DENKEN & DOEN OVER BEDRIJFSSTRATEGIE, JURIDISCHE STRUCTUUR EN KRITISCHE SUCCESFACTOREN
DENKEN & DOEN ONDERNEMEN IS netwerken, communiceren en onderhandelen
ONDERNEMEN IS omgaan met externe factoren
ONDERNEMEN IS je eigen bedrijfsstrategie bepalen
ONDERNEMEN IS je bedrijfskengetallen beheersen
ONDERNEMEN IS bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur
Colofon
Inhoud
De brochure ‘Denken & Doen, over bedrijfsstrategie, juridische
Ondernemen, het zit in ons. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
structuur en kritische succesfactoren’ werd opgemaakt met steun van de Provincie West-Vlaanderen in het kader van het project ‘Duurzaam
Ondernemen is … je eigen bedrijfsstrategie bepalen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
ondernemen: optimalisatie bedrijfsjuridische organisatie van familiale
Strategie in een landbouwbedrijf: noodzakelijk en mogelijk.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
landbouwbedrijven in volle ontwikkeling’. Ondernemen is … bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur. . . . . . . . . . . . . . . 12
Met dank aan: »» alle schrijvers voor hun gewaardeerde bijdrage »» de
Juridische vorm, de structuur van het bedrijf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Meten is weten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Meten is een goede economische boekhouding voeren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
leden van het redactieteam voor hun kritische blik en bijsturingen, niet enkel
op vlak van deze brochure, maar gedurende de hele looptijd van het project: André
Ondernemen is … je bedrijfskengetallen beheersen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Calus, Mieke Calus, Greet Ghekiere, Danny Persyn, Kathleen Storme, Leen
Aan de slag met je economische boekhouding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Vandewalle en Melanie Vanstaen
Financieel inzicht in je bedrijf, enkele handvaten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Ken je bedrijf aan de hand van technische kengetallen!.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Optimaliseer de inzet van arbeid.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
»» de land- en tuinbouwers die het project mee vorm gaven door actief mee te werken aan de workshops begin 2013
»» de
land- en tuinbouwers die in alle vertrouwen bereid waren hun cijfers en
toekomstplannen aan ons bekend te maken
Ondernemen is … netwerken, communiceren en onderhandelen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Van inspiratie naar advies: voeding voor het denken en doen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Concept en realisatie: Magenta
Professioneel omgaan met … mensen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Druk: Jacobs
Goede afspraken, goede vrienden: van samenuitbatingscontract
V.U. Mia Demeulemeester, Ieperseweg 87, 8800 Rumbeke
tot familiecharter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Depotnummer: D/2013/12.975/7 Ondernemen is … omgaan met externe factoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 De getuigenissen in deze brochure zijn uit het leven gegrepen, maar omwille van
Geld verdienen met goede marktinformatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
vertrouwelijkheid zijn namen, feiten en omstandigheden hier en daar aangepast.
Je bedrijf en je bank.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Administratie een plaats geven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in enige vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 4
Conclusie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 5
Ondernemen, het zit in ons! Ondernemen. Het zit in ons, West-Vlamingen. Én het zit in jullie,
is in sneltempo veranderd: de landbouw gaat steeds meer op in een geliberaliseerde
land- en tuinbouwers. Het vormt de hoeksteen van onze economische
wereldmarkt, veel bedrijven groeien en specialiseren sterk en de milieu-impact wordt
welvaart en dus ook van onze welvaartsstaat.
een reële milieukost voor het bedrijf, die de verdere uitbouw ervan significant kan beïnvloeden. Vandaag betekent ondernemen dan ook doen én strategisch denken.
Ondernemen in land- en tuinbouw betekende in het verleden vooral veel werken. Europa was er met een kader van quota, gekoppelde inkomenssteun en exportsubsidies. Het
In deze brochure hebben we heel wat expertise rond ondernemen gebundeld. We willen
landbouwbedrijf had meerdere bedrijfstakken, waardoor een minder goed resultaat in de
jullie laten zien over welke uiteenlopende kwaliteiten een ondernemer moet beschikken.
ene tak al eens gecompenseerd werd in een andere tak.
Het beheersen van de technische en bedrijfseconomische kengetallen van het bedrijf vormt de basis. Daarnaast is bedrijfsstrategisch denken absoluut noodzakelijk. Maar
Er werden weinig vragen gesteld bij de impact van het bedrijf op de omgeving. Met veel
ook competenties op het vlak van netwerken, informatievergaring, onderhandelen, … zijn
werken en een dosis voorspoed kwam je er wel….
cruciaal.
Voor de jongste twee generaties land- en tuinbouwers geldt een heel ander verhaal. Alles We hopen dat je bij het lezen van deze brochure even zult stilstaan bij het type ondernemer dat jij zelf bent. Waar ben je nu reeds sterk in? Rond welke aspecten voel je je onzeker? In deze brochure hebben
De volgende stap is dat je je ondernemerskwaliteiten optimaliseert: vormingscentra en
we heel wat expertise
vakorganisaties organiseren tal van opleidingen rond ondernemen en bedrijfsmanagement.
rond ondernemen
Wedden dat er iets bij zit dat jou bijzonder interesseert?
gebundeld. We willen jullie laten zien over welke
Investéér in je ondernemerstalent!
uiteenlopende kwaliteiten
6
een ondernemer moet
Bart Naeyaert
beschikken.
Gedeputeerde landbouw provincie West-Vlaanderen
7
Ondernemen is … je eigen bedrijfsstrategie bepalen
Strategie heeft te maken met de doeltreffendheid van het bedrijf: je moet eerst bepalen wat de juiste zaken zijn die je landbouwbedrijf moet doen. Vervolgens moeten die juiste zaken zo juist mogelijk worden gedaan. Als je vooraf die juiste zaken niet vastlegt, dreigt je bedrijf in de efficiëntie-val verstrikt te geraken: je werkt op de meest efficiënte manier, maar de dingen die je doet zijn eigenlijk overbodig. De antwoorden op de wat-, wie- en waarom-vragen worden gebundeld in één tot twee
STRATEGIE IN EEN LANDBOUWBEDRIJF:
krachtige slagzinnen, die goed te onthouden zijn. Zij vormen de strategische bedrijfsmissie.
NOODZAKELIJK EN MOGELIJK Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap,
Op een bedrijf moet je eerst bepalen wat de juiste zaken zijn, en
KU Leuven (campus Brussel)
dan pas die zaken op de juiste manier doen.
Strategie. Het lijkt een zwaar beladen begrip, dat bij ondernemers soms een dubbel
Waarom een bedrijfsstrategie?
gevoel teweegbrengt. Enerzijds denken ondernemers dat strategie veeleer iets is voor grote ondernemingen. Maar anderzijds maken ze wel zelf geregeld gebruik van dat
Een landbouwonderneming met een eigen strategie geeft een sterk signaal: dit is waar
begrip. Vaak plakken ze er dan nog een ander woord voor: verkoopstrategie, financiële
ik voor sta, en daarom kunt u met mij zaken doen. Een bedrijf dat maar een vaag idee
strategie, productiestrategie, …
heeft van wat het eigenlijk wil bereiken, is voor potentiële afnemers of klanten veel minder
In de landbouw lijkt strategie een ver-van-mijn-bed-show. Heeft een landbouwbedrijf
aantrekkelijk.
echt een strategie nodig? Levert dat geld op? Landbouwers zijn vaak prijsnemers, en produceren is de hoofdzaak: een strategie kan daar toch weinig aan veranderen? Dat klopt
Verder vormt een duidelijk afgebakende strategie een
slechts gedeeltelijk. Want hoewel een landbouwbedrijf vaak geen doorsnee kmo is, bieden
algemeen kader voor het nemen van beslissingen. Een
een aantal ondernemingsprincipes zeker een meerwaarde voor de landbouwsector.
