OPDRACHTFORMULIER
De zorgvrager ondersteunen bij verplaatsing van bed naar stoel of naar een ander bed Naam student:
Datum:
Voordat je gaat oefenen 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent. 2 Kijk in de bronnen welke informatie je kunt gebruiken bij het oefenen van deze vaardigheid. 3 Beantwoord onderstaande vragen. a Welke factoren zijn van belang bij de keuze van een tiltechniek? b Welke instructies geef je aan de zorgvrager om mee te kunnen werken bij het verplaatsen en waarom is het geven van instructies vooraf belangrijk? c Hoe waarborg je de veiligheid van de zorgvrager bij het verplaatsen van een zorgvrager uit bed in de stoel met een tillift en waarom is het belangrijk daar extra aandacht aan te schenken?
Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen:
© Noordhoff Uitgevers bv
1
HANDELINGSFORMULIER
Een zorgvrager ondersteunen bij het verplaatsen van bed naar stoel of naar een ander bed Naam student:
Naam observator:
Datum:
Beoordeling:
Voor alle handelingen geldt: • • • • •
Raadpleeg het dossier; Zorg voor voldoende privacy; Was je handen volgens de WIP-procedure; Pas de voorschriften toe; Observeer en controleer de zorgvrager.
De student:
Goed
Fout
1 Informeert: • Vertel de zorgvrager dat je hem komt verplaatsen naar een stoel of een ander bed en wie er eventueel assisteert; • Vertel de zorgvrager hoe hij zelf kan meehelpen; • Licht de zorgvrager in over het doel van de verplaatsing. 2 Zet alle benodigdheden klaar: • Indien nodig het gekozen hulpmiddel, dat gebruiksklaar is gemaakt: rolstoel, stoel, glijplank of overschuifplank, draaischijf, sling of handdoek, sta-lift, passieve lift, smoothmover of glider of een brancard. 3 Houdt zich aan de algemene aandachtspunten voor het verplaatsen: • Ga na of de zorgvrager voldoende gekleed is en zie erop toe dat de zorgvrager stevige schoenen binnen handbereik heeft of van tevoren aandoet, en kleding draagt die warm en veilig genoeg is om in te kunnen bewegen; • Instrueer de zorgvrager duidelijk en met respect, en gebruik daartoe formules als: ‘Wilt u...?’ of ‘Kunt u...?’; • Vraag de zorgvrager om mee te komen in de beweging; • Houd rekening met het bewegingstempo van de zorgvrager; • Geef een duidelijke bewegingsrichting aan; • Ondersteun de zorgvrager alleen daar waar dit nodig is; • Werk overwegend met de voorzijde van je lichaam naar de zorgvrager toe; houd dus zo veel mogelijk oogcontact; • Controleer of er voldoende werk- en manoeuvreerruimte is; • Houd het eigen lichaamszwaartepunt zoveel mogelijk boven het eigen steunvlak; • Houd het lichaamszwaartepunt van de zorgvrager zoveel mogelijk boven zijn steunvlak; • Beweeg met het eigen lichaam vooral vanuit de voeten en met licht gebogen knieën. Houd de romp zo stabiel mogelijk.
