Definities en voorbeelden van onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten (O&O) Dit document geeft definities en een beknopte lijst van voorbeelden. Het bevat geen exhaustieve opsomming van O&O-activiteiten. U kan dus O&O-activiteiten hebben die niet zijn opgenomen in de onderstaande voorbeeldlijsten, maar die wel beantwoorden aan de principes en definities van O&O. U kan deze activiteiten wel degelijk in de vragenlijst rapporteren als O&O-activiteiten.
1. Bron Voor het meten van onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten hanteren wij internationale richtlijnen, meer bepaald van de Frascati Manual (OESO, 2002). Het volledige (Engelstalige) document vindt u hier. Het (Engelstalige) hoofdstuk dat specifiek en vrij uitgebreid handelt over de definitie van onderzoek en ontwikkeling vindt u hier. Hieronder geven wij enkele hoofdpunten weer.
2. Basisdefinitie van onderzoek en ontwikkeling Onderzoek en experimentele ontwikkeling (O&O) omvat het creatieve werk dat op systematische wijze ondernomen wordt met als doel de beschikbare kennis uit te breiden (inbegrepen ook de kennis van mens, cultuur en maatschappij) en het gebruik van deze beschikbare kennis om nieuwe toepassingen te ontwerpen.
3. Hoe bepalen of het al dan niet om O&O gaat? Een criterium om O&O-activiteiten te onderscheiden van andere activiteiten, is het bestaan van een element van nieuwheid en het wegwerken van een wetenschappelijke en/of technologische onzekerheid. Met andere woorden, O&O verschijnt wanneer de oplossing van een probleem niet evident is voor iemand die perfect op de hoogte is van het geheel aan kennis en basistechnieken die normaal gezien gebruikt worden in de desbetreffende sector. “Als het belangrijkste doel van activiteiten erin bestaat om technische verbeteringen aan een product of proces aan te brengen, gaat het om O&O. Als daarentegen het product, het proces of de aanpak grotendeels vastligt en het voornamelijk gaat om het ontwikkelen van markten, om preproductieplanning, of om het vlotter maken van een productie- of controlesysteem, dan gaat het niet meer om O&O.” (Frascati Manual, paragraaf 111, p. 43) Bij het bepalen of iets al dan niet als O&O wordt gezien, moet men dus kijken of de activiteiten een nieuwheidselement bevatten. Activiteiten van routinematige aard die niet gericht zijn op de oplossing van een wetenschappelijke of technische onzekerheid zijn geen O&O-activiteiten. Dit geldt ook voor de activiteiten die ondernomen worden voor de aanvraag van octrooien, en voor het op punt stellen van apparatuur en marktonderzoeken. Het is echter niet altijd mogelijk om een onbetwist onderscheid tussen experimentele ontwikkeling en productie te maken. 1
4. Wat behoort tot O&O? Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) omvat drie activiteiten: fundamenteel onderzoek, toegepast onderzoek en experimentele ontwikkeling. a.
Fundamenteel onderzoek bestaat uit experimenteel of theoretisch werk dat ondernomen wordt om nieuwe kennis te bekomen over de onderliggende aard van fenomenen en observeerbare feiten, zonder daarbij toepassingsmogelijkheden in gedachten te hebben.
b.
Toegepast onderzoek ontwikkelt toepassingen van de resultaten van het fundamenteel onderzoek, of zoekt nieuwe oplossingen om een doel te bereiken dat op voorhand gekozen werd. Dit impliceert dat er rekening wordt gehouden met bestaande kennis met als doel welbepaalde problemen op te lossen. Toegepast onderzoek resulteert in een proefmodel van het product, het proces of de werkwijze. Men kan de kennis of de informatie die uit het toegepast onderzoek komen, in het algemeen octrooieren of beschermen door geheimhouding.
c.
