www.hoorgeschiedenis.nl
Engeland en Frankrijk zonder glory of grandeur
Foto’s: US Dept of State (voorgrond) en Mlefter/Wikimedia Commons (achtergrond)
De wederopbouw van Europa
vrijdag 16 oktober 2015
Europa in 1945, wederopbouwplannen, vraagstukken
vrijdag 20 november 2015
West-Duitsland en Berlijn
vrijdag 18 december 2015
De Verenigde Staten en het Marshallplan
vrijdag 22 januari 2016
Frankrijk en Engeland
vrijdag 19 februari 2016
Benelux en Scandinavië
vrijdag 18 maart 2016
Midden- en Oost-Europa
vrijdag 15 april 2016
Europese eenwording
vrijdag 20 mei 2016
Rotterdam en de Europese wederopbouw 2
www.hoorgeschiedenis.nl
© Feico Houweling
Vernielde woningen Duitsland Sovjet-Unie Frankrijk Engeland
3,6 miljoen 6 miljoen 2 miljoen 2 miljoen
The London Blitz - V2 Rocket Bomb Incident at Chinatown, Limehouse, East London, March 1945 Imperial War Museum: IWM Non Commercial Licence
Land
Soldaten
Burgers
Totaal
Sovjet-Unie 13.000.000 China 3.500.000 Duitsland 6.491.186 Polen 300.000 Japan 2.060.000 India 24.338 Joegoslavië 740.000 Hongarije 360.000 USA 407.316 Roemenië 378.000 Frankrijk 210.000 Groot-Brittannië 270.825 Italië 240.000 Oostenrijk 100.000 Nederland 22.000 Overige 277.486 Totaal 28.381.151
14.000.000 10.000.000 1.170.000 5.700.000 1.700.000 3.000.000 950.000 590.000 nb nb 150.000 62.000 60.000 130.000 198.000 388.505 38.098.505
27.000.000 13.500.000 7.661.186 6.000.000 3.760.000 3.024.338 1.690.000 950.000 407.316 378.000 360.000 332.825 300.000 230.000 220.000 665.991 66.479.656
Doden in de Tweede Wereldoorlog als percentage van de bevolking Totaal aantal doden Burgers Slachtoffers holocaust Militairen
Iris Kesternich, Bettina Siflinger, James P. Smith, and Joachim K. Winter: The Effects of World War II on Economic and Health Outcomes across Europe Rev Econ Stat. 2014 Mar 1; 96(1): 103–118 (online version)
Frankrijk tijdens en na de Tweede Wereldoorlog
7
Frankrijk tijdens WO II • Duits gebied • Vichy Regime 10 juli 1940 Afschaffing Derde Republiek
Kaart: Wikimedia Commons
Francisque
8
Oktober 1940 Maarschalk Pétain ontmoet Hitler • Dictatuur • Jodenvervolgingen 1942 Duitse troepen in Vichygebied
V.l.n.r.: Pétain, tolk (Schmidt), Hitler, minister van buitenlandse zaken Von Ribbentrop. Foto: Deutsches Bundesarchiv / Wikimedia Commons
1945 Doodstraf Pétain door De Gaulle omgezet in levenslang 9
Charles de Gaulle 1916
Verdun, krijgsgevangen
1918
Militair adviseur in Polen
1940
Naar Engeland na wapenstilstand Pétain Radio: ‘Slag verloren, niet de oorlog’ Wegens desertie ter dood veroordeeld Organisatie Vrije Franse Strijdkrachten
1944
(26 augustus) Intocht in Parijs Voorlopige regering
Charles de Gaulle (1890 – 1970)
Foto: US Library of Congress / Wikimedia Commons, 1943
10
1946
(januari) Vierde Republiek Aftreden De Gaulle
1959-1969
President Vijfde Republiek
Gaullisme: • Frankrijk is een historische grootmacht • Het land dreigt steeds te worden verscheurd door onderlinge twisten • Daarom heeft Frankrijk een verenigende leider nodig • De grandeur van Frankrijk berust op patriottisme, humanisme en christendemocratie
