Op tijd eten en naar bed

31 Woensdag Oktober2007

Special Digitaal

Major League Baseball

Draai de krant om

Jonkie op de heuvel

voor nóg een voorpagina Computers zijn een onmisbaar onderdeel van ons leven geworden. In de operatiekamer, de bibliotheek en op de Olympische Spelen maken computers de dienst uit.

Het is niet zo dat hij direct miljoenen verdient. Maar dat vindt Rick van den Hurk ook helemaal (nog) niet nodig. Dat hij als 22-jarige Nederlander op de heuvel van een Major League Baseball-team staat, is mooi genoeg. 20

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Guantanamo Bay

Zo gastvrij is Nederland nou ook weer niet Sanne Rooseboom AMSTERDAM

...

Kun je jarenlang roepen dat Guantanamo Bay dicht moet en dan weigeren vrijgelaten, onschuldig verklaarde gevangenen op te nemen? Ja hoor, vinden de meeste Nederlandse politieke partijen. De situatie dient zich nu aan. Tientallen gevangenen in het beruchte Amerikaanse kamp op Cuba mogen er al lang weg, maar kunnen nergens heen. In eigen land lopen ze gevaar, de VS weigeren ze asiel te verlenen. En Nederland? ‘De VS lossen hun eigen problemen maar op.’

Als Hassan naar China teruggaat, wacht de cel en wie weet executie

Dit is ook het koninkrijk

En dat zal het nog wel een tijdje blijven. Saba is het kleinste bewoonde eiland van de Nederlandse Antillen. Het is 13 vierkante kilometer groot en telt 1.500

inwoners, van wie een kwart Johnson of Hassel heet. Al decennia worstelen bestuurders met de vraag hoe het verder moet met de eilanden. Maar binnenkort wordt Saba een ‘bijzondere gemeente’. Tenzij er weer ruzie uitbreekt. MICHAEL KOOREN/HH

Lees meer op pagina 4

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

‘Op tijd eten en naar bed’ Een nieuw project helpt Marokkaanse ouders hun kinderen op te voeden Met structuur en regelmaat begint de opvoeding. Op eigen verzoek krijgen Marokkaanse ouders tips om hun kinderen te helpen. Peter Wierenga AMSTERDAM

...

Het lijkt zo simpel, je kinderen opvoeden. Toch zijn veel gezinnen het spoor bijster. ‘Ongeveer een jaar geleden trokken ouders van Marokkaanse afkomst zelf aan de bel’, vertelt Esmae Mahdi van de Stichting Interculturele Participatie en Inte-

gratie. ‘We willen graag opvoeden, maar het lukt ons niet, zo zeiden ze.’ Voilà, de opmaat voor het project Coach je kind. Een jaar lang krijgen tientallen Marokkaanse gezinnen in West-Amsterdam deskundige begeleiding. De meesten vrijwillig, anderen zijn doorverwezen. ‘Veel simpele zaken blijken voor hen heel ingewikkeld’, zegt de 31-jarige pedagoge. Natúúrlijk doet Esmae Mahdi dit project, zo denk je. Ga maar na: geboren in Marokko, getogen in Nederland, omgangskunde gestudeerd en in het onderwijs gewerkt.

Bovendien woont de moeder van twee zoontjes in Slotervaart. Praktijkervaring genoeg dus. ‘Ja, ik zie soms om tien uur ’s avonds nog jonge kinderen op straat spelen. Daar kijkt misschien wel een ouder broertje of zusje naar om, maar die moet eigenlijk zelf nog opgevoed worden.’ Ze legt uit dat ouders vaak denken dat ze zich wel degelijk inzetten voor de opvoeding. ‘Dan bedoelen ze eigenlijk het huishouden, zoals boodschappen doen en koken. Wat echter ontbreekt, is een goede structuur voor de kinderen. Zoals op vaste tijden eten en niet te laat naar bed gaan. Regelmaat, dat hebben jonge mensen hard nodig.’ De moeizame praktijk heeft te maken met culturele verschillen. Daarom beheersen alle coaches het Ara-

bisch. Eens per twee weken komen ze anderhalf uur op bezoek. ‘Om te beginnen laten we de ouders met elkaar praten’, zegt Mahdi. ‘Dat gebeurt nu veel te weinig. Die schaamte is typisch

Veel simpele zaken blijken toch heel ingewikkeld te zijn voor de ouders voor de Marokkaanse cultuur. Man en vrouw hebben elk hun rol en de opvoeding komt vaak te laat ter sprake. Maar dáár begint het: vader en moeder moeten op één lijn zitten en dat uitstralen naar de kinderen.’ Lees verder op pagina 7

Neem Hassan Anvar, 33, een Oeigoer uit China. Hij zit al bijna zes jaar in Guantanamo. Hij werd in 2001 opgepakt in een trainingskamp in Afghanistan op verdenking van terrorisme maar is inmiddels door de Amerikanen onschuldig verklaard. Sinds februari 2007 mag hij weg uit Guantanamo. Als hij ooit terug naar China gaat, wordt hij op z’n minst opgepakt, en in het ergste geval geëxecuteerd. Maar welk land wil een Chinees asiel verlenen die zes jaar in een gevangenenkamp voor terroristen heeft gezeten? Het antwoord is simpel, volgens de Britse advocaat Clive Stafford Smith. ‘Alle Europese landen die al jaren roepen hoe vreselijk Guantanamo is, moeten nu meewerken aan de oplossing. Er is geen andere manier om Guantanamo te sluiten.’ De Brit vertegenwoordigt 35 Guantanamo-gevangenen. Hij vindt dat Nederland best een paar oud-gevangenen asiel kan verlenen. ‘Je kunt niet jarenlang kritiek hebben en dan de oplossing in de weg staan.’ SP’er Harry van Bommel vindt dat onzin. ‘De Verenigde Staten hebben dit probleem zelf gecreëerd, ze moeten het zelf oplossen.’ Ook voor Hassan wil Van Bommel geen uitzondering maken. ‘De VS hebben hem opgepakt, de VS geven hem maar asiel.’ ‘Ik zou willen dat het zo simpel is’, verzucht de Amerikaanse advocaat Neil McGaraghan. Lees verder op pagina 7

De Twee

 

 

2

 

  


DE WERELD VOLGENS

KOSTER + JOJANNEKE DE WANDELING

MET MEDEWERKING VAN MAARTEN BLOEM

Q&A 070-3178XXX

Youp van ‘t Hek ‘Als je zes weken in Carré staat, ben je een uitverkoren mannetje’

‘Ik snap Jaap Stam maar ik ben niet op’ Youp van ‘t Hek speelt dertig keer in Carré. ‘Mijn voortuin.’ Koster wandelde gisteravond met hem mee naar zijn werk. Ter hoogte van de Magere Brug, op tweehonderd meter van het podium waar hij zo moet optreden, houdt Youp van t Hek ineens in. ‘Of ík niet eens moet stoppen? Ik snap Jaap Stam, maar ik ben nog lang niet op. Ik stop op z’n Cantona’s. Die leverde op een gegeven moment gewoon z’n contract in. Als er iets in je privéleven gebeurt, zou ik kunnen denken: wat zou ik me nog druk maken? Maar dat heb ik niet. Ik wil, zelfs na dertig jaar, nog op het podium staan. Het is de lol van hier kunnen zijn. De eer. En niets anders kunnen.’ We lopen langs de Amstel naar de artiesteningang van theater Carré. ‘Mijn voortuin’, zegt Van ‘t Hek, die zelf aan de overkant van het water, aan de Prinsengracht woont. Dertig dagen achter elkaar speelt hij er een thuiswedstrijd, die kleine

DE BIJEENKOMST

gezette grappenmaker die er nog steeds lol in schept om onze laffe poldermentaliteit met humor uit te drijven. Ook dit jaar stapt hij weer op zijn ‘leef je leven’ kansel met de voorstelling: Schreeuwstorm. ‘Carré blijft toch de mooiste zaal van Nederland. Als je hier zes weken staat, ben je een uitverkoren mannetje. Ik doe het niet meer voor de aantallen. Als iemand in de trein zegt dat ik een ‘leuk boekie’ heb geschreven, dan ben ik nog steeds blij.’ Van ‘t Hek voelt zich goed. Vandaag at hij, zoals zo vaak voor een optreden in Carré, eerst met de crew in restaurant Vooges aan de Utrechtsestraat. ‘Als ik bel, weten ze precies wat ik wil. Verse jus en spa. Die jus moet ook écht geperst zijn. En dan eet ik twee voorgerechtjes.’ De familie schoof ook aan vandaag. ‘Dan vreten ze lekker mee op kosten van de zaak’, grinnikt hij. Normaal gesproken neemt hij tijdens het eten nog een keer het programma door. Heel soms schrijft hij er een actuele grap in. ‘Ik denk dat ik iets ga

‘Bij ons hoor je boeiende geheimen’ De AIVD houdt James Bond-audities. Woordvoerder Miranda Havinga: ‘Dan zeggen we opeens: de adelaar is geland.’ Youp van ‘t Hek: ‘Carré blijft de mooiste zaal van Nederland.’ ALLARD DE WITTE

doen met Jaap Stam.’ (Carré kent de grap). Al bijna twintig jaar leunt hij op een winnend team dat hij niet snel zal veranderen. Ondanks zure schimpscheuten van de culturele elite (het is tegenwoordig chique om Van ‘t Hek vervelend te vinden) trekt de cabaretier nog altijd busladingen vol provinciale fans. Ook vanavond ontvangt hij ze met genoegen. ‘Of het Amsterdamse publiek Ajax-trekjes

heeft? Laten we eerst eens vaststellen dat het met die club niet zo goed gaat. Het publiek in Carré is niet hoofdstedelijk, ze zitten hier van Venlo tot Texel.’ Hij tikt op zijn kalende hoofd. Bijna zenuwachtig. ‘Het is niet dat ik hier even heen wandel. Er zit hier een zwaar doortimmerde show die tot in de seconde gepland is. Ik wil niet dat het minder wordt.’ 1 Zie filmpje www.depers.nl

Bedenker Bob de Bouwer loopt binnen ‘Ik heb meteen mijn kinderen naar een privéschool gestuurd’

Het lijkt alsof alles wat Keith Chapman aanraakt in goud verandert. Neem nou de nieuwste creatie van de bedenker van Bob de Bouwer: FiFi. Chapman verkocht de peuterserie voor meisjes binnen een mum van tijd aan 160 landen en cashte daarnaast al 70 miljoen pond via de merchandise. Chapman is een veteraan op het gebied van tekenfilmspulletjes verkopen, hij leerde het bij de Muppet Show. ‘Het hele idee van merchandise stond toen nog in de kinderschoenen.’

Na een tijd ging het jeuken bij de gediplomeerd kunstenaar en reclameman. ‘In de avonduren tekende ik al poppetjes, ik had er wel honderd in mijn hoofd. Maar ik wilde ze ook op televisie zien.’ Ondanks dat niemand de naam zag zitten, was Bob de Bouwer al snel een succes. Chapmans verklaring is simpel: ’Alle kinderen spelen met blokken en houden van bouwen.’ De rechten verkocht hij in 2000 aan een productiebedrijf. Achteraf heeft hij spijt. ‘Tja, je verliest de controle en een hoop geld.’

Klagen doet hij echter niet. ‘De eerste cheques waren niet normaal, het leek alsof ik de lotto had gewonnen. Ik heb meteen mijn kinderen naar een privéschool gestuurd en ik ben verhuisd.’ Wordt Chapman onderhand niet moe van het verzinnen van peuterseries? ‘Ik heb genoeg ideeën, ook voor volwassenen. Mijn eerstvolgend project is er een juist voor de oudere kijkers: een animatieserie met grove humor à la South Park, maar dan Brits.’ 1

FiFi, Keith Chapman en Bumble.

De AIVD is wel een heel flitsende wervingscampagne gestart. ‘Dat vinden wij ook, ha haa!’ Vertelt u eens. ‘We lokken geïnteresseerden naar www.the-ict-job.nl. Die site werkt niet door een onbekend aantal bugs. Aan de ICT’er om de site te ‘debuggen’. Pas dan kan hij solliciteren.’ U koketteert ook met spannende codenamen. ‘Ja, op de radio. Dan zeggen we opeens: de adelaar is geland, of: de zwaluw verlaat het nest. Als je dat opzoekt op internet kom je ook op onze site uit. Er zijn gewoon weinig ICT’ers. De overheid heeft geen leaseauto’s of fietsen in de aanbieding, dus je moet ze met iets anders lokken.’ U bent niet bang voor teleurgestelde werknemers die een James Bond-baan hadden verwacht? ‘Nou, ze krijgen geen 007-opdrachten, nee. Maar dat wordt in een gesprek al meteen duidelijk gemaakt. Al hoor je trouwens echt best wel eens boeiende geheimen bij ons, dus dat geeft dan toch een beetje een 007-gevoel. We zoeken trouwens ook nog secretaresses en documentalisten. Maar die mogen gewoon direct op onze algemene site een sollicitatieformulier downloaden.’ 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................................................................................................................................................................

Traumahelikopter

Z

MARGRIET

VANDERLINDEN

ondagmorgen toch even naar Business Class van Harry Mens gekeken. Een optreden in dit programma is sommigen ooit duur komen te staan; Pim, Willem Endstra, ze zaten op zondag nog bij Harry en de week daarop waren ze dood. Reden om te kijken. ‘Welkom Rita.’ Harry en Rita zitten tegenover elkaar in barokke stoelen. Ik weet niet of ze echt bij een knapperend haardvuur zaten, maar zo leek het. ‘Rita, wat vind je van de Antillen?’, vroeg Harry. ‘Jaaa... als ik dan lees dat

daar dan, eh, 2.2 miljard euro naartoe moet, dan denk ik: jaaa... dat is, eh, te gek voor woorden.’ ‘Rita’, vervolgde Harry, ‘Je hebt ook zo je gedachten over het inburgeren van Polen?’ ‘Jaaa... het is niet de bedoeling dat die, eh, hier blijven, daar hebben ze ook handjes nodig.’ ‘Rita, duidelijk, het mag geen verrassing zijn dat wij je van harte steunen. Ik roep iedereen op een bijdrage te leveren. Ga je mee aan tafel?’ Daarna wenste Harry iedereen een mooie zondag. Rita viel meteen aan. Met deze indrukken ging ik, noodge-

dwongen, naar de te drukke koopzondag in het centrum van Amsterdam. In de winkel passeerde ik een jongen en een meisje. Ik was er nog niet langs of het meisje draait zich om. ‘Raak! Me! Niet! Aan!’, klinkt het in vloeiend Mocro flavor. Pardon? Stomverbaasd draai ik me om, en stamel: ‘Ik raak je niet aan.’ ‘Jawel kutwijf, raak me niet aan! Kuthoer.’ Het meisje moet begin twintig zijn, niet groter dan 1.60, skinny jeans, laarzen, maat 37 hooguit, zwart leren jack met nepbont, lang zwart haar, glimmend van een of ander product. Kauwgom. Ik voel een geweldige woede opsteken. Ik wil dit wezen een verbale opdonder geven, ik wil haar olijfkleurige muggennekje knakken.

Achter haar staat de jongen. Spijkerbroek, zwartleren jas, kort zwart haar, glimmend van een of ander product. Kauwgom. Het ligt op het puntje van mijn tong om tegen hem te zeggen dat hij op zijn dochter moet letten, maar ik zeg helemaal niks en denk maar één ding: traumahelikopter, en: wegwezen. Tot na de kassa word ik door het stel gevolgd. Iedere, niet op hen gerichte, blik wordt met opgetrokken wenkbrauwen en uitdagende gebaren beantwoord. Ik begrijp er niets van en neem mezelf mijn woede en onmacht kwalijk. Het werd helemaal geen mooie zondag. En Rita is springlevend. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................................... ....................................... ...............................................................................

Kate Moss in EastEnders

Hoera!

Gordon bedreigd

Kate Moss heeft een figurantenrolletje bemachtigd in de Britse soap EastEnders. Het Britse topmodel maakt haar opwachting in de dagelijkse BBC-serie om de terugkeer van actrice Patsy Palmer te vieren.

Actrice Nova van Dijk wordt vandaag 31 jaar. Van harte gefeliciteerd!

Idols-jurylid Gordon wordt bedreigd. De entertainer heeft de afgelopen tijd meerdere boze e-mails gekregen, waarin hem wordt gesommeerd op te houden met zijn harde kritiek bij de talentenjacht.

Nieuws

 

 

3

 

  


Verlichting ‘Liever controleren dan een dood kind van de weg halen’

Olympische Spelen

‘Knipperend ding’ verboden

Gevraagd per seconde: 200.000 tickets voor Peking

De politie gaat extra streng controleren op fietsverlichting. Logisch: hoe beter verlicht, hoe minder kans op ongelukken. Of toch niet? Marten Blankesteijn AMSTERDAM

...

Een lampje op je tas, een lichtje op je jas: ze gaan niet snel kapot, worden nauwelijks gejat en vergeten kun je ze ook al niet. Handig dus. Maar ook verboden. Uit een brief van de Raad van Hoofdcommissarissen blijkt dat knipperende lampjes en verlichting die niet aan de fiets vastzit niet meer worden getolereerd. Boete: 20 euro. ‘Dat hebben wij niet verzonnen’, zegt woordvoerder Jelle Egas van de Raad. ‘Het staat in de Wegenverkeerswet. Een knipperend dingetje aan een tas is nou eenmaal niet de veiligste oplossing. Er zijn zat ongelukken bekend waarbij automobilisten in verwarring waren over wat ze nou precies zagen. Het geeft onveilige situaties.’ ‘Dat kunnen ze nooit aantonen’, reageert Fietsersbond-woordvoerster

Toen mocht het nog wel.

Arien de Jong. ‘Sterker nog: het is nog nooit wetenschappelijk aangetoond dat fietsers zonder verlichting meer ongelukken krijgen dan duidelijk zichtbare fietsers.’

Dat betekent niet dat de Fietsersbond het verlichten van fietsen onnodig vindt. ‘Wij raden iedereen aan fietsverlichting te gebruiken, al was het maar om met een veilig gevoel op pad te gaan.’ Maar het beboeten van verlichting op kledingstukken is een stap te ver, vindt de bond. De Jong: ‘Door al het gemak van die nieuwe soorten lampen rijden veel meer mensen rond met verlichting. Het gaat om de zichtbaarheid, en die is vergroot. Daar zou de politie niet zo moeilijk over moeten doen.’ Politiewoordvoerder Egas is niet onder de indruk: ‘We staan liever met vier man af en toe langs een drukke route naar school om op verlichting te controleren, dan dat we één keer een dood kind van de provinciale weg moeten halen.’ Samen met het ministerie van Verkeer werkt de Fietsersbond inmiddels aan nieuwe regelgeving die het dragen van verlichting op kledingstukken of lichaamsdelen wél toestaat. De aanpassingen moeten in de loop van volgend jaar gereed zijn. 1

Geert Jan Hahn AMSTERDAM

...

Elektronische crisis in Peking. De tweede ronde van de kaartverkoop voor de Olympische Spelen van volgend jaar zorgde gisteren voor chaos, verwarring en vertraging. De telefoons, internetsites en computersystemen konden de enorme vraag naar tickets niet aan. Meer dan zeven miljoen kaartjes zijn er beschikbaar voor het aankomende zomerevenement, maar een overweldigende belangstelling vanuit China zelf zorgde voor overbelaste telefoonlijnen en crashende internetsites. ‘De verkoop van de tickets is tijdelijk vertraagd’, viel er op de website van het Olympisch organisatiecomité BOCOG te lezen. Later werd de mensen afgeraden om de website aan te klikken en kwam de verkoop stil te liggen. Binnen een uur, tussen 09.00 uur en 10.00 uur, waren de telefoons op de verkooppunten in totaal 2 miljoen

keer overgegaan. Het aantal bezoeken op de olympische website was acht miljoen, met een gemiddelde van 200.000 ticketaanvragen per seconde. Internet en de aankomende Olympische Spelen in Peking, het blijft een moeizame combinatie die veel vragen opwerpt. Moet draadloos internet wel of niet gebruikt worden, buiten het intranetsysteem dat voor de media beschikbaar wordt gesteld? In hoeverre krijgen buitenlandse gebruikers van internet in Peking te maken met een knap staaltje internetcensuur in opdracht van de Chinese overheid? En dan is er nog de elektronische organisatie van het sportevenement zelf, waar de discussie voor aankomend jaar oplaait over het gebruik van Windows Vista. Wordt dat een afsluiting met de magische woorden ‘The Best Games Ever’ waard? Lees meer op pagina 29

Erosie Vloedgolf van twintig meter

Iraakse dam op springen De grootste stuwdam van Irak, de Mosul Dam, staat op springen. Althans, volgens de Amerikanen. De Irakezen zeggen dat het allemaal reuze meevalt. Redactie buitenland AMSTERDAM

...

De Mosul Stuwdam kan elk moment breken, zei het Amerikaanse leger gisteren. Dat kan een vloedgolf van twintig meter hoog veroorzaken, die rechtstreeks de miljoenenstad Mosul komt binnenspoelen. De Iraakse autoreiten manen tot kalmte. De dam houdt twaalf miljard kubieke water tegen, en voorziet de 1,7 miljoen inwoners van Mosul van elektriciteit. Het bouwwerk in de rivier de Tigris is eigenlijk al een bouwkundig drama sinds de oplevering in 1984. In de ondergrond zit een laag gips, dat water doorlaat en daardoor oplost. Al in de eerste maanden na realisatie waren er lekkages. Experts

van het Amerikaanse leger bestempelden de dam vorig jaar als ‘gevaarlijkste ter wereld’. Een kleine schommeling kan al een grote breuk veroorzaken. En een vloedgolf die in het ergste geval 500.000 mensen het leven kost. De Amerikanen verplaatsten daarop hun legeruitrusting verder van de Tigris. Ze verzochten de Iraakse autoriteiten de reparatie van de dam tot hoogste prioriteit te verheffen. En stortten 27 miljoen dollar in een herstelfonds, dat de zwakste punten van de dam moest herstellen. Van dat herstelproject is nog weinig terechtgekomen. De 21 Iraakse bouwbedrijven die een deel van het project binnensleepten, werken langs elkaar heen, gebruiken de verkeerde materialen, of houden zich niet aan de regels. Dat concludeert althans het Amerikaanse Special Inspector General for Iraq Reconstruction (SIGIR), dat gisteren waarschuwde voor de tikkende tijdbom die Mosul Dam heet. De Iraakse autoriteiten menen

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...................................................................

Pathuis

Tigris

Bagdad

IRAK

De VS stortten al 27 miljoen in het herstelfonds van de Mosul Dam. AP

daarentegen dat de risico’s schromelijk overdreven worden. De minister van Waterstaat, Latif Rashid, zei gisteren tegen de BBC dat maatregelen worden genomen om het probleem te verhelpen. Zo is het waterniveau in het reservoir teruggebracht, en wordt

er 24 uur per dag gips in de fundering gepompt. Ook over lange termijnoplossingen wordt nagedacht. De damdiscussie wordt voor de zekerheid zo veel mogelijk achter gesloten deuren gevoerd. Om de Irakezen maar niet ongerust te maken. 1

10km

Mosul 1.7 miljoen inwoners

© GRAPHIC NEWS

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................... ............................................................................... KORT

Vrouw die wurging vriend bekende op vrije voeten

Vierde ontsnapping Belg eindigt in Den Haag

ZES VERDACHTEN VRIJ WEGENS STATUS RECHTER

111

Twee dagen kon hij van zijn vrijheid genieten, maar de zondag ontsnapte crimineel Nordin Benallal zit inmiddels weer achter de tralies. Zondag probeerde de Belg met hulp van een aantal handlangers en een helikopter uit de gevangenis te ontsnappen. Toen medegevangenen ook aan het toestel gingen hangen, leek de actie te mislukken, maar door twee bewakers te gijzelen kon Benallal, die vast zat voor overvallen en geweld, alsnog ontsnappen. Gisteren werd hij opgepakt in Den Haag. Bij een overval.

Zes verdachten die in voorlopige hechtenis zaten na uitspraken van een niet benoemde rechter zijn vrijgelaten. De rechter moest tot dit besluit komen omdat ‘verdachten in een rechtsstaat als Nederland alleen kunnen worden vastgehouden als daar een wettelijke basis voor bestaat’. Dat het maatschappelijk onwenselijk is dat de verdachten in vrijheid komen, doet volgens de rechter niet af aan dit grondrecht. Het gaat onder meer om een

24-jarige vrouw die heeft bekend haar vriend te hebben gewurgd. Ook een 21-jarige man die wordt verdacht van een overval en een verkrachting in Eindhoven is op vrije voeten gesteld. Donderdag werd bekend dat de meervoudige kamer van de rechtbank in een aantal strafzaken vonnis heeft gewezen, terwijl een van de leden formeel nog niet tot rechterplaatsvervanger was benoemd. Die benoeming is wettelijk vereist.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Etalagepop (1)

Etalagepop (2)

Katholieke folklore

Een inbreker in het Vlaamse Gent heeft geprobeerd met zijn buitgemaakte etalagepop zwemmend te ontsnappen aan de politie.

De 20-jarige man had met een handlanger een etalageruit van een kledingwinkel ingegooid. De politie heeft hem uit het water gevist.

Sint Maarten is populairder dan Halloween. Dat blijkt uit onderzoek van Synovate/ Interview NSS. 40 procent van de kinderen gaat 11 november langs de deuren, tegen 9 procent met Halloween.

4

Nieuws Binnenland

 

   

  


De bedragen lopen op Sinds de jaren zestig zijn de bedragen die Den Haag jaarlijks overmaakt naar de Nederlandse Antillen gestaag gestegen. Tussen 1960 en 1975 bedroeg de steun ongeveer 900 miljoen gulden (410 miljoen euro). Tot en met het jaar 2000 kwam daar nog omgerekend 2,05 miljard euro bij. Met de nu geplande schuldsanering van 2,2 miljard euro wordt het totale bedrag bijna verdubbeld. De Nederlandse regering benadrukt voortdurend dat de sanering eenmalig is. Strenger toezicht moet voorkomen dat de eilanden opnieuw diep rood komen te staan. Los daarvan blijft Nederland de Antillen, en ook Aruba, de komende jaren steunen. De begroting van Koninkrijksrelaties bereikt volgend jaar met 210 miljoen euro een nieuw hoogtepunt. Ongeveer een kwart van het geld wordt besteed aan zaken als justitie en veiligheid. Daarvan wordt onder meer de kustwacht betaald. De rest van het geld is bedoeld om ‘de autonomie van de eilanden te bevorderen’. Hiervan worden bijvoorbeeld onderwijsprojecten betaald. Nederland wil de uitgaven afbouwen (tot ruim 154 miljoen in 2012). ‘Afbouwen is al vanaf de jaren zestig de bedoeling’, zegt hoogleraar Oostindie, ‘maar er komt nooit wat van.’

Fractievoorzitters Jacques Tichelaar (PvdA) en Mark Rutte (VVD) op bezoek bij de kustwacht van Curaçao. CATRIEN ARIENS/HOLLANDSE HOOGTE

Bemoeienis ‘Hoe meer Nederlanders er komen, hoe meer weerstand’

Antillen: de rek is eruit Het lijkt een snoepreisje, maar voor een vakantietrip gaat het er wel wat heftig aan toe. Fractievoorzitters van Nederlandse partijen ergeren zich op de Antillen groen en geel. Dirk Jacob Nieuwboer DEN HAAG

...

Als Geert Wilders Curaçao een ‘boevenbende’ noemt en Rita Verdonk zegt dat Nederland op de Antillen ‘alleen maar geld over de balk gooit’, wat doet Mark Rutte dan? De leider van de VVD komt met iets minder stevige teksten, maar heeft wel een plannetje: als er niet snel wat verbetert,

moeten de Antillen onder rechtstreeks toezicht komen van Den Haag. De strijd om de rechtse kiezer gaat ook duizenden kilometers van het Binnenhof gewoon door. Maar de kritiek op de Antillen komt zeker niet alleen van rechts. Ook het CDA en de PvdA balen van de voormalige koloniën. ‘Het is ongelooflijk hoe ze onder de afspraken proberen uit te komen’, oordeelt PvdA-fractievoorzitter Jacques Tichelaar over zijn Antilliaanse collega-politici. Waar Nederlandse politici in het verleden vaak terugdeinsden voor al te zware kritiek, durven ze zich nu

harder uit te spreken. Onder meer door Antilliaanse probleemjongeren en drugskoeriers sijpelen de problemen van de Antillen door naar Nederland. En dus wil Den Haag zich meer met de eilanden bemoeien. Daar komt bij dat de Nederlandse politici vinden dat ze wat te eisen hebben. Deze zomer sloot de regering een akkoord met de eilanden over nieuwe staatskundige verhoudingen (zie kader). Om met een schone lei te beginnen wil Den Haag een groot deel van de schulden van de Antillen overnemen. Kosten: 2,2 miljard euro. In ruil wil Nederland meer toezicht op onder meer de Antilliaanse financiën en justitie. ‘Nederland krijgt aantoonbaar meer te zeggen op de Antillen’, zegt Gert Oostindie, hoogleraar Caraïbische Geschiedenis in Leiden. De laatste 10, 15 jaar heeft Nederland geleidelijk steeds meer taken naar zich

toegetrokken. Zo komen veel rechters, officieren van justitie en rechercheurs uit Nederland. In de toekomst zouden daar een financiële toezichthouder en een onderwijsinspectie bij moeten komen. Volgens Oostindie is die grotere bemoeienis in het belang van de Antillen. ‘Ze moeten te veel doen met te weinig mensen’, legt hij uit. ‘Maar ze zijn bang overwoekerd te worden

door Nederland. En hoe meer Nederlanders er op de Antillen komen, hoe groter de weerstand wordt.’ De spanning tussen het voormalige moederland en de vroegere kolonie is van alle tijden. Toch ziet Oostindie een verschuiving. ‘Er is in Nederland weinig rek meer. Dat is een relatief nieuwe ontwikkeling. Op de Antillen is het besef daarover nog niet helemaal doorgedrongen.’ 1

Einde voor de Antillen

landen. Ze houden hun eigen regering en wetgeving. Aruba kreeg in 1986 al zo’n status aparte. De kleine eilanden Bonaire (10.000 inwoners), Sint Eustatius (2.500) en Saba (1.500) krijgen de status van gemeente, met een burgemeester, gemeenteraad en wethouders. Daar zal de Nederlandse wetgeving gaan gelden. Al zijn er paar uitzonderingen, zoals een lagere bijstandsuitkering.