landbouwbedrijf met een strategie gaat voor acties of beslissingen die passen binnen de strategie, en verwijst
Wat is een bedrijfsstrategie?
zaken die de strategie ondermijnen resoluut naar de prullenmand. Dankzij de strategie kan de tijd makkelijker
Een bedrijfsstrategie moet een antwoord geven op drie eenvoudige maar essentiële vragen:
aan belangrijke zaken besteed worden. Tot slot getuigt het
»» (1) wat doen wij als bedrijf?
uitzetten van een strategische koers van een gezonde dosis
»» (2) voor wie doen wij dat?
leiderschap. Een goede bedrijfsleider moet een strategie
»» (3) waarom doen wij dat voor die groep?
kunnen formuleren en communiceren, en daarmee resultaten behalen. En dat wisten ze al in de Oudheid,
8
Een landbouwbedrijf dat een duidelijk antwoord kan geven op die drie vragen, weet waar
zoals blijkt uit de wijze woorden van de Romeinse schrijver
het naartoe wil. Strategie gaat dus niet over de beste of de grootste zijn, maar over werken
Seneca: ‘Je geniet maar van een gunstige wind als je weet
met een welomschreven doelstelling.
waar je naartoe gaat.’ 9
Hoe een ware bedrijfsstrategie formuleren?
Ten derde moet het landbouwbedrijf dat de strategie wil uitvoeren, gebruik maken van
Je eigen bedrijfsstrategie kun je uitstippelen aan de hand van de volgende vijf bouwstenen:
het klavertje vier:
1
De strategie van het landbouwbedrijf moet geënt zijn op de waarden van de
1
bedrijfsfamilie. De waarden kunnen in de strategische missie worden opgenomen.
2
De stakeholders – medewerkers, afnemers, leveranciers, … – kunnen een
passen in de strategie.
2
interessante bron van informatie zijn voor het formuleren van je strategie. Doordat zij jouw landbouwonderneming en jouw concurrenten kennen, kunnen zij wellicht
Een oude wijsheid leert ons dat wie niet weet waar hij vandaan komt, ook niet weet waar hij heen gaat. Daarom is het voor het opstellen van je bedrijfsstrategie zeer
Draag een duidelijke en samenhangende boodschap uit: je moet zelf écht in je strategie geloven.
3
aangeven wat jouw onderneming bijzonder maakt of zou kunnen maken.
3
Handel consequent: alle bedrijfsactiviteiten moeten
Geef blijk van discipline: ga in de richting die je bepaald hebt en wijzig die niet voortdurend.
4
Werk vanuit het hart: wees gepassioneerd en zet je strategie om in daden.
waardevol om stil te staan bij de geschiedenis van je bedrijf.
4
Door de concurrentie te onderzoeken of door te vergelijken met collegalandbouwers, kan worden achterhaald waar je landbouwbedrijf het verschil maakt en kan maken.
5
In bedrijven bevindt zich meestal een rijke mijn aan gegevens, die onvoldoende ontgonnen wordt. Denken we maar aan de boekhouding die een bron van informatie is.
Een strategie wordt in heldere, duidelijke bewoordingen geschreven en omvat slechts
Ik nam het melkveebedrijf van mijn ouders over: 40 stuks melkvee en circa 25
één of enkele krachtige slagzinnen.
ha grond. Van bij het begin heb ik bewust stilgestaan bij de vraag waar ik met mijn bedrijf naartoe wil. Mijn oorspronkelijk plan was om ten volle in te zetten
Je geniet maar van een gunstige wind als je weet
op melkvee, maar dat betekent investeren in koeien, in stallen en in grond. Al
waar je naartoe gaat.
vlug ontdekte ik dat grond in onze streek niet alleen zeer duur is, maar ook relatief schaars. Een eerste grondige berekening maakte duidelijk dat dit project
Hoe de ware bedrijfsstrategie uitvoeren?
economisch niet haalbaar zou zijn. Ik besloot mijn strategie aan te passen en het
Een strategie is natuurlijk maar iets waard als ze ook uitgevoerd wordt. Daarvoor zijn drie
bedrijf te diversifiëren door het melkvee te behouden en daarnaast te investeren in
elementen van cruciaal belang:
pluimvee. Ondertussen zijn we 8 jaar verder en sta ik voor de volgende beslissing:
Ten eerste moet de strategie binnen en buiten het bedrijf worden gecommuniceerd via de
investeren in aangepaste stallen voor mijn melkvee of de melkveetak verlaten?
website, bedrijfsbrochures, enzovoort.
Een analyse van de boekhouding over verschillende jaren heen, leert me dat ik
Ten tweede moet de realisatie van de strategie voldoende worden opgevolgd. Hoe je dit
niet sterk sta met het melkvee, en dat pluimvee me beter ligt. Daarop beslis ik om
kan doen, komt verder in deze brochure aan bod.
mijn bedrijfsstrategie bij te sturen: nu ga ik resoluut voor verdere specialisatie in pluimvee; het melkvee zet ik definitief stop.
10
11
Ondernemen is … bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur
KENMERKEN Eenmanszaak
één persoon
Eenvoudig Weinig beperkingen Flexibel
Samenuitbating, maatschap of feitelijke vereniging
Geen rechtspersoonlijkheid, burgerlijke vennootschap Belasting volgens personenbelasting
JURIDISCHE VORM, DE STRUCTUUR VAN HET BEDRIJF Door Melanie Vanstaen, medewerker Landbouw & Leefomgeving, Inagro
VOORDELEN
Landbouwvennootschap (LV)
Bron: Calus, M., 2012, Basisopleiding Vennootschappen, Vives
Min. 2 vennoten Stille en beherende vennoten Startkapitaal: 6.150 euro (of 30.986,69 euro voor fiscale rechtspersoonlijkheid)
De juridische vormen in de land- en tuinbouw De keuze van de juridische vorm – éénmanszaak of vennootschap – heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering. En het omgekeerde geldt evengoed: bepaalde strategische keuzes
NADELEN Eenheid van vermogen: ook privébezittingen als onderpand (uitzondering: onbeslagbaarheid van gezinswoning)
Beperkte administratie
Alle winst van één belastingsperiode wordt zonder onderscheid belast
Weinig administratie, beperkte kosten
Leden onbeperkt aansprakelijk
Geen boekhoudkundige verplichtingen
Mogelijk probleem continuïteit (middelen behoren toe aan personen, niet aan maatschap)
Forfaitaire BTW-regeling mogelijk Aangepast aan pachtwet en VLIF Afgescheiden vermogen Boekhouding niet wettelijk verplicht
Enkel land- en tuinbouwactiviteiten Beherende vennoten blijven onbeperkt aansprakelijk
Keuze tussen personen- of vennootschapsbelasting (bij dit laatste wel min. 3 vennoten nodig) VLIF eist geen minimumpercentage aandelen verplicht eigendom van beherend vennoot
kunnen een overschakeling naar een andere juridische vorm met zich meebrengen. Er zijn talrijke juridische bedrijfsvormen mogelijk, elk met eigen voor- en nadelen. Een
Mogelijk overdracht aandelen aan derden is beperkt
beperkte greep uit het aanbod zie je op de pagina hiernaast.
