Via Vinex culturele projectontwikkelaars
De Vrijstaat: een kinderkunstlocatie in de Nieuwe Stad Beleidsplan 2016
Via Vinex Hoge Weide 3 3541 BC Utrecht www.devrijstaat.nl
Inhoudsopgave 0. 1.
Inleiding Missie, visie en doelstelling a. Achtergrond en statutaire doelstelling Via Vinex b. Missie De Vrijstaat c. Visie op cultuureducatie d. Ambitie e. Het Glazen Circus en de Tuin van Heden
p.3 p. 5
2.
Programma a. Seizoensexposities b. Fabuleuze familievoorstellingen c. Kinderkunstcamping d. KunstAcademie De Vrijstaat e. Kinderkabinet f. KLUB19 g. Artist in residence h. Het NUT te gast Positie van De Vrijstaat in Utrecht a. De nieuwe stad, bevolkingsopbouw en culturele voorzieningen b. Samenwerking c. Plaats in de keten Organisatiestructuur a. Medewerkers en bestuur b. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden Ondernemerschap a. Doelgroepen b. Publieksbereik & marketing c. Vrijstaat als locatie d. Vrijstaat in opdracht Financiën
p. 11
3.
4.
5.
6.
Bijlagen:
p. 20
p. 22
p. 24
p. 27
I. Begroting 2016
2
Inleiding Het grote bamboekunstwerk dat we enkele weken geleden met kinderen en bewoners uit de omgeving bouwden ter gelegenheid van ons 5-jarig jubileum steekt nog steeds met vlag en wimpel boven de ons omringende bouwput uit. Samen met de boerderij en de bomen die het erf omzomen vormen wij nog steeds een ijkpunt in het landschap. Maar dat zal niet meer lang duren. De fundamenten van het Leidsche Rijn Centrum en de eerste bouwlaag zijn uit de klei omhoog getrokken en binnen enkele maanden zal het oude erf opgenomen zijn in de nieuwe stad. De Vrijstaat zal dan definitief een onderdeel vormen van het tweede stadshart van Utrecht. En we zien er naar uit! Natuurlijk is het iedere keer weer confronterend als je ziet hoe de graafmachines met hun gretige grijpers in het groen van ons idyllische ommeland zetten. Knijpt je maag samen als de bouwhekken weer een aantal meters terrein hebben gewonnen en je tussen het bouwverkeer door laveert om de voordeur te bereiken. Maar hoe spannend is het om te bedenken dat er over een jaar een winkelcentrum om ons heen is ontstaan met een totaal nieuwe doelgroep en daarmee nieuwe mogelijkheden zich aandienen. De veranderingen voltrekken zich niet alleen buiten de grenzen van De Vrijstaat. We hebben afscheid genomen van Joost de Groot als zakelijk leider. Samen met Daphne de Bruin richtte hij Via Vinex (culturele projectontwikkelaars) op en ontwikkelden zij als kunstboer en kunstboerin De Vrijstaat. Joost besloot de overstap naar een andere sector te wagen en sinds augustus 2015 heeft Lieke Hoitink zijn functie overgenomen. Lieke en Daphne werkten al eerder samen bij theatergezelschap Growing up in Public waar zij ook in de combinatie zakelijk leider en artistiek leider functioneerden. Een brede basis van vertrouwen, ervaring en expertise op zakelijk en coördinerend gebied maakt dat de verandering binnen de directie soepel is verlopen. Het nieuwe team heeft zich volop in de plannen voor de toekomst gestort. Want nieuwe plannen die zijn er! Sinds april 2015 zijn wij hard bezig om vorm te geven aan de nieuwe culturele voorziening die er moet komen in het LRC. Dat doet de Vrijstaat niet alleen, maar samen met Mobile Arts en de Sharing Arts Society. De drie partijen hebben hun plannen gepresenteerd in het college en inmiddels een vervolgopdracht gekregen om deze plannen uit te werken. Onderdeel van deze plannen is om snel met een proefprogrammering te starten in de aanloopperiode naar de realisatie van het Glazen Circus. Deze proefprogrammering zal, als de plannen worden goedgekeurd, beginnen in 2016. In het beleidsplan dat wij hierbij presenteren zal er een apart hoofdstuk worden gewijd aan Het Glazen Circus. Wij zullen het komend jaar gewoon de vaste programma-onderdelen ontwikkelen zoals die staan beschreven in ons beleidsplan 2013-2016, de proefprogrammering zal aanvullend zijn op onze reguliere activiteiten. Een aantal kleine aanpassingen op ons vaste programma zullen in het beleidsplan 2016 worden toegelicht. Zo zullen wij met onze nieuwe partner Podium Hoge Woerd gaan co-produceren bij onze Fabuleuze dierenvoorstelling en zal onze Kinderkunstcamping in een iets andere vorm worden gepresenteerd. Naast artistiek inhoudelijke overwegingen zijn ook de bouwactiviteiten in onze directe omgeving aanleiding om te kijken op welke wijze wij onze locatie in het komende jaar zo goed mogelijk kunnen benutten, zonder dat de bezoekers en deelnemers overlast ondervinden van de bouw rond de boerderij.
3
Ook de Vrijstaat Kunstacademie is weer opgenomen in ons vaste programma. Na een mooi eerste jaar hebben wij zin om door te bouwen aan deze leerwerkplaats voor kunstenaars in de dop. Ook hierover een uitgebreide toelichting in dit beleidsplan. Het wordt een spannend jaar. Wij hopen samen met de partners een grote sprong vooruit te maken en vanuit de Vrijstaat een prachtige nieuwe kunstlocatie te laten groeien. Een plek die het nieuwe centrum cultureel kan voeden en het Berlijnplein verbindt aan De Vrijstaat. En dat er over enkele jaren een nieuwe landmark boven alles uit zal steken; de vier masten van ons Glazen Circus! Daphne de Bruin (artistiek leider) Lieke Hoitink (zakelijk leider)
4
1. Missie, visie en doelstelling
Via Vinex zoekt naar vormen van kunst en cultuur die zich direct verhouden tot de samenleving. Naar kunst die buiten zijn oevers treedt en daarmee onderdeel wordt van het dagelijkse leven. Via Vinex ontwikkelt culturele evenementen waar kunst wordt gemaakt, ervaren en beleefd. Via Vinex smeedt samenwerkingsverbanden met diverse (culturele) organisaties. Om met hen op een creatieve manier samenhang te scheppen in onze omgeving. Om uit te dagen en te reflecteren, om chaos te creëren en orde te scheppen in het leven van de Leidsche Rijnbewoner, de Utrechter of kunstliefhebber. In de projecten van Via Vinex worden de bezoekers uitgedaagd om te participeren en al doende deelgenoot te worden van het programma. Door jezelf als onderdeel te zien van het geheel ontstaat er een grotere betrokkenheid. Deze betrokkenheid is essentieel in het ervaren van kunst. Het scheppen van een omgeving waarin je zelf als co-creator wordt aangesproken, maakt de verbondenheid met de kunstwerken en de kunstenaars vanzelfsprekender. 1.a Achtergrond en statutaire doelstelling Via Vinex is in 2005 gestart als een initiatief van producent Joost de Groot en theatermaker Daphne de Bruin, die sinds de start als artistiek leider het artistiek-inhoudelijke programma vormgeeft. Na een aantal incidentele projecten, o.a. voor YO! Opera en Beyond en Castellum Hoge Woerd werd in april 2008 stichting Via Vinex: culturele projectontwikkelaars opgericht. De projecten van Via Vinex kenmerken zich door een passie voor kunst die op zoek is naar verrassende dwarsverbanden door de samenleving heen. Via Vinex is een flexibele organisatie waar creativiteit, avontuur en ondernemerschap de basis vormen voor projecten waar kunst en maatschappelijke betrokkenheid centraal staan. In de statuten is de volgende doelstelling opgenomen: “De doelstelling van de stichting is: het ontwikkelen, initiëren, produceren en uitvoeren van projecten op het gebied van kunst en cultuur die prikkelen tot deelname door een breed publiek.” De fascinatie voor de nieuwe stad is een belangrijke voedingsbodem voor ons programma. De steeds veranderende fysieke omgeving en de mogelijkheid om daar zelf invloed op te hebben, geven een sterk gevoel van maakbaarheid. Kunst en cultuur zijn wezenlijk in het bouwen aan dit nieuwe stadsdeel, in het zoeken naar wortels, het creëren van een gedeelde identiteit. 1.b Missie De Vrijstaat Met de opening van De Vrijstaat in 2010 kreeg Via Vinex een vaste plek in Leidsche Rijn. De Vrijstaat: een kunstlocatie voor kinderen, waar beeldende kunst-, muziek- en theaterprojecten worden ontwikkeld die zich richten op een jong publiek (6-16 jaar). De Vrijstaat heeft meer en meer zijn stempel gedrukt op het profiel van Via Vinex. Zonder afbreuk te doen aan de missie van Via Vinex is de locatie en de keuze voor de bovengenoemde doelgroep ons belangrijkste kompas voor de komende jaren. Daarom voegen wij de volgende frase aan onze doelstelling toe: “Speerpunt in de projecten van De Vrijstaat is om kinderen en jongeren in de leeftijd van 616 jaar kennis te laten maken met kunst en kunstenaars uit diverse disciplines en deze actief