President Charles de Gaulle bezoekt bondskanselier Ludwig Erhard in 1965. Foto: Bundesarchiv, B 145 Bild-F020548-0018 / Steiner, Egon / CC-BY-SA 3.0; Wikimedia Commons
11
Vierde Republiek (1946 – 1958) Macht bij Assemblée Nationale 1954
Herstel Senaat
Gemiddelde regeringstermijn: half jaar
1954
Verlies Dien Bien Phu
1958
Val (Algerije) 12
Oorlogsschade in Frankrijk tijdens WO II
13
Geallieerde invasies in Frankrijk 6 juni 1944 Invasie in Normandië • Zeer langzame opmars • Verwoesting Caen en Saint-Lô • Ca. 20.000 burgerdoden 15 augustus 1944 Côte d’Azur (‘Operation Dragoon’) • Snelle opmars • Eerste gevechten pas bij Dijon • Ontmanteling Vichy-regime
Kaart: Wikimedia Commons
14
Geallieerde bombardementen op Frankrijk Doelen: • Onderzeeboothavens (Lorient, Brest, SaintNazaire, Le Havre) • Bestuurscentra, spoorlijnen, werkplaatsen, fabrieken (Renault in Boulogne-Billancourt) • Ondersteuning invasies (Normandië en Provence) • Misleiding plaats invasie (‘Operation Fortitude’) Omvang en gevolgen: • Totaal ca. 350 bombardementen • ca. 20 procent van alle afgeworpen geallieerde bommen • ca. 75.000 doden
Bombardement van Courbevoie, 31 december 1943 Foto: US National Archives and Records, Wikimedia Commons
15
16 en 23 september 1943 Bombardement van Nantes
Doelen: • haven en bevoorradingsvloot onderzeeërs • lanceerinstallaties Duitse raketten Gevolgen: • Veel afwijkingen, verwoestingen in stadscentrum • 1.463 doden • 3.700 woningen en gebouwen beschadigd • ca. 10.000 daklozen
www.openstreetmap.org
16
Bombardementen van 26 mei 1944 Doelen en gevolgen: Chambéry • station, 45 locomotieven vernield • 200 doden Grenoble • spoorbrug (mislukt) • 37 doden Lyon • spoorwegen, fabrieken, kazerne Gestapo • ca. 1.000 doden Nice / Saint-Laurent-du-Var • havens, spoorwegen • verspreide aanvallen, honderden doden
www.openstreetmap.org
17
Le Havre
Le Havre, winter 1944-45
Foto: Wikimedia Commons/Arizonaman
‘Festung Le Havre’ Onderzeebootbasis, kazernes, luchtafweer 132 geallieerde bombardementen, 5.000 doden ‘Operation Astonia’(10-12 september 1944) 2.000 doden
18
‘ In oktober 1945 kwam ik uit Amerika waar ik tijdens de oorlog was geweest. De boot zette me in Le Havre af. Le Havre, met veel ruïnes, het karkas van een stad.’
Ossip Zadkine in Het Vrije Volk, 4 juli 1950
Foto F. Houweling
19
Het nieuwe centrum van Le Havre
Herbouw Le Havre
Foto: Erik Levilly / Wikimedia Commons
Auguste Perret (1874-1954), ‘architect van het gewapend beton’ 2005: Werelderfgoedlijst UNESCO 20
Église Saint-Joseph du Havre Architect: Auguste Perret (voltooiing Raymond Audigier) Bouw 1951 – 1956 Hoogte toren: 107 Functie: kerk en monument voor slachtoffers WO II
Foto: Wikimedia Commons / Arizonaman
Foto: Wikimedia Commons / Aerith
21
Wederopbouw Le Havre
Oppervlakte ca. 150 ha (Rotterdam 250 ha) o.a. 12.000 woningen Nieuw stratenplan: consequent rechthoekig 1 ontwerper, 1 stijl Realisatie: 1945 - 1964 Kaart: Wikimedia Commons / Urban
22
Wederopbouw Le Havre Auguste Perret:
Als je op de 12e of 15e verdieping woont, ben je eerst enthousiast, maar daarna voel je je eenzaam. Je verveelt je dood. Mensen moeten het contact met de grond houden. Daarom heb ik geen huizen van meer dan vier verdiepingen gebouwd.