Landbouwforfait mogelijk Geen pachtoverdracht nodig (wel toestemming) Premies kunnen worden belast aan 16,5% Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA)
Min. 2 vennoten (uitzondering: éénpersoons-BVBA) Startkapitaal: 18.550 euro
Beperkte overdracht van aandelen aan derden
Landbouwforfait niet mogelijk
Alle vennoten beperkt aansprakelijk
Kosten: oprichting via notariële akte, financieel plan, bedrijfsrevisor bij inbreng in natura, dubbele boekhouding, publicatie jaarrekening
Tijdelijk ook startersBVBA mogelijk, met minimumkapitaal 1 euro
Beperkingen op vlak van pachtwet Naamloze vennootschap (NV)
Grotere bedrijven Startkapitaal: 61.500 euro
Vennoten enkel aansprakelijk voor hun inbreng
Oprichtingsakte via notaris Landbouwforfait niet mogelijk Beperkingen op vlak van pachtwet Kosten: identiek als bij BVBA
12
Ingewikkelde besluitvorming
13
De gegevens in de tabel op de vorige pagina dateren uit 2013 en geven een beperkt overzicht van
Wanneer kiezen voor welke juridische vorm?
een aantal juridische structuren. Het is met andere woorden niet de bedoeling volledig te zijn. We legden deze vraag voor aan verschillende landbouwadviesbureaus. Zij kregen van ons Er zijn vier grote redenen om over te gaan tot het oprichten van een vennootschap:
» »
telkens een aantal concrete (anonieme) cases uit diverse land- en tuinbouwsectoren, met
het samenwerkingscontract. De statuten bepalen de spelregels van de
de beschikbare gegevens over de bedrijfsvoering, de boekhouding, en toekomstplannen.
samenwerking.
En wat blijkt? Verschillende adviesbureaus geven voor dezelfde case verschillende
de beperkte aansprakelijkheid. Privébezit blijft in theorie buiten schot van
– genuanceerde – antwoorden… .
eventuele schuldeisers, maar de praktijk leert dat persoonlijke borg vaak toch
» »
noodzakelijk is (bank, VLIF, …).
Dat is niet verwonderlijk, want de keuze voor deze of gene juridische vorm wordt bepaald
de continuïteit van het bedrijf. De opvolging kan geleidelijk gebeuren door
door heel wat factoren:
overdracht van aandelen.
»
Wat is de kwaliteit en volledigheid van de aangeleverde boekhoudkundige gegevens?
de fiscaliteit. Winst en verlies kunnen worden overgedragen naar volgende
»
Waarop ligt het accent bij de optimalisatie van de juridische structuur? Op
boekjaren, wat ervoor zorgt dat het inkomen minder schommelt.
teelttechnische, fiscale of op organisatorische aspecten?
» In de praktijk zien we in de land- en tuinbouw een groeiend aantal vennootschappen in
meest gunstig voor het bedrijf?
diverse vormen (LV, BVBA, ….).
»
Geniet het bedrijf veel Europese landbouwsteun?
Cijfers uit 2010 geven wel aan dat het percentage vennootschappen in Vlaanderen sterk
»
Wat is het karakter van de bedrijfsleider(s) – ligt bv. samenwerking in de aard van de
kan verschillen naargelang de specifieke sector.
persoon of niet?
»
Wat is de familiale situatie?
»
…
% VENNOOTSCHAPPEN
TOTAAL AANTAL BEDRIJVEN
Akkerbouw
8%
5.057
Tuinbouw
19%
4.818
Melkproductie
6%
3.416
de bedrijfsvoering is dermate groot, dat een goed onderbouwde keuze eigenlijk pas kan
Rundvleesproductie
5%
4.386
worden gemaakt na een grondige analyse van alle voor- en nadelen op korte en lange
SECTOR
Gemengd rundvee
5%
984
Andere graasdieren (schapen, …)
11%
1.467
Hokdieren (varkens, pluimvee)
20%
3.710
Gemengde bedrijven
6%
4.493
Totaal
11%
28.331
Bedrijven kiezen vandaag vaak om fiscale redenen voor een vennootschapsvorm. Dat is natuurlijk begrijpelijk, maar de impact van de juridische bedrijfsvorm op het bedrijf en
termijn.
Een dergelijke grondige analyse vereist enerzijds een goede boekhouding, en anderzijds een zekere basiskennis inzake bedrijfseconomische kengetallen, fiscaliteit en
De sectoren tuinbouw en intensieve veeteelt springen in het oog met respectievelijk 19% en 20% vennootschappen. Dit is niet onlogisch, gezien het feit dat zij bij uitstek te kampen hebben met schommelende inkomsten, grote kapitaalsinvesteringen en beperkte EU-premies. 14
Zijn de forfaitaire landbouwbelastingschaal en/of de forfaitaire BTW-regeling het
ondernemen. Je maakt ze het best samen met de boekhouder en de fiscaal adviseur. Ga hierbij zeker niet over één nacht ijs en investéér in je beslissing door er zelf actief mee bezig te zijn. 15
METEN IS WETEN … ‘Bij de overname heb ik duidelijke afspraken gemaakt met mijn ouders, die actief
Door Johan Struyvelt, zaakvoerder Consitra ebvba
het bedrijf mee runnen’, getuigt Johan. ‘We startten een landbouwvennootschap (LV) op met een duidelijke financiële verdeelsleutel. We spraken ook af tot welke
Kun je je voorstellen dat een team op zeiltocht gaat zonder kompas, zonder GPS, zonder
leeftijd mijn ouders mee in het bedrijf zouden blijven en zetten alles op papier.
logboek, dus zonder de noodzakelijke instrumenten voor koers- en plaatsbepaling?
Ook de prijs van de aandelen die ik mijn ouders bij overname van hun deel zal
Kun je je voorstellen dat een manager zijn bedrijf gaat leiden zonder zijn koers- en
moeten betalen, werd vastgelegd in samenspraak met mijn ouders en broers en
plaatsbepalende instrumenten? Die instrumenten, dat zijn de zogenaamde “kengetallen”
zus.’ Het proces heeft ons tijd, moeite en veel overleg gekost. Maar daar krijg ik
voor je bedrijf. De meeste van die getallen zijn te vinden in of af te leiden uit de
nu veel voor terug: ik weet precies waar ik aan toe ben en wat me wanneer te
boekhouding. Aangezien de boekhouding gebeurt volgens het in België gestandaardiseerd
wachten staat. Mijn ouders zijn gerust dat alles geregeld is en dat ook de broers
boekhoudstelsel, kunnen de kengetallen voor verschillende bedrijfstakken of bedrijven
en zus in het proces betrokken waren’.
vrij gemakkelijk met elkaar vergeleken worden.
De boekhouding levert vooral gegevens over het verleden op. Dat is nuttig, want de toekomst wordt gebouwd op de fundamenten van gisteren. Maar de boekhouding levert een erg groot aantal cijfers; eigenlijk te veel om als werkinstrument bruikbaar te zijn. Wees gerust: je hoeft zeker niet de ambitie hebben om zelf boekhouder te spelen. Maar je moet wel een betere manager willen worden. Als manager moet je leren om uit de veelheid aan cijfers de relevante gegevens te filteren, om die dan vast te leggen en op te
MET JE BOEKHOUDCIJFERS AAN DE SLAG
volgen. Dat zijn de kengetallen van je bedrijf, die je nodig hebt om “koers en plaats” te kunnen bepalen.
Bij de bepaling van de strategie staat de kennis van je bedrijf centraal. De vraag is echter:
Jouw keuzes (strategie, doelstellingen, inspanningen) zullen bepalend zijn voor de keuze
hoe goed ken je je eigen bedrijf? Je kan waarschijnlijk meteen antwoorden op de vraag
van de kengetallen die je zullen helpen het bedrijf te sturen. Een planmatige aanpak,
hoeveel hectare grond je bezit, of hoeveel dieren je bedrijf telt. Maar hoe goed ken je
gestoeld op duidelijke strategie en gedragen door de cijfers, is geen garantie op succes,
de boekhouding? Wordt er trouwens wel een boekhouding bijgehouden op het bedrijf?
maar zal zeker de slaagkansen verbeteren.