5
uit te nodigen onderdeel uit te maken van het creatieve proces tussen de kunstenaar, de kunst en de wereld waarin wij leven.” De ligging van onze locatie op het breukvlak van de oude en nieuwe stad, de combinatie van de oude boerderij en het futuristische Gebouw, het erf dat zowel de agrarische geschiedenis als de nieuwbouw van het Leidsche Rijn Centrum herbergt, maakt onze locatie tot een inspiratiebron die een schat aan oude en nieuwe verhalen en thematieken herbergt. 1.c.Visie op cultuureducatie Kunst zoekt naar uitdrukkingen voor de complexiteit van het bestaan. Kunst als handvat om invulling te geven aan een samenleving waar respect, nieuwsgierigheid en inlevingsvermogen de basis vormen. Kunst leert kinderen om buiten gebaande paden te treden en hun referentiekader te vergroten. Door kennis te maken met nieuwe invalshoeken en door het ontwikkelen van hun empathisch vermogen leren zij vorm te geven aan hun wereld en die van anderen. Kunst is belangrijk gereedschap voor onze kinderen nu en in de toekomst. Voor jonge kinderen ligt kunst nog dicht bij hun dagelijkse leven dat vol zit met mysteries. Kunst is voor hen naast een vorm van (zelf)expressie ook nog een vorm van leren, spelen en onderzoeken. Het plezier beleven aan kunst op jonge leeftijd creëert een vanzelfsprekende aandacht voor ’het bijzondere’. Het kan de vaardigheid stimuleren om buiten de lijnen te denken, schoonheid te waarderen en vorm te geven aan je bestaan. De Vrijstaat werkt in haar projecten samen met kunstenaars die werk maken dat qua onderwerp of vorm een directe aansluiting heeft bij de belevingswereld van het kind. De Vrijstaat betrekt de kunstenaar actief bij het ontwikkelen van het educatieve materiaal om zodoende diens werkwijze en fascinatie met het onderwerp zo direct mogelijk over te brengen. Volgens het aloude principe van de meester-gezel-leerling biedt De Vrijstaat op verschillende niveaus en in verschillende vormen een werkplaats waar je direct het ambacht kunt leren van de meester. Door dicht op de huid van de kunstenaar te zitten en direct zelf aan de slag te gaan met de geboden materialen en technieken, biedt De Vrijstaat een praktijkgerichte leeromgeving. Kortom, we willen lijnen creëren van binnen- naar buitenschools, van kennismaken naar talentontwikkeling, van vraag naar aanbod, van toeschouwer naar co-eigenaar. Op De Vrijstaat kunnen kinderen vanaf hun zesde kennismaken met diverse kunstvormen via educatieve trajecten met en voor scholen. Ze kunnen De Vrijstaat individueel bezoeken en deelnemen aan het programma (kinderkunstcamping, exposities, fabuleus theater). En als ze enthousiast zijn kunnen ze zich aan De Vrijstaat verbinden als mede-eigenaar in het Kinderkabinet. Als ze zich verder willen verdiepen in kunstvormen kunnen ze zich inschrijven bij de Kinderkunstacademie. Voor jongeren bieden wij daarnaast diverse culturele activiteiten via het KLUB19 programma.
1.d Ambitie Via Vinex staat als organisatie voor kunstprogramma’s die gestuurd worden vanuit de inhoud. Door ogen en oren open te stellen voor vragen vanuit die samenleving, door concepten te willen ontwikkelen die de kunst toegankelijk maakt voor een jong publiek en door een niet aflatende
6
gretigheid om te scheppen, te creëren, te bouwen aan projecten die verrassende perspectieven bieden op alledaagse grote en kleine onderwerpen. Wij omringen ons met partners, organisaties en kunstenaars die samen met ons hun werk op deze plek willen ontwikkelen en presenteren aan onze doelgroep. Wij streven naar een programma waarin diverse vormen van (professionele)kunst worden ontwikkeld en waarmee we het eigenaarschap bij kinderen willen bevorderen. Zodat zij kunst en cultuur gaan gebruiken in het vormgeven van hun eigen identiteit. Via Vinex werkt de komende jaren vanuit thuisbasis De Vrijstaat. Deze unieke plek tot een bruisende kunstlocatie maken is onze ambitie. Wij zien kansen om onze aanwezigheid op deze plek duurzaam te ontwikkelen. Met de komst van het Leidsche Rijn Centrum is De Vrijstaat de plek van waaruit de culturele identiteit van dit tweede stadshart vorm kan krijgen. Op dit moment zijn wij in opdracht van de Gemeente Utrecht bezig met de uitwerking van een plan om de cultuurtrekker voor het LRC vorm te geven. Deze planontwikkeling loopt gelijk op met de ontwikkeling van ons komende meerjarenplan en zal zeker al zijn stempel gaan drukken op onze invulling van 2016. Naast de reguliere programma’s zoals beschreven in ons beleidsplan, zullen wij waarschijnlijk ook al starten met een proefprogrammering deze nieuwe cultuurplek te ontwikkelen. In het volgende hoofdstuk schetsen wij de contouren van onze plannen zoals verwoordt in het eerste schetsontwerp, dat wij hebben gepresenteerd aan het College en op basis waarvan wij de vervolgopdracht hebben gekregen. Dit om een beeld te schetsen van de dynamische situatie waarin wij ons bevinden en de invloed die dat op ons heeft als organisatie en het nieuwe toekomstperspectief die deze ontwikkelingen ons bieden. Via Vinex is een van de drie partners die samen werken aan dit nieuwe plan dat als werktitel heeft meegekregen: Het Glazen Circus in de Tuin van Heden
1.e Het Glazen Circus en de Tuin van Heden Leidsche Rijn heeft behoefte aan voorzieningen met een landelijke of in elk geval boven regionale uitstraling. Stedelijke voorzieningen die laten zien dat Leidsche Rijn meer is dan een plek om aangenaam te wonen. Die de huidige opgroeiende bewoners weten te binden en mogelijk nieuwe groepen bewoners aanspreken. Het Maximapark met de realisatie van het Castellum Hoge Woerd, Winkelcentrum Vleuterweide met De Cultuurcampus en de ontwikkeling van het Leidsche Rijn Centrum zijn de meest sprekende voorbeelden die die belofte mede kunnen inlossen. Vanaf de start van het denken over het Leidsche Rijn Centrum is een cultuurtrekker van formaat opgenomen in de plannen. En eigenlijk is het nooit stil geweest rondom die plannen. De vastgoed perikelen en financiële crisis, versterkt door veranderend koopgedrag en bezuinigingen op cultuur, hebben het Centrum en de cultuurtrekker voortdurend onder druk gezet. De conclusie was voor zowel het winkelcentrum als de cultuurtrekker gelijk. De plannen waarvoor in 2008 getekend werd, bleken te voortvarend. Een zoektocht naar een alternatief begon. Voor de cultuurtrekker liep die zoektocht van een Schouwburg XL, via een huis voor game-cultuur langs een stadgesprek naar de uitnodiging aan twee partijen om een investeringsvoorstel te ontwikkelen. Die uitnodiging hebben De Vrijstaat, Mobile Arts en de Sharing Arts Society graag aangenomen. Gezamenlijk hebben zij dit voorstel uitgewerkt.
