlak van Eeserwold. Maar ook door de landelijke ligging van het gebied, het open landschap en de aanwezigheid van een plas met zandwinning. Maar we kunnen ook een directe relatie leggen met het gevoerde beheer. Zoals we zien in figuur 3.4 (pagina 11) is er een duidelijke relatie met de aanwezige broedvogels en het gevoerde beheer (zie ook figuur 1.2). In Eeserwold zijn veel soorten aangetroffen die juist profiteren van ruigtes en natte delen waar geen beheer wordt gevoerd, maar waar bosopslag voorkomen wordt. Met onze bevindingen willen we daarom nog een viertal inhoudelijke aanbevelingen doen en een communicatieaanbeveling die bruikbaar kunnen zijn bij de inrichting en het vervolgbeheer van en het creëren van draagvlak voor nieuwe initiatieven van Tijdelijke Natuur: 1. Succes is afhankelijk van de schaal, oppervlakte, ontsluiting en ligging. Hoe groter het terrein, hoe groter de diversiteit en hoe meer soorten zich kunnen vestigen. Positief is een landelijke ligging, het open karakter en de aansluiting met soortgelijke biotopen (natte moerasruigtes) in de omgeving. Ook de actieve zandwinning en de plas met kale oevers trekt extra soorten en aantallen dieren. Sommige soorten zijn erg gevoelig voor verstoring, bijvoorbeeld weidevogels. Uit de inventarisaties werden meer territoria gevonden als deze verder van de openbare wegen aflagen. Het is daarom wenselijke dat sommige delen niet toegankelijk zijn. 2. Het gebied moet niet gemaaid worden zodat overjarige ruigte kan ontstaan. Dit is zeer positief voor bijzondere broedvogels. Met name op de nattere delen loont dit, zelfs de watersnip weet dat jaarlijks te waarderen. De opslag van ongewenste bomen en struiken kunnen handmatig worden verwijderd. 3. Delen die jaarlijks een of meerdere keer worden gemaaid of geklepeld, zijn voor broedvogels minder aantrekkelijk. Voor sommige planten kan dit beheer gunstig zijn, om de standplaats langer geschikt te houden. Echter de meeste bijzondere planten werden aangetroffen op lage natte delen die niet gemaaid konden worden of op droge zandige delen die niet gemaaid hoefden te worden. 4. Extensieve, jaarrond begrazing is goed uitvoerbaar op grote gebieden. Praktisch is het moeilijk om het hele braakliggende gebied te begrazen als daar binnen nog werkzaamheden uitgevoerd worden. De begrazing zorgt binnen twee jaar al voor structuur en variatie in productieve ruigtevegetaties. Soorten als Gele kwikstaart of Graspieper maar ook verschillende vlinders reageren hier positief op. Pas wel op voor overbegrazing. Met intensieve begrazing voorkomt je nog steeds niet dat er opslag van houtige gewassen ontstaat. Wel verdwijnt daarmee veel structuur die juist nodig is in het voorjaar. 5. In tegenstelling tot wat het woord ‘Tijdelijk’ doet veronderstellen, is de natuurwinst van Tijdelijke Natuur verre van tijdelijk. Om weerstand te voorkomen en draagvlak te creëren voor een nieuw initiatief, is het van essentieel belang dit helder te communiceren (zowel naar de grondeigenaren als naar de omwonenden en gebruikers).


- 20 -

5 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7. 8.

Literatuur

Zekhuis, Mark en Van der Weele, Jacob. Broedvogels van braakliggende Bedrijventerreinen, Vogels van Overijssel, 2011. Van Dijk A.J. & Boele A. 2011. Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Jeurink, N. 2013. De natuurwaarde van Eeserwold. TAUW. Vliegenthart, A. (2012); Kwaliteit van tijdelijke natuur in de haven van Amsterdam. Rapport VS2012.022, De Vlinderstichting, Wageningen Persoonlijk commentaar A.J. van Dijk, 2013. Persoonlijk commentaar M. Zekhuis, 2013. Persoonlijk commentaar 2013. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Waarneming.nl, 2013. www.waarneming.nl

Dankwoord Deze rapportage is mede te danken aan de persoonlijke inzet van Jacob van der Weele, Fleur de Graaff, Niels Jeurink, Marcel Grit, Nico Beun, Eibert Jongsma, Johan Niphuis, Gerard Spit, Arend van Dijk en Edwin Brouwer.