Nederland onderhandelt al jaren met de Antillen over een nieuwe staatsstructuur. Als alles volgens plan verloopt, houdt het land de Nederlandse Antillen op 15 december 2008 op te bestaan. De grote eilanden Curaçao (ongeveer 135.000 inwoners) en Sint Maarten (35.000 bewoners) worden dan zelfstandige

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................... ............................................................................... KORT

Status gehandicaptenvoertuig

Eurlings wil ook vanaf 17 jaar rijbewijs invoeren

TWEEWIELER SEGWAY MAG OP OPENBARE WEG BALANCEREN

111

Jongeren kunnen binnenkort al vanaf hun zeventiende jaar hun rijbewijs halen. Minister van Verkeer Camiel Eurlings (CDA) begint in navolging van Duitsland een proef waarbij 17-jarigen onder begeleiding mogen autorijden. Dat maakte de bewindsman gisteren bekend. De 17-jarigen kunnen, wanneer zij hun rijbewijs hebben gehaald, tot hun achttiende verjaardag rijervaring opdoen onder begeleiding van een ervaren bestuurder. Deze persoon hoeft niet per se een rijinstructeur te zijn.

De zelfbalancerende tweewieler Segway wordt vanaf medio 2009 toegelaten op de openbare weg, en krijgt de status van gehandicaptenvoertuig. Dat maakte minister van Verkeer Camiel Eurlings (CDA) bekend. Een Kamermeerderheid pleitte er eerder al voor om het vervoersmiddel met een maximumsnelheid van twintig kilometer per uur toe te laten op fietspaden en rijbanen. Eurlings wilde eerst de risico’s laten onderzoeken.

HH

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................ ..........................................................

Klappen voor klachten (1)

Klappen voor klachten (2)

Een Haagse meubelverkoper heeft maandag een ontevreden klant met het gooien van een vaas en een paar klappen de deur uitgewerkt.

De klant kwam in de meubelzaak verhaal halen over een aankoop waar hij ontevreden over was. De verkoper was hier niet van gediend.

Binnenland Nieuws

 

   

  


5

Vreemdeling in Den Haag Peter Middendorp is schrijver/journalist en doet voor De Pers dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag.

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..............................................................................

Monitor

H

Van kraakpand naar gevangenis woonruimte: zij werden gearresteerd. Het blijft nog even onrustig in de Amsterdamse krakersscene. De komende dagen worden nog zeker vijf woningen ontdaan van hun tijdelijke bewoners. 1 FOTO: JOHANNES ABELING/HH

Gerechtshof Nieuw onderzoek naar toedracht brand

Verdachte Schipholbrand vrij Er komt een nieuw onderzoek naar de Schipholbrand. In afwachting daarvan is de al veroordeelde aanstichter Ahmed al-J. voorlopig vrijgelaten. Redactie binnenland AMSTERDAM

...

De rechtbank in Haarlem veroordeelde hem in juni nog tot drie jaar celstraf, maar vandaag is Ahmed al-J. weer een vrij man. Voorlopig. De aanstichter van de Schipholbrand – Al-J. gooide een brandende sigaret op de vloer van zijn cel en viel daarna in slaap – mag van het gerechtshof in Amsterdam een nieuw onderzoek naar de toedracht van de brand op vrije voeten afwachten. Wel moet de Libiër voorlopig in Nederland blijven. Door de weggegooide sigaret van Al-J. kwamen ruim twee jaar geleden

elf gevangen van het cellencomplex op Schiphol-Oost om het leven. Ondanks dat het nooit zijn bedoeling was iemand te doden, achtte de rechter Al-J. schuldig aan opzettelijke brandstichting. Dat ook anderen een ernstig verwijt kon worden gemaakt, zoals de bewaarders die de celdeur van de verdachte lieten openstaan waardoor het vuur zich snel kon verspreiden, maakte hem niet minder aansprakelijk, vond de rechtbank. De advocaat van Al-J., Eduard

HH

men, maar dat is nog geen reden om zulke praat uit te slaan. Waar had Rouvoet wel verstand van? Niet van computers – twee muisklikken waren hem al te veel. Er moest een hoogleraar bij komen om te laten zien hoe gemakkelijk je in de Jeugdmonitor antwoorden kon vinden op vragen waar je als Jeugd en Gezinkind nu eenmaal mee rondloopt. We moesten geloven dat een kind van elf zelf deze vraag had bedacht: ‘Hoeveel kinderen verlaten school zonder startkwalificatie?’ Hierna bleek dat niet alleen een kind, maar ook een hoogleraar in de Jeugdmonitor gemakkelijk verdwaalt in reeksen onaantrekkelijke cijfers en percentages. Een programmaminister begeeft zich op nieuw terrein. De problemen die hij wil oplossen, liggen niet voor het oprapen, hij moet ze zoeken, bedenken. Bij Rouvoet krijg je het idee dat hem dit moeite kost. ‘We weten nu gelukkig veel beter hoe we met kinderen moeten omgaan dan in de Middeleeuwen,’ zei hij nog, want zalig zijn zij die weinig weten maar gerustgesteld zijn tot in de eeuwen; vandaar misschien dat hij geen rimpels heeft. 1

We schrokken niet op de manier die Rouvoet voor ons in petto had

Acht arrestaties bij ontruiming

Verfbommen, gloeilampen en andere fraaie voorwerpen werden naar beneden gegooid, maar het hield de ontruiming van een kraakpand aan het Damrak niet tegen. Acht krakers hoefden niet op zoek naar andere

et ministerie van VWS bevindt zich in een van de mooiste gebouwen van Den Haag. De stad loopt dood op het strand en heeft daarom geen rondweg – het verkeer rijdt zo de stad in, de treinen trouwens ook. Vanaf de snelweg zie je ze al staan, twee rode puntgevels op slanke torens. Maandag ‘lanceerde’ minister Rouvoet er zijn ‘Jeugdmonitor’, een website met tweedehands cijfers over de Nederlandse jeugd. Er waren zo’n veertig volwassen komen opdagen en een klas allochtone kinderen van een plaatselijke scholengemeenschap. Op dreigende en tegelijk kinderlijke toon zei Rouvoet: ‘In de Middeleeuwen wisten ze nog niet hoe ze met kinderen moesten omgaan. In de Middeleeuwen dronken kinderen bíer.’ We schrokken hier niet van op de manier die hij voor ons in petto had. Iedereen dronk laagalcoholhoudend bier in de Middeleeuwen, niet bij ontstentenis van een minister van Jeugd en Gezin, maar omdat het kraanwater nog moest worden uitgevonden. Orthodoxe scholen in de zuil van Rouvoet slaan de roomse Middeleeuwen graag over om de les bij Luther en Calvijn weer op te ne-

Damman, ging meteen in hoger beroep. ‘Het is een hard gelag. Hij voelt zich niet schuldig aan de dood van elf mensen.’ In dat hoger beroep eiste Damman gisteren een nieuw onderzoek en onmiddellijke vrijlating van zijn cliënt. Met succes. Hoewel het eerste onderzoek volgens justitie ‘niet ondeugdelijk’ was, was het Openbaar Ministerie geen tegenstander van een nieuwe toets. Eerder stelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid, onder leiding van Pieter van Vollenhoven, al vast dat er minder of geen doden waren gevallen als overheidsinstanties de brandveiligheidsvoorschriften hadden nageleefd. Het rapport, dat twee ministers de kop kostte, maakte geen onderdeel uit van de rechtszaak tegen de Libiër. De voormalig directeur van het cellencomplex en twee bewaarders werden niet vervolgd voor hun rol bij de brand. 1

Borstkanker

Geen screening voor 75-plussers Novum AMSTERDAM

...

Vrouwen van 75 jaar en ouder mogen uitgesloten worden bij het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Dat heeft de voorzieningenrechter in Den Haag gisteren besloten. Drie vrouwen van 76 jaar en ouder hadden een proefproces aangespannen wegens discriminatie, samen met proefprocessenfonds Clara Wichmann. De vrouwen eisten dat de leeftijdsgrens van 75 jaar bij het bevolkingsonderzoek wordt afgeschaft. Er zou-

den geen medische, technische of andere gronden zijn om hen uit te sluiten. De eis werd gesteund door specialisten van het VU Medisch Centrum en het Leids Universitair Medisch Centrum. Meer dan een derde van de sterfte aan borstkanker komt bij vrouwen ouder dan 75 jaar voor. De rechter oordeelde dat de leeftijdsgrens gerechtvaardigd is. Zo zou borstkanker bij oudere vrouwen eerder waarneembaar zijn dan bij jongere vrouwen. Het belang van een vroegtijdige ontdekking, waaraan de bevolkingsonderzoeken moeten bijdragen, wordt zo minder groot. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... ........................................................................................................................ KORT 111

Montagefout in HR-ketel werd echtpaar fataal

Een onjuist gemonteerde afvoerpijp van een HR-combiketel is de oorzaak van de koolmonoxidevergiftiging waardoor het echtpaar in een woning in Rijen maandag om het leven kwam. Dat meldt de politie. Een onderzoek moet uitwijzen of sprake is van verwijtbare nalatigheid. Naar aanleiding van de vergiftiging zijn de bewoners van 42 appartementen uit voorzorg uit hun woning gehaald. Uit een steekproef bleek dat in de andere woningen de ketel wel goed was gemonteerd. Alle verwarmings-

KNV spant kort geding aan tegen staat

installaties werden gisteravond onderzocht. De 63-jarige bewoner en zijn 62-jarige vrouw werden door agenten in een woning aan het Architect Aartsplein gevonden.

SPOEDDEBAT OVER INVOERING VAN NIEUWE TAXITARIEVEN

111

Notaris moet af en toe beroepsgeheim schenden

Het beroepsgeheim van notarissen mag in zeer bijzondere omstandigheden worden geschonden. De Hoge Raad besliste dat drie Rotterdamse notariskantoren inzicht in hun administratie moeten geven. De raad heeft de gegevens nodig in een onderzoek naar vermeende vastgoedhandelaren. De notarissen worden verdacht van het ontduiken van belasting.

HH

De Tweede Kamer houdt deze week een spoeddebat over de invoering van de nieuwe taxitarieven. De nieuwe tarieven gaan morgen in. Bij het nieuwe stelsel betaalt iedereen minimaal de kosten voor een rit van twee kilometer. Vervolgens wordt per kilometer betaald en speelt de duur van de rit geen rol meer. Klanten kunnen zo een betere inschatting van de ritprijs maken. De taxibranche verzet zich tegen het nieuwe systeem. Branchevereni-

ging KNV Taxi vreest dat de inkomsten van taxichauffeurs met 15 procent zullen dalen. Ook zouden de nieuwe meters de afstand niet goed meten als er langzaam wordt gereden. De Amsterdamse taxicentrale TCA heeft aangekondigd het nieuwe stelsel te boycotten. KNV heeft een kort geding aangespannen tegen de staat om de invoering van het nieuwe tariefstelsel uit te stellen. De rechter doet vandaag uitspraak.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Wubbo in de ruimte

Dode hoek (1)

Dode hoek (2)

Twaalf jaar geleden ging Wubbo Ockels als eerste Nederlander de ruimte in. Hij vloog mee met de bemanning van ruimteveer Challenger.

Een 37-jarige motoragent is gisterochtend in Almelo gewond geraakt toen hij een bellende automobilist tot stoppen wilde manen.

De agent reed links naast de auto toen de bestuurder plotseling linksaf sloeg. De agent kwam ten val en liep diverse bloeduitstortingen op.

Nieuws Binnenland

 

 

6

 

  


Stadsbegraafplaats Leeuwarden hoopt op jackpot in restauratiewedstrijd

Zonder 1 miljoen ten dode opgeschreven De oude stadsbegraafplaats van Leeuwarden kan vanavond een miljoen euro winnen van de Bankgiroloterij voor een broodnodige restauratie. Zonder dat geld lijkt het monument ten dode opgeschreven. Annita Lageweg LEEUWARDEN

...

Zou Lucas Pieters Roodbaard zich omdraaien in zijn graf als hij weet hoe het er boven zijn hoofd uitziet anno 2007? In opdracht van het toenmalige Leeuwarder stadsbestuur ontwierp deze architect in 1830 een romantische tuin, met plaats voor ruim 11.000 graven. Hij wilde er een plek van maken om te begraven, maar meer nog om in alle rust te wandelen. Roodbaard kreeg zijn zin: sinds 1969 wordt er alleen nog gewandeld op de oude stadsbegraafplaats van de Friese hoofdstad. Veel mensen zoeken nog steeds hun heil op de 19e-eeuwse begraafplaats. Om te wandelen op de romantische slingerpaden of om even stil te staan bij de kapotte grafstenen, verroeste hekjes en verzakte graven. Klimop en mos overwoekeren de plekken die invloedrijke en minder belangrijke Leeuwarders tot laatste rustplaats kozen. De 48-jarige Fedde Cnossen maakt hier met zijn hond dagelijks een wandeling. ‘Het is mooi als Leeuwarden die prijs wint’, zegt hij. ‘Maar het is schandalig dat ze dan pas bereid zijn de boel aan te pakken. Moet je zien

‘Dit getuigt van weinig respect voor de doden’.

hoe het er hier bij ligt.’ Cnossen wijst om zich heen naar een paar scheefgezakte en gebarsten grafzerken. ‘Dit getuigt van weinig respect voor de doden. Leeuwarden stopt zijn miljoenen liever in een nieuw museum.’ Leeuwarden maakte al in de jaren ze-

ventig plannen voor een forse opknapbeurt. De begraafplaats staat sinds 1969 op de monumentenlijst. In 1996 richtte de gemeente voor de tweede keer een stichting op die de instandhouding moest begeleiden. Antoine Fonville (54) was een van de

bestuursleden van deze Stichting Oude Stadsbegraafplaats Leeuwarden (SOSL). ‘We kregen een bruidsschat mee van 50.000 gulden van de verantwoordelijke wethouder Bilker’, vertelt hij. ‘Hij stond pal achter ons.’ In 2001 overhandigde de SOSL een

uitgewerkt plan aan de opvolger van Bilker. ‘Het was een eerste aanzet voor een restauratie, die ongeveer zes ton moest kosten’, zegt Fonville. ‘De Rijksmonumentendienst zegde 450.000 gulden toe en voor de ontbrekende 150.000 gulden wilden we fondsen werven.’ Maar Leeuwarden eiste dat de SOSL garant stond voor dat ontbrekende bedrag. ‘Dat was voor ons een brug te ver’, aldus Fonville. ‘Een jaar later hebben we de stichting uit pure frustratie laten ontbinden. En die restauratie? Die is er nooit gekomen.’ Volgens de huidige wethouder van Cultuur, Yvonne Bleize, kan de begraafplaats nog wel een tijdje mee. Leeuwarden reserveerde onlangs wel 180.000 euro, waarmee de ergste nood wordt geledigd mocht ze de prijs van 1 miljoen niet winnen. Het is een vijfde deel van de benodigde 1,1 miljoen euro die een complete restauratie inmiddels kost. Zo’n groot bedrag is in de begroting moeilijk vrij te maken, weet Bleize. ‘Andere acute sociale problemen krijgen voorrang. Die 180.000 is veel te weinig, ik weet het. Maar meer garanties kan ik niet geven.’ Zonder het geld van de Bank-Giro Loterij is de begraafplaats ten dode opgeschreven, vreest Fonville. ‘Op dat moment moet het stadsbestuur goed nadenken. Leeuwarden heeft een morele plicht tegenover de mensen die de stad groot maakten. Die moet je de aandacht geven die ze verdienen.’

WETEN WAT JOU BIJZONDER MAAKT? Ontdek ‘t op de Nobiles Carrièredagen 29 en 30 november in de Jaarbeurs Utrecht. Met inspirerende workshops en 150 geïnteresseerde topbedrijven.

Schrijf je nu in op www.nobilescarrieredag.nl @ejXd\en\ib`e^d\k1

?ff][jgfejfi\e1

d\[`XgXike\ij1

Binnenland Nieuws

 

   

  


Opvoeding Marokkaanse ouders leren regels stellen

Je kunt niet jong genoeg beginnen Vervolg van pagina 1

...

Binnen het gezin is de communicatie essentieel. ‘Op welke middelbare school zit je kind, wat is het lesrooster, hoe laat spreek je af dat zoon- of dochterlief thuis moet zijn? Het is laksheid dat veel ouders dat niet weten. Zo zijn ze zich niet bewust van het belang van hun aanwezigheid op ouderavonden en sturen ze gemakkelijk een oudere zus of broer. Nee, u moet zélf gaan, zeggen we dan. En helpen ze met wat ze nodig hebben om daar naar toe te kunnen.’ Ook moeten ze leren om effectief te communiceren en conflicten uit te praten. ‘We leggen uit dat dialoog belangrijk is, dat ze zich moeten verdiepen in de leefwereld van hun kinderen. Als er eentje thuiskomt, zijn tas neersmijt en de deur uitvliegt, moet je vragen waar hij naar toe gaat. Als het antwoord luidt: ‘bij mijn vriendje spelen’, is dat niet genoeg. Wie is dat vriendje? Wie zijn z’n ouders? Nu hebben ze vaak geen idee.’

Harde kern Heel Nederland vraagt zich af waar het is misgegaan met het ‘tuig’ dat auto’s in de fik steekt en god-weetwat uithaalt. Met dit project ga je die jongeren niet bereiken, benadrukt Mahdi. ‘Dan praat je over strafbare feiten en moet je gewoon optreden. Alleen heeft die harde kern wél allemaal broertjes en zusjes. Het is heel belangrijk om daarin te investeren.’ Volgens Mahdi kun je niet jong genoeg beginnen. ‘Veel Marokkaanse ouders bemoeien zich pas ermee als hun kind een jaar of elf is, of als het voor de eerste keer echt de fout in gaat. Voor dit tijd worden de kleintjes altijd vertroeteld. Zo wordt een jongetje dat aan een keukenkast zit niet gecorrigeerd en krijgt een kind dat huilt altijd zijn zin. Wij zeggen: laat maar lekker huilen, een driftbui hoort bij het groot worden. En ga later als het kind wat rustiger is in gesprek, anders leert zo’n jongen of meisje nooit dat er regels zijn.’ Mahdi kent de verschillen met Marokko dondersgoed. Rond haar negende levensjaar gingen haar ouders voor korte tijd terug, op zoek naar hun roots. De schooltijd in het Noord-Afrikaanse land staat nog scherp op haar netvlies. ‘Niks knut-

Esmae Mahdi: ‘Een kind moet leren wat de regels zijn.’

selen, gewoon leren en discipline. Als ik mijn huiswerk niet af had, durfde ik niet eens naar school. Dan kreeg je straf en stond je voor paal in de klas.’

Fles met een gaatje Die duidelijkheid mag hier ook wel wat meer heersen. Toch vindt ze dat de opvoeding niet te veel bij instanties als de school of de sportclub moet worden gelegd. ‘We moeten de ouders weer primair verantwoordelijk maken. Anders is het net als bij een fles met een gaatje in de bodem: je kunt wel van bovenaf van alles over die kinderen uitstorten, maar dan komt het er beneden net zo hard weer uit.’ Of Coach je kind wél zal werken, moet nog blijken. De wetenschap gaat het nieuwe project volgen. ‘Wij verwachten in ieder geval een verandering bínnen het gezin te zien’, zegt

CHRISTIAAN KROP

Mahdi zelfverzekerd. ‘Dan komen de positieve effecten voor de samenleving vanzelf.’ 1

7

War on Terror Oud-gevangenen niet welkom

‘Guantanamo is een humanitaire crisis’ Vervolg van pagina 1

...

Neil McGaraghan is advocaat voor een groepje Oeigoeren dat vastzit op Guantanamo. ‘Wij proberen al maanden de VS zo ver te krijgen onze cliënten op te nemen. Ze doen het niet. Als zij oud-gevangenen opnemen hebben ze het levende bewijs dat ze fout zaten met Guantanamo Bay. George Bush heeft deze mensen the worst of the worst genoemd. Hoe kan hij ze nu asiel geven?’ Tijdens een bezoek van Nederlandse politici vorige week begonnen de Amerikaanse onderminister van Defensie Gordon England en John Negroponte, onderminister van Buitenlandse Zaken erover tegen de Nederlanders. Hans van Balen (VVD): ‘Ze vroegen of wij er over wilden nadenken.’ Een officieel verzoek is nog niet ingediend. Volgens advocaat McGaraghan lopen de gevangenen zoals Hassan die Guantanamo mogen verlaten maar nergens heen kunnen, het gevaar nog jarenlang vast te zitten. ‘Dit is een humanitaire crisis. Ieder land dat gelooft dat onschuldige mensen niet vast mogen zitten, heeft de morele plicht een paar mensen op te nemen.’ Maar geen enkele Nederlandse politieke partij is enthousiast over Hassan of zijn lotgenoten. De tendens is dat de VS hun eigen rotzooi moeten opruimen en niet bij andere landen kunnen leuren. Martijn van Dam (PvdA): ‘Dit is een principezaak. De gevangenen zijn illegaal vastgehouden, de VS zullen zelf een oplossing moeten vinden.’ Joël Voordewind van de ChristenUnie ziet meer

in een internationaal tribunaal. ‘Het zijn toch vermeende terroristen. Die moet je niet zomaar toelaten.’ CDA en GroenLinks zouden een officieel asielverzoek voor een individueel geval nog overwegen, maar zijn niet happig. De VVD wil Hassan overwegen, maar alleen in internationaal verband en als de VS zelf ook mensen opnemen. Clive Stafford Smith wordt er moedeloos van. ‘De VS gaan deze mensen nooit opnemen. Nooit. Dit ís de oplossing. Dan kun je heel principieel doen, daar help je de mensen die onschuldig vastzitten echt niet mee.’ 1

Guantanamo Bay In het Amerikaanse gevangenenkamp op Guantanamo Bay zitten nog ongeveer 350 gevangenen. Tussen de 30 en 90 van hen kunnen het kamp verlaten als ze in een ander land terecht kunnen. Bijna alle gedetineerden zijn in 2001 of 2002 opgepakt in Afghanistan en Pakistan, op verdenking van banden met Al Qaida of de taliban. De Oeigoeren zijn een onderdrukte moslimminderheid in China en worden daar vervolgd. Ook gevangenen uit Syrië, Algerije en Tunesië kunnen niet terug omdat ze het risico lopen gemarteld of vermoord te worden. Tot nog toe is Albanië het enige land ter wereld dat ex-gedetineerden heeft opgenomen die geen band met het land hebben. Daar wonen nu vijf Chinese Oeigoeren in een vluchtelingenkamp van de Verenigde Naties.

Kort lontje Coach je kind is een project van de Stichting Interculturele Participatie en Integratie, opgericht in 2005 door enkele hoogopgeleide vrouwen met een Marokkaanse en islamitische achtergrond. Het project wil de ‘opvoedcompetenties‘ van ouders te vergroten. Triple P. is een ander pedagogisch programma, dat stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch gisteren ook in Slotervaart introduceerde. Dit van oorsprong Australische concept leert om kinderen met een kort lontje ‘positief op te voeden’. Het kabinet, dat het gezin hoog op de agenda heeft staan, kan tevreden zijn.

Circa 350 gevangenen zitten in het Amerikaanse kamp. AP

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... ........................................................................................................................ KORT 111

Bond eist onderzoek naar blootstelling uranium

Het ministerie van Defensie moet onderzoeken of uitgezonden militairen door blootstelling aan verarmd uranium kanker hebben gekregen. Dat schrijft de militaire vakbond Acom aan staatssecretaris van Defensie Cees van der Knaap. Aanleiding is een schadevergoeding die toegekend is aan nabestaanden van een Italiaanse militair. Een militaire commissie stelde vast dat de soldaat overleed na besmetting met het radioactieve verarmd uranium. Sommige Nederlandse militairen zijn

Gebrek aan kennis leidt tot virussen en spyware

volgens Acom ook in aanraking geweest met verarmd uranium. Het precieze aantal is bij de bond onbekend.

VEEL GEBRUIKERS WANEN COMPUTER ONTERECHT VEILIG

111

Ouders vast op verdenking van doden van baby

Een echtpaar uit Landgraaf is opgepakt op verdenking van het doden van hun baby. Dat heeft een woordvoerder het Openbaar Ministerie gisteren gezegd. De ouders wordt doodslag ten laste gelegd. De huisarts van het echtpaar vertrouwde de dood van het 2,5 maanden oude kind niet en tipte de politie. Het tweetal zit vast in volledige beperking, wat inhoudt dat ze alleen met hun advocaat en de rechercheurs mogen praten.

HH

Computergebruikers wanen zich ten onrechte veilig achter hun spamfilters en virusblokkers. Ook weten zij weinig over de bescherming van hun bestanden. Dat meldde de Consumentenbond gisteren op basis van een enquête en steekproef. De computers van 93 huishoudens werden bij de steekproef onderzocht. Ruim 60 procent daarvan dacht een anti-spywarepakket te hebben geïnstalleerd, maar dit bleek onvindbaar. Bij bijna 30 pro-

cent van hen had de spyware zich in de pc genesteld. Negen huishoudens hadden een of meer virussen in de computer zitten. Uit een enquête onder 614 computergebruikers blijkt dat ongeveer driekwart het verschil tussen anti-virussoftware en een firewall niet weet. De Consumentenbond vindt dat professionele partijen als computerleveranciers de bescherming niet alleen over moeten laten aan de consument.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Gestolen crossmotoren (1)

Gestolen crossmotoren (2)

Gestolen crossmotoren (3)

Bij het staatscircus Moskou-Holiday in Utrecht zijn zondagnacht drie crossmotoren gestolen.

De rijwielen werden ontvreemd uit een van de trailers van het circus aan de Duurstedelaan in de wijk Hoograven.

Circusdirecteur Hans Martens heeft een beloning van duizend euro uitgeloofd voor de tip die leidt tot de vondst van de motoren.

8

Nieuws Buitenland

 

   

  


Drugsbaron Khun Sa, heerser van de Gouden Driehoek overleden

Birmese opiumkoning blaast laatste adem uit Hij noemde zichzelf een vrijheidsstrijder, maar stond vooral bekend als ‘s werelds belangrijkste drugsbaron. Khun Sa (74) overleed gisteren in Birma. Denis Gray/AP

televisie-interview in 1996 zei hij dat Kuhn Sa’s organisatie zichzelf verrijkte ‘op een schaal die wij nog nooit eerder hebben gezien’. Het netwerk hield zichzelf volgens Ferrone in stand door omkoping, geweld en moord.

BANGKOK

...

Geweld en opium

Op het hoogtepunt van zijn macht regeerde Khun Sa over een soort drugsrijk, diep verstopt in de Gouden Driehoek, de jungle in het grensgebied van Thailand, Birma en Laos. Hij beschikte daar over satelliet-tv, scholen en luchtafweerraketten. Bijna vier decennia lang hield hij echter vol dat hij voornamelijk streed voor autonomie van de Shan. Dat is een van de etnische minderheden die een felle strijd voeren met de regering van Birma. Onder narcotica-agenten uit vele landen stond Khun Sa beter bekend als de Prince of Death. De Verenigde Staten hadden een prijs op zijn hoofd staan van 1,4 miljoen euro. Washington schatte ooit zelfs dat 60 procent van de heroïne in Amerika afkomstig was uit de Gouden Driehoek. ‘Khun Sa verdubbelde elke tien jaar zijn productie’, aldus Donald Ferrone, die van 1993 tot 1995 aan het hoofd stond van de Amerikaanse drugsbestrijders in Bangkok. In een

De Shan United Army, zoals Khun zijn leger noemde, had een maximale omvang van 25.000 man. ‘Ze zeggen dat ik hoorns en slagtanden heb, maar eigenlijk ben ik gewoon een koning zonder kroon’, zei Khun Sa in 1990 tegen een verslaggever van persbureau AP. Die was na een ezelrit van elf uur doorgedrongen tot het afgelegen kamp. Khun Sa werd in 1993 geboren uit een Chinese vader en een Shan-moeder. Hij kreeg nauwelijks onderwijs maar vond zijn weg in de wereld van geweld en opium dankzij de Kuomintang, het leger dat uit China was verjaagd door de communisten van Mao. Overgebleven leden waren in de jungle van Birma gevlucht. In het begin van de jaren zestig was Khun Sa, die ook wel bekend stond als Chang Chi-Fu, al een belangrijke speler in de Gouden Driehoek. Het gebied was in die tijd ‘s werelds belangrijkste bron van opium en zijn derivaat heroïne.

