Deel 3: Het verband tussen MVO en de vakgebieden. Deel 3. Het verband tussen MVO en de vakgebieden

Deel 3: Het verband tussen MVO en de vakgebieden

Deel 3. Het verband tussen MVO en de vakgebieden

111


Inhoudsoverzicht

DEEL 3. HET VERBAND TUSSEN MVO EN DE VAKGEBIEDEN ........................................ 111 1. INLEIDING ........................................................................................................ 115

2. FICHES VOOR HET HOGER ONDERWIJS ............................................................. 117 2.1 MVO en (Bedrijfs)technische toepassingen van scheikunde en natuurkunde ................................................................................................................ 117 2.2 MVO en (bedrijfs)technische toepassingen van wiskunde, statistiek en operationeel onderzoek ........................................................................... 123 2.3 MVO en Economie ................................................................................... 127 2.4 MVO en Human Resources Management ................................................ 133 2.5 MVO en Informatica ................................................................................. 137 2.6 MVO en Logistiek ..................................................................................... 143 2.7 MVO en Management .............................................................................. 149 2.8 MVO en Marketing en sales ..................................................................... 155 2.9 MVO en Recht.......................................................................................... 161 2.10 MVO en Vakken met financiële inslag .................................................... 165

3. FICHES VOOR ONDERNEMERSOPLEIDINGEN BEDRIJFSBEHEER ............................ 171 3.1 MVO en Financieel Beleid ........................................................................ 171 3.2 MVO en Administratie en Boekhouden..................................................... 175 3.3 MVO en Recht en Wetgeving ................................................................... 179 3.4 MVO en Commercieel Beleid ................................................................... 183

113


1. Inleiding De problematiek omtrent duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt geschetst in het eerste deel van deze docentenhandleiding. Op deze manier willen we aan lesgevers, trainers, docenten en instructeurs een algemeen

beeld

geven

over

de

concepten

duurzame

ontwikkeling

en

maatschappelijk verantwoord ondernemen, zodat ze deze onderwerpen - of ten minste aspecten ervan - kunnen opnemen in hun lessen. Het blijkt echter niet altijd evident om als docent of lesgever concrete raakvlakken te vinden met maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen het eigen vakgebied. Via het opmaken van fiches hebben we getracht om dit probleem te verhelpen. In deze fiches zijn een aantal vakgebieden of opleidingsonderdelen ondergebracht, waarbij de relatie tussen MVO en het vakgebied in kwestie aangeduid wordt. Op die manier willen we aantonen dat maatschappelijk verantwoord ondernemen niet op zichzelf staat, maar duidelijk gerelateerd is aan uiteenlopende disciplines en vakgebieden. De raakpunten van MVO met het vakgebied in kwestie staan in de fiche duidelijk aangegeven, zowel in de tekstvorm als schematisch weergegeven in een onderwerpenlijst. Niet alle mogelijke disciplines die in relatie staan met MVO worden in dit derde deel van de handleiding behandeld. Er is hierbij een selectie gemaakt van vakgebieden die voor de projectpartners binnen ESF-HET IVOOR het meest aangewezen zijn. Ook de lijst van aangereikte raakpunten tussen de vakgebieden en MVO is niet exhaustief. Recente evoluties en trends kunnen immers ten allen tijde zorgen voor een verschuiving van de aandachtspunten binnen een vakgebied en maken deze handleiding onvermijdelijk minder actueel. Volledigheid beschouwen we daarom als een extra troef, maar is niet de primaire doelstelling van het project en deze handleiding. We opteren in de eerste plaats voor een handleiding die fungeert als bron van inspiratie voor docenten en lesgevers, eerder dan als naslagwerk omtrent MVO. In dit onderdeel hebben we in de eerste plaats een opsplitsing gemaakt tussen de fiches bestemd voor het hoger onderwijs en die gericht op ondernemersopleidingen Bedrijfsbeheer. Deze fiches werden opgemaakt door respectievelijk EHSAL en Syntra West.

115

HET IVOOR

Binnen deze gedeeltes worden telkens relevante opleidingsonderdelen besproken in relatie tot MVO. Een kort tekstgedeelte wordt hierbij steeds aangevuld met een lijst van mogelijke onderwerpen die kaderen binnen MVO. Op deze manier trachten we enkele belangrijke thema’s aan te snijden die voor docenten aanleiding kunnen geven tot het betrekken van MVO bij hun vakgebied of opleidingsonderdeel. Onderaan elke fiche verwijzen we ten slotte naar het vierde deel van deze handleiding, waar concrete werkvormen terug te vinden zijn voor de hier behandelde opleidingsonderdelen.

116


2. Fiches voor het Hoger Onderwijs

2.1 MVO en (Bedrijfs)technische toepassingen van scheikunde en natuurkunde RELATIE TUSSEN MVO EN (BEDRIJFS)TECHNISCHE TOEPASSINGEN VAN NATUURKUNDE EN SCHEIKUNDE Algemene beschrijving: De vakgebieden natuurkunde en scheikunde zijn op een indirecte manier gerelateerd aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, vanwege de veelheid aan technische toepassingen die worden gebruikt binnen het bedrijfsleven. Wanneer we pleiten voor meer verantwoord ondernemerschap binnen ondernemingen, dan komen we omwille van de technische dimensie van bedrijfsgerichte natuurkundige en scheikundige toepassingen steevast uit bij milieu-, preventie- en veiligheidsaspecten van MVO. Eerst en vooral zorgen technische toepassingen binnen een laboratorium- en productieomgeving voor een zekere milieu-impact. We kunnen spreken van een impact door grondstof- en energieverbruik, door het gebruik van chemische stoffen en door afval en emissies. Ook het preventie- en veiligheidsaspect is sterk gerelateerd aan natuurkundige en scheikundige toepassingen. We vinden dit zowel terug op de werkvloer, nl. bij de bescherming van werknemers in laboratorium- en productieomgevingen (b.v. fysieke ergonomie, bescherming tegen lawaai en trillingen, elektromagnetische straling, radioactieve straling…), als bij de consument (b.v. bescherming van de eindgebruiker van chemische stoffen). Binnen de bedrijfsomgeving denken we daarenboven aan de preventie- en veiligheidsaspecten verbonden aan technische installaties en statische constructies. Belangrijk om te benadrukken is dat het werken in niet-ideale omstandigheden binnen een bedrijfscontext vaak problemen met zich meebrengt rond veiligheid, gezondheid of milieu, daar waar deze in de scheikundige of natuurkundige theorie niet voorkomen. We denken hierbij bijvoorbeeld aan beperkingen van de gehanteerde materialen en methoden in de praktijk t.o.v. in ideale omstandigheden binnen het laboratorium. De overgang van zuivere wetenschap naar de praktijk schept net daarom uiteenlopende mogelijkheden voor een maatschappelijk verantwoord ondernemer om de nodige maatregelen te treffen aangaande milieu,

117

HET IVOOR

veiligheid en preventie. De impact op mens en milieu die technische toepassingen teweegbrengen, kunnen we verminderen door ten rade te gaan bij de disciplines natuurkunde en scheikunde. Via R&D kan men op een actieve manier op zoek gaan naar producten procesverbeteringen, b.v. door de ontwikkeling van nieuwe technieken, methoden of materialen. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: onderzoek naar duurzame alternatieve energiebronnen, de ontwikkeling van nieuwe zuiveringstechnieken, de ontwikkeling van katalysatoren die zorgen voor hogere productierendementen. Op operationeel niveau kan men binnen een bedrijf bovendien zorgen voor een beperking van de eigen milieu- en veiligheidsimpact. Dit is onder meer mogelijk door een betere beheersing van afval, emissies, grondstofverbruik en energieverbruik binnen de bedrijfsprocessen.

Een

onderneming

kan

bijvoorbeeld

gebruik

maken

van

hernieuwbare energiebronnen en duurzame materialen, of ze kan haar efficiëntie verhogen op verschillende vlakken (eco-efficiëntie, energie-efficiëntie, rendement van grondstoffen). Naast verantwoordelijkheden gericht op milieu en veiligheid vraagt MVO echter om een bredere visie, waarbij ook andere mensen maatschappijgerelateerde onderwerpen aan bod komen. Een goede interne communicatie hoort hieronder thuis. Zo voorzien bedrijven met oog voor maatschappelijke verantwoordelijkheid in een degelijke interne communicatie over een veilig gebruik van materialen en scheikundige stoffen of over het efficiënt en veilig verloop van processen en reacties. Ook aan kwaliteitsbewaking wordt binnen MVO de nodige aandacht geschonken, aangezien dit de nodige garanties geeft omtrent efficiëntie en veiligheid van de gecreëerde producten en processen. Tot slot is dialoog en externe communicatie vaak een gepaste manier om als bedrijf goede relaties op te bouwen met verschillende stakeholders die op een directe of indirecte manier bij de bedrijfsprocessen betrokken zijn.