7
De Vrijstaat heeft als tijdelijke, inmiddels wel semi-permanente bespeler van Boerderij Hofstede ter Weide en Het Gebouw de ontwikkelingen voortdurend gevolgd. De startbijeenkomst over de positionering van het Leidsche Rijn Centrum vond plaats op De Vrijstaat, de Vrijstaat nam deel aan vervolggesprekken op initiatief van Bureau Negentien, van A.S.R., van de wijkraad en was aanwezig bij het stadsgesprek op 28 oktober 2014. Dat stadsgesprek is een keerpunt geweest voor het denken over de cultuurtrekker. Een trekker was opeens niet meer een monumentaal gebouw, maar werd een programma met een aantrekkelijke openbare ‘verblijfsruimte’ met meerdere al dan niet tijdelijke paviljoens, flexibel/regelvrij te ‘bespelen’ door verschillende partijen met wisselende evenementen, onderscheidende horeca en levendigheid en toegankelijkheid als trefwoorden. De connectie met Mobile Arts, zoekend naar een landingsplaats voor nieuwe concepten zonder thuishaven en de Sharing Arts Society, voortgekomen uit het community arts programma van de Vrede van Utrecht, was snel gelegd. Deze drie partijen voelen zich bij de genoemde uitgangspunten thuis. De Vrijstaat zorgt voor de lokale worteling, Mobile Arts voor de nationale uitstraling terwijl Sharing Arts Society stedelijke vieringen en parades met een internationaal wetenschappelijk netwerk verbindt. Bij het vormgeven van het voorliggende plan hebben wij ons mede laten inspireren door het in ere herstellen van de gedachte van een cultuuras als verbindend element in het Leidsche Rijn Centrum. Het Glazen Circus is een culturele landingsplaats en uitvalsbasis in Leidsche Rijn Centrum die wordt gevormd door twee bestaande en een nieuwe cultuurvoorziening. Het nieuw te bouwen Glazen Circus wordt een tot de verbeelding sprekende cultuurvoorziening met buitenterrein die: klimaatneutraal is het middelpunt vormt van de ‘cultuur-as’ een echte eye-catcher is: een landmark voor LR zichtbaar vanuit de wijk, de stad en het ommeland organisch verbonden is met de bestaande voorzieningen multifunctioneel en flexibel is geschikt is voor kleine en grote manifestaties, evenementen, festivals, exposities, optredens plaatst biedt aan horeca & urban farming met een flexibele capaciteit van 50 -1000 bezoekers indoor tot 3000 bezoekers outdoor De reeds bestaande voorzieningen, de monumentale boerderij Hofstede Ter Weide (met erf en opstallen) en de expositieruimte Het Gebouw, worden gerenoveerd en aangepast en landschappelijk met het Circuspaviljoen, het Berlijnplein, de bioscoop en de boerderij aan de andere kant van tunnel verbonden. Delen is de missie Delen is de toekomst voor zowel de kunsten als voor de samenleving. De essentie van individuen en samenlevingen bestaat uit shared history, shared economy, shared planet & shared culture. Dat is wat het programma van Tuin van Heden wil uitdragen en in de praktijk wil brengen. Een toekomstgerichte kunstproductie staat midden in de samenleving, is van de samenleving, ontwikkelt (mede) de samenleving. In Hof van Heden worden vanuit grote, maatschappelijk relevante thema’s kwalitatief hoogwaardige, vernieuwende, verbindende kunstprojecten voor een groot en breed publiek mogelijk gemaakt. Kunstenaars en niet-kunstenaars werken daarbij samen op voet van gelijkheid.
8
Uitgangspunten * Organische groei & flexibele ontwikkeling Hof van Heden start vanuit wat er is (gebouwen, programma, partners). Zowel het Circuspaviljoen als het programma als het aantal partners en gebruikers kunnen stapsgewijs groeien. De uitstraling is open, toegankelijk, bewegelijk als de seizoenen en als op een circusterrein. * Duurzaam & toekomstgericht De gebouwen worden zo duurzaam mogelijk gebouwd en geëxploiteerd en voorzien van installaties voor hergebruik van water, slimme afvalverwerking en energievoorziening. De organisatie is zo opgezet dat snel kan ingespeeld op nieuwe ontwikkelingen. * Aanvullend, breed aanbod Het programma dat wordt ontwikkeld en gefaciliteerd is aanvullend op het bestaande in de wijk en de stad. Hof van Heden is een culturele vrijplaats waar projecten worden gerealiseerd die in reguliere podia en zalen niet tot hun recht komen. Het begrip cultuur wordt hierbij ruim gehanteerd: beeldende kunst, circus, theater, muziek, mode, eten, optochten. * Transparant Het ontwikkelproces, de ontstaansgeschiedenis en de achterkant van de creatie zijn onlosmakelijk verbonden met het programma. Het productieproces is transparant en toegankelijk. Zoals in een circus of op een boerderij wordt leven, maken en presenteren gecombineerd. * Laagdrempelig, bovenregionale uitstraling Het programma is gevarieerd, toegankelijk en daarmee geschikt voor een breed publiek. Speciale aandacht is er voor de doelgroep 6 – 16, gezinnen en ouderen. Participatie is een kernwaarde, bezoekers zijn dus ook vaak deelnemers . Naast wijk- en stadsgericht programma zal een deel van het programma, met name de grotere evenementen, een bovenregionale aantrekkingskracht hebben. * Kwaliteit en innovatie Tuin van Heden is een plek waar nieuwe programmaconcepten, presentatievormen, samenwerkingsrelaties worden ontwikkeld voor met en door een breed publiek waarbij de artistieke kwaliteit gewaarborgd wordt. Oud en nieuw organisch verbonden In het ontwerp zijn oud en nieuw organisch met elkaar verbonden. Dat uit zich in het landschapsontwerp, maar ook in de functies van de gebouwen en terreinen. Het circuspaviljoen en de buitenruimte zijn ‘de etalage en de winkel’, de bestaande gebouwen ‘de werkplaats en het magazijn’. Het Circuspaviljoen heeft als belangrijkste functie presenteren & ontvangen. Hier en op het buitenterrein, in de open lucht en in tenten, vinden de publieksactiviteiten plaats. Er is horeca & urban farming. Er zijn voldoende publieksvoorzieningen om ook de activiteiten op het buitenterrein te faciliteren. De verschillende ruimtes kunnen ook door derden gehuurd worden. De boerderij, het erf en Het Gebouw hebben als voornaamste functie productie & ontwikkeling . Hier wordt het programma gemaakt, hier zijn kantoren, ateliers, repetitieruimte. Hier vinden artists in residence woon- en werkplek. Op het erf komen voorzieningen voor duurzame energie, afvalverwerking en watergebruik.
9
De initiatiefnemers Drie partijen nemen de eerste jaren het voortouw; zij sturen de invulling van de ver/nieuwbouw op Hof Ter Weide en ontwikkelen en presenteren een meerjarig cultuurprogramma in en rond het Circuspaviljoen. Via Vinex/De Vrijstaat (VVdV) is als sinds 2008 aan het werk in Leidsche Rijn en heeft een groot lokaal netwerk opgebouwd. In 2010 is VVdV neergestreken op de boerderij Hofstede ter Weide en organiseert daar onder de naam De Vrijstaat (beeldende) kunst- en cultuureducatieprojecten voor kinderen. (artistiek leider: Daphne de Bruin) Mobile Arts (MA) is gespecialiseerd in (mobiele)publieksevenementen en conceptontwikkeling. Bij het grote publiek is de organisatie bekend als initiator van De Parade. MA zal vanuit de hoofdvestiging in Amersfoort een dependance oprichten in Tuin van Heden, en daar beproefde en nieuwe programmaconcepten presenteren in en om het Circuspaviljoen. (artistiek leider: Terts Brinkhoff) Sharing Arts Society (SAS) heeft als doel het ontwikkelen van community arts via concrete participatieve kunstprojecten (bijvoorbeeld vieringen en parades) en internationale contacten. SAS is sinds 2014 gevestigd op de boerderij Hofstede ter Weide en werkt nauw samen met het departement Media en Cultuurwetenschap van de Universiteit Utrecht. (artistiek leider: Paul Feld) De drie partijen zullen voor de programmaontwikkeling intensieve samenwerkingsrelaties aangaan met andere partijen uit allerlei sectoren: cultuur, onderwijs, bedrijfsleven, zorg & welzijn. Het lokale netwerk van Via Vinex/De Vrijstaat, het lokale en (inter)nationale netwerk van SAS en het (inter)nationale netwerk van Mobile Arts bieden daarvoor een rijke voedingsbodem. Daarnaast is een belangrijk taak weggelegd voor een vierde partij die food & farming voor zijn rekening gaat nemen.