- 21 -

Bijlage 1

Totaal broedvogels 2011-2013

Soort

totaal 2011


Zandafgraving 2013

2011

Tijdelijke natuur

2013

2011

2013

Dodaars

0

1

0

0

0

1

Fuut

9

9

7

5

2

4

Knobbelzwaan

2

2

2

2

0

0

Grauwe Gans

4

34

4

30

0

4

Nijlgans

0

3

0

3

0

0

Bergeend

0

1

0

0

0

1

Krakeend

1

8

1

7

0

1

Wilde Eend

16

53

4

22

12

31

Slobeend

0

4

0

1

3

3

Tafeleend

0

1

0

1

0

0

Kuifeend

3

14

2

8

1

6

Kwartel

0

1

0

0

0

1

Waterral

0

1

0

0

0

1

Waterhoen

1

4

1

4

0

0

Meerkoet

15

27

9

17

6

10

Scholekster

5

3

0

0

5

3

Kleine Plevier

3

2

1

0

2

2

Kievit

19

11

1

0

18

11

Watersnip - RL

2

2

0

0

2

2

Grutto - RL

0

1

0

0

0

1

Wulp

1

2

0

0

1

2

Tureluur - RL

5

3

0

0

5

3

Holenduif

2

5

1

2

1

3

Houtduif

3

6

1

0

2

6

Koekoek

1

2

1

1

0

1

Veldleeuwerik - RL

1

1

0

0

1

1

Oeverzwaluw

190

186

190

186

0

0

Graspieper - RL

3

12

1

1

2

11

Gele Kwikstaart - RL

21

17

2

3

19

14

Witte Kwikstaart

3

11

0

3

3

8

- 22 -


Winterkoning

0

1

0

0

0

1

Blauwborst

14

17

5

6

9

11

Roodborsttapuit

2

8

2

3

0

5

Merel

7

21

3

7

4

14

Zanglijster

1

2

0

1

1

1

Sprinkhaanzanger

1

8

0

1

1

7

Rietzanger

3

8

1

2

2

6

Bosrietzanger

22

49

11

17

11

32

Kleine Karekiet

22

48

16

21

6

27

Grasmus

21

38

10

8

11

30

Tuinfluiter

3

6

2

1

1

5

Zwartkop

6

10

2

1

4

9

Tjiftjaf

12

10

7

0

5

10

Fitis

8

15

7

12

1

3

Koolmees

4

4

0

0

4

4

Zwarte Kraai

1

5

1

2

0

3

Spreeuw

0

1

0

0

0

1

Vink

3

14

3

3

0

11

Groenling

2

4

1

1

1

3

Putter

5

7

2

3

3

4

Kneu - RL

4

12

1

3

3

9

Geelgors

8

6

2

0

6

6

Rietgors

30

55

10

11

20

44

Torenvalk

1

0

0

0

1

0

Heggenmus

2

0

1

0

1

0

Kauw

1

0

1

0

0

0

Totaal

493

776

316

399

180

377

- 23 -

Bijlage 2

Soortgroep

Totaallijst fauna 2013

Soort

Soortgroep

Soort

Dagvlinders

Icarusblauwtje

Sprinkhanen

Snortikker

Dagvlinders

Oranje luzernevlinder

Sprinkhanen

Kustsprinkhaan

Dagvlinders

Klein koolwitje

Sprinkhanen

Ratelaar

Dagvlinders

Atalanta

Sprinkhanen

Bruine sprinkhaan

Dagvlinders

Distelvlinder

Sprinkhanen

Wekkertje

Dagvlinders

Dagpauwoog

Sprinkhanen

Grote groene sabelsprinkhaan

Dagvlinders

Kleine vos

Sprinkhanen

Gewoon spitskopje

Dagvlinders

Klein geaderd witje

Sprinkhanen

Knopsprietje

Dagvlinders

Gamma uil

Amfibieën

Poelkikker

Dagvlinders

Hooibeestje

Amfibieën

Bruine kikker

Dagvlinders

Zwartsprietdikkopje

Amfibieën

Meerkikker

Dagvlinders

Kleine vuurvlinder

Amfibieën

Bastaardkikker

Dagvlinders

Groot dikkopje

Zoogdieren

Ree

Libellen

Watersnuffel

Zoogdieren

Libellen

Gewone pantserjuffer

Zoogdieren

Woelmuis

Libellen

Lantaarntje

Zoogdieren

Konijn

Libellen

Gewone oeverlibel

Zoogdieren

Haas

Libellen

Noordse winterjuffer

Zoogdieren

Vos

Libellen

Azuurwaterjuffer

Zoogdieren

Meervleermuis

Libellen

Platbuik

Zoogdieren

Bruine rat

Libellen

Blauwe

Zoogdieren

Mol

Zoogdieren

Egel

Zoogdieren

Steenmarter

Otter

breedscheenjuffer Sprinkhanen


Krasser

- 24 -

Bijlage 3

Wetenschappelijke naam


Totaallijst flora 2013



Achillea millefolium

Carex paniculata

Festuca arundinacea

Achillea ptarmica

Carex pseudocyperus

Festuca pratensis

Agrostis capillaries

Carex riparia

Festuca rubra

Agrostis stolonifera

Carex rostrata

Filipendula ulmaria

Aira caryophyllea

Centaurea jacea