© Noordhoff Uitgevers bv
3
Goed
Fout
4 Voert handeling uit: Van bed naar rolstoel of van stoel naar stoel Lage transfer • Vraag of help de zorgvrager op de rand van het bed te gaan zitten (de voeten staan op de grond, de tenen bevinden zich zo mogelijk op één lijn met de knieschijven); • Zet de rolstoel parallel aan het bed, indien mogelijk aan de niet-aangedane zijde • Haal de voetsteunen eraf of klap ze opzij en verwijder de armleuning aan de bedzijde; • Zet de rolstoel zo dicht mogelijk bij de zorgvrager op de rem; • Vraag de zorgvrager met de linkerhand de linkerarmleuning van de rolstoel vast te pakken. Zijn andere hand gebruikt hij om af te zetten op het bed, of houdt hij op zijn schoot of voorwaarts gestrekt; • Begeleid de beweging van de romp naar voren: alleen verbaal, of met de handen om de thorax heen, of met een sling of handdoek achter de zorgvrager; • Geef duidelijk het begin van de verplaatsing van het bekken aan: of eerst verder op het bed, of in één keer van bed naar rolstoel. • Laat de zorgvrager zijn bovenlichaam naar voren buigen, zijn bekken iets opheffen, en zet zijwaarts de verplaatsing op het bed in, richting rolstoel; • Fixeer bij de verplaatsing de knie of knieën van de zorgvrager; • Begeleid de zorgvrager bij het gaan zitten in de rolstoel door zelf op je voeten te draaien en je knieën goed gebogen te houden. Begeleid de zorgvrager, maar til hem niet! Je houdt je eigen lichaamszwaartepunt boven je steunvlak en maakt een rotatie met je hele lijf, vanuit je voeten; • Zorg dat de zorgvrager achter in de rolstoel zit, met de billen tegen de leuning, en rechtop; • Breng de armleuning aan, draai de rolstoel iets van het bed af en breng daarna de voetsteunen weer aan; • Vraag de zorgvrager zijn voeten op de voetsteunen te zetten; • Controleer nogmaals de zithouding van de zorgvrager: rechtop, goed gesteund in de rug en aan de zijkant. Varianten op de lage transfer: • Plaats een glijplank of overschuifplank onder de zorgvrager; • Plaats het andere uiteinde van de glijplank op de stoelzitting; • Begeleid de schuifbeweging van het bekken over de plank tot de zorgvrager goed in de stoel zit; • Verwijder de glijplanken en breng dan pas de armleuningen en voetsteunen aan, of als de zorgvrager een steunfunctie op één been heeft: plaats de rolstoel aan de steunende kant; • Voer de verplaatsing uit zoals hiervoor beschreven; • Hinder het aangedane been niet, maar fixeer alleen de knie van het niet-aangedane been; • Breng in het lendegebied van de zorgvrager een sling of handdoek aan en pak deze met beide handen vast; • Laat de zorgvrager zijn armen voor het lichaam houden; • Zet de zorgvrager nu in één beweging over van het bed naar de rolstoel. Hoge transfer bij goede balans: • Zet de rolstoel parallel naast het bed op de rem, aan de niet-aangedane zijde. Verwijder de voetsteunen of klap ze opzij; • Vraag de zorgvrager op de rand van het bed te gaan zitten, met de handen af te zetten van het bed en rechtop te gaan staan;
4
© Noordhoff Uitgevers bv
• Geef via de achterkant van de ellebogen extra steun bij het strekken van de armen en laat daarbij ruimte voor het vooroverbuigen van de romp; • Beweeg zelf tijdens deze begeleiding mee van zithouding tot stand. Volg de natuurlijke beweging van de armen en versterk de steun- en afduwfunctie; • Geef de zorgvrager je hand als steun en begeleid de paar stapjes naar de stoel tot de zorgvrager de stoel met de knieholten voelt; • Vraag of de zorgvrager de armleuningen wil vastpakken en gaat zitten; • Begeleid deze beweging via de achterzijde van de ellebogen: rem een te snelle buiging af, zodat de zorgvrager zachtjes neerkomt; • Geef voldoende ruimte voor het vooroverbuigen van de romp van de zorgvrager bij het gaan zitten; • Beweeg met de zorgvrager mee bij het gaan zitten door je eigen gewicht naar beneden en naar achteren te verplaatsen; • Draai de rolstoel iets van het bed af, breng de voetsteunen weer aan en vraag de zorgvrager zijn voeten erop te zetten; • Controleer nogmaals de zithouding van de zorgvrager: rechtop, goed gesteund in de rug en aan de zijkant. Hoge transfer bij een matige balans (elleboogfixatie): • Zet de rolstoel parallel naast het bed op de rem, indien mogelijk aan de