(c) Google Street View
23
Wederopbouw Le Havre Principes: • De winkels moeten zo dicht mogelijk worden herbouwd bij hun oorspronkelijke plek. • De woningen moeten makkelijk bereikbaar zijn. De bouwdichtheid moet aanvaardbaar zijn. • De rechthoek ondersteunt de economie van het bouwen. Ze maakt het mogelijk om de woningbouw beter te plannen. • De winkels liggen in de loop, de woningen een beetje teruggetrokken.
(c) Google Street View
24
Caen
68 procent verwoest tussen 6 juni en 17 augustus 1944 Architect wederopbouw: Brillaud de Laujardière Stijl: ‘neo-haussmannien’ Periode 1945 – 1963
Foto: (c) Google Maps
25
Engeland na de Tweede Wereldoorlog
26
Lend-Lease Act (maart 1941)
Roosevelt over ‘de buurman wiens huis in brand staat’: "Ik zou dan niet zeggen, buurman, mijn tuinslang heeft 15 dollar gekost en die moet u mij eerst betalen. Ik hoef geen 15 dollar, ik wil alleen mijn tuinslang terug als de brand is geblust."
President Roosevelt tekent de LendLease Bill Wikimedia Commons / New York World-Telegram and Sun, Library of Congress
27
Lend-Lease Act (maart 1941) Materiële hulp aan het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Frankrijk, China en de Sovjet-Unie. Totaal:
ca. $ 50 miljard (equiv. $ 659 bn)
Aan VK: ca. $ 11,3 miljard • • • •
Munitie Schepen Vliegtuigen Tanks etc.
Gevolg: enorme oorlogsschuld
Amerikaanse uitvoer naar VK / Egypte in miljoenen dollars per maand 1939-1942, circa 40 % is Lend-Lease. Bron: Third lend-lease report to Congress, 1942
28
Marshallplan verdeling
1947
European Recovery Program (ERP) ‘ Marshallplan’(vooral schenkingen)
(Miljoenen dollars)
Verenigd Koninkrijk Frankrijk West-Duitsland Italië Nederland België en Luxemburg Oostenrijk Denemarken Griekenland Noorwegen Zweden Zwitserland Turkije Ierland Portugal IJsland Totaal
3.297 2.296 1.448 1.204 1.128 777 468 385 376 372 347 250 137 133 70 43 12.731
25,9 %
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
29
Titeldia Wales
‘The Blitz’ September 1940 – Mei 1941 Luchtbombardementen, Schade: ca. 40.000 doden 100.000 huizen vernield
Tweede aanvalsgolf: Februari 1944 – Eind maart 1945 V1 en V2 ca. 25.000 doden
Oost-Londen na de eerste bombardementen Foto: Wikimedia Commons / UK National Archives, Identifier 541917
30
‘Vergeltungswaffen’ V1 – vliegende bom, benzinemotor Afgeschoten: 8.000 Doelen: Londen, Antwerpen (na september 1944) Op doel: 2.400 V1 (R) en V2 (L), Nationaal Militair Museum Soest - Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International license.
V2 – ballistische raket (kogelbaan) Afgeschoten: 3.000 Doelen: o.a. Londen, Antwerpen, Maastricht Op doel: 1.500
31
Grote luchtbombardementen 1940-41 Stad London Liverpool/Merseyside Birmingham Glasgow/Clydeside Plymouth Bristol Coventry
Tonnage
Aanvallen
18.291 1.957 1.852 1.329 1.228 919 818
71 8 8 5 8 6 2
+ 9 andere steden Getroffen doelen in W-Londen
www.bombsight.org
32
33
Coventry in de ‘Blitz’ Aanvallen: • 14/15 november 1940 • 8 april 1941 Doelen: o.m. luchtvaartindustrie Aantal doden Vernielde huizen Vernielde fabrieken
1.236 4.330 75 %
Coventry na de aanval van november 1940 Foto: UK Government, Public Domain
Koventrieren – to "Coventrate"
Winston Churchill: Deze nieuwe bombarderingstechniek begon met de blitz op Coventry in de nacht van 14 november [1940]. Londen leek een te groot en vaag doel voor concrete resultaten. [...] De luchtaanval begon vroeg in de ochtend van de 14e november en toen het licht werd, hadden bijna vijfhonderd Duitse vliegtuigen zeshonderd ton explosieven en duizenden brandbommen afgeworpen.