Experimentele ontwikkeling omvat het werk dat op een systematische manier ondernomen wordt, gebaseerd op bestaande kennis uit eerder onderzoek of uit ondervinding, en is gericht op het bekomen van nieuwe of verbeterde materialen, producten, diensten of processen. Dit gebeurt met behulp van prototypes of pilootinstallaties met als doel alle informatie te verzamelen die nodig is voor de technische besluitvorming voor de productie van nieuwe (of sterk verbeterde) materialen, apparaten, processen, systemen, diensten.
In principe behoren ook volgende activiteiten tot O&O:
Onderzoek, bouw en test van prototypes: deze activiteiten behoren tot O&O, of ze nu gaan om één enkel prototype, of om verscheidene (tegelijk gebouwd of achtereenvolgend). Wanneer alle nodige modificaties aan de prototypes zijn aangebracht, en de testen zijn goed verlopen, bereikt men de grens van O&O. Het is namelijk het doel van een prototype om de onderzoekshypotheses experimenteel na te gaan, om wetenschappelijke en technische twijfels en onzekerheden weg te nemen, zonder zich bezig te houden met hoe het product er in zijn finale productiestaat zal uitzien.
De bouw en het gebruik van een pilootinstallatie: deze maken deel uit van O&O indien hun hoofddoel is het ontwikkelen van ervaring en het verzamelen van (technisch of andere) gegevens voor -
het nagaan van onderzoekshypothesen, het opmaken van nieuwe productformules of van nieuwe specificaties van afgewerkte producten, het bestuderen van uitrusting en speciale structuren voor een nieuw proces, het opmaken van instructies of uitvoeringsgids voor het proces. Maar zodra deze experimentele fase voorbij is en een pilootinstallatie werkt als een normale productie-eenheid, wordt diens activiteit niet meer gezien als O&O, zelfs indien ze nog “pilootinstallatie” wordt genoemd.
Onderzoeken en projecten: Het onderzoek naar prototypes en pilootinstallaties moeten in O&O opgenomen worden, alsook het onderzoek naar speciale uitrusting, structuren en uitrusting voor het implementeren van een nieuw proces of voor het in productie gaan van een nieuw product.
Andere …
2
5. Volgende activiteiten behoren niet tot O&O
Productie op experimentele basis: eens alle nodige modificaties aan een prototype zijn aangebracht, en het prototype de tests bevredigend heeft doorstaan, dan mogen de eerste series van geproduceerde producten op experimentele basis niet meer tot O&O gerekend worden. Het hoofddoel van deze eerste series is immers niet de verbetering van het product is, maar het in gang zetten van en de ontwikkeling van de productie. Ook worden de kosten van het op punt stellen van de nodige uitrusting voor de productie op grote schaal (productie en testen van de uitrusting) niet tot de O&O-uitgaven gerekend.
Onderzoeksactiviteiten in de mijnbouw- en petroleumindustrie: Deze activiteiten zijn van nature geen O&O. Ondanks de verwarring qua terminologie, gaat het hier om de prospectie van natuurlijke bronnen en niet om wetenschappelijk onderzoek. Het ontwikkelen van nieuwe exploratiemethoden valt echter wél onder O&O.
Uitgaven voor octrooien en licenties: werkings-, administratieve en juridische kosten gemaakt voor industriële eigendom vallen niet onder O&O
Om te kunnen beginnen met productie try-outs, is het vaak nodig om een geheel van gedetailleerde constructie-ontwerpen en assemblageplannen vast te leggen. Of deze plannen nu door de onderneming zelf worden ontworpen, of door een extern bureau, deze activiteiten behoren niet tot de O&O.
Onderzoekskosten die een verandering van stijl of mode meebrengen en die geen enkele technische innovatie teweegbrengen (in het bijzonder in de meubel- en textielindustrie) worden niet tot O&O gerekend.
Het herschrijven van een computerapplicatie met als doel het aanpassen of het up-to-date maken van deze applicatie wordt niet tot O&O gerekend.
Andere …
Opgepast:
Wanneer pilootinstallaties worden gebouwd en erg dure prototypes worden gemaakt, is het erg belangrijk hun aard aandachtig te bekijken. Ze worden namelijk vaak gedeeltelijk gemaakt van bestaande materialen of gekende technologieën. Alleen de activiteiten die betrekking hebben op nieuwe onderdelen en nieuwe arrangementen maken deel uit van de O&O-activiteiten.