Hij werd bijna uitgeschakeld in de zogenoemde Opiumoorlog van 1967. Terwijl Khun Sa en zijn Kuomintang-rivalen elkaar bestreden, gingen troepen uit Laos er met de opium vandoor. Een tijd lang vocht hij mee in een Birmese regeringsmilitie, maar in 1969 werd hij gevangengezet toen hij zichzelf verbond aan het streven van de Shan naar meer autonomie. Khun Sa kwam vijf jaar later weer vrij in een gevangenenruil met twee Russische artsen.

Amnestie Op zoek naar wat luwte streek hij met zijn legertje neer in Thailand. Bangkok schaamde zich echter voor de aanwezigheid van een drugsbaron op zijn grondgebied en joeg hem het land uit. Khun Sa kwam terecht in Ho Mong, een idyllische vallei in Birma, vlakbij de Thaise grens. Volgens hem was de drugshandel de enige manier om de strijd van de Shan te financieren. ‘Mijn mensen verbouwen opium’, zei hij. ‘En dat doen ze niet voor de lol. Ze hebben het geld nodig om rijst en kleren te kopen.’ Khun Sa gaf zich in 1996 over aan Birma, in ruil voor amnestie. Hij zou tot aan zijn dood in luxe hebben geleefd in Rangoon.

Khun Sa, de ‘Prince of Death’, gaf zich in ‘96 over in ruil voor amnestie. AP

In één seconde over de Deltawerken Wim Sparrentak liep de langste afstand van 16,4 km in 1 seconde

Een groot aantal hardlopers stelde afgelopen zaterdagnacht in weer en wind en in het pikkedonker hun weerstand op de proef en deden mee met de eerste editie van de Actimel Weerstandsloop. Om 2:00 uur zomertijd werd het startschot gegeven, waarna de deelnemers een uur lang over de Deltawerken liepen - tot 2:00 uur en 1 seconde wintertijd. Hoe hoger je weerstand, hoe meer energie om te doen wat je wilt, zoals midden in de nacht hardlopen op de deltawerken. Hierdoor waren de deelnemers in staat om in één seconde de Zeeuwse Deltawerken over te lopen en zo hun persoonlijke records te verbreken. Wij feliciteren alle lopers met het verbreken van hun persoonlijke records!

Actimel helpt de weerstand te verhogen.

28 oktober 2007

www.actimelweerstandsloop.nl

Buitenland Nieuws

 

   

  


9

Tsjaad Adoptieschandaal

Niemand weet iets over L’Arche de Zoé L’Arche de Zoé wordt ervan beschuldigd 103 kinderen uit Tsjaad te hebben willen ontvoeren. Er is nauwelijks informatie over de Franse hulporganisatie te vinden. Redactie buitenland AMSTERDAM

...

Zeven personen staan ingeschreven op 23 Rue Hallé, in het veertiende arrondissement te Parijs, geeft het Franse digitale telefoonboek, Les Pages Blanches, aan. Het zijn zes Franse namen en één Aziatische. Maar geen L‘Arche de Zoé. Toch is dit het adres dat de organisatie opgeeft op zijn website www. archedezoe.fr. Op de site wordt geen telefoonnummer vermeld, het emailadres werkt niet. Berichten aan contact@archedezoe worden steevast naar de afzender teruggestuurd. Niet te bereiken is de organisatie die van fraude wordt beschuldigd en 103 kinderen uit Tsjaad naar Frankrijk zou hebben willen ontvoeren. ‘Ik krijg maar geen contact’, klaagt iemand op een internetforum dat informatie biedt over adoptieprocedures. ‘Ik heb me een week geleden bij Arche de Zoé ingeschreven, maar niets gehoord. Wat moet ik doen?’ Het is een schimmige organisatie, L’Arche de Zoé, ofwel, de Ark van het Leven. Bijna drie jaar geleden richtten directeur en oud-brandweer Eric Breteau en een handvol maten in Indonesië de hulporganisatie op om direct

na de tsunami weeskinderen tijdelijk op te vangen. Inmiddels heeft L’Arche de Zoé zijn werkterrein uitgebreid naar de Soedanese provincie Darfur en Tsjaad, waar het om onduidelijke redenen onder de naam Children Rescue werkt. Missie: een veilige haven vinden voor wezen. ‘Elke vijf minuten sterft in Darfur een kind!’, vermeldt de wat hetzerige website. ‘Handel nu! Geef een kind uit Darfur een thuis, neem het in je armen, in je hart, geef het een leven...’ Zo’n driehonderd Franse en Belgische ouderparen wachten nog altijd op hun adoptiekind op het vliegveld van Vatry, 120 kilometer ten oosten van Parijs. Ze hebben de organisatie tussen de 2.800 en 6.000 euro betaald voor een oorlogswees uit Darfur. Maar het vliegtuig met de 81 jongetjes en 22 meisjes van één tot en met tien jaar mocht Tsjaad niet verlaten. Poging tot ontvoering, brieste president Idriss Deby en liet het allegaartje plaatselijke medewerkers van L’Arche de Zoé arresteren: negen Fransen, onder wie drie journalisten, zeven Spanjaarden – het vliegpersoneel – en een Belgische piloot. Volgens de Tsjadische autoriteiten is nooit toestemming gegeven voor de operatie. En: gaat het wel om weeskinderen? Er gaan geruchten dat sommige kinderen onder valse voorwendselen door medewerkers van L’Arche de Zoé uit hun dorp zouden zijn meegelokt. Zo zouden ze snoep krijgen, of een nieuwe fiets. Of de kin-

Misbruik

Betraande Oprah biedt leerlingen excuses aan Ian Evans JOHANNESBURG

...

Talkshowhost Oprah Winfrey heeft gisteren haar excuses aangeboden aan een groep ouders, na geruchten dat leerlingen van de door haar opgerichte meisjesschool in Zuid-Afrika zouden zijn misbruikt. Tijdens een emotionele bijeenkomst op haar Academie voor Leiderschap voor Meisjes, vlakbij Johannesburg, heeft Winfrey beloofd alles te doen wat in haar macht ligt om de daders voor de rechtbank te krijgen. ‘Ik heb jullie teleurgesteld. Dat spijt me zo’, zei ze tegen een bomvolle zaal. Winfrey heeft de school

voor kansarme kinderen, waar ze geldschieter van is, de afgelopen weken zeker twee keer bezocht. Volgens de officiële beschuldigingen zou een toezichthouder van de slaapzaal een leerlinge bij de keel hebben gegrepen en tegen een muur gesmeten. De vrouw in kwestie is ook beschuldigd van vloeken en schreeuwen tegen de kinderen, en het onzedelijk betasten van ten minste een van hen. De situatie kwam aan het licht toen een leerlinge wegliep van de campus omdat de situatie er onhoudbaar zou zijn geworden. Winfrey zei eerder dat haar academie een ‘voorbeeld zou worden voor de rest van de wereld’, maar is daar nu pijn-

President Idriss Deby van Tsjaad bezoekt de 103 kinderen. REUTERS

deren uit Darfur komen, is al even dubieus. ‘Dorpoudsten uit Darfur hebben de kinderen geïdentificeerd en aan ons toevertrouwd’, zegt L’Arche de Zoé, maar volgens de vertegenwoordiger van het VN-kinderfonds Unicef is het merendeel van de kinderen Tsjadisch. De VN in Tsjaad

kan überhaupt geen registratie van de Franse organisatie vinden. Vrijwel geen enkele in Darfur en Tsjaad werkzame ngo wil iets over de collega’s van L’Arche de Zoé zeggen, laat staan hen verbaal te hulp schieten. In Frankrijk waarschuwden adoptieorganisatie EFA en de kinder-

lijk op teruggekomen. Ze heeft haar persoonlijke e-mailadres, telefoonnummer en woonadres aan de vermeende slachtoffers gegeven, zodat ze haar elk moment kunnen bellen. Behalve de slaapzaalwacht heeft Winfrey ook twee directieleden, onder wie het hoofd van de school, de laan uit gestuurd. De directrice wordt ervan beschuldigd onvoldoende met de klachten van de leerlingen te hebben gedaan. De talkshowpresentatrice, die herhaaldelijk tot tranen toe geroerd was, zei dat ze de directrice volledig vertrouwde. ‘Ik heb haar aangesteld omdat ik dacht dat ze begaan was met het lot van de kinderen van Afrika. Maar dat bleek niet zo te zijn.’ Een vader van een van de leerlingen antwoordde dat Oprah zich niet schuldig hoefde te voelen. ‘We nemen jou niets kwalijk. Jij vertrouwde haar. En jij bent meer begaan met de school dan wie dan ook in dit land.’ 1

Rechtszaak

© The Independent

bescherming de Franse autoriteiten maanden geleden al voor controversiële adoptieplannen van L’Arche de Zoé. President Sarkozy heeft de adoptie-operatie veroordeeld. Vooralsnog valt er weinig internationale hulp te verwachten voor de medewerkers van L’Arche de Zoé in Tsjaad. 1

Joodse Palestijn veroordeeld voor hulp aan radicale broer Novum / AP AMSTERDAM

...

Een Palestijn die het Israëlisch staatsburgerschap verwierf en zich tot het jodendom bekeerde, is gisteren door een Israëlische rechtbank tot zeven jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens collaboratie met zijn broer, een Palestijnse extremist. Asaf Ben-David, die als Hussam Sawafta werd geboren in Tubas op de Westoever, heeft zich volgens de rechtbank schuldig gemaakt aan hulpverlening aan de vijand in oorlogstijd en contact met een buitenlandse agent. Die agent was zijn broer Salah Sawafta, een lid van de islamitische Jihad. Ben-David trok begin

jaren negentig naar Israël, werkte er als arbeider en bekeerde zich later tot het jodendom. Hij trouwde met een Israëlische vrouw, kreeg vier kinderen met haar en werd Israëlisch staatsburger. Nadat hij in 2006 weer contact had gezocht met zijn familie beloofde hij zijn broer te helpen een grote hoeveelheid salpeterzuur, een ingrediënt voor bommen, te bemachtigen. Hij onderhield telefonisch contact met zijn broer en gebruikte daar, om ontdekking te voorkomen, een aparte simkaart voor. Later liet hij zich voor een islamitische rechtbank weer tot de islam bekeren, aldus de procesdocumenten. Voor de rechtbank ontkende hij zijn broer te hebben geholpen. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................................................................................................................................................................

Tropisch waterparadijs

D MARCIA

LUYTEN

e eerste druppels vallen als we de poort uitrijden. Voor we onze heuvel af zijn, is het zicht nog maar een paar meter. Als een blinde zo voorzichtig rolt de jeep verder naar beneden; nietsziend en niet wetend waar het huis staat van onze tuinman die net vader is. Boven aan de berg, waar villa’s achter muren staan, is de straat verlaten. Beneden bij de kleine, aaneengeregen huisjes, barst met de bui het leven los. Van alle kanten komen kinderen aan-

rennen. Met grote halen gaan ze door de regen – niet op de vlucht voor het nat, ze zijn ernaar op weg. In hun sprint trekken ze hun kleren uit om gek en gelukkig te dansen op het asfalt. Alsof een choreograaf in het spel is, gaan ze allemaal liggen, armen en benen wijd en nog steeds gillend van plezier. Het stortbad is ruiger dan uit een emmerbrede douchekop. Thuis hebben ze geen douche. Niet eens een kraan. Water om te wassen, en om te koken en drinken, komt uit de gele jerrycan

die elke morgen voor de zon opgaat aan de buurtkraan wordt gevuld. Dat is altijd zuinig aan. Ten slotte kruipen ze in de watergoot naast het asfalt. Die is een kind breed. Kop-staart liggen ze daar in de stortvloed, alsof ze zijn blijven steken in een waterglijbaan. We zijn nog geen vijf meter verder of een ander slag wateraanbidders komt de straat op: jonge vrouwen met zware zakken. Boven de waterval in de goot langs de weg keren de vrouwen de zakken om. Hun vuil landt in de stroom die de deinende bonte brei van wortelschil, blik en plastic met zijn kolk meeneemt. Vuilnis wordt alleen opgehaald bij

mensen die daar een bedrijfje voor betalen; alleen bovenop de berg dus. Er zijn ook geen straatbakken waar je eens wat in kunt achterlaten, dus zijn er twee opties: je steekt je troep in de fik of je wacht op het water. Helemaal beneden wacht onder een wankele plu de tuinman. Ook hem kan de regen niet schelen. Zijn baas komt op bezoek. Door het plezier aangestoken, stappen we de regen in. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Goed verkleed (1)

Goed verkleed (2)

Dit is een overval

Een Duitser in zombie-kostuum heeft zijn medepassagiers in de trein de stuipen op het lijf gejaagd. Ze dachten dat de man dood was.

De man zat onder het nepbloed en reageerde niet op geluid. Hij bleek te veel gedronken te hebben op een verkleedfeest en was in slaap gevallen.

Twee Grieken hebben een supermarktmedewerker overvallen die geld naar de bank bracht, door tassen met ketchup tegen diens autoruit aan te gooien. Toen de man stopte, drongen ze de auto binnen.

10

Nieuws Buitenland

 

   

  


Pakistan

Aanslag bij kantoor Musharraf Redactie buitenland AMSTERDAM

...

Een zelfmoordaanslag vlakbij het kantoor van president Pervez Musharraf in de Pakistaanse stad Rawalpindi heeft gisteren zeker zes mensen het leven gekost. Er vielen elf gewonden. De aanslag werd gepleegd bij een controlepost op vijfhonderd meter afstand van het hoofdkwartier van het Pakistaanse leger. Musharraf was op kantoor, zo werd gezegd. Hij bleef ongedeerd. Onder de slachtoffers zijn, behalve twee agenten en twee soldaten, ook vrouwen en kinderen die in een busje zaten dat de controlepost passeerde toen de aanslag werd gepleegd. De verantwoordelijkheid is nog niet opgeëist.

Begin september vielen bij een dubbele aanslag in het iets ten zuiden van de hoofdstad Islamabad gelegen Rawalpindi 25 doden en zestig gewonden. Veel van de slachtoffers zaten in een bus van het ministerie van Defensie. Sinds president Musharraf in juli besloot moslimmilitanten harder te gaan aanpakken, worden er in de grote steden in Pakistan meer aanslagen gepleegd. Musharraf zelf heeft zeker drie aanslagen op zijn leven overleefd. Twee daarvan werden eind 2003 gepleegd in de garnizoensstad Rawalpindi. Op 18 oktober vielen in Karachi meer dan 140 doden bij een zelfmoordaanslag die was gericht tegen oud-premier Benazir Bhutto. Zij was op die dag na acht jaar ballingschap in Pakistan teruggekeerd. 1

Somalië

Paniek bij geweld in Mogadishu Novum/AP AMSTERDAM

...

Britten houden niet van afval scheiden. AP

Groot-Brittannië Er wordt veel te weinig gerecycled

Brits experiment: betalen per vuilniszak De Britse overheid neemt het principe ‘de vervuiler betaalt’ wel heel letterlijk. Engelse gemeenten mogen voortaan de burger een bedrag in rekening brengen voor elke afvalzak die hij op straat zet. Arjen van der Horst LONDEN

...

De Britten zijn notoir slecht in het recyclen van huisafval. Tot een paar jaar geleden belandde bijna alles in de afvalbak, van papier tot batterijen. Pas de laatste jaren is een aantal Britse gemeentes voorzichtig begonnen met het scheiden van afval. Maar veel van die projecten zijn op vrijwillige basis. Het succes valt of staat met de bereidheid van burgers om papier, glas, blik en andere herbruikbare middelen naar een milieustraat te brengen. Veel van die milieustraten liggen echter ver buiten de dorpen en steden. Geen wonder dat de Britten ondanks

een aantal initiatieven nog maar weinig afval scheiden. Op dit moment recyclen ze 18 procent van hun afval, de rest verdwijnt in vuilstortplaatsen. Ter vergelijking: Nederlanders recyclen bijna 60 procent van hun huisafval. De overheid voelt de hete adem in de nek van Brussel. Nu nog wordt jaarlijks ruim achttien miljoen ton huisafval gedumpt in vuilstortplaatsen. Volgens een Europese richtlijn mag dat in 2020 nog maar zes miljoen ton zijn. Als Londen zich niet aan de richtlijn houdt, dan kan het een Europese boete van 270 miljoen euro krijgen. De afvalbelasting moet de Britten dwingen meer van hun afval te recyclen, maar het is nog onduidelijk in wat voor vorm die wordt opgelegd. Het ministerie van Milieu laat het aan de gemeentes om te experimenteren met verschillende technieken. Gedacht wordt aan het plaatsen van een chip in de afvalcontainer om zo te

meten hoeveel afval burgers weggooien. Een ander plan is om burgers anderhalve euro per vuilniszak in rekening te brengen. Mensen die veel weggooien, zouden zo jaarlijks 75 euro per jaar extra betalen. Burgers die veel recyclen, zouden een beloning krijgen. Maar in wat voor vorm dan ook, de maatregel zal niet geliefd zijn. De gemeentebelasting, waarmee de vuilnisophaaldienst wordt bekostigd, is fors, zeker voor Nederlandse begrippen. In sommige gemeentes betalen huishoudens 3.000 euro per jaar. Tegenstanders klagen dat ze dan dubbel betalen voor hun vuilnisophaaldienst. De Conservatieve oppositie zet dan ook vraagtekens bij de plannen van de regering. ‘Afvalbelasting leidt alleen maar tot het illegaal dumpen van afval en het verbranden van afval in de achtertuin’, zegt het Conservatieve parlementslid Eric Pickles. 1

Door het opgelaaide geweld in de Somalische hoofdstad Mogadishu zijn sinds het weekend rond de 36.000 inwoners hun huizen ontvlucht. Nog eens honderden gezinnen in het centrum van de stad waren gisteren bezig hun spullen te pakken. Dat heeft de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR gemeld. Volgens haar verkeren veel inwoners van Mogadishu in grote twijfel of ze de stad helemaal moeten verlaten of dat ze een rustiger deel zullen opzoeken. Zaterdag en zondag vielen bij de hevigste gevechten sinds maanden tussen islamitische opstandelingen en soldaten van het regeringsle-

ger en hun Ethiopische bondgenoten minstens negen doden en tientallen gewonden. Veel inwoners vrezen dat het recente geweld de voorbode is van grootschaliger gevechten in de hoofdstad. De meeste mensen die Mogadishu achter zich laten, strijken neer in het dertig kilometer westwaarts gelegen Agoye. Zij voegen zich daar bij de ongeveer honderdduizend mensen die al eerder dit jaar door het geweld uit hun huizen werden verdreven. Volgens de VN hebben door gebrek aan regen, binnenlandse ontheemding en een mogelijke choleraepidemie anderhalf miljoen Somaliers voedselhulp en bescherming nodig. Dat is 50 procent meer dan aan het begin van dit jaar. 1

Turkije

Bommen op stellingen van PKK AP ANKARA

...

Turkse gevechtshelikopters hebben gisteren voor de tweede opeenvolgende dag PKK-stellingen vlakbij de grens met Irak gebombardeerd. Tegelijkertijd worden er meer soldaten aangevoerd naar het gebied in Zuidoost-Turkije. Op dit moment zijn er operaties gaande in de grensprovincies Sirnak en Hakkari en verder naar het noordwesten in de provincie Tunceli. De helikopters jagen naar verluidt op een groep van circa honderd PKKstrijders die zich zouden verschuilen

in grotten. Op de berg Cudi zijn volgens berichten drie soldaten en zes rebellen gedood. Speciale commando’s zouden inmiddels de vluchtroutes van de PKK hebben afgesloten. Een cameraman van persbureau AP meldt dat hij Cobra-gevechtshelikopters en Black Hawk-helikopters rond de berg Cudi heeft gezien. Deze leverden soldaten af en pikten er ook weer op. Ook was er rook te zien vanaf de plaatsen die getroffen waren. Het commerciële Turkse persbureau Dogan meldt dat een konvooi van honderd voertuigen vanuit de stad Cizre naar de grens met Irak trekt. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ................................................................................ ............................................................................... KORT

Meer Israëliërs positief over premier

Maatregelen na Blackwater-incident

Zoon Ratko Mladic door autoriteiten verhoord

POPULARITEIT OLMERT STIJGT NA DIAGNOSE KANKER

IRAK WIL AF VAN IMMUNITEIT BEVEILIGINGSBEDRIJVEN

De populariteit van de Israëlische premier Ehud OImert is gestegen sinds hij maandag op een persconferentie bekendmaakte dat hij prostaatkanker heeft. Volgens een direct na de persconferentie gehouden opiniepeiling van het Onderzoeksinstituut Dahaf is 41 procent van de Israëliërs nu van mening dat de premier het goed doet. Vorige maand was 35 procent van de Israeliërs de mening toegedaan dat Olmert op koers ligt.

De Iraakse regering wil af van de immuniteit voor buitenlandse particuliere beveiligingsbedrijven. Deze immuniteit maakt het nu onmogelijk om werknemers van dat soort bedrijven te vervolgen. De regering heeft een wetsvoorstel om de immuniteit te schrappen naar het parlement gestuurd. Dit heeft een woordvoerder gisteren bekendgemaakt. Aanleiding voor de nieuwe wet is de ophef rond de Amerikaanse beveiligingsfirma

111

De zoon van Ratko Mladic, de vroegere Bosnisch-Servische legerleider die door het Joegoslaviëtribunaal is aangeklaagd wegens genocide, is door de Servische autoriteiten verhoord. Darko Mladic, zakenman in Belgrado, heeft gisterochtend ‘bepaalde informatie’ moeten geven. Volgens Carla Del Ponte, de hoofdaanklaagster van het tribunaal, heeft Servië in het verleden niet genoeg gedaan om Ratko Mladic te pakken te krijgen en aan het tribunaal over te dragen.

HH

Blackwater USA. Medewerkers van Blackwater schoten op 16 september zeventien Iraakse burgers dood. Volgens Blackwater werden de medewerkers bedreigd, maar Irak spreekt dat tegen. Personeel van beveiligingsbedrijven kan nu niet worden vervolgd op grond van een decreet dat destijds werd uitgevaardigd door Paul Bremer, die tot juni 2004 aan het hoofd stond van het Amerikaanse bezettingsbestuur in Irak.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Mile High Club (1)

Mile High Club (2)

Ontsnapt

Singapore Airlines verbiedt het bedrijven van de liefde in hun gloednieuwe ‘superjumbo’ Airbus A380. Dat meldt de Britse krant The Times.

Ondanks dat de Airbus over luxe tweepersoonsbedden beschikt en privacy en champagne biedt, worden vrijende stellen verzocht te stoppen.

Een 19-jarige vrouw is vrijdag ontsnapt uit een Duitse jeugdgevangenis door zich te verstoppen in de koffer van een vriendin, die vrij werd gelaten. Van beide vrouwen ontbreekt nog ieder spoor.

Economie Nieuws

 

   

  


11

Mega-omzet uit Amerikaanse activiteiten

Nederland slaat slag in VS Sharida Mohamedjoesoef AMSTERDAM

...

Oppassen! Chinese en Arabische ondernemingen nemen de Amerikaanse economie over. Althans die vrees bestaat vooral in protectionistische Amerikaanse kringen. Maar uit een recente lijst van de Organization for International Investment (OFII) blijken vooral Europese en Japanse multinationals goed te boeren in de VS. De lijst die de OFII heeft samengesteld, kijkt naar de omzet die buitenlandse ondernemingen via hun Amerikaanse activiteiten genereren. Ons land staat met zes ondernemingen in de topvijftig. Zesenhalf eigenlijk als je Unilever meerekent, wat zich vertaalt in een totaalomzet van ruim 210 miljard dollar.

In de nieuwe lakhal moeten de toestellen van de Airbus 320-series gemaakt worden. AP

China Nieuwe hightech lakhal in China

Imtech krijgt Airbusorder Redactie economie AMSTERDAM

...

Technisch dienstverlener Imtech heeft een order in de wacht gesleept van Airbus voor de technische realisatie van een lakhal vlakbij de Chinese hoofdstad Peking. De order vertegenwoordigt een waarde van circa 35 miljoen euro. Samen met het Chinese Tianjin Zhongtian Aviation Industry Investment maakt Airbus deze nieuwe fabriek voor productie van de Airbus

320-series. Imtech realiseert de technologische inrichting in de assembleerhal en in een hightech lakhal die het mogelijk maakt dat de speciale vliegtuiglak op de Airbus-toestellen snel droogt. Vanaf de oplevering kunnen om te beginnen vier vliegtuigen per maand worden afgeleverd. De opdracht wordt uitgevoerd door Imtech Deutschland en is een vervolgopdracht op de geleverde technologie in vergelijkbare lakhallen in 2003 en 2006 op de Airbus-locatie in Hamburg. Hier worden in-

middels bijna 100 toestellen per jaar gelakt. Het R&D-centrum van Imtech Deutschland heeft bij de ontwikkeling van deze innovatieve oplossing een belangrijke rol gespeeld. Op basis van de opgedane ervaring is het voor Imtech mogelijk deze technologie in Duitsland kant-enklaar te fabriceren en naar China te exporteren. Onder auspiciën van Imtech worden deze onderdelen daar gemonteerd. Imtech neemt zelf de inbedrijfstelling, tests en oplevering voor zijn rekening. 1

Communicatie

Google wil nu ook mobieltje veroveren Google vriendelijke mobieltjes hebben de toekomst, denken ze bij het zoekmachinebedrijf. Verschillende mobiele telefoonfabrikanten zijn al benaderd. Edward Deiters AMSTERDAM

...

Zowel de New York Times als zakenkrant Wall Street Journal melden uit welingelichte bronnen dat Google binnen twee weken zijn plannen voor mobiele toepassingen zal ontvouwen. Het bedrijf wil niet alleen diensten als Google Maps, e-mailservice Gmail en de filmpjes van dochterbedrijf Youtube via de mobiele telefoon gaan aanbieden, maar wil ook zorgen dat er speciale Google vriendelijke mobieltjes op de markt komen.

De zoekmachinegigant zou hiervoor de afgelopen maanden verschillende mobiele telefoonfabrikanten als het Taiwanese HTC en het Zuid-Koreaanse LG hebben benaderd. Die moeten met modellen komen waarin de Google-toepassingen standaard zijn geïntegreerd. Ook ging Google volgens beide kranten al langs een aantal heel grote Amerikaanse en Europese mobiele telefoonoperators. Hierbij vielen onder meer de namen van T-Mobile, Deutsche telekom en Orange. Sommige Google applicaties werken al op mobiele telefoons. Zo functioneert Google Maps bijvoorbeeld op de iPhone van Apple. Ook werkt Google al samen met China Mobile, een bedrijf met zo’n 300 miljoen abonnees.

Toch is dit nog maar een begin. Google CEO Eric Schmidt zei bij de presentatie van de eerste kwartaalcijfers begin dit jaar dat de strijd om het mobieltje nog maar net is losgebarsten. ‘Het is duidelijk dat 2007 het jaar zal zijn dat het mobiele zoekverkeer substantieel zal stijgen. Wij investeren de komende tijd daarom flink in mobiele technieken. Financieel zal dat echter pas volgend jaar te zien zijn.’ De Google-telefoons zouden midden volgend jaar op de markt moeten komen. Het bedrijf heeft uiteraard al bedacht hoe het hieraan wat kan verdienen. De mobiele telefoonplannen scheppen goede mogelijkheden om ook de mobiele beller te overstelpen met gerichte reclameboodschappen. 1

De gouden plak is voor BP. Shell staat op de tweede plaats. Ahold en ING eisen de zevende en negende plaats op. Aegon staat op de twaalfde en Philips op de 41e plaats. Opvallend is dat het lucht- en ruimtevaartconcern EADS, tevens het moederconcern van Airbus, wordt aangemerkt als Nederlands, terwijl het concern bestaat uit het Franse Aérospatiale-Matra, het Spaanse Construcciones Aeronáuticas SA en het Duitse DaimlerChrysler Aerospace AG. EADS dankt haar Nederlanderschap aan de juridische status van NV, waardoor we alsnog met zes(enhalf) bedrijven in de Amerikaanse lijst staan. Het OFII heeft berekend dat buitenlandse bedrijven in Amerika goed zijn voor ruim vijf miljoen banen. 1

Vrije tijd Wintersporters nog voorzichtig

Nederlanders gaan meer op vakantie Redactie economie AMSTERDAM

...