118

THEMA

RELATIE


TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid

Belang van veiligheid en X

gezondheid bij technologische toepassingen

Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn

Zuinig gebruik van chemische X

stoffen, scheiding van afvalstoffen

Milieuverantwoordelijkheid en

119

HET IVOOR

instrumenten Energiegebruik

Duurzame energiebronnen, X

energieoptimalisatie van reacties en productieprocessen

Waterverbruik

X

Materialengebruik

Rationalisering waterverbruik bij productieprocessen Duurzaam materiaalgebruik,

X

levenscyclusanalyse, afvalpreventie

Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies

X

Technologische toepassingen, filtertechnieken, …

Toeleveringsketen Milieu-impact van producten

X

Procesoptimalisatie

Levenscyclusanalyse Procesverbeteringen o.i.v.

X

nieuwe technieken, methoden, materialen

Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit

Kwaliteitsbewaking en veiligheid X

bij technologische toepassingen, scheikundige reacties en productieprocessen

Serviceverlening Giften aan de gemeenschap

120


Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties

Communicatie over: X

- veiligheid bij het gebruik van technische installaties - veilig gebruik van scheikundige stoffen

Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties

X

Communicatie over (nieuwe) technologische toepassingen

Leveranciers Onderaannemers Klanten Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 3.1.1: Een technisch/economische kijk op isoleren DW 3.1.2: Oefeningen Organische Scheikunde en Thermochemie DW 3.1.3: Preventievoorbeeld in een industriële omgeving DW 3.1.4: Introductie in de gevarensymbolen

121


2.2 MVO en (bedrijfs)technische toepassingen van wiskunde, statistiek en operationeel onderzoek RELATIE TUSSEN MVO EN (BEDRIJFS)TECHNISCHE TOEPASSINGEN VAN WISKUNDE, STATISTIEK EN OPERATIONEEL ONDERZOEK Algemene beschrijving: Binnen de zuivere wiskunde van berekenen en modelleren wordt men niet op een directe wijze geconfronteerd met duurzaamheid, ofwel met potentiële gevolgen voor mens, milieu en maatschappij. Desondanks moeten ook wiskundigen oog hebben voor maatschappelijke verantwoordelijkheid, omdat wiskunde dient als grondslag voor andere vakgebieden, zoals natuurkunde, economie, informatica, financiën… Op basis van wiskundige modellen en rekentechnieken kan men immers binnen deze vakgebieden zeer uiteenlopende toepassingen creëren die wel een impact hebben op onze omgeving. De concrete acties omtrent maatschappelijk verantwoord ondernemen bevinden zich bijgevolg niet in de wiskundige sfeer, maar bij de opleidingsonderdelen waarvoor wiskunde de basis vormt. Statistiek is op een meer directe manier verbonden met onze omgeving, omdat men hierbij tracht om informatie te verzamelen en te vergelijken over waarneembare verschijnselen. Deze verschijnselen, die kunnen toebehoren tot uiteenlopende vakgebieden (b.v. economie, psychologie, sociologie…), kan men met behulp van statistische methoden trachten te verklaren. Ook bij (bedrijfs)technische toepassingen van wiskunde en statistiek kan men bijgevolg maatschappelijk verantwoord ondernemen betrekken, door waar mogelijk gebruik te maken van MVO-acties bij contexten, datasets of voorbeelden. Daarbij kunnen

diverse

onderwerpen

aan

bod

komen,

zoals

voorraadbeheer,

kwaliteitscontrole, energie-optimalisatie van productieprocessen, optimalisering van verpakkingen…

123

THEMA

RELATIE

HET IVOOR

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern

X

Groeiprocessen, demografische modellen

Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

Energie-optimalisatie van X

124


processen Waterverbruik Materialengebruik

X

Optimaliseren van verpakkingen

X

Modellen van voorraadbeheer

Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit

X

Kwaliteitscontrole van processen en producten

Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties

125

HET IVOOR


DW 3.2.1: Trade-off curve winst-vervuiling

126


2.3 MVO en Economie RELATIE TUSSEN MVO EN ECONOMIE Algemene beschrijving: Economische wetenschappen staan zeer dicht bij MVO. Denk aan de link tussen economie en ‘oeconomia’, of het beheren als een goed huisvader. Dit impliceert reeds dat rekening wordt gehouden met de omgeving. In de klassieke benadering van deze discipline wordt het systeem of de organisatie te veel beschouwd als het centrum dat domineert in de relaties. Meer aandacht besteden aan MVO houdt een open systeembenadering in waarbij wordt uitgegaan van onderlinge beïnvloeding. Uitdagend is om de economische wetenschappen op te bouwen volgens de stakeholderbenadering. In sé is MVO op een verantwoorde manier omgaan met haar stakeholders. De belanghebbenden binnen deze discipline zijn de consumenten, de werknemers, de financierders, de concurrenten, de overheid, technologie, milieu en omwonenden. De relaties met de stakeholders worden systematisch, maar niet allemaal tegelijkertijd bestudeerd. De complexiteit wordt zo in toenemende mate opgebouwd. Duidelijk zal zijn dat de stricte scheiding tussen micro- en macroeconomie wordt opgeheven. Helemaal conform de triple bottom line wordt de uitdaging immers vooral gevonden bij de overlappingszones tussen people, planet en profit. Hieronder volgt een overzicht waarbij specifieke onderwerpen van MVO die tot nu toe niet aan bod komen binnen de huidige benadering van economische wetenschappen cursief worden weergegeven.

A. De organisatie op zich Concept van een organisatie vanuit verschillende benaderingen (o.a. neo-klassiek, stakeholder, transactiekosten). Weerslag op de aard van de doelstellingen, relatie met de omgeving, vrijheid van ondernemen (cf. bounded rationality). Ondernemersgedrag inclusief alternatieve theorieën die het gedrag van de ondernemer verklaren (cf. W.J. Baumol, O.E. Williamson, long-lived companies).

127

HET IVOOR

B. De organisatie en de consumenten Consumentengedrag: hier kan veel aandacht uitgaan naar het zoeken naar oplossingen voor de vele behoeften van consumenten die geconfronteerd worden met schaarse middelen. De bronnen zijn niet oneindig, waardoor meteen de link kan worden gelegd naar het rapport van de Brundtland Commissie. Prijstheorie : ontstaan van de prijs in de verschillende marktvormen en alternatieve prijsstrategieën, zoals ‘product-life cycle pricing’ waarbij rekening wordt gehouden met de externe effecten. Kritische reflectie over vrije markt en eerlijke handel. Algemeen prijspeil : CPI, gezondheidsindex, BBP-deflator, inflatie/deflatie, relatie inflatie-economische groei met aandacht voor grenzen aan de groei.

C. De organisatie en haar werknemers Arbeidsmarkt, tewerkstellingsbeleid, werkloosheid.

D. De organisatie en de financierders Financiële markt en de alternatieve bankwereld (banken die een lager rendement wensen en eerder investeren in duurzame projecten). Basisinstrumenten van financieel beheer zoals investeringsanalyse, kostenbatenanalyse en ‘social return on investment’.

E. De organisatie en de overheid Naast de klassieke vormen van beleid (privatiseringsbeleid, macro-economisch beleid) ook veel aandacht voor overheidsinitiatieven op het vlak van internalisering van de externe effecten (denk aan heffingen, normen, Kyoto-protocol), armoedebeleid, ontwikkelingsbeleid.

F. De organisatie en technologie Bronnen van economische groei en vooral grenzen aan de economische groei (denk aan alternatieve metingen van welvaart, zoals HDI). Productiemogelijkheden en vooral beperkingen door uitputting van de schaarse bronnen (denk aan ecologische voetafdruk).

128


Relatie schaarste/technologie, arbeidsproductiviteit/technologie.

G. De organisatie en milieu Binnen het klassieke kader wordt hier al veel invulling aan gegeven, zoals de thema’s over publieke goederen en externe effecten.

H. De organisatie en omwonenden Diverse

omgangsvormen

zoals

conflict-

versus

samenwerkingsmodellen,

THEMA

RELATIE

bijvoorbeeld met ngo’s.