Cijfers van de Afdeling Monitoring en Studie (2012) leren dat 42% van de bedrijven geen boekhouding bijhoudt. De overige 58% geeft aan een boekhouding te hebben, maar is
METEN IS EEN GOEDE ECONOMISCHE BOEKHOUDING VOEREN
die dan ook bruikbaar binnen het bedrijf? Tijdens onze oefening met de adviesbureaus
Door Danny Persyn, ingenieur Structuur & Investeringen West-Vlaanderen
rond keuze van de juridische bedrijfsvorm stelden we – tot onze verrassing – vast
16
dat de boekhouding bij de meeste cases onvoldoende uitgebouwd was: het was niet
In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het bijhouden van een bedrijfseconomische
mogelijik om er de juiste bedrijfseconomische kengetallen uit af te leiden. De kennis
boekhouding sterk gepromoot door het Ministerie van Landbouw. Het voeren van een
over die bedrijfseconomische kengetallen vormt echter dé basis voor een gezonde en
bedrijfseconomische boekhouding werd zelfs een voorwaarde om toegang te krijgen tot
toekomstgerichte bedrijfsstrategie…
steun uit het LIF (Landbouwinvesteringsfonds, later het VLIF). Op die manier wilde de 17
overheid de land- en tuinbouwers helpen om een cijfermatig inzicht te krijgen in hun bedrijf.
De bedrijfseconomische boekhouding is een krachtig instrument dat een duidelijk beeld geeft van de rendabiliteit van je bedrijf en – belangrijker nog – van de verschillende bedrijfstakken. Daarvoor noteer je per bedrijfstak zowel technische als financiële gegevens. Op basis daarvan kun je voor elke tak afzonderlijk het resultaat berekenen (arbeidsinkomen, winst…), om dan uiteindelijk te komen tot het financieel resultaat van je bedrijf als geheel. Die resultaten en hun evolutie in de loop der jaren kun je gebruiken als leidraad bij belangrijke beslissingen. Je weet in één oogopslag welke bedrijfstakken minder rendabel zijn, en kunt die proberen bij te sturen of eventueel afstoten.
Je hebt zeker ook al de term ‘VLIF-boekhouding’ gehoord. Dat is eigenlijk niets anders dan een klassieke bedrijfseconomische boekhouding zoals hierboven omschreven. Maar
De laatste decennia evolueren veel bedrijven naar een sterke specialisatie. Vaak blijft
de beslissing van de overheid om VLIF-steun te koppelen aan een dergelijke boekhouding,
slechts één bedrijfstak over, of een paar takken waarbij één overheerst. Dergelijke
heeft ertoe geleid dat boekhoudingen soms alleen om die reden bijgehouden worden. In
bedrijven houden veelal al een foktechnische boekhouding bij. Daar komt in veel
de praktijk betekent dat vaak een boekhouding zonder ziel: onnauwkeurig of beperkt tot
gevallen nog een fiscale of vennootschapsboekhouding bij. Alhoewel die verschillende
het absolute minimum. Daar kun je je als bedrijfsleider niet op baseren voor belangrijke
boekhoudingen over hetzelfde bedrijf gaan, hebben ze een verschillende doelstelling. Een
beslissingen. En ook banken eisen beter cijfermateriaal voor ze met een krediet over de
bedrijfseconomische boekhouding heeft in zijn geheel uiteraard een grote meerwaarde,
brug komen... Landbouwers die op die manier werken, maken het zichzelf dus moeilijk!
maar overlapt voor bepaalde deelaspecten vaak met andere boekhoudingen. Daarom heeft de overheid beslist dat voor VLIF-dossiers ingediend na 6/9/2010 ook een fiscale
Het belangrijkste aan een goede boekhouding? De input van financiële en technische cijfers!
boekhouding voldoet.
Hoe nauwkeuriger de informatie, hoe beter de boekhouder die kan verwerken. Eenmaal het resultaat er is, kun je samen met de boekhouder op zoek naar zwakkere punten in de
Je beslist uiteraard zelf wat je bijhoudt en welke instrumenten je hanteert voor je
bedrijfsvoering en mogelijke verbetervoorstellen. Volg je als bedrijfsleider je boekhouding
bedrijfsvoering. Er zijn bedrijfsleiders die naast een fiscale boekhouding nog steeds een
op die manier op, dan ken je de kostprijs per eenheid (dier, oppervlakte van een teelt,
gedetailleerde bedrijfseconomische boekhouding bijhouden. Zij weten duidelijk waarom.
plant, liter melk….) zo uit het hoofd. Je kunt de impact van nieuwe investeringen op het resultaat van een bepaalde bedrijfstak in een paar uur berekenen – en dat zal de bank zeker
Hoe dan ook: registratie van je gegevens is een noodzaak voor het voortbestaan van je bedrijf.
weten te appreciëren bij het beoordelen van een aanvraag voor een lening.
18
19
Ondernemen is … je bedrijfskengetallen beheersen
Bij een dubbele boekhouding worden ook de rekeninguittreksels verwerkt, waardoor je met zekerheid weet welke leveranciers nog betaald moeten worden, en welke afnemers je nog geld schuldig zijn. Dat laatste kan in de praktijk bijzonder nuttig zijn: sommige afnemers hebben immers een neus voor ondernemers die hier wat minder toezicht op houden, en maken daar dankbaar gebruik van...
AAN DE SLAG MET JE ECONOMISCHE BOEKHOUDING!
FINANCIEEL INZICHT IN JE BEDRIJF, ENKELE HANDVATEN
Door Steven Vynckier, medewerker boekhouding, Inagro
Door Mieke Calus, lector Vives
Waarom een boekhouding?
Het is niet altijd eenvoudig om je weg te vinden in het doolhof van cijfers van een
Als ondernemer moet je voortdurend beslissingen nemen over de toekomst van je bedrijf.
bedrijfseconomische of fiscale boekhouding. Wat zeggen de cijfers over jouw bedrijf? Doe
Financieel inzicht is hierbij een noodzaak. Bij kleine bedrijven kan je nog in beperkte mate
je het goed of sta je op de rand van een afgrond? Bespreek daarom tijdig je cijfers met je
voortgaan op schattingen, maar grote bedrijven hebben goed onderbouwde cijfers nodig.
boekhouder, en vergelijk je cijfers ook met die van met collega’s uit dezelfde sector.
Hoe groter het bedrijf, des te belangrijker zijn de cijfers. Bij het analyseren van een boekhouding wordt er vaak met begrippen gegoocheld. We Een boekhouding geeft inzicht in de financiële en economische situatie van je bedrijf.
sommen hieronder een aantal belangrijke begrippen op, die je wat houvast zullen geven
Handig voor jezelf, maar ook voor derden. Banken bijvoorbeeld, die op basis van de
bij het interpreteren van je boekhouding:
rendabiliteit van je bedrijf zullen beslissen hoeveel je kunt lenen.
» Wat haal je uit de boekhouding ? Een goede boekhouding helpt je om snel en gemakkelijk éénzelfde kostensoort
Omzet: de som van alle opbrengsten binnen je bedrijf. Hier wordt nog geen rekening gehouden met kosten. De omzet geeft een idee van de omvang van een bedrijf.