Galeopsis bifida

Alisma plantago-aquatica

Cerastium fontanum subsp. vulgare

Galeopsis bifida + G. tetrahit

Alnus glutinosa

Cerastium glomeratum

Galeopsis tetrahit

Alopecurus geniculatus

Cerastium semidecandrum

Galium aparine

Alopecurus pratensis

Ceratophyllum demersum

Galium palustre

Angelica sylvestris

Chenopodium album

Galium uliginosum

Anthoxanthum odoratum

Cirsium arvense

Glechoma hederacea

Anthriscus sylvestris

Cirsium palustre

Glyceria fluitans

Arenaria serpyllifolia

Cirsium vulgare

Glyceria maxima

Artemisia vulgaris

Convolvulus sepium

Gnaphalium uliginosum

Bellis perennis

Conyza canadensis

Hieracium aurantiacum

Berula erecta

Cornus sanguine

Hieracium pilosella

Betula pendula

Corylus avellana

Holcus lanatus

Bidens cernua

Crepis biennis

Holcus mollis

Bidens frondosa

Crepis capillaries

Hottonia palustris

Bidens tripartite

Dactylis glomerata

Hydrocharis morsus-ranae

Brassica napus

Deschampsia cespitosa

Hypericum tetrapterum

Brassica rapa

Eleocharis palustris

Hypochaeris radicata

Bromus hordeaceus

Elodea nuttallii

Iris pseudacorus

Calamagrostis canescens

Elytrigia repens

Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris

Callitriche

Epilobium hirsutum

Juncus acutiflorus

Caltha palustris subsp. palustris

Epilobium parviflorum

Juncus articulates

Capsella bursa-pastoris

Epilobium tetragonum

Juncus conglomeratus

Cardamine hirsute

Equisetum arvense

Juncus effuses

Cardamine pratensis

Equisetum palustre

Lamium album

Carduus crispus

Erigeron annuus

Lapsana communis

Carex acuta

Eriophorum angustifolium

Lemna minor

Carex hirta

Eupatorium cannabinum

Leontodon autumnalis

Carex ovalis

Fallopia convolvulus

Leontodon saxatilis

- 25 -





Leucanthemum vulgare

Polygonum aviculare

Sonchus arvensis

Linaria vulgaris

Populus x canadensis

Sonchus asper

Lolium multiflorum

Potamogeton natans

Sonchus oleraceus

Lolium perenne

Potamogeton pusillus + P. berchtoldii

Sorbus aucuparia

Lotus corniculatus var. corniculatus

Potentilla anserina

Sparganium emersum

Lotus pedunculatus

Prunus spinosa

Sparganium erectum

Luzula multiflora

Quercus rubra

Spergula arvensis

Lycopus europaeus

Ranunculus acris

Stachys palustris

Lysimachia thyrsiflora

Ranunculus bulbosus

Stellaria media

Lysimachia vulgaris

Ranunculus flammula

Symphytum officinale

Lythrum salicaria

Ranunculus repens

Tanacetum vulgare

Matricaria chamomilla

Ranunculus sceleratus

Taraxacum officinale

Matricaria discoidea

Rorippa amphibian

Trifolium arvense

Medicago lupulina

Rorippa austriaca

Trifolium dubium

Medicago sativa

Rorippa palustris

Trifolium hybridum

Mentha aquatic

Rorippa sylvestris

Trifolium pratense

Mentha arvensis

Rumex acetosa

Trifolium repens

Myosotis arvensis

Rumex acetosella

Tripleurospermum maritimum

Myosotis laxa subsp. cespitosa

Rumex crispus

Tussilago farfara

Myosotis scorpioides subsp. scorpioides

Rumex hydrolapathum

Typha angustifolia

Nasturtium microphyllum

Rumex obtusifolius

Typha latifolia

Nuphar lutea

Rumex x pratensis

Urtica dioica

Persicaria amphibia

Sagina procumbens

Valeriana officinalis

Persicaria hydropiper

Salix alba

Veronica arvensis

Persicaria lapathifolia

Salix caprea

Veronica serpyllifolia

Persicaria maculosa

Salix cinerea

Viburnum opulus

Phalaris arundinacea

Salix triandra

Vicia cracca

Phleum pratense subsp. pratense

Salix viminalis

Vulpia myuros

Phragmites australis

Sambucus nigra

Picea abies