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging)

129

HET IVOOR

Kinderarbeid Planet Milieumanagement

X

Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

X

Waterverbruik

X

Materialengebruik

X

Transport en woon-werkverkeer

X

Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap

130

X


Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties

X


DW 3.3.1: Beoordelen van uitspraken uit de micro-economie DW 3.3.2: Inleidende cases micro-economie DW 3.3.3: Essayvragen binnen de micro-economie

131


2.4 MVO en Human Resources Management RELATIE TUSSEN MVO EN HUMAN RESOURCE MANAGEMENT Algemene beschrijving: Binnen Human Resources Management (HRM) en/of Personeelsbeleid, wordt aandacht gegeven aan het managen van de “menselijke factor” in de organisatie. Aangezien het eigen personeel voor elke onderneming een zeer belangrijke stakeholder is, bestaat er een duidelijke link tussen HRM en verantwoord ondernemen. Een duurzaam personeelsbeleid wordt gekenmerkt door een lange termijn visie op onder andere bemanning, functioneringsopvolging, vorming en opleiding,

beloning

en

bezoldiging,

organisatieontwikkeling

en

organisatie-

communicatie. Binnen HRM staat de ontwikkeling van een synergetische relatie tussen werkgever (management) en werknemer (medewerker) centraal. Dit betekent dat de arbeidsrelatie idealiter tegemoet komt aan de verwachtingen en belangen van beiden. Dit komt zowel de bedrijfsresultaten als het welzijn van de werknemer ten goede. Centraal staat daarin de organisatie van arbeid (jobdesign & teamwerk) waarbij de arbeidsprestatie gezien wordt als een resultante van de geïnternaliseerde en intrinsieke motivatie. Een dergelijke synergie kenmerkt zich verder door “duurzaamheid” in een dubbele betekenis. Ten eerste wordt de arbeidsrelatie vanuit een langetermijnperspectief benaderd: er wordt aandacht besteed aan de loopbaan van de medewerker binnen de organisatie, waarbij er wordt geïnvesteerd in zijn professionele ontwikkeling. Dat kan bijvoorbeeld door jobrotatie, het tijdig aangaan van nieuwe projecten en activiteiten, het volgen van opleidingen… Ten tweede komt die investering ook de “employability” van de medewerker ten goede: de medewerker komt sterker te staan op de arbeidsmarkt omdat hij deskundigheid verwerft, zijn flexibiliteit behoudt, “empowered” blijft en zo in staat is om ondernemerschap op te nemen voor zijn werk en zijn loopbaan. Beide aspecten van de duurzame arbeidsrelatie komen de werkgelegenheid ten goede. Een degelijk HRM-beleid is hierbij ook een strategische troef, die kan bijdragen tot een positief

bedrijfsimago, dat zowel vanuit een HRM- als vanuit een

marketingperspectief voordelig kan zijn.

133

HET IVOOR

Vanuit HRM kan er verder ook aandacht worden gegeven aan diversiteit in het kader van

aanwerving,

selectie,

opleiding,

evaluatie

en

promotie,

waarbij

minderheidsgroepen gelijkwaardig behandeld worden en mogelijk van extra ondersteuning kunnen genieten. Hierbij denken we ook aan de begeleiding van het functioneren van en samenwerking tussen mensen die worden geconfronteerd met verschillen. Het werken met diversiteit staat voorts centraal bij het opzetten van allerhande samenwerkingsvormen en kwaliteitsvolle relationele praktijken tussen diverse

perspectieven.

We

denken

aan

organisatieverandering,

multi-

partijsamenwerking, innovatie, enzovoort. Tenslotte zijn meer indirecte MVO-toepassingen van HRM: •

De aanwending van HRM om mensen in staat te stellen en te motiveren om zich veilig, gezond en milieuvriendelijk te gedragen.

•

Veranderingsmanagement, waaronder ook veranderingsinitiatieven in de richting van een meer duurzame beleidsvoering. Zoals reeds aangeraakt is er bij het begeleiden van veranderingen een bijzondere aandacht voor de betrokkenheid en de “stem“ van alle relevante perspectieven/partijen binnen (en buiten) de organisatie.

•

De organisatie en de begeleiding van conversaties tussen diverse

THEMA

RELATIE

stakeholders.

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden

X

Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid

X X

Vorming en opleiding

Functiegesprekken, X

134


competentiemanagement Taakverrijking en loopbaanontwikkeling

X

Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging)

X

Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn

X

Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik Waterverbruik Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid

X

Financieel beleid Kwaliteitszorg

X

Loonbeleid

X

135

HET IVOOR

Tewerkstelling

X

Zie tekst

Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap

X

Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers

X X

Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties

X X

Multipartijsamenwerking

Leveranciers Onderaannemers Klanten

X

Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 3.4.1: Ervaringsoefening: de NASA-oefening DW 3.4.2: Intergroepsoefening ROOD & GROEN

136

Tevredenheidsonderzoek, kwaliteitszorg


2.5 MVO en Informatica RELATIE TUSSEN MVO EN INFORMATICA Algemene beschrijving: De relatie tussen MVO en informatica lijkt op het eerste gezicht uitsluitend een positief verhaal van milieu- en kostenbesparingen. ICT-toepassingen kunnen immers zorgen voor het vergroten van de efficiëntie van bedrijfsprocessen (door automatisering,

vereenvoudiging,

transparantie

en

het

verminderen

van

redundantie), een intensere samenwerking (via netwerken en informatiesystemen), de aanpak van milieuproblemen (vermindering van papiergebruik, vermijden onnodige transportkosten), en tewerkstelling (jobcreatie door de invoering van nieuwe technologieën, jobverschuiving door automatisering). Naast de opgesomde voordelen moeten informatici ook op de hoogte zijn van de problemen en nadelen waarmee ze binnen hun vakgebied geconfronteerd worden. Een belangrijk aandeel hiervan betreffen de milieugerelateerde problemen, meerbepaald omtrent energie- en materiaalverbruik. De korte levenscyclus van computers en toebehoren zorgt bijvoorbeeld voor een groot verbruik aan materialen (metalen, kunststoffen, mineralen) en het ontstaan van een behoorlijke hoeveelheid afval (eventueel voorzien van additieve chemische stoffen). Bovendien zorgt de productie van hardware voor een relatief hoog energieverbruik, in vergelijking met de gebruiksduur die de apparaten tegemoet gaan.151 Tijdens het gebruik van computers en toebehoren is er bovendien op het vlak van energiebeheer nog veel vooruitgang mogelijk. De ICT vindt immers haar weg in steeds meer toepassingen, met een toename van het globale energiegebruik als gevolg. Snellere systemen zorgen daarenboven voor een stijgend energieverbruik, door de verhoging van de capaciteit. We kunnen dus stellen dat de ICT, naast de voordelen die haar toepassingen bieden, nog veel opportuniteiten onbenut laat op het vlak van ecodesign en hergebruik. Een maatschappelijk verantwoord ondernemer kan er echter niet omheen dat de informatica belangrijke voordelen biedt op het vlak van economie en samenleving.

151

EGYEDI, T.M. en PEET D.-J., Informatica en duurzame ontwikkeling. Bijdrage van de ICT aan duurzame ontwikkeling. Een verkenning, 2003, p. 16.

137

HET IVOOR

Zoals reeds hierboven vermeld, is er sprake van een verbetering van allerhande bedrijfsprocessen dankzij de invoering van ICT-toepassingen. Bovendien maken netwerken en databanken een schat aan informatie beschikbaar voor verschillende stakeholders, wat de informatie-overdracht bij samenwerkingsverbanden aanzienlijk vereenvoudigt. Bedrijven en instellingen kunnen bijgevolg aan een relatief lage kostprijs voorzien in zowel interne als externe communicatie. In dit kader zijn privacy en bescherming bij het gebruik van ICT-toepassingen topics die de nodige aandacht verdienen. Maatschappelijk verantwoorde bedrijven nemen immers maatregelen om hun werknemers en computerapparatuur te beschermen tegen de overdaad aan (vaak

kwalitatief

minderwaardige)

informatiebronnen,

computervirussen

en

ongewenste e-mails waaraan men via het internet blootgesteld wordt, omdat deze nadelig kunnen zijn voor de productiviteit en de tevredenheid van het personeel. Ook bescherming tegen het vrijkomen van al dan niet vertrouwelijke informatie bij het gebruik of de verwijdering van ICT-toepassingen moet binnen het bedrijf verzekerd worden (b.v. hacking, vernietiging van oude hard disks). Ook met gelijke kansen voor werknemers en betrokkenen moet een MVO-bedrijf voldoende rekening houden. Het stijgende gebruik van ICT-toepassingen brengt immers met zich mee dat er nood is aan voldoende scholing omtrent het gebruik van deze technologieën. Bovendien moeten de nodige maatregelen getroffen worden om te vermijden dat bepaalde groepen uitgesloten worden van de aangeboden producten en diensten, omdat ze geen toegang hebben tot deze technologie of niet

THEMA

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW)

138

RELATIE

over de nodige kennis beschikken.