»
Vaste kosten: alle kosten die constant blijven zolang het bedrijf binnen een bepaalde
(bijvoorbeeld alle meststofleveringen) terug te vinden. Je bepaalt vlot het totaal per
productiecapaciteit blijft. Deze kosten zijn er ook nog als er geen productie is. Denk
verkoop- of aankoopactiviteit, je vindt meteen alle aankopen en verkopen bij een bepaalde
maar aan lonen, afschrijvingen, onderhoud van gebouwen en machines. Het fictief
leverancier of klant terug, enzovoort.
loon van de zelfstandige wordt niet meegerekend bij de vaste kosten.
»
Variabele kosten: de kosten die rechtstreeks in verband staan met je productie:
Het is interessant om maandelijks of per kwartaal enkele cijfers te bekijken. Stijgt de
produceer je meer (of minder) dan zullen deze kosten stijgen (of dalen). Voorbeelden
voederkost niet te veel in vergelijking met de vorige periode? Hoeveel werd dit jaar al
hiervan zijn zaaigoed, meststoffen, ruw- en krachtvoeder, dierenarts, enzovoort.
uitgegeven aan onderhoud en herstellingen? Wanneer een kost plots veel hoger ligt dan
»
Familiaal arbeidsinkomen: de vergoeding van de arbeid en het ondernemerschap
verwacht, kun je meteen zoeken naar de oorzaak en een oplossing. Het is ook mogelijk om
van het gezin. Dit wordt gebruikt als basis voor de berekening van sociale
aan de hand van de boekhouding te bepalen op welke kosten het volgende jaar bespaard
zekerheid en personenbelasting. Vaak wordt dit uitgedrukt per familiale
kan worden.
arbeidskracht, wat het mogelijk maakt om te vergelijken met andere bedrijven. Familiaal arbeidsinkomen = Omzet – variabele kosten – vaste kosten
20
21
»» Cashflow: het bedrag dat je bedrijf werkelijk heeft verdiend, of ook de som van de winst en de afschrijvingen. Hier wordt in principe geen rekening gehouden met
van bieten, sorteringsklassen van groenten of fruit, karkas- en melkkwaliteit). De prijs die je krijgt voor je product is meestal afhankelijk van zowel hoeveelheid als kwaliteit.
aflossingen. Voor cashflow die wel rekening houdt met aflossingen, bestaat de term De waarde van de technische kengetallen bepaalt of we spreken van een uitstekende, goede,
‘vrije cashflow’.
Een voorbeeldje: winst na belastingen 33.000euro
afschrijvingen: 92.000 euro
minder goede of slechte bedrijfsvoering. Er is een vrij sterke relatie tussen technische kengetallen enerzijds, en economische bedrijfsresultaten en rendabiliteit anderzijds.
aflossingen van leningen: 86.000 euro
Cashflow = 33.000 euro + 92.000 euro = 125.000 euro
Het interpreteren van de kengetallen is evenwel een complexe taak: de productie-
Vrije cashflow = 125.000 euro – 86.000 euro = 39.000 euro
omstandigheden spelen een belangrijke rol, net als de managementscapaciteiten en
»» Solvabiliteit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op lange
de deskundigheid van de bedrijfsleider. Daarnaast is een grondige kennis van de sector
termijn terug te betalen.
en de evoluties onontbeerlijk. Neem bijvoorbeeld de genetische vooruitgang: dertig jaar
Solvabiliteit = eigen vermogen / totaal vermogen
geleden bedroeg het aantal biggen per zeug vijftien per jaar, terwijl dat vandaag de dag
»» Liquiditeit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op korte termijn te betalen.
op de betere bedrijven bijna dubbel zoveel is. Ook evoluties op korte termijn verdienen de nodige aandacht.
Liquiditeit in ruime zin = Vlottende activa / Schulden op korte termijn • Vlottende activa zijn werkmiddelen die bedoeld zijn om weer in geld omgezet te
Als ondernemer moet je bovendien beseffen dat er in functie van je bedrijfsoriëntatie een
worden of die al ter beschikking staan van de onderneming (handelsgoederen,
negatieve wisselwerking kan zijn tussen de kengetallen. Zo zijn vruchtbaarheid en goede
vorderingen op klanten, bankrekening, geld in kas).
bevleesdheid bij veetypes soms negatief gecorreleerd. In de plantenteelt kan kiezen voor kwaliteit dan weer neerkomen op een mindere opbrengst per ha, zoals bij baktarwe
Let wel: dit lijstje is verre van volledig. Het is dus best mogelijk dat er bij de analyse van
versus voedertarwe. Als bedrijfsleider moet je dan keuzes maken.
jouw bedrijfsboekhouding nog andere termen voorkomen. Ken of begrijp je die termen niet, aarzel dan niet om uitleg te vragen. Je kunt slechts ondernemen met kennis van
Een kengetal is niet absoluut, maar moet binnen een bepaald bedrijfssysteem beoordeeld
zaken als je weet waarover het gaat!
worden. Zo zal een biologisch bedrijf minder kg per ha aardappelen oogsten, maar de verkoopprijs per kg ligt voor die aardappelen meestal wel een stuk hoger dan voor de
KEN JE BEDRIJF AAN DE HAND VAN TECHNISCHE KENGETALLEN!
klassiek geteelde aardappelen.
Door André Calus, ere-directeur Inagro Besluit: Als bedrijfsleider moet je jouw situatie binnen het productiegebeuren goed
22
Op een land- of tuinbouwbedrijf heb je naast boekhoudkundige kengetallen ook technische
kunnen inschatten. Je moet weten waar je staat in vergelijking met het gemiddelde van
kengetallen. De boekhoudkundige kengetallen leren je hoe je bedrijf er op economisch
soortgelijke bedrijven en streven naar de top van de groep. Dat kan alleen door technische
vlak voor staat, terwijl de technische kengetallen vooral de productiviteit beschrijven.
kengetallen te analyseren en te vergelijken. Als je bedrijf afwijkt, is de vraag: waarom?
De technische kengetallen zijn niet alleen kwantitatief (opbrengst in kg/ha, aantal liter melk
Een uitgebreide analyse van je situatie, eventueel bijgestaan door een deskundige, is dan
per koe, groei per dag, aantal eieren per jaar), maar evenzeer kwalitatief (suikergehalte
zeker aangewezen. 23
OPTIMALISEER DE INZET VAN ARBEID Reeds meer dan 10 jaar biedt Inagro bedrijfsadvisering in de melkveehouderij
Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro
aan. Meer dan 100 melkveehouders zijn intussen lid van de bedrijfsadvisering. Naast adviesverlening rond ruwvoederwinning, rantsoenberekening, jongvee-
Een mens heeft maar twee handen, en een dag telt maar vierentwintig uur. In de praktijk
opfok en dergelijke, gaat er zeer veel aandacht naar de berekening van de
stellen we vast dat toekomstgerichte bedrijven in volle groei uiteindelijk vaak stuiten op
technische kengetallen van de bedrijven. Dat omvat ook cijfers op het vlak
het plafond van de beschikbaarheid van arbeid op het bedrijf. Dat plafond kan op twee
van krachtvoerverbruik, dierenartskosten als maat voor de gezondheid van de
manieren doorbroken worden: investeren om efficiënter te werken en/of aantrekken van
veestapel, enzovoort.
vreemde arbeid.
Hoewel het een inspanning vraagt van de deelnemers om de gevraagde informatie aan te leveren, zijn de kengetallen die ze terugkrijgen voor de
Investeren om efficiënter te werken kan reeds op een heel bescheiden niveau: nog
meesten onder hen een nuttig instrument: ze zien hun bedrijf evolueren
te vaak zien we een werkorganisatie die gebaseerd is op gewoonte of die streeft naar
in de tijd én kunnen zich situeren binnen de ‘grote groep’. Voor de adviseurs
het maximum, terwijl dit zeker niet altijd strookt met het economisch optimum, wel
hebben de kengetallen een knipperlichtfunctie: ze kunnen helpen om eventuele
integendeel. Maar elke investering, hoe klein of groot die ook is, moet ter dege worden
onderliggende bedrijfstechnische problemen op te sporen.
doorgerekend naar terugverdientijd.
