Voorbeelden van valorisatie, medegebruik en her- en nevenbestemming 21 en 23 april 2015 Dimitri Stevens - CRKC
Inhoud • • • • • •
Richtlijnen bisschoppen Totstandkoming databank Types van bestemming Vlaamse kerkarchitectuurtypes Stand van zaken Internationale context
Ander gebruik in parochiekerk • Activiteiten die betekenis van het gebouw versterken: cultureel, (kunst)historisch, architecturaal,… • Kerkelijk Recht: “passend” gebruik • Geen niet-christelijke rituelen of vieringen • Niet gericht op privé-belangen, commerciële, partijpolitieke activiteiten
Valorisatie • Alle activiteiten die de waarde van de kerk voor de gemeenschap versterken – Inschakeling in toeristische programma’s: rondleidingen, kunsthistorische toelichtingen, … – Occasionele tentoonstellingen, concerten, voordrachten
• Praktisch – In principe geen investeringen nodig – Wel goede afspraken over gebruik, kosten en inzet van vrijwilligers (openen en sluiten, toezicht, …)
Sint-Pieter Torhout
Heilige Magdalena Brugge
Sint-Niklaas Willebroek
Sint-Servatius Groot-Loon
Sint-Martinus Stevoort
Medegebruik • Kerk te groot voor gebruik eredienst of niet permanent gebruikt • Gebruik door andere Christelijke kerk of andere kerkgemeenschap (aangesloten bij Wereldraad van Kerken) • Praktisch – Herinrichting wellicht noodzakelijk: aandacht voor het roerend patrimonium en meubilair (diocesane diensten) – Goede zakelijke afspraken tussen kerkfabriek en gebruiker d.m.v. een gebruiksovereenkomst van bepaalde duur – Toestemming van de Bisschop noodzakelijk
Sint-Jozef Antwerpen
13
Heilig Hart Antwerpen
Nevenbestemming • Kerk te groot voor gebruik eredienst of niet permanent gebruikt • Ruimte gedeeld met een andere gebruiker op vaste basis • Soorten nevenbestemming: – Multifunctioneel gebruik: dezelfde ruimte delen in de tijd – Gedeeld gebruik: ruimte eredienst afgescheiden van ruimte ander gebruik
• Praktisch – Investeringen noodzakelijk – Goede zakelijke afspraken maken tussen kerkfabriek en gebruiker(s) – Toestemming van de Bisschop noodzakelijk
Sint-Niklaas Gent
Heilig Kruis Boekhoute
Abdij van Park Heverlee
Sint-Antonius Edegem
Sint-Gertrudis van Nijvel Heerle
Herbestemming • Kerk niet meer gebruikt voor eredienst -> onttrekking aan de eredienst en nieuwe functie • Praktisch – Goedkeuring bisschop nodig – Na duidelijkheid over aanvaardbaar plan voor herbestemming + voldoende garanties voor toepassing in toekomst
• Moeilijk parcour • Aanvang na nota • Geen oplossingen
OLV Koning van de Vrede Malem
Sint-Martinus Ronse
Birgitinessen Brussel
Sint-Jan Berchmans Genebos
Sint-Amelberga Bossuit
Sint-Julianus Antwerpen
Sint-Angela Tildonk
Sint-Augustinus Bellegem
Sint-Pieter Grimde
Sint-Anna Antwerpen
Sint-Dominicus Antwerpen
Heilig Kruis Antwerpen
Sint-Theresia Sint-Niklaas
Sint-Franciscus Gent
Bethaniën Sint-Antonius
Sint-Rochus Rugge
Grauwzusters Antwerpen
Sint-Vincentius Gent
Sint-Eligius Maarke-Kerkem
De La Salle Groot-Bijgaarden
Sint-Franciscus Leuven
Sint-Quintinus Hees
Sint-Rochus Ulbeek
Herbestemming van alle tijden
L’abbaye d’Ardenne
Sint-Dominicus Maastricht
Architectuurtypes
Stand van zaken
Gebouwen van de eredienst
47
hoofdgebouw
Annex 1786
Kapel
129 66
Kapelanij Openbare bidplaats
15 1
Stand van zaken • • • • • • • •
1786>1764 22 officieel ontrokken aan de eredienst 1 afgebrand, 1 gesloopt 2 herbestemd, 2 concrete plannen 129>125 4 officieel ontrokken aan de eredienst 3 herbestemd Vele processen
Classificatie hoofdgebouw per provincie 100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Antwerpen
West-Vl.
Oost-Vl.
Platteland
Limburg
Vl.-Brabant
Totaal
28
131
Kleinere steden
56
84
134
80
95
468
129
106
54
429
Overgangsgebied
124
11
56
86
116
393
Stedelijke rand
43
68
30
7
53
201
Centrumsteden
28
68
31
33
20
180
Grootsteden
70
0
45
0
0
115
Monumentenbescherming (n=1786)
682; 38% 831; 47%
Volledig beschermd Gedeeltelijk beschermd Niet beschermd
273; 15%
Eigendomssituatie hoofdkerken (n=1786) 1 1 2 1
172
99
1
Gem 593
45
KF VZW Privé Gem+KF KF+VZW Gem+VZW Gem+Prov+KF
Vlaamse Gemeenschap Onbekend 871
kerken per bouwperiode (n=1786)
10%
8%
≤ 1200
19% 19%
1201-1565 1566-1610 1611-1800
1%
1801-1920 1921-1960 1961 ≤
13%
30%
Bouwfysische toestand kerk (n=1786) 3%
8%
Goed
Redelijk Slecht
32% 57%
Onbekend
Internationale context • Future for Religious Heritage: www.frh-europe.org • Nederland: Stichtingen Oude Drentse Kerken, Oude Gelderse Kerken, Alde Fryske Tsjerken, Oude Groninger Kerken, Oude Hollandse Kerken; Religieus Erfgoed ZuidHolland, Task Force Toekomst Kerkgebouwen • Engeland: National Churches Trust, Churches Conservation Trust; The Church of England • Duitsland: Förderkreis Alte Kirchen (BerlinBrandenburg • Frankrijk: La Sauvegarde de l’Art Français
Beperkte literatuurlijst • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Ruimte voor heiliging. Over liturgie, kerkgebouwen en hun interieur In ander licht Converted Monasteries De symboliek van kerken en kathedralen: vorm en betekenis van de christelijke beeldentaal Een hut om in te schuilen: kerken van nu en morgen Een toekomst voor kerken en kloosters in de stad? Een eigenzinnige kijk op heilige huizen Een toekomst voor kloosters: handreiking voor het herbestemmen van kloostercomplexen Een toekomst voor kerken: handreiking voor het herbestemming van keken From temple to meeting house: the phenomenology of places of worship Herbestemmingswijzer: herbestemming van bestaand vastgoed In een ander huis: kerkbouw op een keerpunt Kansen voor kerkgebouwen: vragen en uitdagingen bij gebruik en herbestemming Kirchen: Nutzung und Umnutzung Meer dan hout en steen: handboek voor sluiting en herbestemming van kerkgebouwen Ontkerkelijking: nou en? The secular use of church building Tot in die Kirche? Umbruch, Abbruch, aufbruch? Nutzen und Zukunft unserer Kirchengebäude Vom Sakralen zum Banalen? Heilige Räume im Wandel Umnutzung von Kirchengebäuden in Deutschland. Eine kritische Bestandsaufnahme
Contacteer ons CRKC – Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur Abdij van Park 7 3001 Heverlee www.crkc.be mail:
[email protected] Tel: 016 40 60 73