TOELICHTING


Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid

X


Toegankelijkheid van ICTtoepassingen Scholing van personeel en

X

andere belanghebbenden omtrent ICT

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

X

Energiezuinige ICT-toepassingen

Waterverbruik Materialengebruik


X X

Ecodesign en hergebruik van hardware Telewerken

Vermindering van emissies Toeleveringsketen

X

Automatisering, digitale informatiesystemen

Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie

139

HET IVOOR

Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling

Klantentevredenheid

X

X

Automatisering, jobverschuiving, jobcreatie Toegankelijkheid van informatie, online winkelen

Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties

X

E-mail, databanken, intranet

Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties X

Leveranciers Onderaannemers Klanten Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening

140

- Databanken, netwerken, privacy - Transparantie en toegankelijkheid van informatie dankzij websites, e-mail


Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 3.5.1: Een technisch/economische kijk op isoleren

141


2.6 MVO en Logistiek RELATIE TUSSEN MVO EN LOGISTIEK Algemene beschrijving: In ondernemingen is de logistieke functie belast met het overbruggen van tijd en afstand in fabricage en distributie, gericht op minimale kosten en optimale bedrijfsresultaten.152 Integrale logistiek omvat dus enerzijds voorraadbeheer en productieplanning, en anderzijds fysieke distributie. Logistiek wordt hierbij beschouwd als volwaardig onderdeel van het bedrijfsmanagement. Nu bedrijven steeds meer virtuele trekjes krijgen door de volledige outsourcing van het productieproces, krijgt de logistieke functie binnen de operationele keten een nog groter belang. De logistieke functie wordt het verband in een globale matrix van processen. Hoewel deze omgeving op het eerste gezicht niet uitnodigend lijkt voor MVO, biedt een globale logistieke keten echter heel wat opportuniteiten voor verantwoord ondernemen. Binnen de logistiek is er veel ruimte voor een systematische integratie van MVO in de bedrijfsvoering. In de eerste plaats denken we hierbij aan de keuze van het transportmiddel. Zo is het inzetten van binnenscheepvaart minder belastend voor milieu en omgeving dan het gebruik van de trein, die op haar beurt weer minder belastend is dan een vrachtwagen. Verder denken we bijvoorbeeld aan het verminderen van de frequentie van goederentransport, vanwege de gevolgen op milieuvlak die hieraan verbonden zijn. Het verminderen van transport houdt in dat bedrijven moeten voorzien in voldoende voorraad grond- en hulpstoffen om een continue productie te kunnen verzekeren. Dit is echter in tegenspraak met een aantal logistieke beheersfilosofieën, zoals Just-in-Time (JIT), waarbij gestreefd wordt naar drastische voorraadverminderingen en een maximale waardetoevoeging aan producten, om te komen tot betere prestaties op het vlak van onder meer productkwaliteit, producten volumeflexibiliteit, en leveringsbetrouwbaarheid. Omdat ook deze elementen als positief worden beschouwd binnen MVO, zal een maatschappelijk

verantwoord

ondernemer

bijgevolg

een

gefundeerde

en

evenwichtige keuze moeten maken op het vlak van voorraadbeheer (waarbij zowel

152

SCHOLLAERT, F., Integrale logistiek: Introductie, 1999, p. 4.

143

HET IVOOR

milieudruk enerzijds als productkwaliteit en leveringsbetrouwbaarheid anderzijds in overweging worden genomen). Naast een gebrek aan efficiëntie en hoge opslagkosten, is het houden van grote voorraden immers evenmin voordelig vanwege

kans

op

veroudering,

bederf

of

beschadiging,

met

mogelijke

afvalproblemen tot gevolg. Bij MVO moet bijgevolg steeds een voorkeur gegeven worden aan een efficiënte planning, waarbij zowel een grote productvoorraad als een hoog aantal JIT-leveringen vermeden worden. Het streven naar volledige ladingen bij elk transport, evenals het integreren van toeleveranciers op de productielocatie, zoals gebruikelijk in de automotive industrie, zijn bijkomende aandachtspunten. Het is daarom aan te bevelen om de logistieke afdeling te betrekken bij het ontwerpen van het product en de productieprocessen. Zij kunnen bijvoorbeeld op voorhand vermijden dat er teveel lucht en water doorheen de keten vervoerd wordt. Ook op maatschappijvlak biedt MVO verschillende mogelijkheden binnen de logistiek. Bij Supply Chain Management worden immers partnerschappen tussen verschillende bedrijven aangemoedigd, leidend tot ketenintegratie (b.v. de onderlinge afstemming van planningssystemen), omwille van de voordelen in termen van tijd en kosten voor alle partners in de keten. Dergelijke partnerschappen bieden ook voordelen voor het milieu. Bovendien wordt de klant in een sterk uitgebouwd logistiek systeem op zijn wenken bediend: de dienstverlening - ofwel flexibiliteit, kwaliteit, leveringsbetrouwbaarheid - neemt toe, wat leidt tot een grotere tevredenheid. Anderzijds schuilt hier een ander gevaar: de 'NU' mentaliteit, waarbij de consument niet wil wachten op het gekochte. Soms geeft dit aanleiding tot extra en overgedimensioneerde logistieke processen die haaks staan op het principe van MVO. Op menselijk vlak kan logistiek vooral verbeteringen opleveren binnen vorming en opleiding,

en

interne

communicatie.

De

ingebruikname

van

(voorraad)-

planningssystemen vereist immers een grondige opleiding van het personeel. Verder is het duidelijk dat een goed georganiseerd operationeel proces, c.q. logistieke operaties, op menselijk vlak een gunstige invloed heeft op onder meer het respecteren van rij- en rusttijden, overuren... Dit zou moeten resulteren in een kleinere kans op arbeidsongevallen. Omdat beslissingen op logistiek vlak vaak implicaties hebben op uiteenlopende bedrijfsfuncties (b.v. marketing, financiën, productie), is het zeer belangrijk om verantwoordelijken vanuit alle relevante bedrijfsafdelingen te betrekken bij dit beslissingsproces. Een goede interne communicatie

144

en

samenwerking

tussen

verschillende

afdelingen

van

de


THEMA

RELATIE

onderneming is vanuit dit oogpunt daarom onontbeerlijk.

TOELICHTING


Uitbouw van een logistieke keten met realistische tijdsvensters, waarbij men vermoeidheid door overuren en niet respecteren van X

rij- en rusttijden voorkomt, ontwikkelen van processen en productie lay-out met oog voor een minimale fysieke belasting van de werknemers

Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding

X

Opleiding van personeel omtrent (voorraad)planningssystemen

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging)

145

HET IVOOR

Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

Beperken energiegebruik bij X

materials handling en fysieke distributie

Waterverbruik

X

Materialengebruik

-Maximaal gebruik maken van herbruikbare verpakkingen X

(containers, bakken...) -Reverse logistics


- Verminderen transportkosten en milieulast door efficiënte planning en reductie van JITX

leveringen of streven naar volledige ladingen; - Verminderen verkeerscongestie door keuze van alternatieve transportmodi.

Vermindering van emissies

Verminderen van emissies door X

door

keuze

van

alternatieve

transportmodi en een aanpassing van de verkeersinfrastructuur

Toeleveringsketen

X

Milieu-impact van producten

Integratie op productielocatie -Maximaal gebruik maken van herbruikbare verpakkingen

X

(containers, bakken...) -Reverse logistics

146


Procesoptimalisatie

Ontwikkelen van processen en X

productie lay-out met o.a. oog voor een minimale fysieke belasting van de werknemers,…

Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit

Integrale logistiek als dienst aan X

klant: verbetering flexibiliteit, leveringsbetrouwbaarheid en kwaliteit in bedrijven (JIT)

Serviceverlening

- Beschikbaarheid van productvoorraad; X

- Maximaal gebruik maken van waardetoevoegende activiteiten in de logistieke keten i.f.v. KOOP-moment.

Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers

- Betrekken van verschillende afdelingen (marketing, financieel en productie) bij X

oplossen van logistieke problemen; - Betrekken van de logistieke afdeling in de vroegste fase

147

HET IVOOR

van R&D en productdesign om 'waste' op voorhand te vermijden. Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties Leveranciers

Supply Chain Management: integratie op verschillende

Onderaannemers

niveaus X

b.v. fysieke integratie, integratie op besturingsniveau (afstemmen van planningssystemen), informatie-integratie

Klanten

X

Overheden

Maatschappelijk antwoord bieden op de 'NU'-mentaliteit. Investeren in alternatieven voor

X

transport (water, spoor) en multimodaal toegankelijke industrieterreinen.

Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 3.6.1: Case Kleurprent NV

148


2.7 MVO en Management RELATIE TUSSEN MVO EN MANAGEMENT Algemene beschrijving: De discipline management wordt omschreven als ‘de praktijk van het bewust en continu vormgeven van een organisatie’.153 Aangezien men bij het vormgeven en het besturen van organisaties zeer systematisch tewerk gaat en dit proces gericht is op het lange termijn voortbestaan van de onderneming, heeft het management een belangrijke functie bij het integreren van MVO in de onderneming. Wanneer het management zich hiervoor inzet, kan de organisatie immers als geheel streven naar meer maatschappelijke verantwoordelijkheid en kan deze visie vervolgens verder vorm krijgen binnen de verschillende bedrijfsafdelingen. Als manager kan men trachten om binnen de vier specifieke managementsfuncties (plannen, organiseren, leidinggeven en controleren) rekening te houden met MVOprincipes. In de eerste plaats kan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een onderneming vorm krijgen via de bedrijfsmissie, de strategische planning en de operationele planning. Zowel doelstellingen die ten goede komen aan mens, milieu en/of maatschappij kunnen hierin voorkomen. Zo kan een bedrijf via haar missie en planning

kenbaar maken welke

stakeholders

ze

in sterke mate

bij

de

bedrijfsactiviteiten wil betrekken en op welke manier deze samenwerking georganiseerd wordt op de verschillende bedrijfsniveaus. Het behoort bovendien tot de taak van het management om erop toe te zien dat de bedrijfsmissie en doelstellingen vertaald worden naar concrete acties op de werkvloer. Om de betrokkenheid van alle afdelingen binnen het bedrijf te verhogen, kan het management

bepaalde

procedures

opstellen 154

doelstellingen en/of beloningssystemen

(b.v.

werken

met

jaarlijkse

) bij het evolueren naar meer MVO-

gerichtheid binnen de organisatie. Vervolgens zou ook het vormgeven van de organisatiestructuur en het leidinggeven moeten gebeuren met aandacht voor maatschappelijke verantwoordelijkheid. Zo kan het management trachten om een efficiënt organisatorisch kader te creëren waarin

153

STONER, J.A.F., FREEMAN, R.E. en GILBERT, D.G, Management, p. 2.

154

STONER, J.A.F., FREEMAN, R.E. en GILBERT, D.G, Management, p. 235.

149

HET IVOOR

de bedrijfsprocessen gerealiseerd kunnen worden. Naargelang de sector waarin de onderneming opereert, kunnen hierbij verschillende maatschappelijk verantwoorde, maar tevens werkbare oplossingen gezocht worden omtrent de verdeling van werk en bevoegdheden, hiërarchie en coördinatie. Het personeel is voor een onderneming immers een belangrijke stakeholder, die in grote mate bijdraagt tot het bereiken van de ondernemingsdoelstellingen. Het uitwerken van een sterk HRMbeleid is daarom een belangrijke troef bij het streven naar meer maatschappelijke verantwoordelijkheid binnen de organisatie.155 De vierde functie van het management, nl. de controle, is eveneens gerelateerd aan MVO. Binnen deze functie kan men als manager systematisch verifiëren of de onderneming in de richting evolueert van de nagestreefde lange termijn doelstellingen. MVO-doelstellingen kunnen hierbij getoetst worden aan de hand van de implementatie van concrete maatregelen (b.v. opvolging van milieu-effecten, veiligheid en gezondheid van werknemers, loopbaankansen van kansengroepen, ondersteuning van maatschappelijke projecten156). Wanneer men vanuit het management een aantal duurzaamheidsindicatoren opstelt die relevant zijn voor het bedrijf in kwestie, kan de monitoring van deze indicatoren vervolgens ondersteund worden door het gebruik van Management Informatiesystemen. De relatie tussen management en MVO blijft echter niet beperkt tot elementen binnen de vier specifieke managementsfuncties. Er kunnen ook algemene raakvlakken

worden

geformuleerd

van

MVO

en

management.

Zo

is

stakeholdermanagement een belangrijk hulpmiddel om op een verantwoorde manier om te gaan met de directe en indirecte omgeving van de onderneming. MVO-acties specifiek gericht op bepaalde stakeholders zijn bijvoorbeeld: een transparante financiële rapportering ten aanzien van de aandeelhouders van het bedrijf, een beloningssysteem ter verhoging van de betrokkenheid van het personeel, het informeren van de directe omgeving over milieudruk van de bedrijfsprocessen. Andere taken van het management kunnen zijn: -

het aanzetten tot of doorvoeren van procesverbeteringen op operationeel niveau (b.v. duurzaam materiaalgebruik);

155 156

Zie ook de fiche ‘MVO en Human Resource Management’. De Vos, A., Buyens, D. en De Stobbeleir, K., Panel Survey of Organizations in Flanders (PASO) Editie 2004. Dossier: Mainstreaming van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Verwerking PASO-module, 2004, p. 17.

150


-

het omgaan met veranderingen, inclusief t.a.v. nieuwigheden op MVO-vlak (b.v. het tegengaan van klimaatverandering, duurzaam beleggen); het opstellen van gedragscodes en ethische bedrijfsregels;

-

het transparant communiceren met interne en externe belanghebbenden.

THEMA

RELATIE

-

TOELICHTING

People Intern

X

Duurzaam personeelsbeleid

Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid

Implementatie van MVOX

maatregelen omtrent veiligheid en gezondheid van de werknemers

Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW)

X

Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid

X


X

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling

X

Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement

X

Doorvoeren van

151

HET IVOOR

procesverbeteringen op operationeel niveau Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik Waterverbruik Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie

Doorvoeren van X

procesverbeteringen op operationeel niveau

Profit Strategie en beleid

Bedrijfsmissie, strategische en X

operationele planning met invloed van MVO

Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid

Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap

152

X

Beloningssysteem aan MVO-gerichtheid

gerelateerd


Stakeholdermanagement Medezeggenschap

X

Rapportering

Betrekken van stakeholders bij de bedrijfsvoering Opstellen van duurzaamheidsindicatoren,

X

gebruik van Management Informatiesystemen, transparantie van rapportering

Interne communicatie en relaties

X

Transparante communicatie met interne stakeholders


Transparante communicatie met X

externe stakeholders, bedrijfsmissie met invloed van MVO

Leveranciers Onderaannemers Klanten Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening

X

Bedrijfsethiek Corporate governance

X

Bedrijfsmissie, strategische en operationele planning met invloed

Gedragscode

van MVO, opstellen van X

gedragscodes en ethische bedrijfsregels

153

HET IVOOR

DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 3.7.1: Groepsopdracht 7S-model McKinsey

154


2.8 MVO en Marketing en sales RELATIE TUSSEN MVO EN MARKETING EN SALES Algemene beschrijving: Terwijl marketingbeleid zich richt op het vervullen van menselijke, sociale en organisatiebehoeftes, bekijkt men bij sales management hoe de verkoopsafdeling kan bijdragen aan het vervullen van deze behoeftes. Omdat MVO binnen deze disciplines voldoende aandacht verdient, moeten MVO-acties op een systematische manier ingebouwd worden in de bestaande marketing- en verkoopsprincipes. Het ‘maatschappelijke marketingconcept’ is echter geen nieuwe discipline binnen de marketing: verschillende bedrijven passen deze principes op dit moment al toe. Binnen dit concept, beter bekend als responsibility marketing, tracht men om een invulling te geven aan marketing die het welzijn van de klant en de samenleving verbetert.157 Maatschappelijke en ethische overwegingen worden hierbij op een directe manier bij de marketingactiviteiten betrokken, zodat langetermijnbehoeftes van mens en maatschappij bevredigd worden.158 Concreet

kan

men

verantwoordelijkheid

inbouwen

in

verschillende

deelcomponenten van de opleidingsonderdelen omtrent marketing en sales management. We vertrekken hierbij vanuit de behoeftes die uitgaan van de klant, of gecreëerd

worden door

ondernemingen.