Nederlanders nemen het er goed van en gaan dit jaar meer op vakantie. Dat meldt het Algemeen Nederlands Verbond van Reisondernemingen (ANVR). Tot nu toe in 2007 boekte 4 procent meer Nederlanders dan vorig jaar een zomervakantie bij ANVR-bedrijven. Het aantal mensen dat een wintervakantie boekte, ligt al 6 procent hoger dan vorig jaar. Een verre vakantiebestemming werd bij 14 procent van de vakantiegangers gekozen. Het Verre Oosten kwam als favoriet uit de bus. Thailand is nog steeds het populairste vakan-

tieland, maar levert wel 8 procent in vergeleken met verleden jaar. Indonesië (+39 procent) en China (+19 procent) zagen het aantal belangstellenden duidelijk toenemen. Ook Amerika mag zich met een plus van 17 procent verheugen in een toenemende belangstelling van Nederlandse vakantievierders. Met winterboekingen voor zonnige oorden gaat het hard, maar sneeuwliefhebbers lijken nog even te wachten met boeken. Er zijn tot nu toe 5 procent minder wintersportvakanties geboekt dan vorig jaar. Het favoriete wintersportland Oostenrijk moet het voorlopig met 13 procent minder boekingen doen. 1

Koffers op Schiphol uit de auto en wegwezen, naar de zon. ARIE KIEVIT/HH

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... ....................................... ............................................................................... KORT 111

S&N wil partner om overname af te wenden

Scottisch & Newcastle (S&N) is op zoek naar buyout-partners om een vijandige overname door Heineken en Carlsberg te voorkomen. Dat schreef de Financial Times gisteren op zijn website. De Britse brouwer overweegt samen met een andere bierproducent het belang van Carlsberg in Baltic Beverages Holding te kopen, aldus de zakenkrant. BBH is de Russische joint venture van S&N en Carlsberg. Als mogelijke partner voor S&N worden SABMiller en Anheuser-Busch genoemd. Heineken

en Carlsberg brachten vorige week een overnamebod uit op S&N van 720 pence per aandeel. Het overnamedoelwit heeft het bod afgewezen. 111

Loonsverhoging voor Albert Heijn-distributeurs

Medewerkers van distributiecentra van supermarktketen Albert Heijn krijgen een loonsverhoging van 3 procent. Dat staat in een principeakkoord dat CNV Dienstenbond gistermiddag met de supermarktketen heeft bereikt, laat een woordvoerder van de vakbond weten. De partijen hadden drie onderhandelingsrondes nodig om tot een overeenkomst te komen. De loonsverhoging geldt van 15 oktober

tot en met 14 oktober volgend jaar. Daarnaast komt er komend jaar een studie naar het afschaffen van de leeftijdsschalen voor werknemers van 18 tot en met 22 jaar. 111

LogicaCMG haalt aantal grote orders binnen

LogicaCMG heeft opdrachten verworven met een totale waarde van 1 miljoen Britse pond ( 1,43 miljoen euro). Dat schreef de onderneming gisteren in een persbericht. De orders hebben betrekking op de beveiliging van het navigatiesysteem Galileo. Twee van de drie contracten zijn gesloten met Thales, de andere opdracht werd gesloten met Astrium Services.

Brancheorganisatie rapporteert lagere omzetstijging

CIJFERS ABU ZETTEN DIVERSE UITZENDERS ONDER DRUK Op Euronext Amsterdam behoren de uitzenders gisteren tot de grotere dalers. Vedior, Randstad en USG People koersen lager na cijfers van brancheorganisatie ABU. Die meldde dat de omzet van uitzendondernemingen in Nederland in de weken 37 tot en met 40 van 2007 met 5 procent is gestegen ten opzichte van dezelfde periode in 2006. In de voorgaande vierweeksperiode was er nog een omzetstijging van 7 procent.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Inpakken en wegwezen

Klagen? Opdonderen

Weinig vertrouwen

CEO Stanley O’Neal is per direct afgetreden. Dat heeft de Amerikaanse zakenbank Merrill Lynch gisteren officieel laten weten.

Dubai wil 4.000 gastarbeiders uit India, Pakistan en Bangladesh uitzetten, na protesten over de lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden.

In de VS is de index voor het consumentenvertrouwen in oktober 2007 gedaald tot 95,6, het laagste niveau sinds oktober 2005, toen orkaan Katrina het vertrouwen een knauw gaf.

12

Nieuws Economie

 

   

  


Cijfers Matige resultaten, mooie toekomst

KPN grote verliezer op Damrak Met een koersverlies van 5,4 procent voerde KPN gisteren de lijst van dalers aan. Reden: teleurstellende derdekwartaalcijfers. Redactie economie AMSTERDAM

...

KPN heeft in het derde kwartaal van 2007 een bedrijfsresultaat geboekt van 1.220 miljoen euro, een stijging met een krappe 2 procent. Indezelfde periode vorig jaar kwam het bedrijfsresultaat nog uit op 1.198 miljoen. De omzet bleef exact gelijk en kwam uit op 3.037 miljoen. Beleggers staken hun teleurstelling niet onder stoelen of banken waardoor de aandelenkoers van KPN bij het scheiden van de markt ruim 5 procent in de min eindigde. Tim Poulus, van het onderzoeksinstituut Rabobank en Robeco: ‘Voorlopig zien de cijfers er, in absolute zin, niet fraai uit. Over een breed front is de omzetgroei laag. Alleen

internet voor consumenten en solutions voor bedrijven groeien met respectievelijk 25 en 22 procent hard. Zelfs in mobiel is de groei laag tot negatief.’ KPN voert als verweer aan dat de onderneming last had van de opgelegde tariefsverlagingen. Kanttekeningen plaatst Poulus verder bij de marges van iBasis – internationaal VoIP-verkeer – en Getronics die verantwoordelijk is voor werkplekbeheer. ‘KPN zegt up the value chain te gaan, maar de marges van deze activiteiten zijn laag.’ Door de bank genomen, is Poulus niettemin positief omdat KPN zijns inziens naar behoren presteert. ‘Andere telecombedrijven zoals Telefonica doen het aanmerkelijk beter, maar in Nederland verbeteren de marktomstandigheden zienderogen. Voeg daar de recente overnames bij, en KPN mag in 2008 een terugkeer naar de groei verwachten.’ Poulus houdt er zelfs rekening mee dat KPN in het vierde kwartaal al

victorie zal kraaien. ‘Dan zullen de internetinkomsten, waar de groei het hoogste is, voor het eerst groter zijn dan de traditionele inkomsten uit beltikken en lijnhuur op de Nederlandse vaste markt.’ De optimistische toon klinkt ook door in de woorden van KPN-bestuursvoorzitter Aad Scheepsbouwer die weliswaar toegeeft dat het een enerverend kwartaal was, maar tegelijkertijd de toekomst ‘vol vertrouwen’ tegemoet ziet. Bij de publicatie van de kwartaalcijfers maakte KPN verder bekend dat het van plan is om in de eerste helft van 2008 een topportfolio te verkopen met een verwachte opbrengst van ongeveer 300 miljoen euro. In het derde kwartaal van 2007 heeft KPN de verkoop afgesloten van het kantoor aan de Coolsingel in Rotterdam, wat heeft geleid tot 42 miljoen euro aan opbrengsten en een boekwinst op het vastgoed van 30 miljoen. 1

HH

Beurs Beurs vandaag Op weg naar nieuw record?

Goud blinkt ‘Een goudmijn is een gat in de grond met een leugenaar erboven’, luidt de beurswijsheid. De goudprijs breekt evenwel record na record. Over complotten, legenden en mythes: beleggen in goud. AMSTERDAM

...

‘Goud is voor gekken, want het levert niets op: geen rente, winst en dividend. Het is geen belegging, maar speculatie. De prijs is afhankelijk van wat de gek er voor geeft. Als u toch in goud wilt, doe dat dan met een beleggingsfonds in goudmijnaandelen. Zo profiteert u van andere gekken’, zegt SNS fondsmanager Corné van Zeijl. Of iedereen het met hem eens is? Nee, want goud is de Geert Wilders

van de beurs: je bent voor of tegen, een gulden middenweg lijkt er amper te zijn. De feiten: goud staat nu met 786 dollar per ounce 23 procent hoger dan 1 januari, de AEX won 11procent. In euro’s is dat verschil iets kleiner, aangezien de dollar een slordige 8 procent verloor ten opzichte van de euro. De goudprijs krijgt zo langzamerhand de legendarische 850 dollar per ounce uit 1981 in het vizier, de hoogste prijs ooit. Daarna begon het edelmetaal aan een winterslaap van minder dan 300 dollar die tot eind 2003 duurde.

Complotten en manipulaties Volgens de heersende beleggingstheorie geldt goud als een veilige haven in barre beursdagen. Sinds de beur-

zen bijvoorbeeld in juli in de ban raakten van de hypotheken- en kredietcrisis, is het weer aan een spectaculaire opmars bezig. Tot zover de feiten, want mythen en legendes zijn er des te meer. Spreek een echte goudbelegger − liefkozend goldbug genaamd − en hij heeft het over complotten en machinaties van overheden en centrale banken om de prijs te manipuleren.

Het grote boze Amerika Waar of niet waar, feit is dat met name in de jaren negentig de verkopen door de centrale banken beleggers huiverig maakten. Niemand wist wie, wanneer en met hoeveel in de markt was. Sinds 1999 wordt de jaarlijkse hoeveelheid goud die centrale banken verkopen beperkt tot 500 ton per jaar. Volgens de goldbugs worden die verkopen afgedwongen door het grote boze Amerika, dat liever de dollar dan goud als onderpand voor de wereldwijde valuta ziet. Naast het aanbod van centrale banken werd er vorig jaar 2.475 ton

goud op de markt gebracht door de goudmijnen, 3 procent minder dan het jaar ervoor. Het meeste daarvan gaat op aan juwelen, die zijn goed voor maar liefst 68 procent van de totale vraag in de wereld. India, waar geen traditionele bruiloft compleet is zonder een met goud behangen bruid, koopt per jaar ruim 700 ton goud in, puur voor de sieradenindustrie. Vandaag publiceren het Canadese Barrick Gold en Harmony Gold hun

kwartaalcijfers, de nummer één en zes van de grootste goudmijnen ter wereld. Voor de prijs maakt dat weinig uit, want die is afhankelijk van de wispelturige goudmarkt, waarvoor een gedegen studie een vereiste is. Overigens, goud is ongeschikt voor milieubewuste en duurzame beleggers. Voor de winning van 10 gram − genoeg voor een ring − ontstaat een afvalberg van welgeteld 18.000 kilo. 1

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Koploper Garmin 111

Met dik 100% op het bod dit jaar is TomTom het mannetje op het Damrak. Toch jeukt het dat concurrent Garmin het dit jaar nog beter deed: +123%. Weliswaar is dit percentage in dalende dollars (-8%), maar toch. Vandaag publiceren Garmin en Navteq − de erfvijand van Tele atlas − hun derdekwartaalcijfers en dit raakt zeker de koersen van de twee Nederlandse fondsen. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .............................................................................. ....................................... .......................................

Het Panel

STELLING: HET BESTE BELEGGINGSFONDS 111

Met dit jaar 132%, 99%, 98% en 92% op de teller zijn de China fondsen van Flexifund, Schroders, Intereffekt en Robeco tot dusverre de best presterende beleggingsfondsen. Of het daarmee ook de beste fondsen zijn is een heel ander verhaal. Welk fonds komt die titel toe? .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. WAT VINDT U? GEEF UW MENING OP WWW.DEPERS.NL

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ......................................

Mijn fonds

Fortis Obam

Buffett

CORNÉ VAN ZEIJL (FONDSMANAGER SNS):

PETER VAN KLEEF (SENIOR EDITOR IEX):

AREND JAN KAMP (CONTENT MANAGER IEX):

111

111

111

‘Ik beveel mijn eigen SNS Nederland Aandelenfonds aan. Net als andere SNS-fondsen: goed beheerd, laag risico, lage kosten en supersaai. Uit een onderzoek van Standard & Poor’s blijkt wel dat van de beste 241 fondsen er in de jaren erna nog maar één tot de beste behoort, 146 zitten dan in de slechtste categorie.’ 1

‘Ha! Eindelijk een vraag waarover geen enkele discussie mogelijk is: Fortis Obam, een fonds waar ik zelf ook in beleg. Het wereldwijd beleggende Fortis Obam heeft onder de huidige beheerder Rolf Stout sinds zijn aantreden in 1990 een voorsprong op de wereldindex opgebouwd van 500%. Einde discussie.’ 1

‘Het beste fonds bestaat niet, want het is appels met peren vergelijken. Aandelen, obligaties, valuta of derivaten? Dat er meer beleggingsfondsen zijn in de wereld dan aandelen zegt alles. De beste fondsbeheerder aanwijzen is beter: Warren Buffett van Berkshire Hathaway. Spijtig dat één aandeel 128.300 dollar kost.’ 1

Economie Nieuws

 

   

  


13

Interview Grote namen gaan strijd aan met TomTom

Digitale kaartmakers zijn hot De digitale kaartenmakers Navteq en TeleAtlas zijn al overgenomen door de grote jongens Nokia en TomTom. Nu hun kleine Rotterdamse concurrent AND nog.

welke straat is het eenrichtingsverkeer? Die informatie kunnen wij leveren, net als Navteq en TeleAtlas. Maar die twee zijn inmiddels overgenomen door Nokia en TomTom.’

Mathijs Rotteveel

Die blijven toch hun software ook aanbieden aan concurrenten van hun nieuwe moeders?

AMSTERDAM

...

De woorden die Alain de Taeye, bestuursvoorzitter van digitale kaartenmaker TeleAtlas, gisteren richtte tot zijn aandeelhouders leken eerder gestoeld op hoop dan op feiten. Hij maakte bekend dat de voorgenomen overname door TomTom ‘volgens de planning’ verloopt. De beurskoers van zijn bedrijf toont een totaal ander beeld. De aandelen TeleAtlas sloten gisteren op 24,01 euro. Dat is bijna 13 procent boven de 21,25 euro per aandeel die navigatieproducent TomTom voor de digitale kaartenmaker wil betalen. Dit duidt erop dat er kapers op de kust zijn en aandeelhouders hopen op een hogere vergoeding. ‘Dat is een mogelijkheid’, zei De Taeye. ‘Wij praten niet met al onze aandeelhouders, dus weten wij niet zeker of zij akkoord gaan.’ Volgens Maarten Oldenhof, bestuursvoorzitter van de Rotterdamse digitale kaartenmaker AND, is het gevecht om de digitale kaarten en de bedrijven die zulke kaarten produceren nu echt losgebarsten. Hij ging zelf in zee met de Amerikaanse adviseurs van ThinkEquity Partners, dat moet uitzoeken hoe AND kan profiteren van de huidige aandacht voor digitale kaartenmakers.

‘Ja, ze zeggen van wel. Ik denk echter dat bedrijven niet graag aankloppen bij hun grootste concurrent om daar iets te kopen. Zo zal Motorola geen digitale kaarten kopen bij Nokia en Garmin niet bij TomTom. Zij zoeken een alternatief: ze gaan zelf kaarten maken of...’

Ze komen bij AND terecht? Het perfecte scenario! ‘Wij zijn een stuk kleiner dan onze concurrenten en kunnen nog niet alles leveren. We hebben nu de Benelux, Turkije en verschillende landen in Oost-Europa in kaart. We zijn bijna klaar met Duitsland. We kunnen doorgroeien in ons huidige tempo en dan zijn we over een jaar ongeveer klaar met Europa. Daarna moeten de Verenigde Staten volgen en ga zo maar door.’

De huidige groei gaat u niet snel genoeg? ‘We kunnen prima nog jaren zo door, maar door een samenwerking met een groter bedrijf of een overname kunnen we onze groei versnellen. Om de VS in kaart te brengen, zijn miljoenen euro’s nodig. Wij hebben het afgelopen jaar 688.000 euro winst gemaakt, dus het is een enorme investering. Voor een bedrijf als Microsoft is het een schijntje.’

Digitale kaartenmakers zijn hot? Waar maakt u dat uit op? ‘Nadat TomTom een bod deed op TeleAtlas maakte Nokia binnen vijf weken bekend Navteq te willen kopen. Dat is naast TeleAtlas en AND de enige digitale kaartenmaker ter wereld, afgezien van enkele lokale spelers in Japan. De snelheid waarmee Nokia die overname heeft afgerond, is ongekend. Ik ben ervan overtuigd dat Nokia hieraan niet begonnen was als TomTom niet de eerste stap had gedaan. Iedereen is doodsbenauwd de boot te missen.’

Welke boot? ‘Camera’s, spelcomputers, mp3spelers en telefoons. Over een paar jaar zit in al deze apparaatjes een gps met digitale kaart waarmee je via internet allerlei diensten kunt gebruiken. Van restaurantzoeker, dating-

Wilt u, net als TeleAtlas en Navteq, overgenomen worden?

Maarten Oldenhof: ‘Iedereen is doodsbenauwd de boot te missen.’ ANDREAS TERLAAK

dienst tot navigatiesysteem. Alle diensten worden afgestemd op de locatie waar je bent. Zo kun je het dichtstbijzijnde restaurant vinden of de date die het dichtst in de buurt woont. Die kaarten zijn waarschijnlijk gratis. Ook Google is hiermee bezig. En geld vragen aan consumenten past niet in het businessmodel van

Google. Dat draait op reclame-inkomsten. Dat zal hier ook het geval zijn. Het zou me niets verbazen als TomTom zijn navigatieapparatuur over een paar jaar ook gratis weggeeft, om daarna geld te vragen voor software-updates en andere diensten.’

Google bijvoorbeeld, heeft al zijn

eigen satellietkaarten. Dat zit toch niet te wachten op de diensten van AND? ‘Aan die satellietkaarten alleen heb je niet veel. Die waren een paar jaar geleden nog erg duur, maar zijn nu bijna niets meer waard. Het gaat om de wegenkaarten die eronder zitten. Waar moet ik links- of rechtsaf en

‘Niet per se. ThinkEquity Partners licht nu ons bedrijf door. Ze moeten weten wat wij te bieden hebben. Dan gaan we waarschijnlijk met verschillende partijen in gesprek. Misschien zeggen die: ‘Het lijkt me een goede oplossing als ik u koop.’ Misschien blijven we zelfstandig en wil een bedrijf in ons investeren, zodat wij sneller kunnen uitbreiden.’

Alle aandacht heeft u te danken aan uw overgenomen concurrenten. U zult ze wel dankbaar zijn? ‘Door die overnames zijn we de enige overgebleven onafhankelijke partij. Dat is een prettige positie. AND was een lelijk eendje, dat nu is veranderd in een mooie huwbare prinses.’ 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... ....................................... ............................................................................... KORT 111

Duitsland telt minder dan 3,5 miljoen werklozen

Duitsland telde in oktober voor het eerst in ruim tien jaar minder dan 3,5 miljoen werklozen, zo is gisteren bekendgemaakt. In oktober zaten 3,43 miljoen mensen in Duitsland zonder werk en dat waren er 110.000 minder dan in september. De daling is volgens de Duitse arbeidsdienst (BA) toe te schrijven aan seizoensinvloeden en de aantrekkende economie. Het werkloosheidscijfer was gelijk aan de verwachtingen van economen. Het aantal werklozen in Duitsland daalde in oktober met veertigdui-

zend. Een maand eerder was er sprake van een daling van het aantal werklozen met vijftigduizend.

aan de directies van de divisie Infra en de divisie Bouw en Vastgoed.

111

Hagemeyer vindt bod van Rexel nog steeds te laag

Dura Vermeer kiest BAMbestuurder als voorzitter

Dura Vermeer wil Jan Wierenga per een december benoemen tot lid van de Raad van Bestuur. Dat schreef de bouwer gisteren in een persbericht. Wieringa is momenteel voorzitter van BAM Wegen. Jan Wierenga zal het voorzitterschap van de raad van bestuur overnemen van Dick van Well, wanneer deze ‘op termijn’ gebruik zal maken van de vroegpensioenregeling. Ter voorbereiding zal Wierenga gedurende enige tijd worden toegevoegd

111

Hagemeyer blijft Rexels bod van 4,60 euro in contanten per aandeel afwijzen. Dat liet de onderneming gisteren weten, nadat Rexel het bod in een eerste ontmoeting met Hagemeyer had toegelicht. Hagemeyer houdt wel de mogelijk open voor een vervolgafspraak als Rexel daarom zou vragen. ‘Het initiatief ligt bij Rexel’, zegt een woordvoerder van het Naardense handelshuis. ‘Wij hebben kenbaar gemaakt dat we het bod nog steeds te laag vinden.’

Winst over eerste kwartaal

PROCTER & GAMBLE BOEKT 14 PROCENT WINSTSTIJGING Procter & Gamble, eigenaar van Gillette en Duracell, heeft in het eerste kwartaal van het fiscale boekjaar 2007/08 een nettowinst geboekt van 3,08 miljard dollar, 14 procent meer dan de 2,7 miljard dollar vorig jaar. Dat heeft de Amerikaanse branchegenoot van Unilever gezegd. Per aandeel steeg de winst van 0,79 dollar naar 0,92 dollar. De winst is inclusief een eenmalige belastingbate van 0,02 dollar per aandeel.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Navigatie (1)

Navigatie (2)

Navigatie (3)

TomTom verkocht in het tweede kwartaal van 2007 maar liefst 1,81 miljoen navigatiesystemen, concurrent Garmin 1,85 miljoen .

De Amerikaanse TomTom-concurrent Garmin heeft een beurswaarde van nagenoeg 27 miljard dollar, ofwel ruim 17 miljard euro.

Toen TomTom in mei 2005 naar de Amsterdamse beurs ging voor 17,50 euro per aandeel, had het bedrijf een beurswaarde van ruim 1,85 miljard euro. Vandaag de dag is dat ruim 7,4 miljard euro.

14

Cultuur

 

   

  


Nederhop Sticks and Typhoon maken meer dan killer beats

Een stotteraar met beats Tot in december zijn rappers Sticks (bekend van de groep Opgezwolle) en Typhoon samen op tournee. Hiphop van de bovenste plank die niet alléén gemaakt is om uit je dak te gaan. Al pikt niet iedereen dat op. OSS

...

Vrienden zijn tegenwoordig zo geboren Maar goeie bekenden ben ik uit het oog verloren Dromen over morgen, het werden nachtmerries Het bracht herrie, gesprekken met ken-

Gekke eend past in geen enkele bijt Naam: Prinzhorn Dance School Sinds: 2006 Wat: uitgebeende tweepersoonsrock Bekend van: het label van LCD Soundsystem

Job de Wit

‘Je had gisteren moeten komen!’ roept Sticks in de kleedkamer van de Groene Engel. Gisteren in Nijmegen was het een uitverkocht huis en ging iedereen ‘los’. Vanavond, een zaterdag in Oss, zijn er in de voorverkoop slechts 137 kaartjes verkocht voor de tournee van Sticks en Typhoon, twee van Nederlands meest getalenteerde rappers. Dat zul je net zien: net als de verslaggever langskomt, beleeft Junte Uiterwijk, beter bekend als Sticks, een ‘dieptepunt’. Misschien is de rapper uit Zwolle de afgelopen jaren iets te veel gewend geraakt aan hoogtepunten, zo kan je het ook bekijken. Als eenderde van de groep Opgezwolle staat hij nu (min of meer) als solo-artiest, met twee toptienalbums op zijn naam, aan de top van de Nederlandse hiphop. Lange Frans en Ali B zijn misschien bekender, maar het zijn Sticks en zijn collega-rapper Rico en dj/producer Delic die de betere recensies krijgen. Ook hebben zij een hondstrouw publiek opgebouwd dat anno 2007 nog steeds cd’s koopt en zalen afloopt, achter hun helden aan. Behalve dus de Groene Engel in Oss, een voormalige margarinefabriek uit het begin van de twintigste eeuw, met twee mooie houten barren aan weerszijden van de concert- annex film- en theaterzaal. De tribune is afgesloten en er is slechts één bar geopend als Sticks het podium op komt. Ruim een maand geleden bracht hij de cd Fakkelteit uit, een bijna helemaal door Delic geproduceerd album waarin typisch ‘Europese’ samples (geen soul of funk in ieder geval) massieve hiphop-beats infiltreren. Rico doet op vijf nummers mee, maar het mag geen Opgezwolle-plaat heten, daarvoor is Fakkelteit toch te persoonlijk, met teksten als:

Toekomstmuziek ... ... ... ... ... ... ...

Job de Wit AMSTERDAM

...

Met twee toptienalbums op zijn naam staat Sticks aan de top van de Nederlandse hiphop.

nissen, bekentenissen Toen ik wakker werd Zweet op m’n rug, raam open met een zucht Frisse blik terug, geef me wat lucht. Het probleem vanavond is niet dat de zaal half leeg is. ‘De klik was er niet,’ legt hij na afloop uit. ‘Ik heb het nog nooit zo slecht meegemaakt’. Als dat al zo is, dan hebben de 137 Ossenaren daar weinig last van. Een uur lang is Oss getrakteerd op eersteklas hiphop, muziek met een visie en een overdonderend geluid. Goed, het dak gaat er niet af en als Sticks na drie nummers collega Typhoon aankondigt en van het podium afstormt, valt de show bijna stil. Samen met de meegereisde Rico (‘de nummer-éénmc van Nederland’, noemt Sticks hem, misschien wel terecht) is hij snel weer terug om er toch wat van te maken. Het lijkt te werken, al ziet hij het zelf niet. Nee, dan Nijmegen... In Nijmegen was Typhoon begonnen, daarom mag hij vanavond als laatste, zo wisselen ze het af. Zeker

drie jaar lang, sinds hij in 2004 de Grote Prijs van Nederland won, was Glenn de Randamie alias Typhoon dé belofte van de Nederlandse hiphop. Dat begon een beetje lang te duren, maar in juni van dit jaar had hij zijn debuutalbum Tussen Lucht en Licht klaar. Zoals die titel misschien al doet vermoeden, beantwoordt Typhoon, net als Sticks trouwens, niet aan het hardnekkige vooroordeel dat rappers macho leeghoofden zijn die alleen maar over wapens en wijven kunnen rappen. Sterker nog, de zachtmoedige Zwollenaar van Surinaamse afkomst is de introspectieve filosoof van de nederhop. Uit het nummer Zo Niet Mij, ‘een schreeuw voor een ieder die emotioneel onder druk ligt’: Ik ben een stotteraar maar één met de beats Waar woorden eindigen, begint mijn muziek Denk mij te kennen en creëer een afstand

ILJA MEEFOUT

Tussen dat wat ik koester en afdank Fuck mensen, ben liever Remi Ik identificeer me meer met dieren en baby’s Typhoon laat zich door Sticks niet van de wijs brengen en gaat er na de pauze energiek tegenaan. Samen met zijn zus Sharon, oftewel Dinopha, die de achtergrondvocalen voor haar rekening neemt, haalt hij alles uit de kast om Oss bij de les te houden. De drum ‘n bass in Brand Los brengt ze in beweging, het ingetogen, jazzy Nieuwe Leven (met een glansrol voor saxofonist Coen Witteveen, de enige muzikant naast de dj) brengt de aandacht terug naar de man op het podium. Met broer O-Dog er ook nog bij, wordt de avond in de voormalige margarinefabriek alsnog tot een bevredigend uitgelaten einde gebracht. Dit is muziek die om een fysieke én intellectuele respons vraagt, de Nederlandse rap-helden komen niet zomaar hun kunstje vertonen. 1

Het London Calling-festival in Paradiso is de plek waar je traditiegetrouw de nieuwste Britse indiepopbands voor het eerst in Nederland ziet optreden. Melodieuze rockmuziek met een rafelig randje: uiteenlopende bands als Franz Ferdinand, Arctic Monkeys en Kaiser Chiefs hebben er de afgelopen jaren ook in Nederland een groot publiek mee bereikt. Dat lijkt een onwaarschijnlijk perspectief voor het Brightonse Prinzhorn Dance School, komend weekend één van de vele London Calling-groepen en tevens de vreemde eend in de bijt. Er is eigenlijk geen bijt waarin het duo niet zou afsteken. Claim to fame: Er zijn heus wel postpunkprecedenten te ontwaren in het geluid van Prinzhorn Dance School, maar de afgekloven, minimale rocksound van zanger/gitarist Tobin Prinz en bassiste/zangeres Suzi Horn is vooral erg uniek. Elke hypnotiserende noot van bas en gitaar, elke slag op de basdrum of (schrik!) crashend bekken tekenen zich scherp af tegen de ruimtelijke stilte waarin de bizarre songs van Prinzhorn Dance Schools titelloze debuutalbum zich afspelen. De twee bandleden hebben zich vernoemd naar de Duitse psychiater en kunsthistoricus Hans Prinzhorn, schrijver van het invloedrijke Bildnerei der Geisteskranken (1922), over de kunstuitingen van de waanzinnige medemens. Claim to fail: Via het DFA-label van LCD Soundsystem zijn Prinz en Horn bij platenreus EMI terecht gekomen, waarmee ze mogelijk de minst commerciële band met een deal bij een grote platenmaatschappij zijn. Klein nadeel: buiten de VS en Groot-Brittannië is hun mateloos fascinerende cd vooralsnog niet uitgebracht (het album is wel te downloaden). 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................................................................................................... ...............................................................................