niet-aangedane zijde en verwijder de voetsteunen of klap deze opzij; • Vraag de zorgvrager met beide handen je taille te omvatten en fixeer de ellebogen en polsen van de zorgvrager met je armen. De drukrichting van de armen is naar binnen en een beetje naar boven; • Fixeer de knieën van de zorgvrager met de binnenzijde van je knieën; • Breng je romp naar achteren en omlaag, waardoor via de armen de romp van de zorgvrager naar voren en omhoog komt; • Ondersteun via het naar binnen en omhoog duwen van de armen en het naar achteren duwen van de knieën de strekking van de zorgvrager; • Doe een stap naar achteren, zodat jij en de zorgvrager weer in het eigen steunvlak staan, en kijk de zorgvrager aan; • Houd de armen gefixeerd en begeleid het overnemen van het gewicht op één been, waardoor het vrije been een pas kan maken. Herhaal dit tot de zorgvrager voor de stoel staat, met zijn knieholten tegen de stoel aan; • Laat de zorgvrager met één hand de armleuning pakken, omvat onder deze arm door het schouderblad, houd de andere arm nog steeds gefixeerd en help (via druk van de knieën) zijn romp naar voren en zijn bekken naar achteren, waarna de zorgvrager zachtjes kan gaan zitten; óf met twee handen (een voor een) de armleuningen pakken, zijn romp naar voren buigen, zijn bekken naar achteren brengen en zachtjes gaan zitten; óf met gefixeerde armen zijn romp naar voren buigen, zijn bekken naar achteren brengen en zachtjes gaan zitten; • Beweeg met de zorgvrager mee bij het gaan zitten, door je eigen gewicht naar beneden en naar achteren te verplaatsen. Zorg ervoor dat de voeten niet wegglijden; • Draai de rolstoel iets van het bed af, breng de voetsteunen weer aan en vraag de zorgvrager zijn voeten erop te zetten. Variant 1, met de draaischijf: • Zet de draaischijf op het draaipunt tussen bed en stoel in; • Laat de zorgvrager beide voeten op de draaischijf plaatsen (of één voet in het midden); • Voer verder de handeling uit zoals hiervoor beschreven en houd daarbij met je armen het draaitempo onder controle;
© Noordhoff Uitgevers bv
5
• Stap om de draaischijf heen en zwiep de zorgvrager niet in de stoel; • Let er bij het gaan zitten op dat de benen van de zorgvrager niet klem raken tussen de armleuning van de stoel en de zitting. Variant 2, met sling of handdoek onder de schouderbladen: • Breng in de lage rug van de zorgvrager een sling of handdoek aan en pak deze met twee handen vast. De zorgvrager houdt zijn armen voor zich; • Breng je gewicht naar achteren, zodanig dat de romp van de zorgvrager naar voren komt; • Laat de zorgvrager de handen losjes op de schouder leggen of gewoon afhangen en stimuleer hem om rechtop te gaan staan. Voer verder de handeling uit zoals hiervoor beschreven. Hoge transfer met hulp van twee zorgverleners: • Zet de rolstoel parallel aan het bed, een halve meter er vandaan op de rem, verwijder de voetsteunen of klap ze opzij; • Vraag een collega om te assisteren en instrueer haar over de te volgen werkwijze; • Vraag of help de zorgvrager aan de rand van het bed te gaan zitten; • Pak de gelijknamige hand van de zorgvrager in ondergreep en fixeer met het gelijknamige been de knie en voet van de zorgvrager. Je collega doet hetzelfde aan de andere kant. Sta met de gezichten naar elkaar toe; • Omvat met de vrije hand het schouderblad van de zorgvrager; • Breng de hand van de zorgvrager naar beneden en stimuleer tegelijk de beweging van de romp naar voren; • Help de zorgvrager rechtop te gaan staan, door steun te geven aan de handen. De vrije hand geeft nu streksteun aan de achterzijde van de elleboog; • Geef duidelijk aan wanneer de loopbeweging naar de stoel begint: eerst het gewicht van de zorgvrager op één been zetten, zodat deze met het andere been een stap kan maken; • Vraag je collega en de zorgvrager voorlangs de stoel te lopen, totdat de zorgvrager met de knieholten de stoel voelt; • Fixeer de voet en de knie van de zorgvrager; • Laat de zorgvrager zijn romp voorover buigen door te steunen op zijn handen, die naar beneden gebracht worden; óf door één of twee handen op de leuning te plaatsen; • Laat de zorgvrager zachtjes gaan zitten, met de billen tegen de leuning. Richt hierbij je gezicht naar de zorgvrager toe. Breng je