Een maatschappelijk

verantwoord

ondernemer tracht om een ‘duurzame’ invulling te geven aan behoeftes, of met andere woorden een invulling die ten goede komt aan mens, milieu en maatschappij.

Dit

resulteert

in

producten

die

enerzijds

over

duurzame

producteigenschappen beschikken (b.v. wasproducten in herbruikbare verpakking, spaarlampen), en die anderzijds alle stappen van de toeleveringsketen op een duurzame wijze doorlopen hebben (b.v. het aanbieden van een eerlijke prijs aan producenten en leveranciers, het verminderen van de milieudruk tijdens de fysieke distributie). Ook het selecteren van doelgroepen en de marktsegmentatie kan op een maatschappelijk verantwoorde manier gebeuren: bijvoorbeeld zonder uitsluiting of uitbuiting van kwetsbare of minder kapitaalkrachtige bevolkingsgroepen.

157

KOTLER, P., Marketingmanagement: De essentie, 2004, p. 25.

158

Ibid.

155

HET IVOOR

De uitbouw van lange termijn relaties tussen gelijkwaardige partijen getuigt eveneens van MVO. Binnen de marketing wordt er veel aandacht besteed aan communicatie naar betrokkenen. Een duidelijke en genuanceerde communicatie over

bedrijfsinitiatieven

naar

alle

stakeholders

wordt

hierbij

gezien

als

maatschappelijk verantwoord. Vanuit het marketingperspectief kan een dergelijke handelswijze bovendien vruchten afwerpen: een efficiënte communicatie kan immers

een

positieve

klantentevredenheid,

de

invloed

hebben

op

o.a.

leverancierstevredenheid.

de Door

merkbekendheid, het

inbouwen

de van

kwaliteitscontroles kan men aan de betrokkenen daarenboven verzekeren dat de toepassing van MVO-principes op een consequente manier gebeurt. Het hanteren van MVO-principes kan dus belangrijke voordelen inhouden voor ondernemingen. Tegenover de klant kunnen MVO-initiatieven fungeren als belangrijke verkoopsargumenten. Ook bij het uittekenen van de verkooporganisatie mag MVO niet ontbreken. Zo moet er bij het aanwerven, opleiden en evalueren van de verkoopploeg oog zijn voor maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit betekent enerzijds dat de verkoopmedewerkers op een eerbiedwaardige manier behandeld worden (b.v. loon naar werk, tijd voor vorming en opleiding) en anderzijds dat ook de verkoopploeg zelf op een ethische manier omgaat met haar klanten (b.v. hanteren van eerlijke handelsprincipes, langetermijnrelaties, goede dienst na verkoop). Ook het verkiezen van duurzame verkoopkanalen behoort tot MVO (b.v. geen overbodig

THEMA

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW)

156

RELATIE

transport, verkoop en communicatie via digitale weg).

TOELICHTING


Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding

X

Verkoopstraining met invloed van MVO-principes

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

X

Waterverbruik

X

Materialengebruik

X


X

Vermindering van emissies

X

Toeleveringsketen

X

Milieu-impact van producten

X

Procesoptimalisatie

X

Duurzame producteigenschappen

Supply Chain Management met invloed van MVO-principes


Profit Strategie en beleid

157

HET IVOOR

Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid

X


Productveiligheid en -kwaliteit

X

Kwaliteitscontroles

Serviceverlening

X

Online verkoop, dienst na verkoop

Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties

X

Interne communicatie over MVOprincipes


Uitbouwen van lange termijn X

relaties, duidelijke en genuanceerde communicatie over MVO-initiatieven

Leveranciers

X

Joint-ventures met MVO-

Onderaannemers

X

bedrijven

Klanten

X

Doelgroepen en marktsegmentatie

Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening

158

X

Giften, ondersteuning van ngo’s


Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode

X

Eerlijke handelsprincipes


DW 3.8.1: Groepsopdracht rond stakeholdermanagement

159


2.9 MVO en Recht RELATIE TUSSEN MVO EN RECHT Algemene beschrijving: Wanneer we denken aan de relatie tussen MVO en recht, komen we onvermijdelijk terecht bij de internationale verdragen, nationale wetgeving en lokale regelgeving omtrent duurzame ontwikkeling en verantwoord ondernemen. Het recht reikt ons immers de mogelijkheden aan om gedragsveranderingen teweeg te brengen rond een dergelijke problematiek. Omdat duurzame ontwikkeling een zaak is die iedereen aangaat en waarvoor bovendien participatie nodig is op alle vlakken (zowel internationaal, nationaal als regionaal), kan eerst en vooral een verankering van duurzame ontwikkeling in het internationale recht niet ontbreken. Bovendien wordt de internationale

regelgeving

aangevuld

met

nationale

en

lokale

wetgevende

initiatieven. Zo was er bijvoorbeeld in 2006 de opname van duurzame ontwikkeling in de Belgische Grondwet: ‘(…) bij de uitoefening van hun respectieve bevoegdheden streven de federale staat, de gemeenschappen en de gewesten de doelstellingen na van een duurzame ontwikkeling in haar sociale, economische en milieugebonden aspecten, rekening houdend met de solidariteit tussen de generaties’.159

Acties als deze dragen er toe bij dat ook op lange termijn, dus voor de toekomstige generaties, aan principes van duurzaamheid voldoende belang zal worden gehecht. Het staat vast dat het recht een belangrijke bijdrage levert aan de naleving van principes van duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Toch mogen we ons niet beperken tot de middelen die er binnen het recht voorhanden zijn om te komen tot een duurzame leefomgeving. MVO houdt immers in dat bedrijven een vrijwillig engagement aangaan om maatschappelijk verantwoord te handelen.160 Dit impliceert dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een onderneming verder reikt dan de wettelijke verplichtingen die hieromtrent aan haar opgelegd worden.

159

PORTAALSITE DUURZAME ONTWIKKELING, (http://www.duurzameontwikkeling.be/portaal.cgi?taal=_nl&id_teksten=1954), 8 januari 2007.

160

ICDO, Referentiekader Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in België, 2006, p. 7.

161

HET IVOOR

Het recht heeft daarenboven ook haar beperkingen, waardoor ze recente evoluties omtrent MVO niet altijd op de voet zal kunnen volgen. Van een verantwoord ondernemer wordt echter verwacht dat hij hieromtrent een proactieve houding aanneemt, ofwel een houding die ten goede komt aan mens, milieu en maatschappij. Wanneer MVO-maatregelen nadien in het wettelijke kader worden opgenomen, genieten bedrijven die proactief zijn in hun MVO-beleid een concurrentieel voordeel ten opzichte van bedrijven die niet of nauwelijks investeren in MVO. Deelgebieden van het recht, zoals handelsrecht, sociaal recht of milieurecht, omvatten

de

belangrijkste

juridische

begrippen

en

rechtsregels

uit

het

desbetreffende vakgebied. Deze onderdelen van het recht kunnen we meestal thuisbrengen onder een van de drie dimensies van de triple bottom line (people, planet, profit). Hieruit blijkt dat men binnen het recht streeft naar een waardecreatie op elk van deze vlakken, om zo te komen tot meer leefbaarheid voor mens, milieu en maatschappij. Zo vinden we in het recht uiteenlopende wettelijke initiatieven terug die een aantal zekerheden bieden aan de verschillende actoren in de

THEMA

People

Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding Taakverrijking en

162

RELATIE

maatschappij bij hun onderlinge interactie.