RECENSIE | POP

THE EAGLES VLIEGEN NOG Gisèle Mambre ... Om maar met de deur in huis te vallen: aan de muziek van de Eagles is geen spat veranderd, achtentwintig jaar na het laatste studioalbum. Negatief ingestelde mensen zullen deze woorden aangrijpen om Don Henley, Glen Frey, Joe Walsh en Timothy Schmit genadeloos af te serveren naar de reservebank voor ouwe soft-

rockers. Mannen die na lange tijd weer eens hun zak willen spekken. Maar wij proberen de positieve benadering: Long Road Out Of Eden (Universal) is een aanwinst voor de allertrouwste fans. Het bevat goed geproduceerde nummers vol politiek geladen boodschappen. Zo is er een aanklacht tegen de oorlog in Irak, tegenwoordig het stokpaardje van de geëngageerde muziekmaker. Als er dan toch iets negatiefs aan dit album kleeft is het de lengte ervan: 2 schijven met elk tien nummers die af en toe overdreven lang zijn. Ook de titelsong, een tien minuten durende jammerzang tegen blind consumen-

tisme, had een stukkie korter gekund. Oordeel: oud en vertrouwd is een prima recept. Wel gedoseerd innemen graag.

RECENSIE | HOUSE

EEN ONWEERSTAANBARE DANSTRACK ZONDER VERVOLG Job de Wit ... De beste toptienhit van het moment is ongetwijfeld Heater van Samim, een Iraans-Zwitserse dance-producer die zijn verantwoorde minimal-house opleukte met een onweerstaanbaar accordeonmelodietje en wat enthousiast gejubel in de achtergrond. Het werkt; in de videoclip dansen mensen van Japan via Egypte tot Californië op

Heater en de afgelopen maanden is het nummer van undergroundhit naar het grote publiek overgestoken. Op Samims debuutalbum Flow (Get Physical/Lowlands) is het tevergeefs zoeken naar meer van zulke nummers, al komt Setupone in de buurt met een (net wat te karige) portie salsa-piano. Maar alleen een toffe single is ook nooit weg natuurlijk. Vergeet het album, dans op de clip.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Culturele top (1)

Culturele top (2)

Love the cheap album

Nederland telt het hoogste percentage werknemers binnen de culturele sector van de Europese Unie.

In de boekensector scoort Nederland ook hoog. Samen met Scandinavië hoort ons land bij de culturele top van de EU.

Sir Cliff Richard promoot zijn nieuwe album Love...the album op bijzondere wijze. Hoe meer liefhebbers de cd bestellen via de site lovecliffrichard.com, des te lager wordt de prijs van het album.

Cultuur

 

   

  


15

Interview Engels toneelschrijftalent Laura Wade

Verslaafd aan het theater Toneelschrijfster Laura Wade wordt de hottest property in British theatre genoemd. Haar werk werd al opgevoerd in Amerika, Duitsland en Zweden en is nu ook te zien bij het Nationale Toneel.

ter in de jaren negentig voortbracht: Sarah Kane. Kane werd wereldberoemd met haar huiveringwekkend smerige en intelligente stukken Blasted (1995) en Crave (1998), voor ze in 1999, op haar 28e, zelfmoord pleegde. Wade: ‘Het punt is: Sarah Kane was geniaal en ik ben gewoon een schrijver. Ik was negentien en studeerde nog toen ze stierf, mijn werk is heel anders en veel minder goed, maar we zijn allebei jong en vrouw. Haar succes heeft mij absoluut geholpen.’ Ook koos Wade met dezelfde vastberadenheid als Kane destijds voor het theater. Die liefde voor het toneel heeft ze al lang. Ze was vijf toen haar ouders haar meenamen naar een toneelvoorstelling. ‘Ik geloof dat het The Railway Children was. Een stel kinderen stopte een trein door naar die trein te zwaaien. En die trein leek echt op mij af te komen. Ik wist dat het niet echt was, maar ik ging er helemaal in op. Dat gevoel wilde ik ook aan mensen kunnen geven.’

Femke van Wiggen DEN HAAG

...

Je zou haar een jaar of 22 geven. Maximaal. Een leuke studente die op haar vrije avond een toneelstuk komt bekijken. Maar de kleine blondine met de helderblauwe ogen blijkt het brein achter het op te voeren stuk. ‘Oh, dus jullie hebben een heel theater voor mijn stuk gebouwd?’ lacht de Engelse Laura Wade (30), als ze begrijpt dat de nieuwe zaal van het Nationale Toneel met haar Levende Doden wordt ingewijd. ‘Dat hadden jullie echt niet hoeven doen, hoor.’ Wie weet is het wel toekomstmuziek: een eigen theater voor de Engelse toneelschrijfster. Ze zou het wel wat vinden, ooit, als ze een heel oeuvre heeft, met dat ene Grote Stuk als slagroom op de taart. ‘Een stuk dat zo goed de tijd weergeeft dat iedereen zich erin herkent. Als ik dat heb geschreven, ben ik klaar voor mijn theater en anders programmeer ik gewoon iedere avond Twelfth Night van Shakespeare, want daar raak ik zelf nooit op uitgekeken', zegt ze met een schaterlach.

Teruggetrokken persoon

Nieuwsbericht Hoewel ze dat Ene Grote Stuk nog niet geleverd heeft, is Wade de afgelopen jaren aardig bezig. The hottest property in British theatre noemt de Engelse pers haar – en dat terwijl ze tot niet zo lang geleden nog haar brood verdiende als secretaresse in het financiële district van Londen. Twee jaar geleden veranderde haar leven voorgoed: haar eerste stuk, Colder Than Here was het Londense Soho Theatre nog niet uit of haar tweede, Breathing Corpses (Levende Doden) ging in première in het Royal Court Theatre. Vorig jaar werd haar stukken minder duistere Other Hands ook lovend ontvangen. Met Levende Doden won Wade zelfs meerdere prijzen: die voor ‘Most Promising Play’, ‘Best Play Award’ en de ‘Critic’s Circle Award’. Levende Doden is tot nog toe haar beste stuk, vindt Wade zelf. Ze las een nieuwsbericht over een vrouw die haar hond uitliet en een lijk vindt. ‘Dat zijn nou vijf seconden beroemdheid. Maar wat gebeurt er met die vrouw na het vinden van het lijk?’

‘Ik was echt gefascineerd door mijn eigen brein!’ EVERT-JAN DANIELS

Wade vermoedde een verhaal waar ze haar vinger niet op kon leggen. Ze zat in een Londens café te wachten op een vriendin toen ze de ingeving kreeg: wat als ieder personage uit een van de drie delen nu de dode is in een van de andere delen. ‘Dat vond ik zo’n cool idee van mezelf! Ik was echt gefascineerd door mijn eigen brein!’

Een typische Wade gaat over gebrek aan communicatie en is geschreven in weinig poëtische taal. Haar teksten zijn haar teksten, ze is geen voorstander van vrije interpretatie, benadrukt ze fel. ‘Soms werk je met televisie-acteurs, ik wil niet neerbuigend doen, maar die zijn vaak gewend aan een bepaald soort dialoog die niet de

mijne is. Acteurs moeten de tekst voordragen zoals ik die opgeschreven heb. Als ze het op hun manier gaan doen omdat het voor hen dan natuurlijker klinkt, kan ik ze wel achter het behang plakken!’ Stiekem heeft ze zichzelf de afgelopen jaren wel eens vergeleken met dat enorme talent dat het Britse thea-

Maar wat ze moest doen, om ook daadwerkelijk in het theater terecht te komen, was een tweede. Acteren, regisseren? Ze was zeventien toen het kwartje viel. Wade had een brief geschreven naar het theater van Sheffield. Of ze wat repetities mocht bijwonen, omdat ze regisseur wilde worden. Ze raakte bevriend met de toneelschrijver, die op een gegeven moment zei: waarom schrijf je zelf geen stuk? Nog geen jaar later werd Limbo opgevoerd in Sheffield. ‘Sindsdien ben ik verslaafd. Ik ben altijd een teruggetrokken persoon geweest. Al zou ik er mijn leven mee redden, dan nog zou ik geen grap kunnen vertellen. Maar een stuk schrijven dat het theater in kan, kan ik blijkbaar wel.’ Momenteel werkt Wade aan twee stukken: een adaptatie van een onvoltooide roman van Jane Austen, The Watsons, en een stuk over wat er gebeurt als het ideale stel besluit uit elkaar te gaan. ‘Over publieke hysterie.’ Daarna, wie weet. ‘Bouw me een theater en ik vertel je wat de toekomst van het Engelse theater zal gaan doen! Ik zal in ieder geval nooit een roman schrijven: ik vind het heerlijk thuis iets te maken, maar op een gegeven moment wil ik actie, repetities en vooral veel applaus. Bovendien: weet je wel hoeveel woorden er in een roman gaan?’ 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ....................................................................................................................... ...............................................................................

RECENSIE | TONEEL

GRIMLACHEN OM TREURNIS Femke van Wiggen

...

Een kamermeisje ontdekt ‘alweer’ een dode man in een hotelkamer. Die dode man heeft daarvoor een dode jonge vrouw gevonden, in een kartonnen doos in zijn magazijn. Het ergste: dat hij dat opwindend vond. Die vrouw in die doos wond zichzelf, toen ze nog in leven was, nogal op. Toen ze die ‘kuthond’ van haar vriend

moest uitlaten, vond ze een jonge vrouw met doorgesneden keel in de bosjes. In verschillende delen komt de kijker erachter hoe Levende Doden van het Nationale Toneel in elkaar zit. Het verhaal is zwaar, de uitwerking bitterzoet, met dank aan schrijfster Laura Wade die in Levende Doden de boel vaak op het juiste moment weet te ontluchten. Zoals wanneer de volledig doorgeflipte zakenvrouw (nog nooit iemand zo woedend zien zijn als Anniek Pheifer) de hond van haar vriend Tijn Docter doodschopt en vervolgens door deze toch echt zeer zachtaardige vriend hardhandig gedwongen wordt

haar excuses aan de hond aan te bieden. Als uit Levende Doden iets blijkt, is het wel dat Wade niet het enige talent is: de jonge garde van het Nationale Toneel heeft in deze voorstelling een topcast in huis. Gaan.

RECENSIE | ZANG

LIEVE DANIEL, NEEM JEZELF WAT MINDER SERIEUS Femke van Wiggen

...

‘In Nederland breek je alleen maar door als je in het Frans zingt’, zegt Daniel Samkalden met een sneer naar Wende Snijders, die ook in de Kleine Komedie zit. ‘Ik heb kleinkunst en toneelschool gedaan’, zegt hij ook. En: ‘Iemand noemde me cabaretier. Ik maak geen cabaret, ik schrijf en zing liedjes.’ Daniel Samkalden is 28 jaar en

werd vorig jaar de hemel in geprezen met zijn eerste liedjesprogramma, dat hij nu heeft aangevuld met nieuwe nummers. Daniel kan goed zingen en veel van zijn nummers zijn sterk, zoals het quasi-duet met Simone Kleinsma. Misschien moet hij zichzelf iets minder serieus nemen om ook echt een genot te worden om naar te kijken. Zoals Wende. Gaan.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Dylankunst

Georgina in de wetenschap

Lagerfeld kleedt Moke

Werk van kunstenaars die zich lieten inspireren door Bob Dylan is vanaf morgen te koop via de veilingsite eBay.

Georgina Verbaan neemt de presentatie van de Nationale Wetenschapsquiz Junior 2007 op zich.

Topontwerper Karl Lagerfeld steekt de Amsterdamse band Moke in de kleren. De vijf bandleden krijgen outfits uit de nieuwe kledinglijn K Karl Lagerfeld.

16

TV-Gids

 

   

  


.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ........................... ....................................... ....................................... ....................................... .....................................

Nederland 1

17.00 17:00 17:25 17:50 17:59 18:00 18:20 18:45 19:00 19:25

17.00 KRO Kindertijd Sesamstraat SP EénVandaag NOS Journaal EénVandaag NOS Sportjournaal Lingo AVRO De Centrale Huisartsenpost NOS Journaal De beste wensen KRO Detectives: Silent witness

22.00 23:10 00:05 00:20 01:10 01:35

17:00 17:05 17:35 18:25 18:55 19:25 19:50

Pauw & Witteman NOS Journaal Pauw & Witteman NOS Journaal NOS Journaal

Netwerk BankGiroLoterij restauratie

22.00 22:00 22:15 22:50 23:30 00:25 01:00

Nederland 3

17.00 NOS Journaal De tranen van... MAX & Loretta That’s the question Man bijt hond De beste hond ter wereld Young and wild

20.00 20:25 20:50

20.00 20:00 20:30 21:20

Nederland 2

NOS Journaal Nova/Den Haag vandaag Aanpakken & wegwezen IKON documentaire: Bil’in my love Nova/Den Haag vandaag Netwerk, Man bijt hond, EénVandaag, MuseumGasten en Onmetelijk optimisme

17:00 17:05 17:20 17:48 18:00 18:25 18:45 19:00 19:21 19:30

Nieuwslicht Fataal Op de bon Little Britain

22.00 22:30 22:55 23:00 23:30 00:00

RTL 5

17.00 NOS Jeugdjournaal.nl Vreemde e.e.n.d Robbedoes en Kwabbernoot AVRO Smartkidz SpangaS Het Klokhuis NOS Jeugdjournaal ONM NOS Journaal De wereld draait door

20.00 20:25 20:55 21:25 21:55

RTL 4 17:00 18:00 18:15 18:35 19:30 19:55

17.00 As the world turns RTL Nieuws Editie NL RTL Boulevard RTL Nieuws RTL Weer

20.00 20:00 20:30 21:30

4 in het land RTL Nieuws RTL Weer Jouw vrouw, mijn vrouw RTL Boulevard

Jensen! Flodder The nanny De Gouden Kooi PostcodeLoterij: Deal or no deal

20.00 20:30

Goede tijden, slechte tijden CSI: New York Bones

22.00 22:25 22:50 23:00 23:05 00:00

17:40 18:25 18:55 19:25 19:55

Imagine me and you

22.00 22:25 23:15 23:45 00:15

Jensen! De Gouden Kooi PostcodeLoterij: Deal or no deal The king of Queens

NOS Sportjournaal NOS Journaal De nieuwste show Cinema.nl De wereld draait door

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ........................... ....................................... ....................................... ....................................... .....................................

RTL 7

SBS 6

17.00 17:45 18:00 18:55 19:50

Who’s next The A-Team Law & order RTL Voetbal: KNVB Beker

20.00 20:00

23:45

17:10 18:05 19:00 19:25

RTL Voetbal: KNVB Beker Samenvattingen RTL Poker: World Series of Poker

20:00 20:30 21:30

The flying doctors Medisch centrum Hart van Nederland - Vroege editie Shownieuws - Vroege editie Trauma centrum Hart in Aktie De grote verbouwing

22.00 22:30 22:45 22:50 23:15 23:50

Veronica

17.00

20.00 RTL Voetbal: KNVB Beker Ajax - sc Heerenveen

22.00 22:40

Net 5

17.00

Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Shownieuws - Late editie Oerend hard: Boerenfeesten op het platteland Foute buren

17:15 18:05 19:00

17.00 The O.C Charmed McLeod’s daughters

20.00 20:00 20:30 21:35

Sex and the city Het Blok Outback Jack

22.00 22:35 23:35 00:30

Tussen de oren Law & order Sex and the city

17:20 17:30 18:00 18:05 19:00 19:30

De Club van Sinterklaas Kim Possible Politieachtervolgingen Two and a half men Friends Spin city Seinfeld NCIS Criminal minds

22.00 22:25 23:14 23:15 23:50 01:25

17:00 17:30 18:20 19:10

Profiler Halloweekend Halloween: The making of Halloween 666: The curse of Michael Myers Spin city

Everybody loves Raymond Ally McBeal Dr. Phil Oprah Winfrey show

20.00 20:00 20:30

20.00 20:00 20:30 21:30

RTL 8

17.00

21:30

Een plek onder de zon Herman den Blijker: Herrie in het hotel TV Makelaar

22.00 22:30 23:20 23:50 00:15 00:25 00:30

As the world turns The nanny 4 in het land RTL Nieuws RTL Weer Een plek onder de zon

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ........................... ....................................... ....................................... ....................................... .....................................

ÉÉN

CANVAS

17.00 17:00 17:35 18:00 18:10 18:35 19:00 19:40

17.00 Vrolijk Vlaanderen Buren Het journaal De rode loper Blokken Het journaal Man bijt hond

20.00 20:05 20:10 20:15 20:45 21:35

Joker- en lottotrekking Het weer Thuis Van Speijk Het leven zoals het is: De maneblussers

22.00 22:05 22:55 23:16 23:17 23:18 23:25

De slimste mens ter wereld Het journaal laat Winstverdeling joker en lotto KENO-uitslagen Het weer ‘Allo ‘allo!

17:05 17:30 17:45 17:55 18:05 18:15 18:30 18:45 19:10 19:35 19:45

Terzake Dag boek Steve + Sky

22.00 22:30

BBC 2

17.00 House of Mouse in het Disney festival Zoé Kezako Op schok Spring Karrewiet Spring En daarmee basta! 6tien Instant star Karrewiet Zap Jr. High

20.00 20:00 20:45 20:50

BBC 1

Mondovino

17:00 17:30 18:00 18:25 18:35 19:00 19:30

17.00 Raven - The secret temple SMart Blue Peter Newsround Neighbours Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht

20.00 20:00 20:30 21:00 21:30

The One show Inside out Watchdog Rogue traders

22.00 22:00 23:00 23:25 23:35 23:40 00:20 00:30

BBC World

The nature of Britain Nieuws, regionaal nieuws en weerbericht Regionaal nieuws The National Lottery draws ONE life National Lottery update Halloween

17:30 18:15 19:00 19:30

17.00 Food poker The weakest link Eggheads Strictly come dancing: It takes two

20.00 20:00 21:00

Top gear Coast

22.00 22:00 22:45 23:00 23:30 00:15 00:20 00:50 01:20 03:00

Heroes Heroes unmasked Never mind the Buzzcocks Newsnight Weerbericht Man stroke woman The screenwipe guide to TV BBC News 24 Diverse music

17:00 18:30 18:45 19:30 19:45

World news today World business report Sport today World business report Sport today

20.00 20:00 21:30

World news today The state of the planet

22.00 22:30 23:30 23:45 00:00 01:30 01:45 02:30 03:00 04:30

HARDtalk World business report Sport today World news America World business report Asia business report Fast track World news today HARDtalk

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ........................... ....................................... ....................................... ....................................... .....................................

ARD

ZDF

17.00

17.00

17:00 17:15 17:47 17:55 19:50 19:55

Tagesschau um fünf Brisant Tagesschau ARD vor acht Das Wetter im Ersten Börse im Ersten

20.00 20:00 20:15 21:45

Tagesschau Der FilmMittwoch im Ersten: Das Schneckenhaus Hart aber Fair

22.00 23:00 23:28 23:30 00:15 00:35 02:20 02:25 03:15

Tagesthemen Das Wetter im Ersten Sterbezeit ist Lebenszeit Nachtmagazin Tanz der Vampire Tagesschau Sturm der Liebe Sterbezeit ist Lebenszeit

17:00 17:15 17:45 18:00 18:50 19:00 19:20 19:25

Discovery Channel

17.00 heute - Wetter hallo deutschland Öffne mir eine Tür SOKO Wismar LOTTO Ziehung am Mittwoch heute Weerbericht Küstenwache

20.00 20:15

ZDF SPORTextra: Voetbal

18:30 19:00

heute nacht Schmalspurganoven heute ML Mona Lisa Johannes B. Kerner heute

Birth of a sports car: Testing How do they do it?: Buildings/ Electricity pylons/Balloon makers Stunt junkies: Parachute drag race Mythbusters: Exploding pants

20:00 21:00

Dirty jobs: Bio-diesel man Ultimate survival: Moab desert

22.00 23:00 00:00 01:00

17:00 17:30 18:00 19:00

20.00

22:00

22.00 23:50 00:05 01:35 01:40 02:10 03:25

17:00 18:00

National Geographic

17.00

Football hooligans international: Balkans Rides: SUV from hell Mega builders: Madrid’s big dig Ray Mears’ bushcraft: Four seasons

Chimp diaries Dogs with jobs: Jassel, Ingrid and Hogan Earth investigated: Caveman investigated Seconds from disaster: TWA flight 800

20.00 20:00 20:30 21:30

23:30 00:00 01:00 02:00 03:00

17:00 18:00 18:15 18:45 18:50 18:55 19:00

Beach soccer Eurogoals flash Olympische Spelen Wednesday selection Riders club Wednesday selection guest Golf

20.00 I didn’t know that Nefertiti’s Odyssey Earth investigated: Close encounters

22.00 22:30

Eurosport

17.00

Megastructures: Dubai’s dream palace Mad labs Nefertiti’s Odyssey Earth investigated: Close encounters Megastructures: Dubai’s dream palace Earth investigated: Superquakes

20:00 20:30 21:30

Golf Golf Golf

22.00 22:00 22:05 22:35 22:40 23:10 23:15 23:45 00:15 01:15

Golf club Zeilen Yacht club Polo Wednesday selection Olympische Spelen WATTS prime Autosport: Rally Watts

Service

 

   

  


Reizen

17

Lieneke van der Fluit

Brooklyn, New York

Laat de toeristen maar op Manhattan E

en winters bezoek aan New York City. Doel: zo weinig mogelijk tijd op Manhattan doorbrengen en zo min mogelijk toeristische attracties bezoeken – sorry, Vrijheidsbeeld: seen that, been there. Na een dagje de Koreaanse, Chinese en de redelijk lugubere Latino buurten van Queens te hebben doorkruist, richt ik mijn pijlen de tweede dag op Brooklyn. Inwoners van Manhattan denken nog steeds dat verhuizen naar Brooklyn op zijn minst een creatieve en emotionele dood betekent. Letterlijk a bridge too far. Onbevooroordeeld, met mijn camera om mijn nek, trotseer ik de Brooklyn Bridge. Het verkeer raast met een oorverdovende herrie onder me door en links en rechts word ik ingehaald door joggers. Als ik aan de overzijde een tegemoetkomende hardloper probeer te fotograferen, krijg ik een middelvinger. Het is mijn eerste contact met iemand uit Brooklyn, maar hé, er is in ieder geval contact met een local. Dat krijg je op Manhattan niet zo snel voor elkaar. Na een rondje door het ultrachique en ook saaie Brooklyn Heights, het Oud-Zuid van New York, hoor ik al snel waar ik moet zijn: Williams-

burg. Williamsburg was tien jaar geleden nog een shithole. De taxichauffeur die me afzet in het hartje van de wijk, op Bedford Avenue, vertelt dat hij hier vroeger niet eens durfde te komen. ‘Wapens, weet je, veel wapens.’ Dichtgetimmerde ruiten, uitgebrande auto’s op straat, Williamsburg was een getto. Tot de wijk werd ontdekt door kunstenaars en studenten, die de torenhoge huurprijzen op Manhattan niet meer wilden betalen.

Ik moet er vooral niet over schrijven, Williamsburg moet altijd zo blijven Zij maakten ateliertjes en studio’s in verpauperde fabriekspanden en organiseerden hippe undergroundfeestjes waar zelfs de verwaande Manhattaners wel de Hudsonrivier voor wilden oversteken. Nu nog steeds is ‘Billyburg’ de spot voor hip, jong en alternatief New York. En dat op een steenworp afstand van Manhattan, binnen een kwartier sta je van Union Square met metrolijn L op Bedford Avenue.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .........................................................

Niet dat het aanzicht van de wijk zelf nu een diepe indruk achterlaat. Rijen standaard arbeiderswoningen, zoals je die in iedere doorsnee Amerikaanse stad ziet, staan langs boomloze straten. Het zijn de winkeltjes met gekke vintagekleren, de ateliers en de mix aan creatieve bewoners die Williamsburg kleur geven. Hier gebeurt het vooral ‘s nachts. Als ik moe van een dag lopen een biertje ga drinken bij Vera Cruz, een Mexicaans restaurant op nummer 195, wordt het pas echt leuk. Williamsburg heeft als enige wijk in New York lak aan het rookverbod in openbare ruimten en al snel schuift eigenaar Chico bij me aan met een pakje sigaretten en een asbak. Dan komen de nacho’s, oesters en een paar flessen wijn op tafel. Chico is een inwoner van Williamsburg van het eerste uur en zegt dat ik vooral niet over dit verborgen stukje New York moet schrijven. Hij heeft helemaal geen zin in toeristen hier. ‘Laat ze lekker op Manhattan blijven.’ Als ik na een avondje kroeg, veel drank en ontmoetingen met echte New Yorkers de taxi terug naar Manhattan neem, snap ik precies wat Chico aan het begin van de avond bedoelde. Williamsburg moet voor altijd zo blijven. 1

De creatieve bewoners geven kleur aan de standaard ogende wijk.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................................................................................................

ARGUS

Diplomatie moet ter dood veroordeelde Al-Mansouri redden

HOE VERHOUDEN KORTETERMIJN- EN LANGETERMIJNGEHEUGEN ZICH? al@din is de digitale vraag- en antwoorddienst van de openbare bibliotheken. Tot 16 november organiseert al@din een actie die aansluit op de campagne Nederland Leest. Stel een vraag aan al@din over de gelukkige klas (het thema van de campagne) en win een opleiding naar keuze t.w.v. 1.500 euro! Deze column is een samenwerking tussen Dagblad De Pers en al@din.

© 2007 - René Leisink

Er bestaan verschillende manieren om het geheugen in afzonderlijke onderdelen te verdelen. Een van de bekendste indelingen is de indeling tussen het korte- termijn- en het langetermijngeheugen. Tegenwoordig wordt dit meer het werkgeheugen en het referentiegeheugen genoemd. Die naam is veranderd, omdat het onduidelijk was hoe kort een korte termijn en hoe lang een lange termijn was. Het referentiegeheugen heeft twee belangrijke onderdelen: het declaratief geheugen, waar feiten en gebeurtenissen worden opgeslagen, en het procedureel geheugen, waar je onthoudt hoe bepaalde handelingen moeten worden verricht. Naast het werk -en referentiegeheugen bestaat ook nog een derde

type geheugen. Dit staat bekend als het sensorisch geheugen. Terwijl het werkgeheugen een betrekkelijk kleine ‘inhoud’ heeft, heeft het sensorisch geheugen een enorme capaciteit. Het probleem is dat alle informatie die wordt vergaard via je tast, reuk, gehoor en gezicht, daar binnenkomt en slechts heel kort (ongeveer een seconde) wordt bewaard en vervolgens weer wordt vergeten. Alleen het deel dat als belangrijk wordt ervaren wordt doorgestuurd naar het werkgeheugen, om te worden onthouden. Alle informatie die binnenkomt in het sensorisch geheugen wordt dus gewogen op belangrijkheid, waarna onbelangrijke dingen worden weggegooid. 1

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

COLOFON

HET WEER

...

Vandaag

Dagblad De Pers is een uitgave van Mountain Media BV uitgever Cornelis van den Berg hoofdredacteur Ben Rogmans adjuncthoofdredacteuren Frank Poorthuis, Dirk Koppes marketing Chantal Arendsen distributie Dick van Geemen commercieel directeur Jerrel Oron finance Ruud Swart internet Rik Nizet druk Dijkman Offset Diemen, MGL Heerlen, NDC Leeuwarden en Janssen Pers Gennep

...

Dagblad De Pers is een onafhankelijke, gratis kwaliteitskrant die circa 240 keer per jaar verschijnt en verkrijgbaar is op NS-stations, in winkels, kantoren, in de horeca en op vele andere locaties.

...

Dagblad De Pers wordt in een aantal plaatsen dagelijks bezorgd door Interlanden. Ontvangt u dagelijks De Pers en heeft u klachten over de bezorging? Bel: 0900-0708 of kijk op www.bezorgingdepers.nl. Aanmelden als bezorger kan op twee manieren: 090o-INTERLANDEN (0900-4683752) of www.bezorgingdepers.nl.

In de hele zuidoosthoek begint de dag het koudst, met verspreid ook enige mist. Geleidelijk loopt de temperatuur op tot een graad of 14. Er is daarbij geregeld zon, met de meeste zonuren voor de zuidelijke provincies. Daar waait het ook het minst, terwijl in het noorden een kille bries staat.