gewicht langzaam van je achterste been naar je voorste been dat naast de wielen van de rolstoel staat. Fixeer de benen van de zorgvrager tijdens het gaan zitten; • Breng de voetsteunen weer in goede positie en stimuleer de zorgvrager zijn voeten erop te zetten. Transfer met een sta-lift: • Zet de rolstoel een eindje van het bed vandaan en haal de voetsteunen eraf. Voorkom dat je een grote afstand met de lift moet afleggen (meer dan 5-10 meter); • Vraag of help de zorgvrager op de rand van het bed te gaan zitten, rijd de lift tot voor de zorgvrager en laat hem zijn voeten erop zetten. Maak genoeg ruimte om met de lift te kunnen manoeuvreren; • Maak de kniesteun onder de knie vast, ter hoogte van de bovenkant van het scheenbeen; zet de lift op de rem; • Breng de band aan onder de schouderbladen van de zorgvrager en trek de band zo aan, zodat de zorgvrager rechtop komt te zitten, maar ook kan hangen;
6
© Noordhoff Uitgevers bv
• Vraag of de zorgvrager zijn armen goed naar beneden wil laten hangen, of de handsteunen wil vastpakken zonder zich voorover te trekken; • Ga naast de zorgvrager staan en draai de lift omhoog tot de zorgvrager bijna rechtop staat. De zorgvrager helt steeds nog iets naar achteren; • Haal de lift van de rem en beweeg in de richting van de rolstoel; • Breng de rolstoel zo dichtbij dat de zorgvrager de zitting met zijn knieholten raakt; zet de rolstoel op de rem; • Ga naast de zorgvrager staan en laat de lift zakken. De stoel kantelt een beetje en de lift rijdt vanzelf een klein stukje weg. Help indien nodig om het bekken goed achter in de stoel te krijgen. De benen van de zorgvrager duwen de lift iets naar voren; • Controleer of de zorgvrager goed rechtop en achter in de stoel zit; • Haal de rugband los en vraag de zorgvrager zijn voeten van de voetsteun van de lift te halen; • Rijd de lift weg en breng de voetsteunen aan op de rolstoel; • Help de zorgvrager zijn voeten hierop te zetten; • Manoeuvreer gedurende de hele handeling met een rechte rug met de lift. Transfer met een passieve lift: • Laat de zorgvrager op zijn rug in bed liggen, met één hoofdkussen; • Kies de goede maat mat, draai de zorgvrager naar je toe, leg de mat achter hem en draai de zorgvrager erin. Loop om het bed heen, draai de zorgvrager weer naar je toe en legt de mat verder glad. De zorgvrager ligt nu van zijn hoofd tot zijn stuit op de mat; • Zet een rolstoel klaar en rijd de tillift naar het bed toe; klik de haken van de mat vast aan de bevestigingspunten van het juk: eerst de schouders, dan de benen. Til de zorgvrager niet op, maar beweeg indien nodig het bed of de lift om alles goed te kunnen vastmaken; • Controleer of de mat glad is onder de rug en onder de benen en of het hoofd goed ondersteund is; • Gebruik eventueel een klein kussentje onder het hoofd ter verhoging van het comfort. Vraag ook aan de zorgvrager of hij zich goed gesteund voelt; • Laat het bed zakken tot de zorgvrager hangt, maar zijn voeten nog steeds het bed raken, en controleer nog een keer de bevestiging en de spanning van de mat; • Ga naast de zorgvrager staan, draai zijn voeten het bed uit, naar de lift toe, en bedien de lift; • Kantel de zorgvrager zo, dat hij een comfortabele houding heeft. Vraag aan de zorgvrager of de houding nog aanpassing behoeft; • Beweeg de lift met de handgreep of elektrische drukknop indien nodig verder omhoog en verrijd deze eerst recht achteruit en dan pas richting stoel; • Rijd de stoel onder de zorgvrager tot hij met de rug net de rugleuning raakt; zet de rolstoel op de rem; • Ga naast de zorgvrager staan en laat hem naar beneden zakken: de stoel kantelt een beetje en de lift rijdt vanzelf een klein stukje weg. De zorgvrager glijdt langs de rugleuning naar beneden en komt achter in de stoel te zitten; • Controleer eerst of de zorgvrager goed zit en maak dan de onderste haken los en haal de mat onder de benen van de zorgvrager vandaan; • Maak de bovenste haken los, laat de zorgvrager iets naar voren buigen en verwijder de mat, waarbij je zo weinig mogelijk tilt, maar probeert te schuiven; • Verwijder de tillift en ruim de mat op; • Controleer de zithouding van de zorgvrager van hoofd tot voeten en breng indien nodig extra steunende hulpmiddelen aan.