Schoenoplectus tabernaemontani

Plantago coronopus

Senecio vulgaris

Plantago lanceolata

Silene dioica

Plantago major subsp. major

Silene flos-cuculi

Poa annua

Silene latifolia subsp. alba

Poa palustris

Sinapis arvensis

Poa pratensis

Solanum dulcamara

Poa trivialis

Solidago gigantea

- 26 -

Bijlage 4


Toename broedvogels 2011-2013

- 27 -

Bijlage 5

Broedvogels van bedrijventerrein Eeserwold in 2013

“In het voorjaar van 2013 is een 51 hectare groot deel van het bedrijventerrein Eeserwold door de gekwalificeerde veldornithologen Mark Zekhuis en Arend van Dijk op alle soorten broedvogels onderzocht. Er werd gewerkt conform de normen van het landelijke, door Sovon Vogelonderzoek Nederland gecoördineerde BMP (Broedvogel Monitoring Project). De resultaten van het veldwerk zijn uitgewerkt met behulp van het door Sovon ontwikkelde automatische clusterprogramma, waarmee inmiddels een groot deel van de Nederlandse broedvogelkarteringen wordt uitgewerkt. De resultaten van de broedvogelkartering op het braakliggende deel van het bedrijventerrein zijn opmerkelijk te noemen. In totaal werden van 61 soorten broedvogels 791 territoria vastgesteld, een gemiddelde dus van 15,5 territorium per hectare. 11 van de 51 soorten staan op de Nederlandse Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare soorten. Het gaat om 7 soorten in de categorie “gevoelig” (Grutto, Tureluur, Veldleeuwerik, Graspieper, Huismus, Ringmus, Kneu), 2 in de categorie “kwetsbaar” (Slobeend, Koekoek) en een soort (Watersnip) in de categorie “bedreigd”. Een dergelijk aantal Rode Lijst soorten wordt doorgaans alleen in natuurreservaten aangetroffen. In het gros van het agrarisch gebied, zowel landelijk als regionaal, ligt het aantal Rode Lijst soorten duidelijk lager. Bij 17 van de 51 broedvogels van Eeserwold werd in 2013 een dichtheid vastgesteld die hoger dan landelijk gangbaar is. In deze categorie springen vooral een aantal kenmerkende soorten van natte ruigte als Blauwborst, Sprinkhaanzanger, Bosrietzanger en Rietgors eruit. Wel is van deze soorten bekend dat ze snel kunnen profiteren van tijdelijk geschikte omstandigheden. Daar is in Eeserwold nadrukkelijk sprake van. 12 van de 51 vastgestelde vogelsoorten zijn op landelijke schaal (tamelijk) schaars. Dit geldt voor Dodaars, Slobeend, Tafeleend, Kwartel, Waterral, Kleine Plevier, Watersnip, Oeverzwaluw, Blauwborst, Roodborsttapuit, Sprinkhaanzanger, en Geelgors. Binnen de huidige broedvogelbevolking van Eeserwold spelen twee ecologische soortgroepen een opvallende rol. De eerste bestaat uit een combinatie van kenmerkende soorten van waardevol open terrein, met weidevogels als Grutto en Wulp en pioniersoorten als Kleine Plevier. De meest waardevolle broedvogel in deze categorie is de Watersnip, een soort die in Noordwest-Overijssel en de Friese veenweiden zijn belangrijkste bolwerken kent en die al jaren in aantal afneemt. De tweede groep bestaat uit kenmerkende soorten van natte ruigtes als Blauwborst, Sprinkhaanzanger en Rietgors en echte rietvogels als Kleine karekiet. Meest opvallend zijn de hoge dichtheden waarin vertegenwoordigers van deze soortgroep voorkomen. Het huidige beheer van het gebied biedt dus nadrukkelijk kansen aan deze voor Noordwest-Overijssel zeer kenmerkende soortgroep. In combinatie met de kansen voor weideen pioniersoorten op de meer open terreindelen is derhalve sprake van een bijzondere rijkdom aan broedvogels, zoals die slechts zelden buiten natuurreservaten wordt aangetroffen.”