WEERBERICHT NEDERLAND

Morgen

Wolkenvelden voeren de boventoon, maar niet ver ten zuiden van ons komt de zon er nog geregeld door. Met wat geluk pikken Zeeland, Noord-Brabant en Limburg daar nog een graantje van mee. Gaandeweg de dag loopt de temperatuur op van een graad of 7 ‘s ochtends, tot 14 graden in de middag.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .............................................................................. ............................................................ .......................................................... Anthony Fokkerweg 61 1059 CP Amsterdam Tel. 020 - 3460560 Fax. 020 - 3460596

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Extremen van 31 oktober

Extremen van 31 oktober laagste min. temp.: -3,2ºC in 1974

GRONINGEN AMSTERDAM MAASTRICHT VLISSINGEN

Bewolkt Half bewolkt Half bewolkt Half bewolkt

14 ˚C 14 ˚C 12˚C 14 ˚C

Puzzel met De Pers

 

 

18

 

  


1

ZWEEDS RAADSEL: biljartterm krijgsoefening

kegel

3

4

5

6

broodje

wedstrijdbeker

vochtig

2

CRYPTOGRAM 1

kunstwerk

prul

OPLOSSINGEN VAN GISTEREN

2

3

4

5

6

3

6

deel van een dier

vrouw v. Aegir

masker

noodlot

7

8 eettafel

9

soort koffie

4

10

totaal

kloosteroverste

vreemd

delfstof

opschik

11

seintaal keukenmeester

5

HORIZONTAAL: 1. Baas van de woordvoerders die onder druk staat? (8); 4. Brengt de gevangenis op, zo schijnt het (8); 6. Ik zit met dit geluid (4); 8. Werkruimte van een godin met een muziekinstrument (7); 9. Dat orgaan is weer schoon (4); 10. Kleine geestelijke in de wieg (8); 11. Lelijke staaltjes (8). VERTICAAL: 1. Dikke boeken om in te nemen (6); 2. Daardoor wordt de massa verknipt (6); 3. Vrekkige eigenaar (7); 5. Aanbreken van vruchten (7); 6. De tijd waarin dieren wel heilige trek hebben (6); 7. Werktuigen van ‘n slome groep ambtenaren (6).

tevens visbak

kant van een sloot

2

1

loofboom

dokter

BLOEMEN

SUMBRERO®

Cryptogram HORIZONTAAL: 1. Bezoeker; 4. kniesoor; 6. tang; 8. hangoor; 9. post; 10. steuntje; 11. wasberen. VERTICAAL: 1. Baklap; 2. onecht; 3. kooknis; 5. rooiers; 6. trance; 7. gemeen. Zweeds -r-s-o-khoofdpunt -zee-aria merel-nek -n-rol-beta-genre -uur-goot kilometer -nat-sake Portaal Brainsnack Vloeistof 4

Kakuro® & Sumbrero®

3

4

22 15

4

5 4 2 9 6 3 7 1 8

9 6 7 8 1 4 5 3 2

3 7 8 1 9 6 2 4 5

2 9 4 3 5 8 1 6 7

6 1 5 4 7 2 9 8 3

4 2 6 5 3 1 8 7 9

7 5 1 6 8 9 3 2 4

8 3 9 2 4 7 6 5 1

6 3 1 2 9 4 7 8 5

4 2 7 8 5 1 6 3 9

5 8 9 6 3 7 2 4 1

1 7 3 9 6 8 4 5 2

2 6 5 4 7 3 1 9 8

9 4 8 5 1 2 3 7 6

7 5 4 1 2 9 8 6 3

3 1 6 7 8 5 9 2 4

8 9 2 3 4 6 5 1 7

5 3 4 2 9 1 7 6 8

1 8 7 4 6 3 2 5 9

6 2 9 8 7 5 1 3 4

4 9 1 5 2 6 8 7 3

8 7 2 1 3 9 6 4 5

3 6 5 7 8 4 9 2 1

9 1 6 3 4 7 5 8 2

2 5 3 6 1 8 4 9 7

7 4 8 9 5 2 3 1 6

Kakuro® van gisteren

Bij onderstaande kakuro® vor17 34 24 35 17 17 men de getallen in de zwarte 8 9 8 9 driehoekjes de som van cijfers 16 16 9 7 9 7 24 van 1 tot en met 9, die hori29 8 9 7 5 zontaal of verticaal in de aan17 17 12 grenzende vakjes worden inge4 8 8 9 14 vuld. De Sumbrero® links is 13 6 7 6 8 een drieweg-kakuro® waarbij de getallen in de driehoekjes Sumbrero® van gisteren de som vormen van cijfers, die verticaal of diagonaal in de aangrenzende witte vakjes 4 8 1 moeten worden ingevuld. De 0 3 6 6 doet helemaal niet mee. Per 2 7 2 som mag elk cijfer maar één 1 9 5 keer voorkomen. Dus bijvoorbeeld: 4=1+3 of 3+1, maar niet 0+4, 4+0 of 2+2.

8

13

21 4

1 8 3 7 2 5 4 9 6

7

6

4

3

SUDOKU




10

14

20

9

7

5

3

13

1 1

4

1

SUDOKU




9

4

3

2 3

5

7

8

6

9

4

8

8

8

4

2

6

1

7

9

6

7

1

7

2 8

7

1

3

2

16

7

15

3

6

2

4

10

5

3 8

4

3

KAKURO®


6

6

5

2

11

30

4

9

11

13

15

14

4

SUDOKU



6

10

11

19

4

Welke van de kleine bloemen heeft dezelfde vorm als de grote?

5

8 4

3

9 7

3 10

6

9 3

2

1

5

4

6

7 2

7

5

9

6 4

8

5 1 3 5

8

3

9

7

5

4

7

3

2

6 1

1 8

8

3

11

10

3

6 7

9

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

LEZERS

[email protected]

COLUMN

Interlanden zoekt enthousiaste

bezorgers

Surf naar BEZORGINGDEPERS.NL of bel 0900-INTERLANDEN bezorging op maandag tot en met vrijdag vóór 12.00 uur (vanaf 16 jaar)

Lerares Turks Jolien van de Griendt

...

Over een jaar moet ik gaan studeren, en dus word ik geacht dit jaar keuzes te maken. Maar dat is nog niet zo gemakkelijk. Ga ik in zo’n kamer wonen waar je slechts struikelend over hopen vuile was je bed kunt bereiken? Of zal ik een universiteit kiezen die wat dichterbij is? Word ik serieuze studente of een feestbeest? En wat voor richting zal ik eigenlijk gaan studeren? Om een antwoord te vinden op dit laatste vraagstuk zocht ik op internet naar zo’n beroepskeuzetest. Ik werd geacht om op ongeveer 85 stellingen te reageren; ik moest invullen of ik het er wel of juist niet mee eens was. Nadat ik op de stelling ‘lesgeven lijkt

me leuk’ gereageerd had met ‘totaal mee oneens’ dacht de beroepskeuzetest mij wel te kunnen vertellen wat voor mij een geschikte job zou zijn. Op nummer 4 tot en met 6 in mijn beroepen-top-10 stonden achtereenvolgens: lerares Engels, lerares Nederlands en lerares Turks. Ik begon ineens toch over deze optie na te denken. Dit beroep stond niet voor niets op de zesde plaats in mijn lijstje. Al snel zag ik de vele voordelen: Op vakantie naar Turkije kunnen zonder ook maar één keer het ‘Wat & Hoe: Turks’boekje te hoeven gebruiken. De plaatselijke bevolking zal versteld staan als zo’n typisch Westers meisje in vloeiend Turks een kuzu kapama of baklava bestelt. Eindelijk weten waar die Turkse vrou-

wen zich zo druk om maken als ze weer eens in een winkel in rap Turks discussiëren. En dan, terwijl je langsloopt, even zeggen wat jij eigenlijk vind van het betreffende onderwerp. Ja, ik word gewoon lerares Turks! En ik help de overheid ook nog eens het lerarentekort te verkleinen. Maar hé, wacht eens even. Is het niet heel erg toevallig dat, ondanks het tonen van mijn desinteresse voor een beroep in het onderwijs, er toch drie onderwijzende beroepen uit de beroepskeuze test rollen? En dat in een tijd waarin het tekort aan leraren alsmaar groter wordt? Zomaar een onwetende schoolverlater, die totaal niet geïnteresseerd is in lesgeven én geen woord Turks spreekt een baantje als lerares Turks proberen aan te smeren. Alsof dat ooit zou lukken. Güle Güle. 1

Sport

 

   

  


Formule 1 Blijven of gaan?

Alonso middelpunt transfergeruchten Over het mogelijke vertrek van Fernando Alonso bij McLaren wordt nog altijd druk gespeculeerd. Toch lijkt een transfer niet meer zo zeker als eerst werd gedacht. Lucas Benschop AMSTERDAM

...

‘Het gaat voor een groot deel om geld’, vat rookie of the year in de Amerikaanse Champ Car-serie Robert Doornbos doeltreffend samen. Want er speelt meer bij het team dan alleen gefrustreerde werkverhoudingen.

De oorzaak van de slechte sfeer bij McLaren is terug te voeren op de arrogante houding van tweevoudig wereldkampioen Alonso. Volgens de nestor van de Nederlandse autosport Jan Lammers probeerde de Spanjaard bij het team zijn succes op te eisen door een voorkeurspositie ten opzichte van zijn jonge teamgenoot Hamilton te bedingen. ‘Alonso is naast zijn schoenen gaan lopen sinds hij succes heeft. Daar maak je binnen het team geen vrienden mee.’ Toch is de kans dat Alonso vertrekt niet groot, omdat F1-contracten niet

zomaar ontbonden kunnen worden. ‘Dat kan alleen als beide partijen hiermee instemmen en dat is in dit geval niet zo’, stelt Formule 1-commentator Olav Mol. ‘Als McLaren van Alonso af wil, zullen ze hem een bak met geld moeten geven, maar tegelijkertijd vraagt het team zich af of ze hem wel als concurrent bij een ander team willen hebben.’ Een sabbatical is voor de Spanjaard ook een optie als McLaren hem aan zijn contract houdt. Mol voorspelt echter dat het zo ver niet zal komen. ‘Ze kunnen hem een jaar het gras laten maaien, maar dat sloopt de carrière van Alonso en dat weet hij.’ Toch zijn er situaties denkbaar dat de oud-wereldkampioen alsnog zonder problemen weg kan. De auto waarmee McLaren in 2008 gaat rijden wordt vanwege de spionagezaak die de Formule 1 geselde extra gecontroleerd. ‘Als de automobielfederatie FIA de McLaren voor komend seizoen afkeurt en het team bij voorbaat

al geen punten kan halen, zou hij dankzij een clausule onder zijn contract uit kunnen’, stelt Jan Lammers. Maar zelfs in het geval dat de Spaanse ex-wereldkampioen vrij zou zijn om te vertrekken zijn er weinig opties voor handen. Zo stelt Alonso

Alonso heeft weinig keus. HH

19

nogal wat eisen aan de hoogte van zijn salaris en zijn veel zitjes voor komend seizoen al vergeven. ‘De enige die openlijk interesse heeft getoond in Alonso is Renault’, merkt Mol op. En dat is niet zo vreemd, want de Spanjaard behaalde zijn grote successen onder de hoede van teambaas Flavio Briatore bij het Franse team en de twee hebben volgens Lammers nog altijd een goede relatie. De afgelopen maanden werd er dan ook druk gespeculeerd over een terugkomst van Alonso bij Renault. Maar volgens Mol heeft hij daar sportief gezien weinig te zoeken. ‘Renault kan niet in een winter de sprong terug naar de top maken.’ Sportief gezien heeft Alonso weinig keus: bij Ferrari zijn de coureurs voor volgend jaar al bekend. Volgens Mol zou Alonso er dan ook het beste aan doen bij McLaren te blijven. ‘Hij moet met de wetenschap van dit seizoen goed doen wat hij afgelopen jaar fout heeft gedaan.’

WK 2014 Delegatie en president euforisch, Braziliaans volk sceptisch

‘Land van de voetbalschoen’ krijgt WK Redactie sport AMSTERDAM

...

Brazilië afficheerde zichzelf als ‘het land van de voetbalschoen’ en kreeg zo het WK 2014 in de voetbalschoenen geschoven. Hoewel het land de enige kandidaat was na de terugtrekking van Colombia, zorgde de bekendmaking voor grote euforie bij de Braziliaanse delegatie. Gadegesla-

Brazilië organiseerde in 1950 voor het laatst de ‘cup Jules Rimet’. AP

Beste acht van de wereld nemen deel

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... KORT

HAAS BLIJFT IN DE RACE VOOR DEELNAME MASTERS CUP

AP

vierden nauwelijks feest, niet alleen omdat de organisatie van het voetbaltoernooi hen niet meer kon ontgaan. ‘Eerlijk gezegd ben ik niet blij, want Brazilië heeft grote zorgen: ziekenhuizen die niet werken, extreme armoede. En het enige waaraan de regering denkt, is het WK om buitenlanders mee te plezieren’, aldus beveiliger Carlos Alberto Fonseca. 1

Feest aan de voet van het beeld Christus de Verlosser, met daarachter het legendarische Maracanã-stadion. AP

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..............................................................................

Tommy Haas blijft in de race voor deelname aan de Masters Cup in Shanghai. Hij bereikte gisteren de derde ronde van het Masters-toernooi in Parijs door de Serviër Janko Tipsarevic in drie sets te verslaan: 63, 6-7, 6-3. Hij moet zich bij de beste acht van de wereld scharen om deel te nemen aan de prestigieuze afsluiter van het tennisseizoen. Federer, Nadal, Djokovic, Davydenko, Roddick en Ferrer zijn al zeker van deelname.

gen door oud-PSV’er Romário en auteur Paulo Coelho knuffelde de Braziliaanse president Lula innig met de voorzitter van de nationale voetbalbond CBF, Ricardo Teixeira. Een voetbalshirt van vijftig bij vijftig meter werd opgehangen aan de Suikerbroodberg en bij het standbeeld Christus de Verlosser bij Rio de Janeiro met de tekst: ‘Het WK 2014 is van ons.’ Maar de Brazilianen zelf

111

Zuidlaren, Maastricht en Rotterdam. 111

Sprinter Van Hummel mist Manager Hanegraaf vindt het zesdaagse-seizoen nieuwe sponsor voor ploeg Kenny van Hummel wordt eind november geopereerd aan een vernauwde liesslagader. De sprinter van SkilShimano en zesdaagse-renner ondervindt te veel last van de wielerkwaal om nog langer verder te fietsen. Hij verwacht na de ingreep in het ziekenhuis in Veldhoven beter te kunnen presteren, maar lijkt de rest van zesdaagse-seizoen te kunnen vergeten. Van Hummel moet door de operatie in ieder geval een streep zetten door zijn reeds toegezegde deelname aan de komende Nederlandse zesdaagses in

Jacques Hanegraaf heeft een sponsor gevonden om volgend jaar een nieuwe wielerploeg op te zetten. Dat zegt de huidige sportdirecteur van Unibet. com in de Belgische krant La Dernière Heure. Hij weigert echter te onthullen om welke sponsor het gaat. Zijn huidige ploeg verdwijnt na dit seizoen uit het peloton omdat hoofdsponsor Unibet zich terugtrekt. Hanegraaf wil volgend seizoen met een kleine kern van zijn oude Unibet-ploeg een team van zo’n vijftien renners opzetten. De afgelopen maanden vertrokken veel

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... toppers uit de Belgische ProTourploeg met een Zweedse licentie al naar andere teams. 111

WK-voetbal voor vrouwen in 2011 in Duitsland

De wereldvoetbalbond FIFA heeft gisteren bij monde van president Sepp Blatter Duitsland aangewezen als gastheer van het WK voetbal voor vrouwen in 2011. De Duitsers, die de laatste twee edities wonnen, versloegen Canada dat zich op het laatste moment mengde in de strijd om de organisatie van het mondiale toernooi. Duitsland versloeg vorige maand in China Brazilië in de WK-finale.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

WK 2014 in quotes (1)

WK 2014 in quotes (2)

WK 2014 in quotes (3)

Sepp Blatter, voorzitter Fifa: ‘Ik was onder de indruk van de bid, hoewel ik dat niet behoor te zeggen. Dit is voetbal, dit is Brazilië’.

Braziliaans president Lula: ‘Voetbal is niet alleen maar een sport voor ons, maar veel meer dan dat. Het is een passie, een nationale passie.’

Lula: ‘Als alles loopt zoals het moet lopen, dan winnen we het WK nogmaals. In 2014 zullen we laten zien dat we in staat zijn om een WK te organiseren en dat we een beschaafd land zijn.’

20

Sport

 

   

  


Honkbal Rick van den Hurk, pitcher bij Florida Marlins

Geen stress bij vier wijd Een moordenaar op de heuvel, maar pitcher Rick van den Hurk (22) van de Florida Marlins blijkt een zachtaardige, lieve en vriendelijke jongen aan de keukentafel. Alex van Vogelpoel VELDHOVEN

...

Vol bewondering en met glinsterende ogen kan hij vertellen over ontmoetingen met Andruw Jones, die andere Nederlander in de Major League Baseball. Aan de andere kant heeft de Brabander binnen een half jaar in het Amerikaanse honkbal niet voor niets de bijnaam Dutch Destroyer opgebouwd.

‘Het is een geluk als iemand boven je geblesseerd raakt en je de kans krijgt’ Zonder pardon gooit de pitcher van de Florida Marlins absolute toppers als Barry Bonds strike-out en als het aan Van den Hurk ligt, blijft hij dit nog twintig jaar doen. Begin april kwam plots het telefoontje voor de 22-jarige honkballer uit Veldhoven. ‘Een pitcher uit het Major Leagueteam was geblesseerd en ik moest hem vervangen.’ In alle haast vlogen zijn ouders over naar Florida, waar ze zoonlief een goede wedstrijd zagen gooien tegen de Milwaukee Brewers. De bekroning van vijf jaar hard werken. Als talentvolle catcher vertrok hij naar de Verenigde Staten, om te worden omgeturnd tot pitcher. In die jaren klom hij langzaam op de ladder binnen de organisatie van de Marlins, van het rookie-team, de beloften, tot uiteindelijk de Major League in zicht kwam. De offers die hij daarvoor heeft moeten maken neemt Van den Hurk voor lief. ‘Ik had een doel en daar zet ik alles voor opzij. Dat moet je ook als je arts of rechter wil worden. Als je niet voor 100 procent ergens voor gaat, dan slaag je niet.’ Eenvoudig was het niet, want diverse blessures maakten de weg naar de top nog langer. De beste spelers drijven dan ook niet eens altijd boven, maar wel de mentaal sterksten. ‘In alle jaren heb ik vertrouwen in mijn eigen kwaliteit gehad en wist ik dat ik ook kon wat andere pitchers lieten zien.’

’Blessures of een slechte wedstrijd maakten niet uit, hij had de juiste attitude.’ VINCENT VAN DEN HOOGEN

Een trotse vader Wim valt zijn zoon bij. ‘Ieder jaar komen er honderd spelers binnen, van wie er vijfennegentig goed zijn. Uiteindelijk blijven er maar vijf over. Als ik mensen uit de organisatie van de Marlins sprak, zeiden ze dat Rick altijd met een glimlach over het complex liep. Blessures of een slechte wedstrijd maakten daarbij niet uit, hij had de juiste attitude.’ De Florida Marlins wisten de playoffs van de World Series niet te bereiken, waardoor Van den Hurk tot januari bij z’n ouders in Veldhoven zit. De huiskamer is langzaam aan omgetoverd tot een baseball-gallery. Gesigneerde honkballen van onder meer Hall of Fame-pitcher Roger Clemens

hangen aan de muur, maar ook een door de Marlins gemaakte herinnering van zijn debuut.

‘Na iedere bal is mijn hoofd leeg en kan de volgende komen’ Het is het eerste dat vader Wim laat zien bij binnenkomst. Een aantal foto’s, met daarnaast de opstelling die in de dug-out hing van dit duel én de eerste bal waarmee hij gooide. Alles viel goed samen op de bewuste

10 april van dit jaar, zo erkent ook Rick. ‘Je moet het geluk hebben dat iemand boven je geblesseerd raakt en je de kans krijgt. Vervolgens begon ik de wedstrijd lekker met een aantal strike-outs. Dan kom je in een bepaalde roes en loopt het vanzelf.’ Drie keer werd hij teruggezet naar een lager team, maar de Nederlander werd net zo vaak teruggeroepen. Hij heeft nu een vaste plaats in het team van veertig spelers. ‘Hierdoor heb ik een automatisch contract voor zes jaar, alleen garanties krijg je nooit in de Major League. Ik kan nu niet rustig achterover gaan zitten, maar zal minimaal zo hard moeten blijven doorwerken als de afgelopen vijf jaar. De club kan namelijk binnen een dag

van me af als ze dat willen.’ Voor Van den Hurk is het een nadeel dat hij een buitenlander is. ‘Amerikaanse talenten worden vaak binnengehaald via het draft-systeem en krijgen direct een salaris van een miljoen. Als Europeaan krijg je niets en daarom kiezen ze sneller voor de betaalde talenten. Dat is nou eenmaal zo, daar moet ik mij voor afsluiten.’ Het hoort allemaal in de mentalgame die baseball heet. ‘Vroeger maakte ik me druk als ik een keer vier wijd gooide. Dan was ik daar nog mee bezig en had ik zo een homerun om m’n oren. Dat ben ik kwijt. Na iedere bal is m’n hoofd leeg en kan de volgende komen.’ 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ....................................... ........................................................................................................................ KORT 111

Arjen Robben terug op trainingsveld na blessure

Arjen Robben heeft gisteren zijn opwachting gemaakt op het trainingsveld van Real Madrid. De 23-jarige aanvaller beperkte zich tot een lichte looptraining en wat rek- en strekoefeningen. De Groninger liep twee weken geleden een spierblessure op in de EK-kwalificatiewedstrijd tegen Slovenië. De verwachting was dat Robben vier tot vijf weken uit de roulatie zou zijn. Het is niet bekend of zijn herstel nu sneller verloopt. Real speelt vanavond de competitiekraker bij Valencia. De Madrilenen kun-

Weinig verrassingen

nen in Valencia waarschijnlijk weer een beroep doen op Fabio Cannavaro en Gabriel Heinze, die zondag tegen Deportivo La Coruña ontbraken.

KOEVERMANS OPGENOMEN IN VOORSELECTIE ORANJE

111

Andwélé Slory sluit aan bij groepstraining Feyenoord

Andwélé Slory heeft gisteren de groepstraining bij Feyenoord hervat. De 25-jarige aanvaller is naar eigen zeggen weer helemaal fit. ‘Of ik er zondag tegen De Graafschap bij kan zijn, is nu nog moeilijk te zeggen.’ Slory moet morgen in elk geval de bekerwedstrijd tegen FC Groningen aan zich voorbij laten gaan. Slory brak in de competitiewedstrijd tegen FC Utrecht een middenvoetsbeentje.

HH

Danny Koevermans is door bondscoach Marco van Basten opgenomen in de voorlopige selectie van het Nederlands elftal voor de laatste twee EK-kwalificatieduels met Luxemburg en Wit-Rusland. De PSV-spits werd in de vorige EK-kwalificatieduels met Roemenië en Slovenië op het laatste moment toegevoegd aan de selectie van Oranje omdat Dirk Kuyt vanwege een hamstringblessure afhaakte. De voorlopige selectie die Van Basten gis-

teren bekendmaakte, kent naast de aanwezigheid van Koevermans weinig verrassingen in vergelijking met de vorige interlands. Van Persie, Robben en Vennegoor of Hesselink werden door de bondscoach niet geselecteerd omdat ze sukkelen met blessures. Oranje speelt op 17 november in De Kuip tegen Luxemburg. Vier dagen later neemt de ploeg van Van Basten het in het Dinamo Stadion in Minsk op tegen Wit-Rusland.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Honkballende Hollanders (1)

Honkballende Hollanders (2)

Honkballende Hollanders (3)

De Washington Nationals hebben de Nederlandse buitenvelder Rogear Bernadina op het 40-mans roster voor volgend seizoen gezet.

De achtvoudig international moet tijdens spring-training een plaats zien af te dwingen in het Major League-team, meldt de KNBSB.

International Jair Jurrjens verkast van de Detroit Tigers naar de Atlanta Braves. De 21-jarige pitcher werd geruild tegen kortestop Edgar Renteria. Jurrjens speelde zeven keer in de Major League.

Sport

 

   

  


21

KNVB-beker Ouderwetse bekerambiance op sportpark De Boshoek

Fontein moet een grote spiegel kopen HHC uit Hardenberg schakelde in het bekertoernooi al Babberich en VVSB uit. Gisteravond hoopte de zaterdaghoofdklasser op sportpark De Boshoek het bekersprookje een vervolg te geven tegen AGOVV. Iwan Tol HARDENBERG

…

Volgens Bert Nijboer, voorzitter van HHC, moet Ajax-directeur Maarten Fontein maar een spiegel kopen. Een heel grote en dan maar flink turen naar zichzelf. Zo, dat is eruit. Nijboer roert nog eens in zijn koffie in de overvolle bestuurskamer van de zaterdaghoofdklasser. Hoofdschuddend heeft hij de opmerking van Fontein aangehoord dat amateurclubs niets te zoeken hebben in het bekertoernooi. Die zijn, in de optiek van de directeur van Ajax, voor topclubs slechts een vervelende hindernis op weg naar de finale. Bovendien moet elk risico worden uitgesloten. Stel je voor dat Ajax op een doordeweekse avond op een amateurveldje zou worden uitgeschakeld…

Nederigheid gewenst Het overkwam de beursgenoteerde Amsterdamse miljoenenclub bijna, uit bij Kozakken Boys. Daarom alleen al zou een beetje nederigheid op zijn plaats zijn, vindt Nijboer. ‘Maar zo’n opmerking van Fontein is typerend voor Ajax. Het is juist de charme van het bekervoetbal dat de kleintjes bo-

ven zichzelf kunnen uitstijgen.’ De hele dag heeft hij al een raar gevoel in z’n buik gehad, alles gaat nét even wat anders dan normaal. Dat het hele dorp zich in de oranje clubkleuren heeft uitgedost, accentueert nog maar eens dat er wat bijzonders staat te gebeuren vanavond. ‘Ja, er is veel loos,’ glundert de voorzitter. Hij wijst naar de cameraploeg van RTL. ‘Die waren hier vanmiddag al. Helaas is onze lichtinstallatie onvoldoende voor een live-registratie.’ Misschien de volgende ronde, hoor je hem denken. In de eerste en tweede ronde versloeg HHC respectievelijk Babberich en VVSB. AGOVV is van een ander kaliber, weet Nijboer. Toch hoopt hij stiekem ook op een stunt tegen de Apeldoornse profs. Glimlachend: ‘Als zij hun dag nu eens niet hebben en wij super in vorm zijn, dan kunnen we voor een sensatie zorgen.’

‘Jaap Stam is welkom’ Rijen dik staan ze langs de kant van sportpark De Boshoek, de 2.500 supporters uit Hardenberg en omgeving. Achter het doel van AGOVV-doelman Raymond Lenting hangt een spandoek: ‘Jaap Stam is welkom’. Een knipoog naar de opmerking van dj Edwin Evers, het bekendste lid van HHC, die ‘de Beul van Kampen’ al heeft uitgenodigd om naar Hardenberg te komen volgend seizoen. In een ouderwetse ambiance (een geblesseerde speler van AGOVV

Een geblesseerde tegenstander heet bij HHC een ‘mieperd’. ROB VOSS

wordt hier nog ‘uitgescholden’ voor ‘mieperd’) zien de toeschouwers dat HHC het betere van het spel heeft. Wilskrachtig wordt het doel van Lenting gezocht, maar juist als een doelpunt van de thuisploeg in de lucht hangt, scoort AGOVV-spits Dries Mertens 0-1.

Een domper voor voorzitter Nijboer. ‘We zijn de betere ploeg, toch? Verliezen oké, maar laten we dan in ieder geval nog scoren, dan kunnen onze fans ten minste nog een keertje juichen.’ Helaas voor Nijboer en alle andere fans van HHC blijft het de tweede helft stil op De Boshoek. Het

blijft 0-1, het bekersprookje voor Hardenberg is over. Vanavond gaat Nijboer vanuit zijn luie stoel kijken hoe het Ajax van Fontein het er vanaf gaat brengen tegen Heerenveen. HHC gaat weer over tot de orde van de dag: zaterdag Genemuiden uit. Ook leuk. 1

Voetbal

Voetbal

Opvolger van Jol ziet gebrek aan discipline bij de Spurs

Davids terug voor winterstop, Stekelenburg mist bekerduel Redactie sport

Novum/AP LONDEN

...

Juande Ramos is van plan de discipline bij de spelers van Tottenham Hotspur flink aan te halen. De opvolger van trainer Martin Jol bij de kwakkelende Engelse club constateerde tijdens zijn eerste werkdagen vooral een gebrek aan fitheid, zei hij gisteren op zijn eerste persconferentie. Ramos: ‘Ik weet niet hoe Martin hier trainde... Maar tijdens mijn trainingen ga ik vooral zorgen dat er discipline in het team komt.’ De nieuwe manager liet er geen twijfel over bestaan dat er vanaf zijn aanstelling een andere wind waait bij

de Spurs. ‘Ik heb veel respect voor Martin omdat hij hier twee geweldige seizoenen heeft gedraaid. Maar ik zal mijn uiterste best doen mijn stempel op dit elftal te drukken.’ De van Sevilla overgenomen oefenmeester werkte maandag op zijn eerste werkdag met zijn conditietrainer Marcos Alvarez een dubbele training met de Spurs af. Hij verklaarde zo snel mogelijk de conditie van de spelers op te schroeven om zo het zelfvertrouwen tijdens wedstrijden te vergroten. In de ogen van Ramos is het gebrek aan conditie de grootste oorzaak van de vele late doelpunten die de club dit seizoen tegen krijgt. In vijf van de elf duels kregen de Londe-

AMSTERDAM

... Juande Ramos. AP

naren een goal tegen in blessuretijd. De donderdag ontslagen Jol mocht deze zomer bijna zestig miljoen uitgeven om met zijn team mee te strijden om de landstitel in de Premier League. Na elf competitieduels staan de Spurs nu op de teleurstellende achttiende plaats. Hiermee zou de club aan het einde van dit seizoen rechtstreeks degraderen. 1

Edgar Davids heeft zijn rentree gemaakt op het trainingsveld van Ajax. De van een scheenbeenbreuk herstellende middenvelder kampte vrijdag nog met een kleine terugslag en kon enkele dagen niet meer met de groep meetrainen. Gisteren deed de routinier weer loopoefeningen en licht werk met de bal. Davids’ herstel duurt langer dan gedacht. Interim-trainer Adrie Koster hoopt binnen enkele weken weer een beroep te kunnen doen op de routinier. ‘Ik verwacht dat ik hem voor de winterstop wel weer kan inzetten. Ik weet alleen niet precies wanneer.’