Meer weten over kengetallen in de veehouderij?
Ondernemen is dus ook: van op een afstand kritisch naar je eigen
»
brochures
‘Bedrijfsvoering
melkvee:
evaluatie
en
optimalisatie’
en
werkorganisatie kijken en je afvragen wat er beter kan.
‘Efficiënt gebruik kengetallen melkvee voor optimalisatie bedrijfsvoering’
»
24
www.inagro.be →Publicaties → Brochures → Veeteelt
‘Bedrijfsblindheid’ maakt deze oefening vaak moeilijker dan op het
brochure ‘Economische en technische kengetallen in het moderne varkensbedrijf’
eerste gezicht lijkt. Extern advies of uitwisseling van informatie met
www.diereninformatie.be
collega’s zijn vaak waardevolle hulpmiddelen.
25
Landbouwers Paul en Sonja baten reeds 20 jaar een melkveebedrijf uit. Door de jaren heen hebben ze zich gespecialiseerd in hoogproductief melkvee. Paul doet er alles aan om het comfort van de melkkoeien optimaal te houden om de langleefbaarheid van de melkveestapel hoog te houden. Zo mogen de
Ondernemen is … netwerken, communiceren en onderhandelen
pasgekalfde koeien nog twee weken terug naar de strobox in de naastliggende stal. Paul is van mening dat die maatregel belangrijk is voor de rendabiliteit van
VAN INSPIRATIE NAAR ADVIES:
zijn bedrijf.
VOEDING VOOR HET DENKEN EN DOEN Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro
Na een grondige analyse van hun bedrijf merken Paul en Sonja dat ze verhoudingsgewijs veel tijd in de koeien investeren. Onder andere het naar
Stel je eens voor: de laatste tien jaar heb je doorgebracht op je bedrijf, zonder contact
de naastliggende stal brengen van pasgekalfde koeien en zorgkoeien is een
te hebben met iemand van de buitenwereld. Zou je dan dezelfde beslissingen genomen
tijdrovende bezigheid. Ook voor het bekappen van de poten van de koeien moeten
hebben als nu?
ze steeds met twee zijn. Denk nu even aan alle beslissingen die je de laatste tien jaar nam. Zijn er dingen die je Paul en Sonja gingen te rade bij een aantal externe adviseurs en verbouwden
anders of eerder had gedaan, als je bepaalde informatie of advies eerder of anders had
uiteindelijk een hoek van hun bestaande stal. Met een strobox en vaste kapbox
gekregen? Welke gevolgen zou dat gehad hebben voor je bedrijf?
kunnen koeien gemakkelijk geselecteerd worden zonder dat dit veel tijd vraagt. Deze goedkope verandering zorgt ervoor dat ze per dag een half uur
Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het bedrijf aangewaaid: je moet rond
tijd winnen.
je bedrijf een netwerk van contacten weven bij wie je voor die zaken terecht kunt. Als bedrijfsleider moet je het ook aandurven om dat netwerk bij vragen actief aan te spreken.
Kris heeft een middelgroot varkens-akkerbouwbedrijf en doet alle veldwerk zelf met het materiaal dat hij overnam van zijn ouders. De tractor van 90 pk voldoet
Maar laat je ook en vooral inspireren!
nog prima maar ploegen met de drieschaar kost eigenlijk veel te veel tijd. Als hij echter investeert in een grotere ploeg, moet er ook een grotere tractor komen.
De overheid, de praktijkcentra, de vakorganisaties en private adviesdiensten organiseren
Die tractor is niet nodig voor het andere werk en zou dus slechts beperkt nuttig
tal van info- en netwerkmomenten over de meest uiteenlopende
zijn. Maar anderzijds heeft iedereen in de buurt inmiddels een grote tractor...
onderwerpen. Twee feiten springen daarbij in het oog:
»
een fractie van de land- en tuinbouwers aanwezig
Als Kris aan het rekenen gaat, wordt snel duidelijk dat hij niet moet mechaniseren om sneller te kunnen werken, maar dat hij de loonwerker meer moet inschakelen. Het is gewoon veel te duur om materiaal het grootste stuk van
ook op de meest succesvolle evenementen is maar
»
eigenlijk kom je altijd dezelfde mensen tegen …
het jaar stil te laten staan in de loods. 26
27
Waarom naar een evenement gaan als alles in de vaktijdschriften en op het internet staat?
PROFESSIONEEL OMGAAN MET … MENSEN!
Omdat artikels in tijdschriften en op het internet gewoon niet kunnen tippen aan zo’n
Door Ronny Van Baelen, zaakvoerder Yamas Communicatie bvba
evenement! Het ontmoeten van gelijkgestemde, zoekende en ondernemende collega’s is erg inspirerend voor je eigen bedrijfsvoering. Je ontmoet er ook talloze specialisten, adviseurs, en
De hele dag door zijn we aangewezen op communiceren met mensen: is het niet met een
anderen, die voor jouw bedrijf een specifieke toegevoegde waarde kunnen betekenen.
leverancier of een afnemer, dan wel met de bankadviseur, een controleur, de dierenarts, een vertegenwoordiger, onze ouders, een medewerker of onze partner… Allemaal mensen met
Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het
hun eigen waarden, normen, karakter en gevoeligheden.
bedrijf aangewaaid! Vandaar dat zo belangrijk is dat een Misschien een korte oefening om dat duidelijk te maken. Neem eens pen en papier, en
bedrijfsleider
maak een lijstje:
menselijke verschillen. Hoe beter hij die
kan
inspelen
op
die
»
Wie kan je bellen met een technische, financiële of organisatorische vraag?
sociale vaardigheid beheerst, hoe beter zijn
»
Wanneer maak je tijd vrij om collega’s en adviseurs op info- en netwerkmomenten te
resultaten zullen zijn. Je zou verwachten
ontmoeten?
dat in onze op communicatie gerichte maatschappij alle communicatie van een
Is je lijstje kort? Dan is er werk aan de winkel!
leien dakje loopt, maar niets is minder waar: communiceren is een vaardigheid die je moet leren en waar je constant mee bezig moet zijn. Is je afnemer bijvoorbeeld van het dominante type en to the point, dan is het belangrijk dat je dit weet en kiest voor een
Van advies naar adviesraad…
directe manier van communiceren. Doe je dat niet, dan zal deze afnemer je als vervelend en onprofessioneel ervaren, en is de kans dat je succesvol zaken zult doen erg klein.
In land- en tuinbouw nog relatief onbekend maar in de kmo-wereld al enigszins ingeburgerd: een adviesraad. Dat houdt in dat je je als bedrijfsleider laat
Actief luisteren en correct communiceren
ondersteunen door een aantal externe adviseurs met uiteenlopende expertise
Onderhandelen is een vorm van communicatie waarbij continu boodschappen van de ene
(van technisch tot financieel). Je nodigt ze een paar keer per jaar uit om samen
persoon naar de andere worden gestuurd. Het is van het grootste belang dat beide partijen
over het bedrijf na te denken.
elkaar begrijpen en op dezelfde golflengte zitten. Vandaar dat ‘actief luisteren’ de meest efficiënte manier is om te communiceren met elkaar.