Het onderhouden van de nationale normen, de verbetering van secundaire normen, de routinematige controles en analyses van materialen, componenten, producten, processen, enz. maken geen deel uit van O&O. Echter, indien producten aangepast moeten worden aan nieuwe normen waarbij technische veranderingen aan het product moeten worden aangebracht, dan gaat het wél om O&O.
3
6. Personeel betrokken bij onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen drie grote groepen personeelsleden betrokken bij O&O, volgens bezigheid:
Onderzoekers en O&O-managers Personeelsleden betrokken bij de creatie van nieuwe kennis, producten, processen, methoden en systemen en/of bij het management en de leiding van desbetreffende projecten
Technisch personeel Personeelsleden die bij de uitoefening van hun job technische kennis en ervaring in één of meer wetenschappelijke of technische vakgebieden gebruiken. Zij nemen deel aan de O&O-activiteiten door wetenschappelijke of technische taken uit te voeren waarbij concepten en methoden toegepast worden, normaal gezien onder toezicht van onderzoekers.
Ander ondersteunend personeel Geschoolde en ongeschoolde vaklieden, secretariaats- en kantoorpersoneel die deelnemen aan of rechtstreeks betrokken zijn bij de O&O-activiteiten van uw onderneming
4
7. Uitgaven voor onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten In de uitgaven voor interne O&O kunnen drie grote kostenposten onderscheiden worden:
Personeelskosten Niet inbegrepen Loonkost van on-site consultants (zie andere werkingsuitgaven) Loonkost van personen die ondersteunende diensten leveren en niet rechtstreeks betrokken zijn bij de O&O (zie andere werkingsuitgaven)
Inbegrepen Lonen, bezoldigingen, extralegale voordelen
Andere werkingsuitgaven Inbegrepen Uitgaven voor on-site consulting (Laboratorium-)materiaal, water, brandstof, energiekosten, boeken, abonnementen op kranten en tijdschriften, administratieve kosten, enz. Overheadkosten voor bv. HR, boekhouding, IT, schoonmaak, enz.
Investeringen
Niet inbegrepen Afschrijvingen en resterende boekwaarden van vorige jaren
Inbegrepen Jaarlijkse bruto-uitgaven, zonder belastingen en afschrijvingen, voor de aankoop van vaste activa in het kader van de O&O-activiteiten van de onderneming. Het betreft dus nieuwe vaste activa die in het beschouwde jaar werden aangekocht specifiek voor O&O. Aankoop van grond, uitgaven gedaan voor de bouw of aankoop van gebouwen specifiek voor O&O, inbegrepen de uitgaven gedaan voor belangrijke verbeterings-, aanpassingsof herstellingswerken Aankoop van instrumenten en uitrusting (groot materieel en zware uitrusting), gebruikt voor O&O Aankoop van software, gebruikt voor O&O
5
8. O&O bij softwareontwikkeling Wel O&O
Geen O&O
Een softwareontwikkelingsproject dat wetenschappelijke of technologische vooruitgang teweeg brengt en dat als doel heeft het op systematische wijze oplossen van een wetenschappelijke en/of technologische onzekerheid
Software die deel uitmaakt van een groter O&O-project
O&O die verbonden is met software als eindproduct
Activiteiten die verband houden met software, die eerder routinematig zijn en die geen wetenschappelijke of technologische vooruitgang teweegbrengen, noch de oplossing van technologische onzekerheden Enkele voorbeelden (geen O&O) Ontwikkeling van bedrijfssoftware en informatiesystemen op basis van gekende methoden en bestaande software-tools Ondersteuning voor bestaande systemen Omzetting en/of vertaling van programmeertalen
Enkele voorbeelden (wel O&O) Softwareontwikkeling die nieuwe stellingen of algoritmes in het gebied van de theoretische computerwetenschappen oplevert
Toevoegingen aan softwaretoepassingen om aan de noden van specifieke gebruikers tegemoet te komen
Debuggen van systemen
Ontwikkeling op het niveau van besturingssystemen, programmeertalen, datamanagement, communicatiesoftware en hulpmiddelen (tools) voor softwareontwikkeling
Ontwikkeling van internettechnologie
Onderzoek naar methoden voor het ontwerpen, ontwikkelen, inzetten van of onderhouden van software
Softwareontwikkeling die vooruitgang oplevert in de algemene aanpak voor het vastleggen, het verzenden, het opslaan, het oproepen, het bewerken of het weergeven van informatie
Experimentele ontwikkeling gericht op het invullen van hiaten in technologische kennis en die nodig is om een softwareprogramma of – systeem te ontwikkelen
Onderzoek naar en ontwikkeling van softwarehulpmiddelen (tools) of technologieën in gespecialiseerde domeinen van de informatica: beeldverwerking, weergave van geografische data, tekenherkenning (character recognition), artificiële intelligentie, enz.