X

TOELICHTING

Invloed van MVO-principes binnen het Sociaal Recht


loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik Waterverbruik Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid

163

HET IVOOR

Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties Leveranciers Onderaannemers Klanten Overheden


164

X

Naleving MVO-wetten van verschillende overheden


2.10 MVO en Vakken met financiële inslag RELATIE TUSSEN MVO EN VAKKEN MET FINANCIELE INSLAG Algemene beschrijving: In het algemeen kunnen we stellen dat MVO en financiële vakken duidelijk in relatie staan met elkaar, in de eerste plaats vanwege de Profit-component van MVO. Daarnaast zijn vakken met een financiële inslag ook sterk gerelateerd aan de sociale dimensie van MVO. Op het vlak van financial accounting is het zo dat een maatschappelijk verantwoord ondernemer een correcte boekhouding voert, onder meer omdat hij transparantie aan de dag wil leggen over zijn activiteiten aan de belanghebbenden van de onderneming (b.v. aandeelhouders, werknemers, leveranciers, overheden). Dit gebeurt onder meer door het voorleggen van jaarrekeningen en rapporten, eventueel voorzien van (strategische) achtergrondinformatie, naargelang de betrokkenheid van de stakeholder en naargelang het gaat om interne of externe communicatie. Om managementbeslissingen te ondersteunen kunnen managers gebruik maken van management accounting. Op deze manier kunnen ook MVO-acties op een systematische manier in de beleidsvoering verwerkt worden en kan nadien ook hun impact geverifieerd worden. Zo zou men milieukosten moeten beschouwen als relevante kosten, ofwel kosten die verminderen wanneer men maatregelen treft die een gunstige impact op het milieu hebben. Ook moet er bij bedrijven voldoende aandacht zijn voor niet-financiële prestatie-indicatoren, zoals indicatoren omtrent werknemerstevredenheid, kwaliteit, innovatie, prestaties van leveranciers… Een ondernemer met oog voor MVO tracht om zo goed mogelijk rekening te houden met alle belanghebbenden van het bedrijf (b.v. leveranciers, personeel, overheden, vermogensverschaffers), door te voorzien in een goed beheer van de kasstromen en in voldoende risicospreiding. Bovendien voorziet hij in een billijke vergoeding voor alle vermogensverstrekkers van het bedrijf en belegt hij het vermogen van de onderneming in projecten die ethisch verantwoord zijn. Belangrijk bij MVO is echter dat bedrijven een vrijwillig engagement aangaan om te voorzien in een transparante bedrijfsvoering en correcte rapportering, zodat tussen de bedrijven onderling partnerschappen, gebaseerd op wederzijds vertrouwen, tot

165

HET IVOOR

stand kunnen komen. Ondernemingen kunnen hierbij kiezen voor het volgen van bepaalde codes omtrent corporate governance, zoals de Code Lippens (voor beursgenoteerde ondernemingen) of de Code Buysse (voor niet-beursgenoteerde bedrijven). In de Belgische Corporate Governance Code, ofwel de Code Lippens, worden de belangrijkste doelstellingen van deze Code aangehaald: ‘(...)het bevorderen van waardecreatie op lange termijn. Zakelijke successen tonen aan dat goede corporate governance leidt tot creatie van welvaart, niet alleen voor de aandeelhouders, maar ook voor alle andere stakeholders. (…) Goede corporate governance brengt ook macro-economische voordelen met zich mee, zoals een verhoogde

economische

efficiëntie

en

groei,

alsook

de

bescherming

van

161

privébeleggingen.’

Naast het creëren van economische groei is bij corporate governance het ethisch denken binnen het bedrijfsleven van groot belang. Zo zou een deugdelijk bestuur kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van een waardesysteem dat steunt op rechtvaardigheid, gelijkheid, legitimiteit, transparantie, diversiteit… Tot slot kunnen we nog enkele bedrijfsacties aanduiden die MVO-gericht zijn en zich bovendien in de financiële sfeer situeren: -

het verkrijgen van overheidssubsidies en renteloze leningen, waarover men als ondernemer kan beschikken bij de invoering van bepaalde MVO-acties (b.v. subsidies voor milieugerichte acties, subsidies voor training en vorming van personeel); het toewijzen en vergelijken van milieukosten van investeringen.

THEMA

RELATIE

-

TOELICHTING


161

COMMISSIE CORPORATE GOVERNANCE, Belgische Corporate Governance Code, 2004, p. 7.

166



X

Overheidsubsidies voor vorming en opleiding van personeel

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement

X

Toerekening

van

milieukosten

aan kostenobjecten

Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik Waterverbruik

Belang van niet-financiële X

prestatie-indicatoren bij technologie- of materiaalkeuze

Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit

167

HET IVOOR

Strategie en beleid Financieel beleid

Nakomen van financiële X

verplichtingen door voorzien in gezonde kasstromen

Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit

Belang van niet-financiële X

prestatie-indicatoren bij bepalen productkwaliteit

Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering

X


Voorzien in correcte boekhouding Interne communicatie over

X

financiële prestaties van de onderneming


X

Leveranciers

Communicatie over financiële prestaties van de onderneming Nakomen van financiële verplichtingen door voorzien in

X

gezonde kasstromen, belang van niet-financiële prestatieindicatoren bij leverancierskeuze

Onderaannemers

168


Klanten Overheden

X

Overheidssubsidies en renteloze leningen voor MVO-acties

Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance

Code Lippens, Code Buysse, X

Gedragscode

ethisch denken


DW 3.9.1: Corporate Social Responsibility binnen Accounting: “Costing the Earth” DW 3.9.2: Management accounting – milieukosten

169


3. Fiches voor ondernemersopleidingen Bedrijfsbeheer

3.1 MVO en Financieel Beleid RELATIE TUSSEN MVO EN FINANCIEEL BELEID Algemene beschrijving: Binnen de module financieel beleid wordt een duidelijk beeld gevormd van de noodzakelijke investeringen en hun financieringswijze en de bedrijfskosten die verbonden zijn aan het eigen project wanneer je een bepaalde omzet vooropstelt. Tot slot wordt het project beoordeeld op de winstverwachting die ermee samenhangt.

Belangrijk bij MVO is dat ondernemers een vrijwillig engagement aangaan om de zorg voor mens en milieu te verzoenen met hun bedrijfsactiviteit. Hierbij moet natuurlijk op een realistische manier te werk worden gegaan, aangezien voor de continuïteit van een onderneming de financiële argumenten van doorslaggevend belang zijn.

Het opstellen van het investeringsplan kan gelinkt worden aan MVO door de aandacht te vestigen op milieu-investeringen. Hier biedt zich een brede actiewaaier aan: •

investeringen in zuiniger bedrijfs- en productieprocessen;

•

investeren in milieuvriendelijker en zuiniger producten;

•

investeringen in hergebruik en preventie van afval;

•

investeren in hernieuwbare energiebronnen.

De overheid helpt mee bepaalde van deze investeringen te financieren door een aantal financiële steunmaatregelen en fiscale stimuli. Milieu-investeringen kunnen daardoor een aanvaardbaar financieel rendement opleveren. Bezuinigingen leveren ongetwijfeld ook kostenbesparingen op of winst, wat positief is voor de haalbaarheid van het project.

Bij de projectbeoordeling dient ook aandacht te worden besteed aan niet-financiële prestatie-indicatoren omtrent o.a. kwaliteit en duurzaamheidprestaties van

171

HET IVOOR

leveranciers.

Tot slot kunnen we de toekomstige ondernemer erop wijzen dat vrijgekomen

THEMA

RELATIE

bedrijfsvermogen ook belegd kan worden in projecten die ethisch verantwoord zijn.

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding

Overheidssubsidies voor X

vorming en opleiding van de zn ondernemer en zijn personeel

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij

(Vrijwillige) gedragsverandering X

172


milieubeleid en milieubewustzijn

van de ondernemer en zijn personeel

Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Belang van eco-efficiëntie162 bij

Energiegebruik X

technologie- en/of materiaalkeuze

Waterverbruik

X

Materialengebruik

X

Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit

Het belang van kwaliteitslabels X

als extra argument i.p.v. alléén de prijs

Serviceverlening Giften aan de gemeenschap

162

Eco-efficiëntie : Het doelmatig inzetten van energie en grondstoffen

173

HET IVOOR

Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties Leveranciers

Invoeren van milieuvriendelijke , fair trade en X

veiligheidsparameters i.p.v. alléén financiële prestatieindicatoren

Onderaannemers Klanten Overheden


DW 4.1.1: Quiz duurzaam energiegebruik DW 4.1.2: Investeren in zonne-energie

174

X

Subsidies als financieringswijze en belastingsverminderingen


3.2 MVO en Administratie en Boekhouden RELATIE TUSSEN MVO EN ADMINISTRATIE EN BOEKHOUDEN Algemene beschrijving: Binnen de administratie en boekhouding worden de wettelijke bepalingen betreffende de boekhouding van een zelfstandige KMO, de BTW principes en verplichtingen besproken. Aandachtspunten zijn het kunnen opstellen van een verkoopfactuur, het invullen van de aankoop-, verkoop- en financiële dagboeken en het opstellen van de BTW-aangifte en inventaris. Ten slotte wordt een overzicht gegeven van de courante betalingsvormen en betalingsmiddelen.