10
2. Programma 2016 Via Vinex had een bruikleenovereenkomst voor onze locatie met Bureau 19, met als einddatum december 2016. Wij hebben inmiddels te horen gekregen dat deze periode verlengd wordt tot 2021, mits de Gemeente ons programma blijft subsidiëren. Deze overeenkomst betreft de boerderij Hofstede ter Weide en Het Gebouw. Het zomerhuis, de hooischuur, de wagenschuur en het erf behoren ook tot dit perceel. Het door ons vrij te bespelen terrein is de laatste jaren aanzienlijk verkleind door de voorbereidingen voor en de start van de bouw van het Leidsche Rijn Centrum. Het ontbreken van een grote binnenruimte en het teruglopen van de vrije buitenruimte beperkt de mogelijkheden van het programma. Met de nieuwe plannen die wij ontwikkelen voor de cultuurtrekker in het Leidsche Rijn Centrum hopen wij de benodigde uitbreiding te realiseren die nodig is om ons programma op onze locatie te optimaliseren. In 2016 zullen wij echter nog met de bouwput om ons heen moeten leven. De zichtbaarheid en de bereikbaarheid van De Vrijstaat zal komend jaar aan verandering onderhevig zijn. Wij zullen hier alert op zijn en doen er alles aan onze potentiële bezoekers hierover goed te informeren. In 2016 organiseren wij vijf kunstprogramma’s en hebben daarnaast een lijn die we eigenaarschap noemen. De kunstprogramma’s zijn twee exposities met bijbehorende educatieve trajecten waarbij Het Gebouw een centrale plek inneemt, de Kinderkunstcamping, de Vrijstaat KunstAcademie en Fabuleuze Familievoorstellingen. In het Kinderkabinet komt het eigenaarschap terug. 2.a Seizoensexposities In onze seizoensexposities produceren en presenteren wij kunst voor een publiek vanaf 6 jaar. De combinatie van bijzondere kunstenaars, interactieve workshops en educatieve trajecten vormen het kernprogramma van De Vrijstaat. In 2016 zullen wij weer twee tentoonstellingen realiseren. Binnen elke expositie zal een andere beeldende kunstdiscipline centraal staan, waar wij het grove onderscheid maken tussen (analoge) beeldende kunst en digitale media. Binnen deze brede disciplines worden kunstenaars gezocht die een tentoonstelling vormgeven waarin hun kunst(werken) het beste bekeken of beleefd kunnen worden door onze doelgroep. Zonder daarbij concessies te doen aan de autonomie van hun werk. Belangrijke voorwaarde is dat de kunstenaar samen met ons een interactieve expositie ontwikkeld die ruimte biedt aan jonge bezoekers om zelf aan de slag te gaan. De kunstenaar mag tijdens de tentoonstellingsperiode Het Gebouw ‘in bezit nemen’. De totale binnenruimte kan worden benut om de ideale omgeving te creëren voor de installatie/expositie. Een bezoek aan de expositie wordt daarmee een totaalervaring. Zodoende is Het Gebouw in het verleden getransformeerd tot dierentuin, spookhuis, hotel, kunstkas en onbekende planeet. Komend jaar wordt het een modeatelier en een Food Lab. Voorjaar 2016 In de periode mei-juni wordt een expositie ingericht rond het thema Identiteit & Gender, die inzoomt op de vragen: Wat is een jongen en wat is een meisje? Wat maakt dat ik tot het ene of tot het andere geslacht behoor? En is die scheiding wel zo strikt als hij lijkt te zijn?
11
Basis voor deze tentoonstelling is het werk van fotograaf Hans Eijkelboom. Hij is vooral bekend van zijn werk ‘People of the twenty-first century’, waarin hij portrettenreeksen maakte van mensen die hij op straat tegenkwam. Hij sorteerde deze portretten op kleding en dat resulteerde in een prachtige serie over hoe kleding de identiteit bepaalt in onze huidige westerse samenleving. Een selectie uit deze serie zal in het Gebouw te zien zijn. Op de eerste verdieping worden twee kledingateliers ingericht van waaruit diverse workshops en educatieve trajecten worden ontwikkeld. Een atelier met jongenskleding en de andere met meisjeskleding. We vragen de bezoekers te spelen met hun identiteit. Kleed jezelf eens aan alsof je van het andere geslacht zou zijn. Hoe zou jij zijn als jongen? Hoe wil jij eruit zien als meisje? Tussen de twee ateliers loopt een catwalk waarop jij je mag presenteren. En uiteraard leggen we deze resultaten vast op een foto. Een stagiaire van de HKA/docent beeldend zal een aanvullend workshopprogramma ontwikkelen rond ´gender en identiteit´. Dit programma zal ook geschikt zijn om naast het p.o. aan te bieden aan de onderbouw van het v.o. Wij hopen hiermee ook onze contacten met een aantal scholen in het voortgezet onderwijs te kunnen uitbreiden. Najaar 2016 De najaarsexpo staat in het teken van voedsel. Het Gebouw wordt ingericht als een Food Lab waar we diverse kunstenaars vragen om hun visie te geven op het voedsel van de toekomst. Als we naar het voedsel kijken, kijken we naar het wezen van de mens. Als levend en etend wezen maken wij onderdeel uit van een voedsel kringloop. Wie wij eten en wat wij eten zegt iets over wie wij zijn, ons voedsel vertelt ons alles over de samenleving waarin wij leven. Een viertal jonge kunstenaars wordt uitgenodigd om met dit gegeven aan de slag te gaan en een kamer in het Food Lab vorm te geven. Van popupwinkel tot slachthuis, van kunstkas tot museumrestaurant; het Food Lab brengt je in een wereld waarin eten en kunst naadloos in elkaar overlopen. In het educatieve traject werken we met een Kunstkok in Residence, gebruiken we voedsel als materiaal voor kunstwerken en ontwikkelen wij een experimenteel Kookprogramma voor Kinderen. Beide exposities staan gedurende 10 weken in Het Gebouw met een aansluitend workshopprogramma. Ieder van de exposities heeft een schoolvakantie binnen zijn periode. Schoolvakanties blijken voor BSO-groepen en losse bezoekers belangrijke tijdstippen om De Vrijstaat te bezoeken. Bij iedere expositie wordt ook een Kunstkinderfeestje ontwikkeld zodat je je verjaardag op een bijzondere manier kunt vieren op De Vrijstraat. De kunstenaar is vanaf het begin betrokken bij het ontwikkelen van het educatieve traject bij de expositie. In eerste instantie zal dit traject worden ontwikkeld voor onze twee creatieve partnerscholen: De Klimroos en De Achtbaan. De kunstenaar zal workshops en lessen geven aan de scholen die in het traject meedoen. Samen met de kinderen maakt hij kunstwerken die onderdeel kunnen uitmaken van de expositie op De Vrijstaat of deel kunnen worden van een eigen expositie op school. De kinderen maken op deze manier onderdeel uit van de totstandkoming van de expo en we creëren een vorm van mede-eigenaarschap en grotere betrokkenheid van de school. Deze trajecten, of onderdelen daarvan, zijn op aanvraag ook door andere basisscholen te bezoeken.