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..................................... ......................................................................................................................... KORT

Voetballer betrokken bij ongeluk

Couto drie wedstrijden geschorst wegens spugen

REDAN EENS MET WILLEM II OVER ONTBINDING CONTRACT

111

Parma kan de komende weken in de Serie A geen beroep doen op Fernando Couto. De 38-jarige verdediger kreeg gisteren een schorsing van drie competitieduels wegens spugen naar Erjon Bogdani. Het incident gebeurde zondag bij de wedstrijd Parma-Livorno. De Portugees mist de ontmoetingen met Palermo, Siena en Juventus. Vorige week legde de tuchtcommissie van de Uefa PSV’er Eric Addo een straf op van vier wedstrijden voor hetzelfde vergrijp.

HH

Iwan Redan is het met Willem II eens geworden over ontbinding van zijn contract. Hij kan nu transfervrij op zoek naar een nieuwe club. De spits raakte vorig seizoen uit de gratie bij trainer Dennis van Wijk en werd na de winterstop verhuurd aan Cardiff City. Daar kwam hij slechts twee competitiewedstrijden in actie. Deze zomer trainde hij bij Jong Willem II en liep zonder succes enkele weken stage bij NEC en het Turkse Sivasspor. Maan-

dagmiddag was hij betrokken bij een auto-ongeluk, toen hij na de training bij RKC Waalwijk naar Tilburg reed. In Tilburg raakte zijn auto door nog onbekende oorzaak in een slip. De auto schoot door de middenberm en botste tegen een tegemoetkomende auto. Zowel Redan als de andere bestuurder moesten met beenletsel naar het ziekenhuis. De politie heeft het rijbewijs van Redan in beslag genomen wegens gevaarlijk rijgedrag.

Keeper Maarten Stekelenburg trainde ook mee met de Ajax-selectie. Hij is vandaag echter niet van de partij in het bekerduel met SC Heerenveen, aangezien Koster geen risico wil nemen met de vingerblessure van de doelman. Waarschijnlijk neemt Stekelenburg zondag in de competitiewedstrijd tegen Roda JC zijn plaats onder de lat weer over van reservedoelman Dennis Gentenaar. Trainer Koster noemt het ‘een enorme aderlating voor het team’ dat aanvoerder Jaap Stam stopt met voetballen. ‘Gregory van der Wiel en John Heitinga deden het zondag heel goed in het centrum van de verdediging. Dus die twee laat ik tegen Heerenveen weer beginnen.’ 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ...................................... UITSLAGEN DERDE RONDE KNVB-BEKER Heracles Almelo - FC Omniworld . . .3-0 MVV - FC Dordrecht . . . . . . . . . . . . . .1-3 Fortuna Sittard - FC Den Bosch . . . . .1-3 FC Zwolle - Go Ahead Eagles . . . . . . .1-0 Cambuur Leeuwarden - Excelsior. . .1-2 HHC Hardenberg - AGOVV . . . . . . . . .0-1 FC Eindhoven - HFC Haarlem . . . . . .1-3 Roda JC - De Graafschap (reguliere speeltijd) . . . . . . . . . . . . . .2-2

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .......................................................... ............................................................ ...............................................................................

Klinkende knaken (1)

Klinkende knaken (2)

Klinkende knaken (3)

Wie klinkende knaken wil verdienen, moet sterbasketballer worden in de Verenigde Staten, net als Tim Duncan (31).

Een anonieme bron, betrokken bij Duncans salarisonderhandelingen met de San Antonio Spurs, lekte zijn jaarloon naar een persbureau.

De ploeggenoot van Nederlander Francisco Elson verlengde zijn contract bij de NBA-kampioen met twee jaar extra tot 2011. Het levert Duncan 40 miljoen dollar (27,8 miljoen euro) op.

.

31 Woensdag Oktober2007

Olympische Spelen

Printen duur?

Strijd der systemen

per cartridge*

Voordelig printen, hoge kwaliteit en individuele cartridges voor maar € 9.99. * Geldig voor de Epson Stylus D78, D120, R265, R360, R285 RX560, RX585, RX685 & DX4000, DX4400, DX5000, DX6000, DX7000F, DX7400, DX8400 en DX9400F serie.

Terwijl atleten op de baan de strijd met elkaar aangaan, woedt achter de schermen van de Spelen een strijd tussen Microsoft Vista en XP. Het evenement moet Vista definitief op de kaart zetten. Maar niet iedereen is enthousiast.

www.epson.nl

Robots rukken op

De nieuwe chirurg De robot rukt op: honderden Nederlandse patiënten werden al geopereerd door Da Vinci, een vierarmige robot die heer en meester is in de operatiekamer. De chirurg heeft een plek gevonden achter het beeldscherm.

29

26

,!04/0-/4/2/,!& 3,%#(43% 6ODAFONE"ASIS 





BELMINUTEN NUVOORMAAR

% PERMAAND

  OFWWWGSMNLDEPERS

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

(Met de klok mee) De TRS-80 (1977, $599); Kitchen Computer (1969, $10.600); de oer-Apple (1976, $666,66); XO-laptop (2007, $100). MARK RICHARDS/MIKE MCGREGOR

Van hobbykit tot digitaal leven Redactie De Pers AMSTERDAM

...

Dertig jaar geleden was je nog een paar maanden salaris kwijt aan een homecomputer. Deze week bestelde de regering van Uruguay een XO laptop voor 100 dollar. Of eigenlijk 100.000 knalgroene laptops, geproduceerd door de non-profit or-

ganisatie OLPC. Doel: elk kind in de derde wereld aan zijn eigen computer helpen. Uruguay is de eerste staat die zo elk huishouden op de digitale snelweg helpt. Het laat zien hoe snel personal computers een onmisbaar onderdeel van ons leven zijn geworden. Blader door het fascinerende fotoboek Core Memory van fotograaf

Mark Richards en je ziet hoe de tonnen kostende rekenmonsters van NEC en IBM veranderden in de Apple I, eigenlijk niet meer dan een hobbykit voor 666,66 dollar per stuk. In deze digitale special kijkt De Pers hoe de invasion of the digisnatchers steeds verder om zich heen grijpt. Tijdens de Olympische

Winterspelen van 1960 stond een IBM-mainframe (bedoeld om de tijdmeting te verzorgen) pontificaal achter glas opgesteld, omdat belangstellenden de noviteit anders zouden platlopen. Nu zijn de olympische chronometers niet meer bij de Spelen weg te denken. Papier? Achterhaald, wordt nu ook digitaal. Medische operaties

met een chirurg in de operatiekamer? Hopeloos verouderd, want dankzij de vierarmige robot Da Vinci kunnen medici opereren vanaf elke willekeurige plek op de wereld. Misschien hoef je in het Huis van de Toekomst niet meer zelf te leven, kun je dat ook aan de digitale snelweg uitbesteden… 1 www.corememoryproject.com

.
#%
( !($
'$%/
!
"#&
 

 $"#!



#





 

#








.

!
#%"%$# 0
!#% 
 #" #%$
*!# 

$% 
!  
+-,
0

"#$



0

  

!"
$%#
$)$%
'


#!
 "
" 
# > 
38*1A
46*@
94
64(*7746
"
=


&(-*
=
! >
*,.8.*2*
%.3)4;7
$.78&A
42*
6*2.92 >
 
&6)*
!(-./+ > 
 =
,*-*9,*3 >  ?
"69*.+*@
6**)'**1)7(-*62

  
%


 

#<45D09
D459
49.7
&)

0B.7
><,9=;:<> (,7?0
:/0
!#!
F
!




  

;<45=
49.7
&) #5,6&)*
3&&6
**3
01*96*3348*'440
*3

*,&
5.<*17
(&2*6&



!' $% 
!%!! $
%

%



0

$%
' 
!
&(
 $"#!  .

 $"#!






.

#%
&%%$# 0
!#% 
 #" #%$
*!# 

$% 
!  
+-,
0

 $"#! "#$



0


 $

.

$ 

#%
"
#%$
*!# 

$% 
!  
+-,
0

 $"#! "#$



0




.

#%
&%
" 0
!#% 
 #"
#%$
*!# 

$% 
!  
+-,
0

"#$



0

#!
# 
""! 


#!
 "
 
!

#!
 "
 
!

> 
38*1A
46*@
94
64(*7746
" =


&(-*
=
!
> *,.8.*2*
%.3)4;7
$.78&/
42*
6*2.92 >  
&6)*
!(-./+ > 
 =
,*-*9,*3 >  ?
"69*
.+*@
6**)'**1)7(-*62



> 
38*1A
$..:@
64(*7746
"*(-3414,.*
2*8
38*1A
46*@
94
64(*7746
 
=


&(-*
=
! > *,.8.*2*
%.3)4;7
$.78&/
42*
6*2.92 > 
&6)*
!(-./+ >  
 =
,*-*9,*3 > 38*,6&8*)
38*1A
6&5-.(7
*).&
((*1*6&846



> 
38*1A
$..:@
64(*7746
"*(-3414,.*
2*8
38*1A
46*@
94

64(*7746
 
=


&(-*
=
! > *,.8.*2*
%.3)4;7
$.78&/
42*
6*2.92 > 
&6)*
!(-./+ >  
 =
,*-*9,*3 > 
"A
&)*43@

 
 


#<45D09
D459
49.7
&)

0B.7
><,9=;:<> (,7?0
:/0
!#!
F
!



#<45D09
D459
49.7
&)

0B.7
><,9=;:<> (,7?0
:/0
!#!
F
%




#<45D09
D459
49.7
&)

0B.7
><,9=;:<> (,7?0
:/0
!#!
F







  
 
;<45=
49.7
&) #5,6&)*
3&&6
**3
01*96*3348*'440
*3

*,&
5.<*17
(&2*6&



  
 
;<45=
49.7
&)

.
 ("
&%#$#".
! %!#  


 





0 !#% 

  !"
 




0

#5,6&)*
3&&6
 
,*-*9,*3
?
6**)'**1)
1&8
&3*1
43.846




.
 
 ! 
"# %#

!#% 


 


 







0

!"
 


  
 
;<45=
49.7
&)

  0

0

#5,6&)*
3&&6
 
,*-*9,*3
?
6**)'**1)
1&8
&3*1
43.846




0 

0

#%'/
 $"#/
%
$"#$
 


 






0 !#% 



!"
 






  

 

 8,
> 8
@<







??<

$"%"&H
"
%
&"!



K
!
&)

.100H
%$


')
#
&
.H
%'$&+!&$G

#<45D09
09
.:9E
2?<,>40=
D459
207/42
@,9,1

:6>:-0<



> 8

9:@08-0<



:;
20=070.>000809
>09D45
,9/0<=
@0<807/
077G
%0<@4.0
,,9-:/
>,=>
/0
A0>>074560
<0.3>09
@,9
:9D0
67,9>09
940>
,,9
0
;<45D09
49
!0/0<7,9/
D459
,,92020@09
49
?<:
0B.7?=401
><,9=;:<>
09
,/8494=><,>406:=>09
09
D459
,120<:9/
9,,<
-:@09
0
><,9=;:<>
09
,/8494=><,>406:=>09
-0/<,209
K 49.7
&)
@::<
!:>0-::6=
09
0=6>:;=
09
K
49.7
&)
@::<
%:1>A,<0

..0==:4<0=
B><,
6:=>09
6?9909
A:
.,,749209
(::<
,770
/0>,47=
:8><09>
/0
6:=>09
09
077G
;<45D09
4=
/0
#,C809>
#:74.C
:;
AAA/07797
@,9
>:0;,==492
0
,120-007/0
=C=>0809
6?9909
,1A45609
@,9
@0<807/0
.:9E
2?<,>40=
09
.:9E
2?<,>40
09
;<45=A45D4249209
D459
:9/0<
@::<-03:?/
770
;<:8:>40=
.:880<.4J70
,.>4@4>04>09
,,9-40/49209
09
=;0.4,70
,,9-40/49209
D459
207/42
D:7,92
/0
@::<<,,/
=><06>
0
.:9=?809>
4=
20<0.3>42/
/0
;<:/?.>09
D:9/0<
:;2,@0
@,9
<0/09
-49909
D0@09
A0<6/,209
9,
70@0<492
:;
04209
6:=>09
,,9
077G
>0
<0>:?<90<09
0
7208090
(:::0;,==492
09
D459
:;
AAA/07797
@0<6<452-,,<
I9



8475,0=
0
>:>,70
-0=.346-,<0
.,;,.4>04>
3,92>
,1
@,9
/0
-0=>?<492=:820@492
4=.=
20-<,9/
80>
/0
( $)
/<4@0=
6?9909
940>
.:8;,>4-07
D459
80>
-0;,,7/0
-0=>,,9/0
/<4@0=
0>
20-
/0
.:8;,>4-474>04>
0
9=;4<:9G
0=6>:;=
09
!:>0-::6=
D459
=>,9/,,20
80>
4.<:=:1>
):<6=

>09D45
,9/0<=
@0<807/
070<:9
070<:9
9=4/0
09><49:
09><49:
7:2:
:<0
9=4/0
9>07
9>07
7:2:
9>07
:<0
9>07
9=4/0
9>07
9=4/0
7:2:
9>07
%;00/%>0;
9>07
(44@
9>07
*0:9
>,94?8
>,94?8
9=4/0
#09>4?8
09
#09>4?8
9=4/0
D459
3,9/07=80<609
:1
20<024=><0007
:<;:<,>4:9
:1
3,,<
/:.3>0<:9/0<90849209
49
/0
(0<0942/0
%>,>09
09
,9/0<0
7,9/09
4.<:=:1>
)49/:A=
)49/:A=
(4=>,H
09
30>
)49/:A=
(4=>,H7:2:
D459
3,9/07=80<609
:1
20<024=><00
:<;:<,>4:9
49
/0
(0<0942/0
%>,>09
09 :1
,9/0<0
7,9/09
9/0<0
3,9/07=80<609
:1
9,809
/40
49
/0D0
,/@0<>09>40
A:
@0
077G
A45=>
0760
@:<8
@,9
-07,92
49
04209,,<=.3,;
@,9
/0D0
3,9/07=80<609
:1
9,809
@,9
/0
3,9/

Digitaal Special

 

   

  


30

Living Tomorrow Huishouden met een persoonlijke huiscomputer

Liza denkt werkelijk aan alles In het huishouden kunnen technologische ontwikkelingen een revolutie teweegbrengen. Stofzuigen, wassen en strijken: het kan allemaal al automatisch. Maar zitten we daar wel op te wachten? Annemieke van Dongen AMSTERDAM

...

Binnen wordt het langzaam licht, buiten is het nog koud en donker. De daglichtsimulator, die zorgt dat je ook in het holst van de winter uitgerust wakker wordt, wekt je drie kwartier eerder dan normaal. Liza, je persoonlijke centrale huiscomputer, heeft namelijk gezien dat er een flinke file staat op weg naar je werk. Omdat er om negen uur een belangrijke afspraak in je agenda staat, heeft ze aan de wekker doorgegeven dat je eerder je bed uit moet. In de twee minuten die je nodig hebt om je tanden te poetsen, toont de interactieve badkamerspiegel het laatste nieuws en het weerbericht. Acht graden; toch maar die dikke trui aantrekken. Daar verschijnt Liza in de spiegel. Ze heeft net de resultaten binnengekregen van de weegschaal (ingebouwd in de vloertegel waar je op staat) en adviseert je vanaf vandaag maar weer de trap te nemen.

Chips voor alles Tijdens het ontbijt speel je je nieuwe videoboodschappen af. Je vriendin Marleen: ze heeft je uitnodiging ontvangen en komt vanavond graag eten. O ja, dat etentje. Je was het zelf alweer vergeten. Eens kijken wat je nog in huis hebt. Omdat alle producten in je koel- en voorraadkast voorzien zijn van een chip, kan dat met één druk op de knop. Liza helpt je met het recept. ‘Wil je Italiaans, Hollands of Aziatisch?’, vraagt ze. Je vraagt haar de ingrediënten te bestellen. Voor je de deur uit gaat, stop je nog snel een lading was in de machine. ‘Let op, er zit een rode sok tussen’, waarschuwt Liza vanaf het touchscreen. Net als in productverpakkingen zit ook in alle kledingstukken een minuscuul chipje. Aan de hand van informatie over de kleur en het materiaal kan de intelligente wasmachine het juiste programma en de ideale hoeveelheid wasmiddel kiezen. Als je ’s avonds thuiskomt, zitten de boodschappen in het daarvoor bestemde vak naast je voordeur; diepvries- en koelproducten in een aparte box. Ze zijn zelfs al betaald: zodra het juiste pakketje – te herkennen aan,

Mensen blijven, ondanks alle technische snufjes, gehecht aan rituelen, bijvoorbeeld in de keuken. MARCO OKHUIZEN/HOLLANDSE HOOGTE

daar is ‘ie weer, de chip – in het vak is geplaatst, wordt de betaalopdracht aan de bank doorgegeven. Binnen haal je de was uit de machine, de overhemden plaats je op de automatische strijkpop. Daarna zet je de ultrasoon gestuurde robotstofzuiger aan het werk en begint met koken. Liza helpt een handje. ‘Zet een pan water op’, draagt ze op. ‘Was de tomaten en snijd ze in stukjes’. De oven, ook gekoppeld aan de centrale huiscomputer, wordt ondertussen op de juiste temperatuur voorverwarmd. Dan belt Marleen aan. Met één druk op de knop sluiten de gordijnen, dimt het licht en verschijnt er een knapperend elektronisch vuurtje in de open haard.

ogen zien. Maar volgens psycholoog Boris de Ruyter zal het zo’n vaart niet lopen. De Ruyter onderzoekt bij Philips hoe mensen met nieuwe technologieën omgaan. ‘Dat iets technisch mogelijk is, betekent niet dat mensen

er ook op zitten te wachten’, verklaart hij. ‘Bewijs dat consumenten graag een automatisch voorraadbeheersysteem in hun koelkast willen heb ik bijvoorbeeld nog niet gezien.’ Een keuken zal er volgens hem over vijf of

Lief en leed delen

Huis van morgen Wie het ‘huis van morgen’ (Living Tomorrow in Amsterdam) bezoekt, krijgt de indruk dat ons huishouden er binnen vijf jaar uitziet als in het bovenstaande scenario. Technisch is alles al mogelijk, dat kun je er met eigen

tien jaar niet fundamenteel anders uitzien dan nu. ‘Techniek zal in toenemende mate op de achtergrond aanwezig zijn om huishoudelijke taken te ondersteunen, maar het mag de dagelijkse gang van zaken niet verstoren. Mensen zijn gehecht aan hun rituelen, bijvoorbeeld in de keuken.’

Living Tomorrow-gebouw van architect Ben van Berkel . JOHANNES ABELING/HH

Hoewel de mogelijkheden van rfidtags (radio frequency identification) eindeloos zijn, roepen ze in de praktijk weerstand op. ‘Mensen zien ze als een invasie van hun privacy’, verklaart De Ruyter. In een persoonlijke huiscomputer – een Liza – ziet hij wel toekomst. Op voorwaarde dat die lief en leed met zijn baasje kan delen. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat mensen meer van een computer verwachten naarmate zijn taken geavanceerder worden. Empathische vermogens bijvoorbeeld. De beste ervaringen hebben we met robots en computers die hun gedrag aanpassen aan de stemming van de persoon in huis.’ 1

("
/""3
WWW.DEPERS.NL/LOWCALL
&/
130'*5&&3
ALLEEN VANDAAG
7"/
%6##&-
7003%&&-


GRATIS LOWCALL + GRATIS SPEAKERSET! LowCall is de nieuwe vorm van prepaid bellen: t
(FFO
BCPOOFNFOU t
5PU


HPFELPQFS
EBO
QSFQBJE t
#FUBBM
XBU
KF
CFMU t
4UFM
KF
FJHFO
CFMMJNJFU
JO

29

Special Digitaal

 

   

  


Microsoft wil nieuw systeem promoten

Strijd tussen Vista en XP Elke editie van de Olympische Spelen moet de mooiste, grootste en beste ooit zijn. Pracht en praal is het devies. De technologie moet daarin mee.

C

omputers en de Olympische Spelen hebben een langere historie samen dan menigeen zou denken. Al op de Winterspelen van 1960 in het Amerikaanse Squaw Valley was er sprake van automatisering dankzij IBM. Het publiek bezichtigde uit nieuwsgierigheid niet alleen de sportwedstrijden, maar ook de speciaal achter glas beveiligde computers. IBM, ook wel bekend onder de machtige imagonaam Big Blue, bleef veertig jaar de officiële IT-leverancier van het grootste sportevenement ter wereld. Voor elke nieuwe editie had het bedrijf spectaculaire ontwikkelingen doorgevoerd. Neem bijvoorbeeld het optekenen van de uitslagen. In 1960 legden computers deze deels vast. Vier jaar later konden de uitslagen via online-terminals worden geregistreerd, terwijl de journalisten in 1968 uitslagen en standen al tijdens de wedstrijd doorkregen dankzij een IBM-mainframe System/360 Model 40. Decennialang bleef IBM verder automatiseren. Accreditaties, deelnemersinformatie, licht- en geluidvoorzieningen; alles ging met z’n tijd mee of liep er zelfs op vooruit. Voor de Winterspelen van Sarajevo in 1984 – het jaar waarin IBM zich ook als sponsor aan het evenement verbindt - waren er zelfs al e-mailfaciliteiten verwezenlijkt. Pc’s werden twee jaar

Lenovo computers in Shanghai. JAMES LEYNSE/CORBIS

later in Los Angeles aangeschaft. IBM en de Olympische Spelen leken onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar in 1996 – het jaar waarin er voor het eerst een officiële website was gelanceerd die 189 miljoen hits in 17 dagen opleverde - liep hun relatie een knauw op. Zesendertig jaar lang had IBM de technologie gratis aangeleverd en nu wilde het bedrijf voor een nieuwe contractperiode (2000-2008)

de kosten vergoed krijgen van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Laatstgenoemde besloot op zoek te gaan naar een andere IT-leverancier. Na de Spelen van Nagano (1998) en Sydney (2000), waarin de internettechnologie voor de definitieve doorbraak van intranet-systemen zorgde, kwam de automatisering in handen van Sema Schlumberger, dat

een contract tot aan de Spelen van Peking 2008 afsloot ter waarde van 220 miljoen dollar. Atos Origin nam het bedrijf in 2004 over en daarmee ook de rol van systeemintegrator. Inmiddels is deze overeenkomst verlengd tot aan de Spelen van 2012 in Londen. Met nog minder dan een jaar te gaan tot aan de Spelen in China is het discussiepunt op technologisch gebied

het beoogde gebruik van Windows Vista. De nieuwste versie van het besturingssysteem werd eind 2006 door Microsoft gelanceerd als de opvolger van Windows XP. Vista moet hét uithangbord van Microsoft zijn op de aankomende Spelen. Yang Yuanqing, topman van Olympische Spelen-hoofdsponsor en hardware-leverancier Lenovo, uitte afgelopen zomer zijn twijfels

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .........................................................................................................................

De alwetende navigator

,!04/0-/4/2/,!& Herbert Blankensteijn ... 3,%#(43% Gebruikers van een TomTom zullen 6ODAFONE"ASIS 





BELMINUTEN NUVOORMAAR

% PERMAAND

"ESTELDIRECTTELEFONISCH

  VANTOTUURLOKAALTARIEF

WWWGSMNLDEPERS

in de toekomst precies weten wat voor invloed files hebben op hun reistijd, dankzij gegevens die Vodafone levert. Vodafone weet van moment tot moment waar al zijn klanten zijn (voor zover hun telefoon aanstaat) en TomTom kan uitrekenen in welke richting ze bewegen en met welke snelheid. Dat levert verkeersinformatie op die veel nauwkeuriger is dan die van de radio, en ook nauwkeuriger dan de informatie uit de lussen in het wegdek van Rijkswaterstaat. TomTom weet straks hoe lang een file is en bovendien hoe lang de klanten van Vodafone erin hebben ge-

staan. Zo worden veel betere schattingen van reistijden mogelijk. Er is in Noord-Brabant een succesvolle proef geweest met het gebruik van deze gegevens. Die informatie kan TomTom geanonimiseerd naar de navigatiedoosjes

van zijn klanten sturen, die dit gebruiken bij het berekenen van reistijden en alternatieve routes. TomTom maakt dit jaar nog bekend hoe de met Vodafone ontwikkelde technieken worden ingevoerd. Het is nog niet duidelijk of er een nieuw type TomTom nodig is, of dat de huidige er ook geschikt voor zullen zijn. Wat de extra kosten worden (voor een maandelijks data-abonnement bijvoorbeeld) is ook nog niet bekend. Ook TomToms Amerikaanse concurrent Dash experimenteert met ‘live’ verkeersgegevens. Maar Dash krijgt de informatie over oponthoud alleen van eigen gebruikers. Dat gaat pas werken als je heel veel klanten hebt. TomTom doet dat ook, maar ‘importeert’ daarnaast de informatie van Vodafone. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ............................................................ ..........................................................

GPhone

Weetje

Er gaan geruchten dat Google binnenkort met een eigen telefoondienst gaat komen om te kunnen concurreren met de iPhone van Apple.

De mp3 is uitgevonden door Karlheinz Brandenburg. Het bestand is klein: de techniek verwijdert tonen die de mens niet kan horen.

Digitaal Special

 

   

  


26

De Da Vincirobot voert een operatie uit. De chirurg stuurt vanaf zijn beeldscherm de werkzaamheden aan.

Medische wetenschap Chirurg van de toekomst opereert met een joystick

Laat de robot maar snijden Geopereerd worden door Da Vinci, honderden patiënten in Nederland is het al overkomen. Da Vinci is echter geen bekende chirurg, maar een vierarmige robot. Vier Nederlandse ziekenhuizen hebben inmiddels anderhalf miljoen euro neergeteld voor dit medische speeltje.

door je hebt echt het gevoel hebt dat je in dat lijf gekropen bent’, aldus chirurg Ivo Broeders van het Utrechts Medisch Centrum en tevens hoogleraar Robotica aan de universiteit Twente. In zijn handen heeft de chirurg een soort joystick. Alle bewegin-

‘Kijkoperaties zijn vreselijk lastig en vragen heel veel oefening’

Maaike Boersma AMSTERDAM

...

Het is even wennen, een robot die aan de operatietafel staat en de chirurg die een paar meter verderop aan een console zit. ‘In feite plaats je een computer tussen de handen van een chirurg en zijn werkgebied. Als chirurg kijk je door een soort duikbril. Met de voetpedalen bedien je de camera waarmee je kunt in- en uitzoomen. Door de bril kijk je in de natuurlijke richting waar-

gen die hij hiermee maakt worden omgezet in elektrische signalen en naar de robot aan de operatietafel gestuurd die vervolgens de instrumenten in het lichaam beweegt. Omdat de robot op drie verschillende schalen ingesteld kan worden, is het mo-

gelijk om heel nauwkeurig te opereren. ‘Voordeel is ook dat je, in tegenstelling tot normale kijkoperaties, nu ook diepte ziet’, aldus Broeders die inmiddels zo’n 350 operaties met ‘zijn’ robot heeft uitgevoerd. De Da Vincirobot is het vervolg op de kijkoperatie die eind jaren tachtig werd geïntroduceerd. In plaats van een flinke jaap in de buik te maken zijn er bij een kijkoperatie maar een paar kleine sneetjes van ongeveer een centimeter nodig. Daarna wordt de buik opgeblazen met CO2 om ruimte te maken. Door de sneetjes gaan plastic buisjes waardoor de instrumenten worden gestoken. Ook gaat er via een van de sneetjes een cameraatje naar binnen. De chirurg bedient de instrumenten van buitenaf en kan op een groot beeldscherm zien wat er in het lichaam gebeurt. Groot voordeel is dat de patiënt minder pijn heeft,

minder kans op een infectie heeft en dus eerder uit het ziekenhuis. Toch kleven er nadelen aan de kijkoperatie. ‘De arts volgt op een beeldscherm zijn handelingen en moet dus wegkijken van zijn handen. Ook is de oog-handcoördinatie is verstoord. Het scherm toont de handelingen van de chirurg in spiegelbeeld. Daardoor moet de arts zijn handen in de tegenovergestelde richting bewegen. ‘Dat is vreselijk lastig en vraagt heel veel oefening’, aldus Stefano Stramigioli, professor Advanced Robotics. De vierarmige robot lijkt hét antwoord te zijn op al deze beperkingen. ‘Je hebt stereoscopisch beeld en dus diepte. En je hoeft niet in spiegelbeeld te werken. Daardoor krijg je echt het gevoel aan de binnenkant van het lichaam te zitten’, vindt Stramigioli. Daarnaast kunnen de instru-

)!! Actie voordeel

o /o

 $&(#




op je abonnement.*

t/m 31.12.2007

 $'(! #& )-

Sony Ericsson K800i. .