Andere …
Aanpassing van bestaande software Het werk aan handleidingen en documentatie voor gebruikers Andere …
6
9. O&O in de bouwsector: enkele voorbeelden
Onderzoek naar nieuwe concepten, uitgaande van duurzame ontwikkeling en levenskwaliteit, voor: o o o o
Planning en ontwerp van bouwwerken Uitvoering van bouwwerken Gebruik van bouwwerken Onderhoud en herstel van bouwwerken
Onderzoek naar eigenschappen en/of toepassingen van materialen
Ontwikkeling van nieuwe bouwtechnieken
Ontwikkeling van berekenings- en ontwerptools
Ontwikkeling van normen en validatieprocedures
Ontwikkeling van toepassingen op basis van informatie- en communicatietechnologie
Ontwikkeling van apparatuur, geavanceerde machines en hulpmiddelen voor het bouwproces
Andere …
10. O&O in de bank- en verzekeringssector: enkele voorbeelden
Wiskundig onderzoek in de context van financiële risicoanalyse
Ontwikkeling van risicomodellen voor kredietbeleid
Experimentele ontwikkeling van nieuwe software voor thuisbankieren
Ontwikkeling van technieken voor onderzoek van consumentengedrag, voor het creëren van nieuwe bankrekeningen of –diensten
Onderzoek om nieuwe risico’s of risicofactoren te identificeren waarmee men rekening moet houden in verzekeringscontracten
Onderzoek naar sociale verschijnselen die een impact hebben op nieuwe soorten verzekeringen (gezondheid, pensioen, enz.), zoals verzekeringen die niet-rokers dekken
O&O in de context van elektronisch bankieren en elektronisch verzekeren, internetdiensten en toepassingen voor e-commerce
O&O in de context van nieuwe of aanzienlijk verbeterde financiële diensten (nieuwe concepten voor rekeningen, leningen, verzekeringen of spaarformules)
Andere …
7
11. O&O in de groot- en detailhandel: enkele voorbeelden
Onderzoek naar nieuwe of sterk verbeterde logistieke systemen, zoals bevoorradings- of inventarissystemen die bij de planning rekening houden met seizoenschommelingen
Onderzoek naar vernieuwingen in processen, zoals het zelf-scanbetalingssysteem in een grootwarenhuis, elektronisch bestellen, elektronische facturatiesystemen, digitale etikettering van goederen, …
Onderzoek naar nieuwe diensten (bv. klantendienst) en acties voor klantenbinding
Andere …
12. O&O in andere dienstensectoren: enkele voorbeelden
Analyse van de effecten van sociale en economische veranderingen op consumptie en vrijetijdsactiviteiten
Ontwikkeling van nieuwe methoden voor het meten van consumentenverwachtingen en –voorkeuren
Ontwikkeling van nieuwe enquêtemethoden en –instrumenten
Ontwikkeling van traceermethoden voor zendingen (logistiek)
Onderzoek naar nieuwe reis- en vakantieconcepten
Het lanceren van prototype- en pilootwinkels (winkels op proef)
Andere …
8