12
2.b Fabuleuze familievoorstellingen Afgelopen voorjaar werd de zesde fabuleuze theatervoorstelling op de Vrijstaat gemaakt. Deze editie kreeg als titel Fokken! en beleefde een succesvolle serie in de deel van de boerderij die was omgebouwd tot een kippenfokkerij en werd na de zomer in reprise genomen voor een reeks in Theater Vleuterweide. Twee professionele actrices, in de hoofdrol een jonge actrice van het Amadeus Lyceum, een rockband Haantjes de Voorste samengesteld uit leerlingen van het Amadeuslyceum en hennetjes van De Klimroos, vormden de cast van deze swingende kippenvoorstelling over een doorgedraaide legbatterij die de druk van de voedselindustrie niet langer aan kan. Een HKU student zorgde voor de techniek en de vormgeving. Daarmee werd Fokken! een geslaagde mix van professionals, kinderen en jongeren, die samen aan een hoogwaardig kwaliteitsproduct werkten in een leerling-meester setting. Deze familievoorstellingen met dieren in de hoofdrol van theatermakers Paul Feld en Daphne de Bruin richten zich op een publiek van 8 tot 80 en laten zich inspireren door nieuwbouwstad Leidsche Rijn en de locatie van de monumentale boerderij Hofstede ter Weide. Actuele thematiek gekoppeld aan een bijzondere locatie levert ieder jaar weer een bijzondere theaterervaring op. Koeien, konijnen, zwijnen, zwanen en ratten en kippen passeerden reeds de revue. In 2016 kiezen we het verhaal van de Ark van Noach als blauwdruk voor de voorstelling Over Vloed. Over Vloed De fabels van de Vrijstaat laten zich altijd inspireren door de actualiteit. In Over Vloed is dat de voortdurende beweging van mens en dier in de wereld van vandaag. Ook in en rond de Vrijstaat is de wereld in een enorme transitie. De insteek voor Over Vloed is het thema water. Hoofdpersonages in Over Vloed zijn Kraai en Duif, die een opvangtehuis leiden voor dakloze vogels. Steeds meer vogels zijn aangewezen op de stad als nieuwe habitat. Bedelend en rovend scharrelen zij hun kostje bijeen op de markten en rond winkelcentra waar de mens zijn etensresten achterlaat. Mus is wees en groeit op onder de vleugels van de zorgzame Duif. Als zij op een dag de gekleurde Dijs op straat ontmoet verandert haar leven. Dijs is een paradijsvogel uit een ver land en hierheen is gevlucht. Maar Dijs heeft angstvisioenen van een enorme vloedgolf die de wereld zal overspoelen. Mus en Dijs proberen de zwartgallige Kraai en de vredelievende Duif te overtuigen van de ramp die op komst is. Samen met alle zwerfvogels wordt er gebouwd aan een schip om de kunnen ontkomen aan het alles verslindende water. De wolken breken en het water stort neer. Op het schip ontstaat echter niet de saamhorigheid tussen de vluchtelingen. De ruimte is beperkt, de hulpgoederen raken uitgeput en Kraai ontpopt zich tot een kapitein die zo zijn eigen opvattingen heeft over hoe deze bonte verzameling van vreemde vogels het beste kan overleven en besluit tot harde maatregelen. Over Vloed wordt een beeldende voorstelling over op drift geraakte vreemde vogels in een onthechte maatschappij. Wie durft het uiteindelijk voor hen op te nemen? Thematiek De vluchtelingendrama’s op de Middellandse Zee bereiken ons elke dag via de media. Het onvoorspelbare water is voor de vluchtelingen zowel een brug als een barrière, zowel een bron van hoop als een bron van de diepste wanhoop. In Over Vloed willen we via een dierenverhaal voelbaar maken hoe broos onze eigen welvaart is. Het gegeven van de Grote Trek/Mensen die migreren is een grote inspiratiebron. Overal op de wereld zijn mensen op de vlucht, voor geweld, voor armoede, voor droogte, voor watervloed, voor natuuruitbarstingen. Vlak over het Amsterdam Rijnkanaal in de wijk Oog in Al ligt een Utrechts 13
asielzoekerscentrum. De wet van de gastvrijheid bestaat nog steeds maar staat dagelijks meer en meer ter discussie. Het verhaal van de Ark van Noach is bij de vertelling onze leidraad. De thema’s van dit verhaal (de goddelijke vloek, de vloed, de vlucht, de uitgezonden vogels, de duif) zijn ook in tal van niet-christelijke culturen terug te vinden – het zijn blijkbaar krachtige archetypes. Ook de actualiteit in en rond de boerderij is een inspiratie: door de bouwwerkzaamheden rond het Leidsche Rijn Centrum stijgt het waterpeil rond de boerderij (waardoor deze drijft). Het steeds kleiner wordende leefgebied maakt de resterende dieren onvoorspelbaar in hun gedrag. Om het minst kunnen er hevige twisten uitbreken, bijvoorbeeld tussen rivaliserende kauwen en kraaien. De actualiteit in Nederland is ook relevant voor Over Vloed: het weer verandert, de regens worden feller, de stormen heviger. De waterhoeveelheid kan in korte tijd enorm toenemen en stroomt dan naar de laagste punten. De boerderij van de Vrijstaat is zo’n laag punt. Nederland kan in de toekomst zowel van binnenuit (regen) als van buitenaf (zeespiegel niveau) onderlopen. Leidsche Rijn is gebouwd op historische grond. De Romeinen zijn gekomen over het water van de Rijn. De expansiedrift had behalve met macht ook te maken met economische behoefte aan kolonies. Europa is ontstaan door deze kolossale ontdekkingstocht in de antieke tijd. Castellum Hoge Woerd was een legerhavenplaats in het stroomgebied van de Rijn, die de grens van het Romeinse Rijk markeerde. Partner In Podium Hoge Woerd hebben wij een lokale partner gevonden om mee te co-produceren in deze fabuleuze voorstelling. Via Vinex heeft in de afgelopen jaren de proefprogrammering rond Castellum Hoge Woerd vormgegeven en voelt zich nog steeds verbonden met deze plek. Als theatermaker heeft artistiek leider Daphne de Bruin ook een jarenlange historie met theater Kikker. Nu het nieuwe Castellum Hoge Woerd geopend is hebben wij ook een nieuwe culturele partner in Leidsche Rijn met wie wij graag een relatie aan gaan. De financiële bijdrage van Podium Hoge Woerd biedt ons ruimte om de voorstelling uit te brengen binnen ons budget.
De voorstelling Over Vloed zal uitkomen in Podium Hoge Woerd in de paasweek van 2016. Er zullen een vijftal openbare voorstellingen worden geprogrammeerd en een vijftal schoolvoorstellingen. Met de theaterzaal (250 stoelen) kunnen wij onze publieksaantallen vergroten. Daarnaast biedt het thema ruimte voor de andere Castellum Partners om thematisch aan te haken bij dit zowel historische als actuele thema. Participatie In het participerende educatieve traject worden leerlingen van twee scholen in staat gesteld om na auditie deel te nemen aan een talentontwikkelingsprogramma. Hierin krijgen zij spellessen en repeteren aan een aantal scènes die onderdeel zijn van de voorstelling. De voorstellingen zijn ingebed in de directe omgeving van de jongeren en gaan over een voor hen herkenbare problematiek. De leerlingen ervaren hoe het is om onderdeel te zijn van een professionele theaterproductie en krijgen de mogelijkheid om hun talenten te ontwikkelen onder leiding van ervaren theatermakers. De voorstellingenreeks wordt met een dubbele cast gespeeld zodat de leerlingen binnen de toegestane hoeveelheid voorstellingen blijven, maar toch de ervaring op kunnen doen van het spelen van een reeks.
14
Bij Over Vloed wordt er samengewerkt met het Amadeuslyceum en De Achtbaan. Bij de Achtbaan maakt het traject onderdeel uit van het Creatieve Partnerschap. De meespelende kinderen zullen de rol van dieren op de ark gaan spelen. Zij krijgen daarvoor workshops in maskerspelen en schimmenspel. Twee grote rollen (Mus en Dijs) zullen worden gespeeld door getalenteerde leerlingen van het Amadeuslyceum. Overige Amadeusleerlingen zullen workshops krijgen in vormgeving en muziek. Het artistieke team dat de voorstelling zal maken en het participatietraject zal begeleiden bestaat uit Paul Feld (tekst, regie, maskertraining), Daphne de Bruin (spel en masker- en schimmenspel), Gabby Bakker(spel en zangcoaching) en Eline Janssens (vormgeving en maskers maken). Aan het traject kunnen 12 kinderen van de Achtbaan deelnemen en 8 leerlingen van het Amadeuslyceum. De voorstelling wordt gemaakt in de periode februari - april 2013. In deze periode zal Eline Janssens als artist in residence haar intrek nemen in het Gebouw. De workshops maskers maken zullen hier worden gegeven. De repetities en workshops zullen op De Vrijstaat plaatsvinden.