De adviesraad heeft geen juridische bevoegdheid of verantwoordelijkheid ten
Bij actief luisteren ga je na of je de boodschap goed begrepen hebt. Zodra een woord, een
aanzien van het bedrijf en het geformuleerde advies is niet bindend, maar wel o
zin, een gelaatsuitdrukking of een houding van de tegenpartij niet duidelijk is, moet je het
zo inspirerend voor de bedrijfsleider.
initiatief nemen om hierover een vraag te stellen. Onduidelijkheden liggen vaak aan de basis van misverstanden die soms pas na lange tijd uitkomen. Met deze gesprekstechniek kan je die vermijden. Actief luisteren is echter een techniek die heel wat inspanning vraagt, waarbij
28
je voortdurend alert moet zijn voor alle signalen die je opvangt. Maar het loont heel zeker!
29
GOEDE AFSPRAKEN, GOEDE VRIENDEN: Nele en Bart willen het bedrijf van Barts ouders overnemen. Aangezien de
VAN SAMENUITBATINGSCONTRACT TOT FAMILIECHARTER
ouders slechts 54 zijn, wordt besloten om het bedrijf in samenuitbating te
Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap,
runnen. Er wordt een verdeling van 40/60 uitgewerkt.
KU Leuven (campus Brussel) en door Kathleen Storme, medewerker Landbouw & Leefomgeving, Inagro
Na een paar jaar wordt duidelijk dat er dringend een nieuwe stal moet komen. De ouders begrijpen het enthousiasme van de jonge bedrijfsleiders, maar laten
Goede afspraken maken goede vrienden! Ook in een land- of tuinbouwbedrijf kun je mogelijke
tegelijk uitschijnen dat ze op hun leeftijd niet meer willen investeren.
spanningen en conflicten voorkomen door tijdig heel goede afspraken te maken. We kennen te veel bedrijven waar de samenwerking stroef loopt - of erger nog: in ruzie eindigt –
Omwille van de toekomst van hun bedrijf, vinden Nele en Bart dat de nieuwe stal
doordat er slechts vage of helemaal geen afspraken gemaakt werden. Bij een samenuitbating
niet kan wachten, maar hoe kunnen ze de investering terugbetalen met maar
bestaat al het zogenaamde samenuitbatingscontract met afspraken rond werk, boekhouding,
60% van de inkomsten? Een gesprek dringt zich op, maar was dit niet beter
kredieten, inbreng van onder andere grond en gebouwen, enzovoort. Maar met de opmaak van
reeds bij de overname besproken?
een afsprakennota onder de vorm van een ‘familiecharter’ ga je nog een stap verder.
Het familiecharter is een soort van ‘grondwet’ van de familie waarin de verschillende familieleden hun visie en een aantal gedragsregels vastleggen om de relaties tussen de familieleden onderling en tegenover het familiebedrijf te regelen (bv. de vergoeding van de familieleden, de opvolging, de overdraagbaarheid van aandelen, wie van de familie kan onder welke voorwaarden in het familiebedrijf werken, het afgesproken aantal dagen ‘verlof’ …). Een familiecharter zorgt voor harmonie in het familiebedrijf en de bedrijfsfamilie.
We zetten de voornaamste redenen voor het opstellen van een familiecharter even op een rijtje:
»
Vermijden van spanningen achteraf
»
Omgaan met eventuele toenemende complexiteit in het familiebedrijf
»
Bevorderen van familiale harmonie
»
Vastleggen van rollen en taken (rol van eigenaar, bestuurder, leidinggevende, medewerker)
30
»
Bepalen van strategie en beslissingskader
»
Bespreken en bespreekbaar maken van netelige kwesties
31
Ondernemen is … omgaan met externe factoren
Op dit ogenblik bestaan een aantal nationale en internationale informatiebronnen waar accurate marktinformatie voor diverse producten gevonden kan worden (zie kader). Daarnaast biedt het internet zeker heel wat mogelijkheden.
De voorbije jaren is ook de rol de termijnmarkten aanzienlijk toegenomen. Ze zijn een zinvol instrument in het afdekken van prijsrisico’s, waardoor volatiliteit op bedrijfsniveau
GELD VERDIENEN MET GOEDE MARKTINFORMATIE
wel degelijk gereduceerd kan worden.
Door François Huyghe, economisch adviseur Boerenbond Bedrijfsleiders in de landbouwsector hebben er dan ook alle belang bij om de markt- en De land- en tuinbouwsector is geen sector als een ander. Meer dan in andere sectoren is
prijsontwikkelingen op de voet te volgen en correct geïnformeerd te zijn. Die inspanning
de portefeuille van een landbouwer sterk onderhevig aan de grillen van de markt.
vanwege de bedrijfsleider zal in de toekomst nog meer dan in het verleden het verschil kunnen maken.
In theorie is prijsvorming van (landbouw)producten het resultaat van vraag en aanbod, en kan je de gemaakte kosten hierbij in rekening brengen. Maar de praktijk in de landbouwsector ziet er anders uit. De voorbije jaren stond de prijs die je als landbouwer voor je producten kreegt doorgaans niet in verhouding tot de productiekosten. Geregeld roepen land- en tuinbouwers terecht op tot betere en billijkere prijzen en tot meer transparantie in de prijsvorming. De scheefgetrokken situatie heeft veel te maken met marktmacht (meestal vanwege grotere concentratie), waarbij landbouwers nagenoeg altijd aan het kortste einde trekken. Maar ook informatie is een belangrijke factor in het
Je kunt de Belgische en internationale
marktgebeuren.
marktprijzen zelf volgen op onderstaande sites:
De prijsvolatiliteit is de laatste jaren sterk toegenomen. Dat is een gevolg van een
BELGISCHE MARKPRIJZEN
verregaande liberalisering van de landbouwmarkten en de afbouw van landbouwsteun
»
www.birb.be
op Europees niveau.
»
www.lv.vlaanderen.be
»
www.synagra.be
De aangekondigde bijkomende hervorming van het Europees landbouwbeleid zal
32
INTERNATIONALE PRIJZEN
de onzekerheid nog verder doen toenemen in de sectoren waar tot voor kort nog
»
www.terre-net.fr
prijsgaranties golden of productiequota van toepassing waren. Daardoor worden de
»
www.agritel.com (termijnmarkt)
risico’s in de bedrijfsvoering nog groter. De landbouwer hoeft echter niet zomaar toe te
»
www.agrifutures.nl (termijnmarkt)
kijken, en kan ook zelf anticiperen. Aandacht voor marktontwikkelingen in de diverse
»
www.cmegroup.com (termijnmarkt)
sectoren moet daarom een duidelijke plaats krijgen in het management van de bedrijven.
»
www.milkprices.nl (internationale melkprijzen) 33
JE BEDRIJF EN JE BANK
Het juiste krediet voor het juiste project
Door Johan Vannieuwenhuyze, Senior Partner Lessius Corporate Finance
Financier geen investeringen met kortetermijnkredieten zoals kaskredieten of straight loans (kasvoorschot). Die zijn wel heel goed geschikt zijn voor aanvullend werkkapitaal.
Je koestert ambitieuze toekomstplannen: je wil investeren in gebouwen, installaties of
Zoek de gepaste formule voor elk project. De financiering van langetermijninvesteringen
uitrusting, maar alles zelf financieren blijkt niet mogelijk. Je bedrijf groeit, maar om volop
via kortlopende kredieten, die na enige tijd misschien herzien of opgezegd worden, kan je
door te gaan heb je behoefte aan bijkomend kapitaal. Of je maakt een moeilijke periode
bedrijf ernstig in moeilijkheden brengen.
door: je ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet, maar je hebt wel een overbrugging nodig om de overgang te maken. In het leven van elk bedrijf zijn er meerdere redenen om
Meerdere partners maken je sterker
naar de bank te stappen en een krediet aan te vragen.