Uit: The Second World War, Londen, 1949, Volume II, ‘Their finest hour’, p. 332
Foto: Wikimedia Commons / Imperial War Museums 45063
35
Coventry, herbouwd in jaren 50 en 60 Foto’s © Google
36
Architect herbouw Coventry: Sir Donald Edward Evelyn Gibson 1908-1991
Plaquette in Coventry
37
The pre-fab solution (‘tinnies’)
Foto’s (c) doctor.boogie Flickr.com
38
Churchill en de Europese Unie
39
1894
Militaire dienst (Cuba, India, Soedan, ZuidAfrika)
1906
Lid van het Lagerhuis
1911
Voorzitter Admiralliteit (‘First Lord of the Admiralty’) Modernisering, ontwikkeling tank
Mei 1940 – juli 1945 Eerste kabinet-Churchill Oktober 1951 – April 1955 Tweede kabinet-Churchill
Winston Churchill 1874-1965 Wikimedia Commons / Library of Congress, Reproduction number LC-USW33-019093-C
40
Politieke uitgangspunten: • Voorrang politieke banden met de VS • Economische samenwerking met VS • Wederopbouw en pacificatie Europa • Sovjet-Unie is de nieuwe vijand
Standbeeld voor Winston Churchill, door Ivor Roberts Jones (1973), op Parliament Square, Londen Wikimedia Commons / Eluveitie
41
19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich
http://churchillarchive.com © Churchill Archives Centre
42
19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich
http://churchillarchive.com © Churchill Archives Centre
43
19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich • Vorming van een Verenigde Staten van Europa. • Beginnen met samengaan Frankrijk en Duitsland. • Engeland wordt vriend en steunpilaar. • Evenveel stem voor kleine als voor grote landen. • Onmiddellijk beginnen. • Gevaren: de atoombom kan in andere handen vallen.
http://churchillarchive.com © Churchill Archives Centre
44
WEU oprichting revisie
1948
Verdrag van Brussel (Frankrijk, Benelux, Verenigd Koninkrijk) • • • • •
Bevordering mensenrechten Beschermen democratie Versterken internationale banden Economisch herstel Internationale vrede
West-Europese Unie (WEU) ARTICLE V If any of the High Contracting Parties should be the object of an armed attack in Europe, the other High Contracting Parties will, in accordance with the provisions of Article 51 of the Charter of the United Nations, afford the Party so attacked all the military and other aid and assistance in their power. 45
NAVO artikel 4
Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
1949
Noord-Atlantisch Verdrag
Artikel 5: Elke lidstaat is verplicht om een aanval op één lidstaat te beschouwen als een aanval op alle lidstaten. Oprichting door België, Canada, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, VK, VS, Denemarken, IJsland, Italië, Noorwegen en Portugal.
Militaire organisatie WEU gaat op in NAVO 46
Lambeth Palace Road / York Road 1950 Foto: Wikimedia Commons / Ben Brooksbank
www.openstreetmap.org
47
De grootste steden ter wereld 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Tokyo. Japan Jakarta. Indonesië Seoul. Zuid-Korea Delhi. India Shanghai. China Manila. Philippijnen Karachi. Pakistan New York. VS Sao Paulo. Brazilië Mexico City. Mexico
37 26 23 22 21 21 21 20 20 19
miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen
25.
Parijs. Frankrijk
11 miljoen
34.
Londen. Verenigd Koninkrijk
9 miljoen 48
vrijdag 16 oktober 2015
Europa in 1945, wederopbouwplannen, vraagstukken
vrijdag 20 november 2015
West-Duitsland en Berlijn
vrijdag 18 december 2015
De Verenigde Staten en het Marshallplan
vrijdag 22 januari 2016
Frankrijk en Engeland
vrijdag 19 februari 2016
Benelux en Scandinavië
vrijdag 18 maart 2016
Midden- en Oost-Europa
vrijdag 15 april 2016
Europese eenwording
vrijdag 20 mei 2016
Rotterdam en de Europese wederopbouw 49