2.c Kinderkunstcamping In navolging van Beyond, die in de zomer van 2009 de eerste editie lanceerde onder de titel Camping Beyond, organiseren wij jaarlijks een Kinderkunstcamping waar kinderen zich een week lang kunnen onderdompelen in een overvloed aan kunst. De camping is voor kinderen in de leeftijd van 8 tot 16 waarbij we tot nu toe altijd een scheiding hebben gemaakt tussen deelnemers uit het p.o. en deelnemers uit het v.o. Per week worden diverse kunstenaars uitgenodigd die elk gedurende de week met een groep kinderen werken aan een kunstproject en dat op vrijdag presenteren. Kunst is voor veel kinderen niet vanzelfsprekend. In veel gezinnen wordt kunst nog steeds gezien als elitair en moeilijk. Door kunst te koppelen aan een zomerkamp verlagen wij de drempel en interesseren we meer kinderen voor kunst en kunstenaars. Door zelf intensief aan de slag te gaan met een kunstenaar en samen een kunstwerk te verzinnen en te bouwen ervaart het kind het ontstaansproces van een kunstwerk. Het maakt kennis met verschillende werkwijzen en disciplines en leert de wereld vanuit een ander perspectief te zien. De campingweken blijven een inspiratie, ook voor ons. De combinatie toegankelijkheid en inhoud werkt hier op zijn best. Het is voor De Vrijstaat sterk beeldbepalend en geeft alle deelnemers een intensieve kunstervaring die ze niet zullen vergeten. In 2016 zullen we een aanpassing hebben in de vorm van de Kinderkunstcamping. Van de tien dagen die we tot nu toe steeds hebben aangeboden gaan we terug naar een achtdaags programma waarin we de indeling iets anders zullen aanpakken. Theater Dit jaar kiezen we voor de discipline theater. De camping wordt een theaterwerkplaats waar de kinderen samen met een team van theatermakers en vormgevers gedurende een week aan de slag zullen gaan om een voorstelling te repeteren, vorm te geven en te presenteren op De Vrijstaat. Dit jaar zullen we de voorstelling niet alleen spelen voor de ouders en familieleden van de deelnemers, maar zal deze gedurende een aantal dagen geprogrammeerd worden voor een breed publiek. Gedurende de hele periode vormen we gezamenlijk een artiestenfamilie die zijn tentenkamp op De Vrijstaat heeft opgeslagen.
15
Kinderen tussen de 8 en 16 jaar zullen gezamenlijk aan de voorstelling werken. Ze vormen samen de cast met de professionele spelers. Er wordt gewerkt aan een remake van Over Vloed, de fabuleuze voorstelling die wij komend jaar op het programma hebben staan. (zie Fabuleuze voorstellingen) Deze wordt zodanig gemaakt dat er kinderen uit twee leeftijdsgroepen in kunnen participeren. De jongste groep richt zich op masker- en schimmenspel, de oudere groep op zang en muziek. In het ochtend programma zullen de groepen workshops volgen uit de bijbehorende disciplines, in de middag wordt er gezamenlijk gerepeteerd aan de voorstelling. Beide leeftijdsgroepen krijgen een eigen tentenkamp; de jongste slapen in een slaapzaal op de deel van de boerderij, de oudere kinderen kamperen op het beschutte veld achter de Vrijstaat. Zo zal in het avondprogramma een differentiatie gemaakt kunnen worden en kunnen de jongste kinderen eerder naar bed. Er zijn een aantal redenen die hebben geleid tot deze nieuwe aanpak. We merken dat er minder animo is voor de kunstcamping in de oudste leeftijdscategorie. Een aparte week helemaal op hen inrichten is financieel niet meer goed te verantwoorden. Tegelijkertijd denken wij dat er wel degelijk een potentiële groep jongeren is voor wie de kunstcamping een omgeving kan bieden om je talenten te ontwikkelen. Met podiumkunsten denken wij deze groep beter te kunnen bereiken. Daarnaast geloven wij dat wij meer rendement kunnen halen uit reeds ontwikkelde programma’s. De fabuleuze voorstelling is daar een goed voorbeeld van. Wij ontwikkelen een uitgebreid educatief en participerend project rond een voorstelling, waar we een relatief kleine groep kinderen aan kunnen deel laten nemen omdat deze valt onder de regeling van het Creatieve Partnerschap. Als wij ditzelfde programma nog een keer kunnen inzetten met een hele grote groep nieuwe kinderen tijdens de camping, besparen wij op de ontwikkelkosten en maken wij beter gebruik van de ervaring die wij hebben opgedaan in het eerste traject. Bij Fokken! zagen wij dat het samenwerken met ‘meerdere generaties’ kinderen ook een andere dynamiek binnen het ensemble teweeg bracht. De oudere kinderen nemen automatisch een andere rol op zich ten opzichte van de jongere deelnemers. Zij voelden zich meer verantwoordelijk en fungeerden daarin als rolmodel voor de jongere kinderen. Dat had een positieve uitwerking op de beide groepen. Ook voor de professionele acteurs leverde de samenwerking met de verschillende leeftijden iets nieuws op. Door de grotere rol die de jongeren in de voorstelling gingen spelen (de hoofdrol werd gespeeld door een leerling en de band bestond uit leerlingen) was er veel meer sprake van gerichte kennisoverdracht. Het werken aan de voorstelling werd daarmee meer een ‘leerwerkplaats’ dan een meespeelproject. Deze vorm van kennisoverdracht en het delen van expertise is iets waar wij ons de komende jaren meer in willen specialiseren. Het doorbreken van de strikte scheidingen die in onze samenleving zijn ontstaan tussen de diverse leeftijdsgroepen en generaties kunnen meer en meer doorbroken worden. Hoe we van deze horizontale indeling naar een verticaal aanbod kunnen komen zullen we uitwerken in ons beleidsplan 2017-2021. Komend jaar wordt de voorstelling voor het eerst ook buiten de deur van De Vrijstaat gemaakt op Podium Hoge Woerd. Met de remake tijdens de Kinderkunstcamping zien wij de mogelijkheid om de voorstelling ook op onze locatie te spelen. Deze locatievoorstelling met een nieuwe cast zal weer een andere publieksgroep aanspreken en kan op deze manier onderdeel gaan uitmaken van de proefprogrammering voor het Glazen Circus.