© Noordhoff Uitgevers bv
7
Een onderuitgezakte zorgvrager helpen rechtop in een stoel te gaan zitten Bij een goede steunfunctie in de benen: • Vraag de zorgvrager zijn voeten onder zijn knieën te plaatsen, met de tenen op één lijn met de knieschijf; • Vraag de zorgvrager om steun te nemen op de armleuningen, zijn romp naar voren te buigen en zichzelf naar achteren af te zetten; • Begeleid deze beweging indien nodig via steun aan de ellebogen in de strekrichtingen, of via het naar achteren duwen van de knieën; • Controleer of de zorgvrager nu goed recht zit en niet zo makkelijk meer onderuit kan glijden. Bij geen steunfunctie in de benen: • Ga voor de zorgvrager in hurkzit zitten en schuif zijn voeten onder zijn knieën; • Vraag de zorgvrager om steun te nemen op de armleuningen en zijn romp naar voren te buigen; • Duw via de knieën het bekken naar achteren, terwijl de zorgvrager zich met zijn armen afzet; • Controleer of de zorgvrager nu goed recht zit en niet zo makkelijk meer onderuit kan glijden. Bij geen steunfunctie in armen en benen: • De zorgvrager zit onderuitgezakt in de stoel en heeft één of twee benen voor zich gestrekt; • Ga voor de zorgvrager in hurkzit zitten en schuif zijn voeten onder zijn knieën; • Ga daarna in schredestand achter de stoel staan, met je voorste been tegen de rugleuning; • Breng één arm van de zorgvrager voor zijn buik en omvat de onderarm in een bovenhandse parallelgreep; • Breng de romp van de zorgvrager naar voren door je eigen gewicht op het voorste been te plaatsen; • Schuif de zorgvrager naar achteren door je handen naar achteren te bewegen, net zolang tot de zorgvrager met zijn billen tegen de leuning aan zit; • Controleer of de zorgvrager nu goed recht zit en niet zo makkelijk meer onderuit kan glijden. Verplaatsen van bed naar bed/brancard Met Smoothmover/glider: • Laat de zorgvrager plat op bed liggen met één hoofdkussen. Hij moet met zijn lichaam helemaal recht en horizontaal blijven; • Vraag een collega om te assisteren en instrueer haar over de gang van zaken; • Vraag je collega aan de andere zijde van het bed te gaan staan en de zorgvrager ‘en-block’ naar zich toe te kantelen; • Plaats de smoothmover achter de zorgvrager en onder zijn hoofdkussen; • Vraag of je collega de zorgvrager weer wil terugdraaien op zijn rug, zodat deze op de smoothmover komt. Indien nodig schuift je collega via bekken en schoudergordel de zorgvrager van zich af, zodat hij in het midden komt te liggen; • Zet het andere bed of de brancard op dezelfde hoogte en rijd bed/brancard naar het bed toe en er precies tegenaan. Verwijder kussens en bovenlaken; • Ga samen met je collega bij het tweede bed staan, plaats één knie op dit bed en pak indien mogelijk met twee handen de smoothmover en het hoofdkussen;
8
© Noordhoff Uitgevers bv
• Geef duidelijk het begin van de schuifbeweging aan; • Beweeg in een vloeiende beweging tegelijk met je collega de smoothmover naar het tweede bed, door je eigen gewicht naar achteren en beneden te brengen. Houd je armen zoveel mogelijk gestrekt; • Ga weer op twee benen staan en trek tegelijk met je collega de smoothmover in een halfronde beweging omhoog, onder de zorgvrager en het hoofdkussen vandaan. Deze schuift zachtjes van de smoothmover af tot hij in het midden van het bed ligt; • Verwijder de smoothmover en controleer of de zorgvrager in een rechte lijn ligt: hoofd goed op het kussen, het lichaam in een rechte lijn; • Dek de