Belangrijk bij MVO is dat ondernemers een vrijwillig engagement aangaan om de zorg voor mens en milieu te verzoenen met hun bedrijfsactiviteit. Hierbij moet natuurlijk op een realistische manier te werk worden gegaan, aangezien voor de continuïteit van een onderneming de financiële argumenten van doorslaggevend belang zijn.

Een maatschappelijk verantwoord ondernemer houdt een correcte en transparante boekhouding, wat ook aansluit bij de wettelijke bepalingen betreffende de boekhouding van zelfstandige KMO’s. De vereenvoudigde boekhouding moet niet gepubliceerd worden, zodat o.a. leveranciers en werknemers niet kunnen nagaan of de onderneming goed presteert. Vanuit MVO zal de ondernemer in een transparante bedrijfsvoering

voorzien

en

zijn

financiële

verplichtingen

tegenover

deze

belanghebbenden correct naleven.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de administratieve omgeving milieu- en budgetvriendelijk te laten verlopen: •

papier efficiënter gebruiken;

•

papier vervangen door andere informatiedrager;

•

rationeler printen;

•

recyclage;

•

rationeler gebruik van kantoorbenodigdheden;

•

rationeler elektriciteitsverbruik van kantoormachines;

•

efficiënte archivering.

175

HET IVOOR

De overheid heeft in die zin ook reeds verschillende stappen ondernomen op het

THEMA

RELATIE

vlak van e-government en administratieve vereenvoudiging.

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding

Overheidssubsidies voor vorming X

en opleiding van de ondernemer en zijn personeel

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn

176

X

Vrijwillige gedragsverandering van ondernemer en personeel


Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

X

Waterverbruik Materialengebruik

Strategieën uitwerken voor X

rationeler materiaal- en energiegebruik in de administratieve omgeving

Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid

X

Correcte en transparante boekhouding

Kwaliteitszorg Loonbeleid

X

Correct / tijdig betalen / officieel betalen

Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering

177

HET IVOOR


X

Transparante bedrijfsvoering

X

Transparante bedrijfsvoering

X

Leveranciers op tijd betalen

Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties Leveranciers Onderaannemers Klanten Overheden

Correcte en transparante X

boekhouding E-goverment


178


3.3 MVO en Recht en Wetgeving RELATIE TUSSEN MVO EN RECHT EN WETGEVING Algemene beschrijving: De opleiding “basiskennis bedrijfsbeheer” bestaat uit vier opleidingsonderdelen, waarbij de module “Recht en wetgeving” als derde aan de beurt komt. “Recht en wetgeving” is in die zin een vreemde eend in de bijt, aangezien deze module quasi losstaand is van de andere modules. De module wordt bewust heel algemeen gehouden, waardoor een aantal themata inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen weliswaar aan bod kunnen komen in de lessen en vooral in de haalbaarheidsstudie, doch losstaand moeilijk aan te brengen zijn. Alle maatregelen die genomen kunnen worden inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen, worden reeds in de module “commercieel beleid” ter overweging meegenomen. In de module “financieel beleid” worden deze maatregelen concreter becijferd en wordt er gekeken in welke mate bepaalde maatregelen “haalbaar” zijn voor de startende onderneming. Binnen de module “Recht en wetgeving” wordt er dan stilgestaan bij eventuele juridische consequenties die bepaalde keuzes met zich mee kunnen brengen. Van overheidswege wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen de laatste jaren steeds meer aangemoedigd; heel vaak vertaalt dit zich in de vorm van een belastingkrediet, een eenmalige premie, een subsidie… In het kader van de haalbaarheidsstudie wordt er gekeken naar de eventuele “steunmaatregelen” waarvoor de startende zelfstandige desgevallend in aanmerking kan komen. Stimuli die van overheidswege worden gegeven om het maatschappelijk verantwoord ondernemen aan te moedigen worden tevens in het kader van de steunmaatregelen nader toegelicht. In het kader van dit project worden de juridische grondslagen inzake de installatie van een zonneboiler binnen de onderneming nader bekeken en wordt er gekeken

179

HET IVOOR

THEMA

RELATIE

welke stimuli van overheidswege in te plannen zijn.

TOELICHTING

People Intern Arbeidsvoorwaarden Personeelsvoorzieningen Veiligheid en gezondheid Psychosociale factoren (stress, pesten, geweld; OSGW) Gelijke kansen-/ diversiteitsbeleid Vorming en opleiding Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik Waterverbruik

180

X

Installatie van een zonneboiler


Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer Vermindering van emissies Toeleveringsketen Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid Tewerkstelling Klantentevredenheid Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg Externe communicatie en relaties Leveranciers Onderaannemers Klanten

181

HET IVOOR

Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 4.2.1 Plaatsen van een zonneboiler

182


3.4 MVO en Commercieel Beleid RELATIE TUSSEN MVO EN COMMERCIEEL BELEID Algemene beschrijving: Een bedrijf kan ervoor kiezen een MVO-vriendelijk product(en)assortiment aan de klant aan te bieden. Hierrond kan het imago opgebouwd worden, alsook de marketingstrategie en commerciële communicatie. De productontwikkeling en levenscyclus kan vanuit milieu en maatschappij bekeken

THEMA

RELATIE

worden: MVO-visie bedrijf t.o.v. kostenplanning.

TOELICHTING


cool bizz – warm bizzX

efficiënte verlichting op basis van 150 lux i.f.v. verbruik dus milieu


domotica – plc sturingen – X

basiskennis alternatieve energie – Zonnearc Proven – biologisch evenwicht

Taakverrijking en loopbaanontwikkeling Extern

183

HET IVOOR

Mensenrechten Landen in ontwikkeling Arbeidsrechten (b.v. vakbondsvereniging) Kinderarbeid Planet Milieumanagement

via groepswerk: hoe kan ik beter X

organiseren – concreet een situatie aanpakken i.f.v. milieu

Betrokkenheid van werknemers bij milieubeleid en milieubewustzijn

a.d.h.v. woordenlijst kwis X

organiseren m.b.t. specifieke vaktermen zoals: Kyoto-norm / ozonlaag – enz

Milieuverantwoordelijkheid en instrumenten Energiegebruik

X

Waterverbruik

kostprijsberekening verbruik van elektriciteit opzoeken wat de filtering van 1

X

liter vervuild water kost zodoende we terug drinkbaar water hebben

Materialengebruik Transport en woon-werkverkeer

Bewustzijn kostprijs/km X

openbaar vervoer kostprijs – tijdsverschil - carpooling

Vermindering van emissies Toeleveringsketen

selectie van leveranciers i.f.v. X

milieuvriendelijke bedrijven (verpakkingen-recyclagerecuperatie-alternatieve energie)

Milieu-impact van producten Procesoptimalisatie

184


Profit Strategie en beleid Financieel beleid Kwaliteitszorg Loonbeleid

opsplitsing gebonden KK en vrije KK X

-

spaargedrag

-

% milieubelastende activiteiten - strategie om % te laten dalen

Tewerkstelling Klantentevredenheid

PRODUCT – KLANT – MARKT X

hoe beter deze interne afstemming hoe hoger de KLTV (middel enquête)

Productveiligheid en -kwaliteit Serviceverlening Giften aan de gemeenschap Stakeholdermanagement Medezeggenschap Rapportering Interne communicatie en relaties Werknemers Aandeelhouders Sociaal overleg

opbouw relatienetwerk – X

efficiënte taakverdeling dus geen dubbel werk (papier, EL)

Externe communicatie en relaties Leveranciers

opbouw relatienetwerk : X

uitwisselen van idee – Wie doet

185

HET IVOOR

wat ? - productienetwerking dus geen overbodige investeringen, verbruik van grondstoffen, verbruik van energie enz… Onderaannemers Klanten Overheden Ngo’s Maatschappelijke dienstverlening Bedrijfsethiek Corporate governance Gedragscode DIDACTISCHE WERKVORMEN:

DW 4.3.1: Voorstelling duurzaam ondernemen DW 4.3.2: Voorstelling Zonne-arc DW 4.3.3: Kostprijs elektriciteitsverbruik, kostprijs wagen per kilometer

186

Deel 3: Het verband tussen MVO en de vakgebieden. Deel 3. Het verband tussen MVO en de vakgebieden

Recommend Documents