Jan-Willem Vergeer, SOVON Vogelonderzoek Nederland, November 2013


- 28 -

In bijbehorende tabel zijn de broedvogels beoordeeld op hun zeldzaamheid en dichtheid.

soort


N/100 ha

soort

RL

D

NL

2013

172 ha

ruigte

w

hoog

schaars

70

Dodaars

1

0,6

90

Fuut

9

5,2

1520

Knobbelzwaan

2

1,2

1610

Grauwe Gans

34

19,8

1619

Soepgans

1

0,6

1661

Grote Canadese Gans

1

0,6

1700

Nijlgans

3

1,7

1730

Bergeend

1

0,6

x

1820

Krakeend

8

4,7

x

1860

Wilde Eend

53

30,8

1869

Soepeend

1

0,6

1940

Slobeend

4

2,3

x

1980

Tafeleend

1

0,6

x

2030

Kuifeend

14

8,1

x

3700

Kwartel

1

0,6

x

x

4070

Waterral

1

0,6

x

x

4240

Waterhoen

4

2,3

4290

Meerkoet

27

15,7

4500

Scholekster

3

1,7

x

4690

Kleine Plevier

2

1,2

x

4930

Kievit

11

6,4

x

5190

Watersnip

2

1,2

x

3

5320

Grutto

1

0,6

x

1

5410

Wulp

2

1,2

x

5460

Tureluur

3

1,7

x

1

6680

Holenduif

5

2,9

6700

Houtduif

6

3,5

7240

Koekoek

2

1,2

x

2

8760

Grote Bonte Specht

1

0,6

9760

Veldleeuwerik

1

0,6

x

1

9810

Oeverzwaluw

186

108,1

x

10110

Graspieper

12

7,0

x

1

x

10171

Gele Kwikstaart

17

9,9

x

1

x

10201

Witte Kwikstaart

11

6,4

x

10660

Winterkoning

1

0,6

x

11060

Blauwborst

17

9,9

x

x

x

11390

Roodborsttapuit

8

4,7

x

x

x

11870

Merel

21

12,2

12000

Zanglijster

2

1,2

- 29 -

x

x

x 2

x x x

x x x

x

x

x

x

12360

Sprinkhaanzanger

8

4,7

x

12430

Rietzanger

8

4,7

x

12500

Bosrietzanger

49

28,5

x

x

12510

Kleine Karekiet

48

27,9

x

x

12750

Grasmus

38

22,1

x

x

12760

Tuinfluiter

6

3,5

x

12770

Zwartkop

10

5,8

x

13110

Tjiftjaf

10

5,8

13120

Fitis

15

8,7

14620

Pimpelmees

4

2,3

14640

Koolmees

4

2,3

15490

Ekster

1

0,6

15671

Zwarte Kraai

5

2,9

15820

Spreeuw

1

0,6

15910

Huismus

5

2,9

1

15980

Ringmus

1

0,6

1

16360

Vink

14

8,1

16490

Groenling

4

2,3

16530

Putter

7

4,1

16600

Kneu

12

7,0

x

18570

Geelgors

6

3,5

x

18770

Rietgors

55

32,0

x

791


- 30 -

x

x

x

x 1

x x x

15

17

12

Het succes van Tijdelijke Natuur

Recommend Documents