16
2.d De Vrijstaat KunstAcademie In het voorjaar van 2014 werd een pilotversie gelanceerd van de Vrijstaat KunstAcademie. In nauwe samenwerking met twee masterstudenten kunsteducatie ontwikkelden wij een driejarige leerwerkplaats voor kunstenaars in de dop tussen de 9 en 15 jaar. Doel van dit traject is om kinderen met interesse en talent voor beeldende kunst de mogelijkheid te bieden met diverse kunstenaars en kunstvormen te werken. Van oriënteren naar verdiepen en vervolgens naar het ontwikkelen van een eigen signatuur. De Academie biedt een drietrapsraket die anders is dan de kortlopende cursussen of creatieve workshops. De Vrijstaat Academie biedt kinderen de mogelijkheid om ’op kunst’ te gaan en hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Binnen de Vrijstaat Academie wordt gewerkt volgens het meester-leerling principe. De kinderen gaan in de leer bij een meester-kunstenaar en werken gedurende een blok van 10 weken met de werkwijze, de materialen en technieken van de meester. Naast de meester is er een kunstvakdocent die het werk van de kunstenaar binnen een (historisch) perspectief plaats en de ontwikkeling van de leerlingen monitort. De Vrijstaat Academie probeert een aanbod te creëren waarin de kinderen steeds meer hun eigen route gaan bepalen. Ieder jaar beslaat drie blokken waar achtereenvolgens beeldende kunst, digitale media en kunst in de buitenruimte de thema’s zijn. De lessen worden op zaterdagochtend en zaterdagmiddag gegeven op De Vrijstaat en ieder blok wordt afgerond met een expositie/presentatie van het werk van de leerlingen. In september 2014 zijn we met twee eerstejaarsgroepen begonnen die werden in gedeeld naar leeftijd. (9-12 jaar en 12-15 jaar). De leerlingen hebben drie blokken doorlopen die ieder jaar terug keren. Beeldende kunst, Digitale Media, Kunst in de openbare ruimte. Inmiddels is het tweede leerjaar aangebroken en is er een kersverse groep kunstenaars in de dop begonnen. Leermeesters Voor dit jaar hebben wij weer drie inspirerende meester- kunstenaars gevonden die ieder een blok van 10 lessen voor hun rekening zullen nemen. Alhoewel het eerste blok nog binnen 2015 valt geven wij hier toch een korte inhoudelijke beschrijving. De meester van het eerste blok (sep-nov. 2015) is Barbara Polderman. Zij heeft was in 2011 een van de kunstenaars die werk exposeerde in onze tentoonstelling ZOO. Zij maakt beelden en sculpturen van textiel waarin zij gemengde technieken zal gebruiken. De lessenserie begint met collageachtige technieken waarbij vlakverdeling en ordening centraal staan. Bij het maken van de sculpturen leren de leerlingen voor het eerst met diverse soorten textiel te werken en experimenteren met ruimtelijke objecten. In januari start het tweede blok waarin Jan Willem Campmans de leerlingen zal inwijden in de basisprincipes van het tekenen. Jan Willem is een van de oprichters van het kunstenaarscollectief Light Up, dat zich heeft gespecialiseerd in het tekenen met licht. Met deze digitale techniek kunnen zij live VJ-en en videomappen. Vanuit het maken van pentekeningen gaan de leerlingen in dit blok toewerken naar het live tekenen met licht op muziek. In een pilot-les zal Jan Willem Campmans samen met de jazzformatie de Ploctones en kinderen van de Vrijstaat in Tivoli-Vredenburg een live performance verzorgen.
17
Voor het derde blok hebben wij Philipp Jordan gevraagd om invulling te geven aan de lessenserie Kunst in de Openbare Ruimte. Philipp is een graffiti artiest die eerder op de Vrijstaat de tentoonstelling 1000 Teddies inrichtte. Met zijn fantasierijke monsters en figuren maakt hij kleurrijk werk dat kinderen enorm aanspreekt. Met het werken op groot formaat in de openbare ruimte is hij een perfecte meester voor het derde blok. Wij hebben dit jaar drie meester- kunstenaars die allen al eerder een expositie op de Vrijstaat hebben gemaakt. Wij weten dat deze kunstenaar een grote affiniteit hebben met de doelgroep en goed hun expertise en vaardigheden kunnen overdragen in een lessenserie. Wij vinden het belangrijk dat wij gedreven leermeesters kunnen bieden die het belangrijke en leuk vinden om hun kennis en passie over te brengen op kinderen. Deze drie kunstenaars vormen een divers team dat garant staat voor een gevarieerd aanbod. Aan ieder blok van de kunstacademie trachten wij een concrete opdrachtgever verbinden die het te maken kunstwerk(en) aankoopt of financieel ondersteunt. In de pilot was Projectbureau Leidsche Rijn opdrachtgever en is het kunstwerk dat door één van de jonge deelnemers werd ontworpen inmiddels in het Willem Alexanderpark te bezichtigen. In 2015 werkten de leerlingen mee aan de presentatie VJ op het Stadskantoor van hun docent Martin Boverhof (Born Digital). Samen met De Spullenmannen maakten zij in het derde cursusblok een bijdrage aan Caravane d’Utrecht in het kader van het cultureel programma van de Grand Depart.
Nieuwe wegen Met deVrijstaat KunstAcademie presenteren we een educatietraject dat er nog niet is, waarvan we vinden dat het er wel zou moeten zijn en waar, zo blijkt, behoefte aan is. In september vorig jaar hebben het Fonds voor Cultuurparticipatie benaderd met de vraag of zij de Academie willen ondersteunen als ‘voorbeeldproject’ in het kader van de deelregeling Versterking Actieve Cultuurparticipatie. Het FCP heeft daar positief op gereageerd en ons bevestigd in het gevoel dat we iets waardevols aan het ontwikkelen zijn. “De commissie vind het project relevant, omdat uit het plan blijkt dat de aanvrager nieuwe wegen wil verkennen en de kunsteducatie op een nieuwe, eigentijdse manier wil opzetten” aldus de beoordeling van de adviescommissie. Daarnaast hebben wij het FCP voorgesteld een monitoringstraject te starten om onze ervaringen vast te leggen en tussentijds te evalueren en het traject zo nodig bij te sturen. Het Fonds heeft ons daartoe vervolgens een opdracht verstrekt. In het komende cursusjaar willen we het curriculum van de cursus gaan vastleggen, zodat een en ander makkelijker herhaalbaar wordt, ook met een andere vakdocent. We zoeken daarvoor twee studenten kunsteducatie die met deze opdracht willen afstuderen.
2.e Kinderkabinet, 9-12 jaar Het Kinderkabinet past bij de gedachte van co-eigenaarschap, dat De Vrijstaat niet alleen een plek met een programma voor kinderen is, maar daadwerkelijk een plek van kinderen. Een groep kinderen tussen de 9 en 12 jaar komt maandelijks bij elkaar onder leiding van één van onze medewerkers. Zij helpen De Vrijstaat door bijvoorbeeld te assisteren bij openingen, advies te geven voor de nieuwe kleur van de te schilderen keuken, maar ook door zelf activiteiten te organiseren. We hebben de afgelopen drie jaar al een pannenkoekenfeest, een kindermuseumnacht en een
18
boerenzwembad gehad. Wij nemen het kinderkabinet jaarlijks mee op werkbezoek (bijv. naar Villa Zebra in 2013, de Teekenschool van Rijksmuseum in 2014) ter inspiratie. 2.f KLUB19 12-16 jaar Als kinderen 11, 12jaar zijn, van de basisschool afgaan en te groot zijn voor het Kinderkabinet kunnen ze zich verder ontwikkelen bij KLUB19. KLUB19 maakt programma mogelijk voor de leeftijdsgroep 12-16 jaar en kenmerkt zich door een grote mate van participatie door de jongeren zelf. Vanaf medio 2015 is voor het KLUB19 programma als geheel ondersteuning gevonden en kan het beschikken over activiteitenbudget (€35.000 voor 2015). Bij continuering van de financiering zal KLUB19 in 2016 een programma neerzetten vergelijkbaar met dat van 2015: - de Grote Prijs van Leidsche Rijn (de vierde editie, met twee voorrondes) - tweemaal een groot KLUB19-event met singer-songwriters, jongeren als DJ en de resultaten van de bandcoaching op het Leidsche Rijn College en andere trajecten. - een voortraject (muziek) met jongeren voor Zingende Beelden 2016 - een programma in samenwerking met HKU, waarbij studenten van de opleiding IPD werken samen met jongeren uit de wijk aan een ARG (Alternate Reality Game). - (muziek)theater maken op De Vrijstaat (onderdeel van de fabuleuze voorstelling en de kinderkunstcamping) - programma dat door jongeren zelf wordt geïnitieerd. De programmaraad bestaande uit Doenja, De Vrijstaat, Cultuur19 en Azotod heeft een producent aan (Lykele Ferwerda) aangesteld die het gezicht is voor deze jongerenactiviteiten Vanuit De Vrijstaat dragen wij verder bij aan KLUB19 door kinderen te werven, danwel door te sturen naar activiteiten van KLUB19, niet alleen vanuit het Kinderkabinet, maar ook bijvoorbeeld talent dat zich aandient bij de fabuleuze voorstellingen, de camping of de Vrijstaat Kunstacademie. We bieden productionele ondersteuning aan De Grote Prijs en andere activiteiten waar nodig.