zorgvrager toe en rijd het bed naar de aangewezen plaats. Verplaatsen van de grond Laten opstaan van een gevallen zorgvrager: • Bepaal of je de zorgvrager overeind mag helpen door pols en ademhaling te controleren, te kijken of er wonden of botbreuken zijn en de reactie op een pijnprikkel en de aanspreekbaarheid van de zorgvrager te controleren; • Maak ruimte rondom de gevallen zorgvrager en plaats een (rol)stoel binnen handbereik; • Vraag een collega om te assisteren en instrueer deze over de gang van zaken. Vraag je collega aan de andere zijde van de zorgvrager te gaan staan, die op de rug ligt; • Kniel met je gezicht naar de zorgvrager toe en vraag hem de gelijknamige arm vast te pakken bij de elleboog. Omvat de zorgvrager bij diens elleboog en breng hem tot zit; • Vraag de zorgvrager zijn benen te buigen en zet je gelijknamige voet voor die van de zorgvrager. Buig zelf goed door de knieën; • Geef duidelijk het begin van de beweging aan en kijk de zorgvrager aan; • Help tegelijkertijd met je collega de zorgvrager in één keer tot stand op twee voeten. Doe dit soepel en snel, anders is de kans op weer vallen groter; • Trek de rolstoel dichterbij, zet deze op de rem en laat de zorgvrager daarin plaatsnemen; • Controleer of de zorgvrager goed en veilig zit en bespreek met hem wat er gebeurd is; • Schakel indien nodig extra zorg in Goed
Fout
5 Past juiste nazorg toe: • Vraag of de zorgvrager goed ligt of zit, controleer dit, en informeer hem hoe lang hij in deze houding kan of moet blijven; • Vraag hoe de zorgvrager de gang van zaken vond; • Ruim de eventuele gebruikte hulpmiddelen op. 6 Rapporteert de bevindingen: • Noteer eventuele bijzonderheden. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen:
© Noordhoff Uitgevers bv
9
TOETSFORMULIER
Een zorgvrager ondersteunen bij het verplaatsen van bed naar stoel of naar een ander bed Naam student:
Naam beoordelaar:
Datum:
Beoordeling:
Kruis aan hoe de handelingen zijn uitgevoerd. Kies uit: V = Voldoende; O = Onvoldoende Kruis aan door wie de beoordeling is gedaan. Kies uit: B = BPV; S = School
Opdracht Je helpt een zorgvrager met mobiliteitsproblemen om zich te verplaatsen van bed naar stoel of van bed naar bed. Voorbereiding
V
O
B
S
V
O
B
S
1 Verzamelt de relevante gegevens, met name uit het zorgdossier. 2 Vertelt de zorgvrager wat ze komt doen. 3 Overlegt met de zorgvrager op welke wijze de handeling het beste kan worden uitgevoerd. 4 Zorgt voor privacy. 5 Zet alle benodigdheden klaar. 6 Wast de handen volgens de WIP-procedure. Uitvoering 7 Zorgt dat de zorgvrager voldoende gekleed is. 8 Observeert de zorgvrager en communiceert met hem. 9 Draagt zorg voor de veiligheid. 10 Kiest de juiste verplaatsingstechniek. 11 Nodigt de zorgvrager uit om mee te komen in de beweging. 12 Verplaatst de zorgvrager op de gekozen wijze volgens protocol. 13 Maakt op de juiste wijze gebruik van hulpmiddelen. 14 Gaat op de juiste wijze om met belasting en belastbaarheid. 15 Geeft indien nodig een zinvol vervolg aan de verplaatsing. 16 Helpt de zorgvrager in een comfortabele houding. 17 Werkt ergonomisch, hygiënisch, kostenbewust en efficiënt.
© Noordhoff Uitgevers bv
11
Nazorg
V
O
B
S
18 Vraagt de zorgvrager of alles naar wens is. 19 Ruimt alles op de juiste plaats en wijze op. 20 Wast de handen volgens de WIP-procedure. 21 Rapporteert de relevante bijzonderheden in het zorgdossier. Aandachtspunten / Persoonlijke leerdoelen:
12
© Noordhoff Uitgevers bv