Je kent het gezegde: “Leg nooit alle eieren in dezelfde mand.” Smeed sterke banden met tenminste twee banken. Respecteer ze, beschouw ze als je medestanders en informeer
Je bank, je partner
ze regelmatig. Ga bij gelegenheid ook eens aankloppen bij een derde, om te kunnen
Wil je een financiële partner vinden die echt met je meedenkt, dan moet je hem in de
vergelijken en te achterhalen of je nog steeds de beste tarieven en voorwaarden krijgt.
eerste plaats heel goed informeren over je project. Elk sterk partnerschap is immers
Besef wel dat de visie van elke bank verschillend is : een project waar de ene bank niet
gebaseerd op open communicatie en duidelijke informatie. Overhandig je bank daarom
warm voor loopt, kan prima passen binnen het kredietbeleid van een andere.
een goed voorbereide informatiebundel, waarin de volgende vier kernpunten zeker aan bod moeten komen :
»
»
Smeed sterke banden met ten minste twee banken
Wie ben je? Beschrijf kort je activiteit en strategie, de producten en diensten die je aanbiedt, je klanten, de markten waarop je actief bent, je productiemiddelen en je
En misschien kun je uiteindelijk zelfs kiezen uit meerdere aanbiedingen. Ga ervoor,
team;
communiceer, informeer en onderhandel, dat is de enige weg voor een succesvolle
Hoe sta je ervoor? Licht de recente financiële gegevens toe die een beeld geven van
samenwerking.
de financiële structuur en de rendabiliteit van je bedrijf ; bij voorkeur gebaseerd op de laatste twee jaren, best ook aangevuld met een recente tussentijdse situatie;
»
Wat zijn je vooruitzichten? Geef een nauwkeurige beschrijving van je toekomstplannen en in het bijzonder van het project waarvoor je precies bij de bank
Wanneer ondernemen moeilijk wordt …
komt aankloppen ;
»
Last but not least: Wat is je vraag? Formuleer de concrete kredietaanvraag : welk
Zie je door de bomen het bos niet meer? Ben je op zoek naar begeleiding? Vzw
bedrag wens je te lenen en op welke termijn? Toon aan dat je dit krediet kunt
Boeren op een kruispunt heeft de opdracht het welzijn van boeren en tuinders in
terugbetalen en stip aan welke waarborgen aanwezig zijn om het kredietrisico voor
nood te verhogen door 3 taken te vervullen:
de bank te beperken.
Breng je eigen enthousiasme over op je financiële partner. Je hebt zijn volle medewerking
34
»
Preventie en sensibilisering
»
Individuele hulp
»
Beleidsondersteuning
nodig om je plannen waar te maken. Open communicatie, wederzijds vertrouwen én geza-
Meer info? www.boerenopeenkruispunt.be
menlijk enthousiasme vormen de pijlers voor een prima relatie tussen jou en je bankier.
of gratis hulplijn T 0800 99 138.
35
ADMINISTRATIE EEN PLAATS GEVEN Door Sylvie Decoutere, consulente KVLV-Agra
Conclusie
Tachtig procent van de landbouwers vindt de administratieve verplichtingen een van de
Door Melanie Vanstaen en Kathleen Storme,
grootste knelpunten van hun beroep. Gemiddeld is een landbouwer 5,5 uur per week
Medewerkers Landbouw & Leefomgeving, Inagro
bezig met administratie. (VILT, 23/08/2007) Land- en tuinbouwers leven voor hun vak. Liefde en passie zijn daarbij broodnodig, maar Administratie zal wellicht nooit de favoriete bezigheid van de landbouwer worden, maar de
helaas volstaat dat niet voor het uitbouwen van een succesvol bedrijf.
volgende tips kunnen alvast helpen om de papierberg zo efficiënt mogelijk aan te pakken:
1 2
Plan 1 x per week een paar uur in om de administratie weg te werken, het liefst op
Waar de initiële doelstelling van het project was te onderzoeken
een vast moment in de week. Zorg ook dat je dan zo min mogelijk gestoord wordt.
welke juridische bedrijfsvormen meest relevant zijn voor
Werk met een takenlijst. Let wel op dat die realistisch en haalbaar is.
specifieke land- en tuinbouwbedrijven, stelden
Een takenlijst helpt je om
we al snel vast dat een dergelijke lijn
»
dingen te onthouden die je anders vergeet
niet te trekken is en dat de kwaliteit
»
prioriteiten te stellen
van
het
»
te plannen en de tijd in te schatten die je nodig zal hebben om een opdracht af te
een
zeer
handelen
heeft op de manier waarp het
je concentratie terug te vinden als je gestoord wordt
bedrijf kan uitgebouwd worden.
» 3 4
5 6
36
ondernemerschap belangrijke
impact
Bepaal systematisch je prioriteiten, leg doelstellingen vast. Besef dat niet alle
Zeer opmerkelijk was de vaststelling
belangrijke zaken even dringend zijn en maak keuzes.
dat nog te veel land- en tuinbouwers hun
Een bakjessysteem kan helpen om taken bij te houden en af te werken.
boekhoudcijfers niet of weinig interpreteren. Vragen rond
Voorzie een bakje voor de verschillende to do’s:
de rendabiliteit van specifieke bedrijfstakken en teelten blijven
»
op korte termijn: vandaag, ten laatste morgen af te werken
te vaak onbeantwoord.
»
op middellange termijn: volgende week af te werken
»
op lange termijn: binnen een maand af te werken
Door de grote complexiteit en het gebrek aan inzicht in de bedrijfsboekhouding kunnen
Maak de post elke dag open en gooi wat je niet (meer) nodig hebt onmiddellijk weg.
veel bedrijfsleiders geen gerichte vragen stellen aan hun boekhouder, hun bank, of
Wat je wel nog nodig hebt, klasseer je meteen op de juiste plaats, in het juiste bakje.
een adviseur, of kunnen ze de voorstellen van boekhouder, bank of adviseur moeilijk
Spreek met je partner duidelijk af wie wat doet. Zo vermijd je dat taken niet
beoordelen. Daardoor staat de de bedrijfsleider – hoe technisch onderlegd ook – in een
gebeuren of dat ze dubbel uitgevoerd worden.
zwakke positie, wat een reëel risico kan vormen voor het bedrijf.
37
Goed ondernemerschap kan je leren! Goed ondernemerschap is veel meer dan een doordachte strategie en een goede juridische structuur. De basis is en blijft het beheersen van de technische en bedrijfseconomische kengetallen van je bedrijf. Maar de competenties op het vlak van communiceren, informatievergaring en onderhandelen zijn minstens even belangrijk.
Aarzel dan ook niet om je bij te scholen om alle noodzakelijke vaardigheden onder de knie te krijgen.
Met deze brochure hopen we je overtuigd te hebben van het belang van:
»
Een goede bedrijfsstrategie
»
De juiste juridische bedrijfsstructuur. Het is de kapstok van je bedrijf, durf ze ook in vraag te stellen.
»
Een correcte bedrijfseconomische boekhouding en de juiste interpretatie ervan
»
Een goede opvolging van je economische en teelttechnische kengetallen
»
Efficiënt communiceren en onderhandelen en indien nodig die vaardigheden bij te schaven
En het allerbelangrijkste: wees kritisch over je bedrijfsvoering en durf vragen te stellen !
38
39
Inagro vzw Ieperseweg 87 8800 Rumbeke-Beitem T 051 27 32 00 _ F 051 24 00 20 E
[email protected] _ www.inagro.be