)
"(
!,

*$$&

 %&
"#

LG Shine. .
 "
&
$##"#(

)
"(

!"#)(# %&
"#
*#
.

*$$&





'(!!#
*
+++("$!#!
$ 



Simply Closer

menten in het lichaam zelf draaien. Aanvankelijk waren de chirurgen wat sceptisch over de nieuwe operatietechniek. ‘Grote sneden, grote - en dus belangrijke- chirurgen, kleine sneden, kleine chirurgen’, zo werd er over chirurgie gedacht’, zegt Strami-

‘De romantiek van het opereren verdwijnt als alles hightech wordt.’ gioli. Broeders, die inmiddels helemaal gewend is aan zijn elektronische ‘rechterhand’, mist soms het gevoel van de ‘echte’ operatie. ‘De spanning en romantiek van de operatietafel verdwijnt als alles hightech wordt.’ De nieuwe techniek brengt ook bizarre mogelijkheden met zich mee. Als een arts immers niet meer aan de operatietafel hoeft te staan, maar genoeg heeft aan een computer, kan hij dus in feite overal opereren. In 2001 werd hier voor het eerst succesvol mee geëxperimenteerd. Een arts in New York opereerde via een computer een patiënt in Straatsburg. Kosten: 2 miljoen euro omdat er een supersnelle internetverbinding tot stand moest worden gebracht. ‘Opereren op afstand is inderdaad mogelijk maar 99 procent van de zorg die wij verlenen is routinezorg. Voor die overige 1 procent kun je in negen van de tien gevallen gewoon bij een Nederlandse chirurg terecht. Chirurgie op afstand is dus helemaal niet nodig. Bovendien is de internetverbinding daarvoor nog niet betrouwbaar genoeg’, aldus Stramigioli. Wordt het in de toekomst mogelijke voor chirurgen om thuis vanuit hun luie stoel operaties uit te voeren? ‘Je moet accepteren dat bepaalde gedachten gewoon ridicuul zijn’, vindt Stramigioli. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ......................................

Internet vol $&(#
*#
($%''#
$%

&'(

"##

#'
*#
#
&
$##"#(
$

&'(

"##

#'
*#
#
&
$##"#(
&#
!(
(
&)!&
(&
&
#&

*$$&+&#
$

$%
+++("$!#!)!!


Internetoprichter Vint Cerf waarschuwt dat het web binnenkort vol is.

Digitaal Special

 

   

  


26

De Da Vincirobot voert een operatie uit. De chirurg stuurt vanaf zijn beeldscherm de werkzaamheden aan.

Medische wetenschap Chirurg van de toekomst opereert met een joystick

Laat de robot maar snijden Geopereerd worden door Da Vinci, honderden patiënten in Nederland is het al overkomen. Da Vinci is echter geen bekende chirurg, maar een vierarmige robot. Vier Nederlandse ziekenhuizen hebben inmiddels anderhalf miljoen euro neergeteld voor dit medische speeltje.

door je hebt echt het gevoel hebt dat je in dat lijf gekropen bent’, aldus chirurg Ivo Broeders van het Utrechts Medisch Centrum en tevens hoogleraar Robotica aan de universiteit Twente. In zijn handen heeft de chirurg een soort joystick. Alle bewegin-

‘Kijkoperaties zijn vreselijk lastig en vragen heel veel oefening’

Maaike Boersma AMSTERDAM

...

Het is even wennen, een robot die aan de operatietafel staat en de chirurg die een paar meter verderop aan een console zit. ‘In feite plaats je een computer tussen de handen van een chirurg en zijn werkgebied. Als chirurg kijk je door een soort duikbril. Met de voetpedalen bedien je de camera waarmee je kunt in- en uitzoomen. Door de bril kijk je in de natuurlijke richting waar-

gen die hij hiermee maakt worden omgezet in elektrische signalen en naar de robot aan de operatietafel gestuurd die vervolgens de instrumenten in het lichaam beweegt. Omdat de robot op drie verschillende schalen ingesteld kan worden, is het mo-

gelijk om heel nauwkeurig te opereren. ‘Voordeel is ook dat je, in tegenstelling tot normale kijkoperaties, nu ook diepte ziet’, aldus Broeders die inmiddels zo’n 350 operaties met ‘zijn’ robot heeft uitgevoerd. De Da Vincirobot is het vervolg op de kijkoperatie die eind jaren tachtig werd geïntroduceerd. In plaats van een flinke jaap in de buik te maken zijn er bij een kijkoperatie maar een paar kleine sneetjes van ongeveer een centimeter nodig. Daarna wordt de buik opgeblazen met CO2 om ruimte te maken. Door de sneetjes gaan plastic buisjes waardoor de instrumenten worden gestoken. Ook gaat er via een van de sneetjes een cameraatje naar binnen. De chirurg bedient de instrumenten van buitenaf en kan op een groot beeldscherm zien wat er in het lichaam gebeurt. Groot voordeel is dat de patiënt minder pijn heeft,

minder kans op een infectie heeft en dus eerder uit het ziekenhuis. Toch kleven er nadelen aan de kijkoperatie. ‘De arts volgt op een beeldscherm zijn handelingen en moet dus wegkijken van zijn handen. Ook is de oog-handcoördinatie is verstoord. Het scherm toont de handelingen van de chirurg in spiegelbeeld. Daardoor moet de arts zijn handen in de tegenovergestelde richting bewegen. ‘Dat is vreselijk lastig en vraagt heel veel oefening’, aldus Stefano Stramigioli, professor Advanced Robotics. De vierarmige robot lijkt hét antwoord te zijn op al deze beperkingen. ‘Je hebt stereoscopisch beeld en dus diepte. En je hoeft niet in spiegelbeeld te werken. Daardoor krijg je echt het gevoel aan de binnenkant van het lichaam te zitten’, vindt Stramigioli. Daarnaast kunnen de instru-

)!! Actie voordeel

o /o

 $&(#




op je abonnement.*

t/m 31.12.2007

 $'(! #& )-

Sony Ericsson K800i. .


)
"(
!,

*$$&

 %&
"#

LG Shine. .
 "
&
$##"#(

)
"(

!"#)(# %&
"#
*#
.

*$$&





'(!!#
*
+++("$!#!
$ 



Simply Closer

menten in het lichaam zelf draaien. Aanvankelijk waren de chirurgen wat sceptisch over de nieuwe operatietechniek. ‘Grote sneden, grote - en dus belangrijke- chirurgen, kleine sneden, kleine chirurgen’, zo werd er over chirurgie gedacht’, zegt Strami-

‘De romantiek van het opereren verdwijnt als alles hightech wordt.’ gioli. Broeders, die inmiddels helemaal gewend is aan zijn elektronische ‘rechterhand’, mist soms het gevoel van de ‘echte’ operatie. ‘De spanning en romantiek van de operatietafel verdwijnt als alles hightech wordt.’ De nieuwe techniek brengt ook bizarre mogelijkheden met zich mee. Als een arts immers niet meer aan de operatietafel hoeft te staan, maar genoeg heeft aan een computer, kan hij dus in feite overal opereren. In 2001 werd hier voor het eerst succesvol mee geëxperimenteerd. Een arts in New York opereerde via een computer een patiënt in Straatsburg. Kosten: 2 miljoen euro omdat er een supersnelle internetverbinding tot stand moest worden gebracht. ‘Opereren op afstand is inderdaad mogelijk maar 99 procent van de zorg die wij verlenen is routinezorg. Voor die overige 1 procent kun je in negen van de tien gevallen gewoon bij een Nederlandse chirurg terecht. Chirurgie op afstand is dus helemaal niet nodig. Bovendien is de internetverbinding daarvoor nog niet betrouwbaar genoeg’, aldus Stramigioli. Wordt het in de toekomst mogelijke voor chirurgen om thuis vanuit hun luie stoel operaties uit te voeren? ‘Je moet accepteren dat bepaalde gedachten gewoon ridicuul zijn’, vindt Stramigioli. 1

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ......................................

Internet vol $&(#
*#
($%''#
$%

&'(

"##

#'
*#
#
&
$##"#(
$

&'(

"##

#'
*#
#
&
$##"#(
&#
!(
(
&)!&
(&
&
#&

*$$&+&#
$

$%
+++("$!#!)!!


Internetoprichter Vint Cerf waarschuwt dat het web binnenkort vol is.

25

Special Digitaal

 

   

  


Championship Manager Computerspel dringt door tot profclubs

Voetballers scouten achter het bureau Een voetbalscout kan de hele wereld over reizen op zoek naar jong talent. Beter zou zijn: achter het bureau blijven zitten en Championship Manager spelen. Marten Blankesteijn Geert Jan Hahn AMSTERDAM

...

Javier Saviola. Ronaldinho. Kaka. Diego. John Obi Mikel. Al lang voordat

de vedettes hun grote doorbraak beleefden, wisten een honderdduizenden gamers al dat ze eraan kwamen. Met dank aan Championship Manager, een computerspel dat door zijn uitstekende database inmiddels zelfs is doorgedrongen tot de scoutingafdelingen van topclubs. In tegenstelling tot spellen als FIFA en Pro Evolution Soccer (PES) kan de speler van Championship Manager (CM, tegenwoordig omgedoopt in

Al gehoord van Pablo Piatti? REUTERS

Football Manager) de spelers van zijn team niet besturen. Hij kan ‘slechts’ dat wat een echte coach kan: spelers scouten en aantrekken, training geven, de tactiek bepalen. Op het verloop van de wedstrijd kan alleen door het wijzigen van de tactiek of een paar gouden wissels invloed worden uitgeoefend. Net echt. Nog realistischer is de omvangrijke scouting van het spel. De tienduizenden spelers die in de database van CM voorkomen – van Australië tot Amerika, van Zuid-Korea tot Schotland – worden beoordeeld op tientallen eigenschappen. Voor elk daarvan krijgt de speler een beoordeling, varierend van een tot twintig. Wie het spel een tijdje speelt, kan al snel de grote talenten eruit vissen. Het mooiste voorbeeld is dat van Kim Källström. De jonge Zweed, dan nog speler van het nietige Häcken, is in de CM-versie van 2001 een groot talent. Voor de Britse pers is dat aanleiding om massaal uit te rukken als het wonderkind een oefenwedstrijd in Engeland speelt. Heerenveen toont interesse, maar Källström vertrekt naar het Franse Rennes. Inmiddels speelt hij bij de Franse kampioen, Olympique Lyon, en is hij international voor zijn land. Diverse Europese clubs gebruiken

LVcl'*$]bW`ig]YZ &[fUh]g[UaYg bi.

ñ'(- -- 5`g^Y¼gkYfY`X 5`g^Y¼gkYfY`XgVYghY[UaYWcbgc`Y]b\i]g\UU`h  _ib^Y_]YnYbi]hcb[Y_YbXjYY`hcd[UaYg]bU``Y[YbfYg" _ib^Y_]YnYbi 6 ] ` 6Y[]bU`jUghaYh:cfnUAchcfgdcfh&YbJ]jUD]‰UhU  bi[fUh]gV]^UUb_ccdjUbYYbLVcl'*$"JfUU[]bXYk]b_Y` bUUfXYjccfkUUfXYb" JYf_ccdUXj]Ygdf]^g œ&$$+A]WfcgcZh7cfdcfUh]cb"5``f][\hgfYgYfjYX"LVcl@]jY LVcl LVcl'*$UbXh\YLVcl`c[cgUfYhfUXYaUf_gcZh\YA]WfcgcZh[fcidcZWcadUb]Yg"

Kim Källström werd in 2001 door CM gezien als groot talent . PICS UNITED

CM als scoutingsbron, zoals Chelsea. Het opstappen van hoofdcoach José Mourinho leidde niet alleen tot het vertrek van zijn Portugese gevolg, maar ook van de enorme expertise. De scouts waren namelijk nauw betrokken bij de database van het spel.

CM profiteerde van hun kennis, de scouts konden Chelsea meteen op de hoogte stellen van recent getraceerde talenten, waar ook ter wereld. Al gehoord van Pablo Piatti? Mika Aäritalo? Juan Manuel Torres? Nog een paar jaar geduld. 1

Digitaal Special

 

   

  


24

Internet Niemand wil op z’n mobieltje dingen kopen

Mobiel web gaat over contact Het heeft lang geduurd maar het lijkt erop dat internetten met een gsm eindelijk een echte optie wordt. Met hsdpa zal mobiel internetten niet gaan over informatie of over dingen kopen maar over intermenselijk contact. Herbert Blankesteijn AMSTERDAM

...

De eerste oprispingen van mobiel internet vonden plaats in 1999. Voor mobiele telefoons, met hun piepkleine schermpjes en hun gebrekkige verbindingen, was het fenomeen wap bedacht (wireless application protocol), een aangepaste manier om webpagina’s aan te bieden. Maandenlang waren er geen geschikte toestellen, daarom bedachten cynici een alternatieve betekenis voor de afkorting wap: ‘Where are the phones.’

Internet wordt mobiel en daardoor wordt mobiel bellen internetbellen Bij wap werkte het mobiele toestel als een ouderwets modem dat contact zocht met een inbelnummer. Dat kostte mobiele belminuten en was dus ongelooflijk duur - zeker omdat de verbinding extreem langzaam was. In 2000 kwam gprs, de tweede in een lange reeks mysterieuze afkortingen. Bij gprs werd een echte dataverbinding opgezet die geen belminuten kostte. Dat scheelde wachttijd en was goedkoper. Helaas, gprs kon de beloften niet waarmaken. Daarna kwam edge, weer sneller maar nog niet voldoende, en umts, waarvan de maximumsnelheid ongeveer gelijk lag aan de traagste adsl die de internetproviders durfden te verkopen. De mobiele providers knoeiden met de tarieven: bedragen per kilobyte, bundels van zoveel megabyte, afrekenen per minuut – er was geen touw aan vast te knopen. Vaak moest je extra betalen voor de dienst waar je gebruik van maakte: de ringtone die je kocht, het muziekje dat je downloadde of de foto die je per mms verstuurde. Het was ook eigenlijk niet de

bedoeling dat het publiek zich massaal op het mobiele internetten zou storten want per umts-mast konden ongeveer zes mensen mobiel videootjes kijken. Dan was de capaciteit maximaal benut. Zo kwam het goed uit dat er niet veel te doen viel op het mobiele internet. Sinds kort is er een ommekeer. Hsdpa, opgevoerde umts, brengt echte adsl-snelheden naar het mobieltje. Geschikte toestellen zijn er nog nauwelijks, maar dat verandert snel. Wat tarieven betreft zijn de mobiele providers tot rede gekomen. De meeste providers, T-Mobile voorop, bieden een flat fee aan: onbeperkt internetten voor een vast bedrag van een of twee tientjes per maand. Voor mobiele datakaartjes in de laptop gelden wat hogere tarieven (circa 50 euro) omdat een pc gemiddeld meer data gebruikt dan een telefoon. Alleen mobiel dataverkeer met het buitenland levert nog onaangename verrassingen op. Last but not least zijn er eindelijk interessante dingen te doen. De Blackberry heeft mensen de ogen geopend voor de zegeningen van mobiele mail. Diensten als Flickr, YouTube en Hyves laten mensen direct vanuit het mobieltje webloggen met tekst, foto’s en video. De duurste telefoons hebben inmiddels satellietnavigatie; zo kun je je vrienden laten weten wáár je bent. Mobiel internetten zal niet gaan over informatie of over dingen kopen – eind vorige eeuw een jammerlijke denkfout – maar over intermenselijk contact. Ook kun je – nu al – software voor internettelefonie op je mobiele telefoon installeren en spotgoedkoop bellen via bijvoorbeeld Skype. Internet wordt mobiel, en daardoor wordt mobiel bellen internetbellen. Dat is een bittere pil voor de providers. Zij dachten dat mobiel internet een melkkoe zou zijn, maar het blijkt een gat in hun hand. Intussen zal het mobiele internet ten prooi vallen aan adverteerders. Die zijn zich, Google voorop, massaal aan het warmlopen om hun boodschappen op de schermpjes te krijgen. Net als op het vaste internet liggen daarom problemen van veiligheid en privacy op de loer. Maar duur en traag wordt het nooit meer. 1

Mobiel internet moet het vooral hebben van contact tussen mensen. THOMAS SCHLIJPER/HOLLANDSE HOOGTE

Accountmanager sales gezocht voor het snelst groeiende dagblad van Nederland. De eerste gratis kwaliteitskrant ter wereld is op 23 januari 2007 in Nederland gelanceerd. Sinds die dag is Dagblad de Pers een feit. Onder het motto ‘Gratis, maar niet goedkoop’ werkt de redactie iedere dag aan een mooi en integer product. Dagblad de Pers volgt niet blind alle hypes, maar kiest voor nieuws met echte waarde. Voor onze krant zoeken wij een

accountmanager sales De functie: • Zelfstandig generen van nieuwe business • Commercieel verantwoordelijk voor opdrachten uit de bestaande klantenbase • Onderhouden van en het primaire aanspreekpunt zijn voor bestaande operationele klanten • Commerciële relaties beheren • Primair verantwoordelijk voor het realiseren van het gestelde verkooptarget • In samenwerking met de salesmanager opstellen, bewaken en onderhouden van het accountplan en terugkoppelen aan het informatieplan van de adverteerder • Voorbereiden en uitvoeren klantpresentaties • Zelfstandig offertes, besprekingsverslagen, managementrapportages en overige relevante correspondentie uitwerken.

Functie-eisen: • Hbo-opleiding of door cursussen opgedaan vergelijkbaar niveau; • Productgerichte kennis en kunde; • Theoretische kennis van en praktische ervaring met het gehele salestraject (pre-sales, sales en after-sales); • Communicatief (mondeling en schriftelijk) vaardig; • Klant- en resultaatgericht; • Flexibele werkhouding, geen negen-tot-vijfmentaliteit; • Daadkrachtig persoon met analystisch vermogen, inlevingsvermogen en overtuigingskracht. Stimulerend, enthousiasmerend, oplossingsgericht en creatief. Wij bieden: Wij bieden je de kans om mee te groeien met één van de snelst groeiende bedrijven van Nederland. Je werkt samen in een jong team van gemotiveerde en enthousiaste mensen die er samen elke dag weer voor zorgen dat er een mooie krant wordt afgeleverd.

NU IN COMBINATIE MET *

Contact: Charlotte Hesterman Anthony Fokkerweg 61-3, 1059 CP Amsterdam, tel: 020-3460501, [email protected]

WWW.FILM1.NL

WWW.SPORT1.NL

* TELE2 EREDIVISIE VOETBAL IN COMBINATIE MET FILM1 EN SPORT1 DRIE MAANDEN VOOR 5 EURO PER MAAND (ALLEEN OP DIGITALE KABEL).

23

Special Digitaal

 

   

  


Koninklijke Bibliotheek 220.000 titels en 8 miljoen kranten gescand

Alle publicaties digitaal te lezen

zoekwoorden in te typen. Dat maakt onderzoekswerk veel efficiënter.’ Dit jaar is de Koninklijke Bibliotheek begonnen met het digitaliseren van alle boeken die vóór 1800 in het Nederlands zijn uitgegeven; in totaal zo’n 220.000 titels. Een omvangrijke klus, maar niet eens het grootste digitaliseringsproject van de KB. Dat zijn de kranten: ongeveer acht miljoen pagina’s die tussen 1650 en 1990 verschenen zijn. Ook tijdschriften, Kamerstukken, persberichten en een flinke collectie foto- en filmmateriaal worden momenteel onder toeziend oog van de KB op digitale dragers vastgelegd.

Nog steeds mensenwerk

Overal ter wereld zijn nationale bibliotheken en archieven massaal aan het digitaliseren geslagen. CORBIS

Boeken, kranten en archieven worden massaal ingescand. Bladzijde voor bladzijde komt de alomvattende digitale bibliotheek met alle materialen die ooit zijn uitgegeven dichterbij. Annemieke van Dongen AMSTERDAM

...

Uit 1665 dateert het dikke boekwerk onder de glazen plaat; een rapportage van de VOC aan de toenmalige keizer van China. Twee felle lampen – ‘hoogfrequent licht’, verklaart Thomas Thijs terwijl hij de scanner op de juiste hoogte instelt – belichten de vergeelde pagina’s van bovenaf. Na

een druk op de knop worden de krullerige, eeuwenoude letters omgezet in bits en bytes die langzaam op een computerscherm verschijnen.

Miljoenen waard Thijs werkt op de afdeling optische technieken van de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag. Met vijf collega’s is hij dag in dag uit bezig om oude boeken en geschriften uit de collectie te digitaliseren. Dat gebeurt achter slot en grendel vanwege de dure materialen waarmee gewerkt wordt. ‘Alleen de kostbaarste, kwetsbaarste werken worden hier gescand’, zegt Thijs. ‘Soms liggen hier objecten die miljoenen waard zijn, zoals on-

langs het Gruuthuse handschrift. Het standaardwerk besteden we uit.’ Overal ter wereld zijn nationale bibliotheken en archieven, maar ook bedrijven als Google en Microsoft aan het digitaliseren geslagen. ‘Digitaal zijn collecties veel sneller en gemakkelijker toegankelijk’, verklaart Hans Jansen, coördinator van de digitaliseringsprojecten van de KB. ‘Gescande teksten kun je op elk willekeurig woord doorzoeken. Met tekstherkenningssoftware wordt de lap tekst namelijk in afzonderlijke woorden vertaald. Was je vroeger soms maandenlang microfilmpjes aan het doorspoelen op zoek naar een bepaald artikel, nu hoef je alleen nog maar

tien of twintig jaar nog met dezelfde fysieke dragers en programma’s werken. Vergelijk dat maar met oude diskettes en bestandjes in Word Perfect. Die kun je nu ook niet meer lezen.’ Alles digitaliseren dat ooit in het Nederlands is uitgegeven, is dat het streven? ‘Dat is het ideaal’, verbetert Jansen. Het bijbehorende rekensommetje heeft hij wel eens gemaakt: ‘Met de huidige prijzen zou dat minstens een miljard euro kosten. Daar begint de overheid nooit aan. En voorlopig zullen we alles toch echt zelf moeten doen. Voor bedrijven als Google is Nederlands materiaal nog niet interessant.’ Aan het gedigitaliseerde Nederlandse materiaal verdient niemand voorlopig een cent. Alles is voor iedereen gratis toegankelijk op internet. ‘Als Google belt, nodig ik ze gerust uit om te komen praten’, zegt Jansen, ‘want als zij onze collecties beschikbaar maken, bevordert dat

Wie denkt dat dat tegenwoordig volautomatisch gebeurt, heeft het mis. Scannen is in de meeste gevallen nog steeds mensenwerk, wat inhoudt dat elke pagina met de hand moet worden omgeslagen. Automatische scanners bestaan wel, maar zijn vooralsnog erg duur en werken nog niet perfect, verklaart Jansen. Hij zag onlangs een dergelijk apparaat aan het werk bij de British Library in Londen. ‘De pagina’s worden automatisch omhoog gezogen om ze om te slaan. Maar daar moest alsnog iemand naast staan om de volgende pagina tegen te houden, anders werden meerdere pagina’s tegelijk IVO VAN DER BENT omgebladerd.’ Dat scannen handwerk is, houdt het gebruik alleen maar.’ Zijn eerste ook in dat de kosten flink oplopen. prioriteit is nu nog om alles wat in Een bladzijde uit een boek digitalise- Nederland gedigitaliseerd wordt bij ren kost nu 75 cent; een krantenpa- elkaar te brengen. ‘Maar we kijken gina het dubbele. Dat financiert de ook verder dan de landsgrenzen, bijoverheid. Voor boeken is voorlopig voorbeeld door Nederlands materieen budget van drie miljoen euro be- aal te standaardiseren met dat van de schikbaar, voor kranten twaalf mil- European Digital Library. joen. Voor de digitalisering van het Alles digitaliseren wat ooit is uitanaloge beeld- en geluiderfgoed is gegeven kunnen we nooit. Wel kun170 miljoen euro uitgetrokken. Van- nen we er voor zorgen dat we alles wat wege de grootte van die bedragen ooit ergens gedigitaliseerd is straks worden de digitaliseringsprojecten op één centrale plek kunnen doorEuropees aanbesteed. In de praktijk zoeken.’ 1 werkt de KB samen met een stuk of vijf Nederlandse bedrijven. Behalve het scannen zelf, is ook www.geheugenvannederland.nl het opslaan en bewaren van de digitale materialen een kostbare zaak. In Grote digitale verzameling van illustra2011 verwacht de KB de magische ties, foto’s, teksten, films en geluidsfraggrens van een petabyte (1.000 tera- menten van Nederlandse bodem. byte, ofwel een miljoen gigabyte) op- http://kranten.kb.nl slagruimte te overschrijden. Back-ups De digitale krantencollectie van de Koworden gemaakt op optische schij- ninklijke Bibliotheek. ven. Daarbij moet ook aan de toe- www.kb.nl/galerie/gruuthuse/book. komst worden gedacht. Jansen: ‘Het html. Blader door het middeleeuwse is niet vanzelfsprekend dat we over Gruuthuse handschrift.

Binnenland Nieuws

 

   

  


23

461&37003%&-*(&
""/#*&%*/(
&9$-64*&'
7003
%&
-&;&34
7"/
%&
1&34


(0&%,01&3
#&--&/ &/
(3"5*4
%&
/0,*"
/
4*-7&3

F 
#&-5&(0&%
7003
4-&$)54 F 


6/*&,

0101


.""/%&/ 
(3"5*4
#&-5&(0&% 
1$
TZODISPOJTBUJF 
 
.1
DBNFSB NFU
$BSM
;FJTT
MFOT


#MVFUPPUI 
6.54 
&NBJM 
2VBE
CBOE 
3BEJP
NQ NQTQFMFS 

7JEFP PQOFNFO

505""-
36*. F 
7003%&&-

0SBOHF
IFFGU
WPPS
KPV
BMT
%F
1FSTMF[FS
FFO
TVQFSWPPSEFMJHF


8JM
KF
HFCSVJL
NBLFO
WBO
EF[F
[FFS
WPPSEFMJHF
BBOCJFEJOH
FO


BBOCJFEJOH
TBNFOHFTUFME
+F
POUWBOHU
OBNFMJKL

NBBOEFO


KF
CFTUBBOEF
OVNNFS
WBO
FFO
BOEFSF
BBOCJFEFS
CFIPVEFO


JFEFSF
NBBOE
F 
CFMUFHPFE
FO
CFUBBMU
IJFSWPPS
TMFDIUT
F 


EBO
LBO
KF
EJU
EJSFDU
CJK
KF
CFTUFMMJOH
BBOWSBHFO
/VNNFSCFIPVE


QFS
NBBOE
%VT
F 
HSBUJT
CFMUFHPFE
+B
KF
MFFTU
IFU
HPFE
KF


JT
FFO
HSBUJT
TFSWJDF
WBO
0SBOHF
#JK
BGMFWFSJOH
WBO
IFU
UPFTUFM


POUWBOHU

NBBOEFO
F 
LPSUJOH
FO
wwL
OPH
FFOT
HSBUJT
EF


CFUBBM
KF
TMFDIUT
nnONBMJH
F 
WPPS
IFU
XFMLPNTUQBLLFU


/PLJB
/
4JMWFS
UXW
F 

)JFSWPPS
POUWBOH
KF
OJFU
BMMnnO
KF
4*.LBBSU
NBBS
PPL
OPH
FFOT
F 
FYUSB
CFMUFHPFE

%F
UBSJFWFO
WBO
0SBOHF
[JKO
TVQFSWPPSEFMJH
;P
CFUBBM
KF
CJOOFO
EF[F
F 
CVOEFM
TMFDIUT

DFOU
QFS


TOFM
CFTUFMMFO
CFM
HSBUJT

NJOVVU
#JK
0SBOHF
[JUUFO
BMMF
LPTUFO
WBO
KF
HFCSVJL
JO
KF




NBBOECFESBH
JODMVTJFG
TNTFO
FO
CFMMFO
JO
IFU
CVJUFOMBOE
0PL
KF
WPPSBG
BBOHFHFWFO
4NT
WPPSEFFMCVOEFM
HBBU
VJU
KF
CFMUFHPFE
)PF
IPHFS
KF
WPPSSBBE
IPF
WPPSEFMJHFS
KF
UBSJFG
)JFSNFF
TNT
KF
BM
WBOBG

DFOU
QFS
CFSJDIU
#JK
0SBOHF
IFC
KF
OPPJU
WFSSBTTJOHFO
BDIUFSBG
[P
LVO
KF
FFO
XBBSTDIVXJOHTTNT
POUWBOHFO
XBOOFFS
KF
NBBOECFESBH
PQ
JT

PG
CFTUFM
PQ

XXXTVQFSEFBMOMOPLJB %F[F
BBOCJFEJOH
JT
HFMEJH
[PMBOH
EF
WPPSSBBE
TUSFLU