2.g Artist in Residence In de maanden februari en maart zal Eline Janssens als Artist in Residence haar intrek nemen in het Gebouw. Eline Janssen maakte eerder de tentoonstelling De Kunst van het Eten met ons en was als meester kunstenaar aan de Vrijstaat Academie verbonden. Eline zal als vormgever bij de voorstelling Over Vloed betrokken zijn, waarbij zij ook de workshops maskers maken zal geven aan de leerlingen van het Amadeuslyceum. Haar workshops en de voorbereidende werkzaamheden zullen plaatsvinden in het Gebouw waar zij haar werkplaats zal inrichten. In deze periode kunnen ook andere groepen deze workshops boeken. 2.h. Het NUT (nieuw Utrechts Toneel ) te gast op de Vrijstaat Het Nieuw Utrechts Toneel (NUT) speelt vanaf mei 2016 de familievoorstelling Pas op VUUR! (8+) op locatie in Leidsche Rijn. De Vrijstaat zal haar locatie ter beschikking stellen als uitvalsbasis voor de bezoekers van deze voorstelling. De boerderij en het erf bieden de faciliteiten om mensen te ontvangen, om rond het kampvuur verhalen te vertellen en een gezamenlijk maaltijd te maken en nuttigen. NUT-actrice en theatermaakster Floor Leene tekent voor de tekst en de regie.
19
3. Positie van De Vrijstaat in Utrecht 3.a De nieuwe stad, bevolkingsopbouw en culturele voorzieningen De nieuwe stad is sinds de oprichting van Via Vinex aanmerkelijk gegroeid. Zowel qua inwonertal als de daarbij behorende voorzieningen. Inmiddels woont bijna 23% van de Utrechts bevolking westelijk van de A2 (bron wistudata, Utrecht 2015). De bevolkingsopbouw in de nieuwe stad wijkt nog steeds af van de bevolkingsopbouw in de oude stad (zie tabel;daarin is de omvang van een leeftijdscohort in absolute aantallen en in een percentage van de bevolking per stadsdeel weergegeven). totale bevolking nieuwe stad
oude stad
0-3 jaar
4-11 jaar
12-17 jaar
2009
2015
2009
2015
2009
2015
2009
2015
60.180
76.337
5.400
5.512
7.750 11.111
3.500
5.677
20,1%
22,8%
9,0%
7,2%
5,8%
7,4%
239.682 257.958 79,9%
77,2%
11.600 13.114 4,8%
5,1%
12,9%
14,6%
17.450 19.241 7,3%
7,5%
11.250 12.022 4,7%
4,7%
Leidsche Rijn blijft een jonge wijk. Groeide eerst de groep 0-3 jarigen het hardst, nu is de groep in de basisschoolleeftijd het grootst. Dat merken we ook aan het aantal nieuwe scholen dat zich in de wijk vestigt. De groep 12-17 jarigen is zowel in absolute aantallen als percentage de afgelopen jaren flink gegroeid en zal de komende jaren nog doorgroeien. Culturele Voorzieningen In september 2015 zijn zowel Castelllum Hoge Woerd met daarin het Podium Hoge Woerd, als de nieuwe Cinemexbioscoop ‘De Sterrenkijker’ geopend. Met Podium Hoge Woerd maakt Via Vinex in 2016 een voorstelling in de reeks Fabuleuze voorstellingen. In het randprogramma worden ook de andere functies van het Castellum betrokken. De Sterrenkijker is beoogd partner voor de proefprogrammering die Via Vinex met SAS en Mobile Arts voornemens is te ontwikkelen voor de toekomstige cultuurtrekker in het centrum van Leidsche Rijn. In opdracht van de gemeente worden hiervoor in het najaar van 2015 de contouren geschetst. 3.b Samenwerking Een kleine staf noopt Via Vinex om alleen voor die samenwerkingen te kiezen waarin een duidelijk ‘Vrijstaat’belang is te herkennen. Dat zijn de volgende: 1. Het Edulab Via Vinex participeert actief in het denktank Creatief Partnerschap. Deze partners onderzoeken gezamenlijk welke vormen van cultuureducatie goed en minder goed werken en om zo te komen tot een doorgaande leerlijn creatief vermogen die scholen kunnen helpen bij het integreren van cultuur in hun curriculum. 2. Wijkcultuurhuizenoverleg We zitten regelmatig rond de tafel met de wijkcultuurhuizen: Zimihc (exploitant Stefanuskerk en Vorstelijk Complex), Het Wilde Westen (Cereolfabriek), Cultuurhuis Kanaleneiland en Cultuur19. Het gaat in dat overleg met name om het zichtbaar maken van het belang van wijkcultuurhuizen richting publiek en beleidsmakers. 20
3. Leidsche Rijn Connectie Via Vinex en Cultuur19 namen in 2010 het initiatief voor het oprichten van de vereniging Leidsche Rijn Connectie. Toenmalig zakelijk leider Joost de Groot is lange tijd voorzitter geweest maar zal deze functie in binnenkort waarschijnlijk neerleggen. Via Vinex blijft vertegenwoordigd in het bestuur, naast Cultuur19, Podium Vleuterweide, Rood | Noot en de Metaalkathedraal. Inmiddels bestaat de Leidsche Rijn Connectie ruim drie jaar en hebben zich 18 instellingen uit de nieuwe stad aangesloten. Binnen de Leidsche Rijn Connectie wordt veelvuldig gesproken over ieders plek in het culturele aanbod in de nieuwe stad. De afgelopen tijd heeft de LRC ingezet op de cultuurcampus, Azotod, De Vrijstaat en Podium Hoge Weide als door de gemeente gesteunde plekken met een onderscheidend cultureel aanbod, waaraan de leden van de Leidsche Rijn Connectie in programma en/of exploitatie kunnen bijdragen. Nu er vanuit De Vrijstaat plannen gemaakt worden voor de Cultuurtrekker in Leidsche Rijn Centrum, is dat uiteraard een onderwerp van gesprek. De cultuurtrekker in het Leidsche Rijn Centrum heeft in de ogen van de Leidsche Rijn Connectie een stedelijke/nationale en draagt bij aan de aantrekkelijkheid van Leidsche Rijn Centrum en aan de nieuwe stad als geheel, maar mag in de ogen van de Leidsche Rijn Connectie niet ten koste gaan van de met horten en stoten opgebouwde culturele infrastructuur in de wijk. De Leidsche Rijn Connectie juicht de betrokkenheid van De Vrijstaat bij de plannen toe. Daarmee wordt de verbinding met bewoners, scholen en maatschappelijke partijen in de wijk geborgd en dat sluit goed aan bij de door het college geformuleerde ketengedachte. Het is bovendien een teken van vertrouwen in en waardering voor het cultureel ondernemerschap in de nieuwe stad. 3.. Plaats in de keten De overheid (landelijk en lokaal) heeft ondubbelzinnig gekozen voor talentontwikkeling en cultuureducatie. De Vrijstaat speelt met haar programma een belangrijke rol op deze beleidsterreinen. De Vrijstaat richt zich vanaf het begin op jonge bezoekers en trekt, onder andere door samenwerking met scholen, een breed publiek (niet alleen kunstliefhebbers, maar ook kinderen met wat meer afstand tot kunst en cultuur). In ons jaarprogramma komen veel kunstvormen aan bod: theater, muziek en beeldende kunst in verschillende verschijningsvormen. Educatie is voor ons belangrijk en is verweven in al onze programma’s. Educatief aanbod op het gebied van beeldende kunst is - buiten de schoolprogramma’s van de musea - niet heel dik gezaaid, zeker niet voor de wat oudere kinderen, en al helemaal niet in een lange leerlijn zoals in de Vrijstaat KunstAcademie. Veel aanbod in disciplines is kortlopend of gericht op een specifiek onderdeel (fotografie, schilderen etc.) De Vrijstaat Academie biedt met het langlopende traject een unieke kans om zowel in de breedte als in de diepte te werken. Breed door het diverse aanbod in de drie afzonderlijke cursusblokken; verdiepend door de langlopende lijn waar in de periode van drie jaar elk jaar een inhoudelijke laag wordt toegevoegd. Daarnaast zijn wij een kleinschalige instelling op een bijzondere locatie en zitten wij in de wijk, dicht op ons publiek. Naast het kunstprogramma bieden wij ook kinderfeestjes en kookcafés. Kortom, De Vrijstaat is een toegankelijke instelling met een gevarieerd programma.
21
4. Organisatiestructuur 4.a Medewerkers en bestuur Artistiek leider Daphne de Bruin is al ruim 20 jaar werkzaam als theatermaker. Zij schreef, regisseerde en acteerde in vele voorstellingen en werkt regelmatig als docent in het kunstvakonderwijs. Sinds 2007 staat zij aan het roer van Via Vinex, waar zij zich sterk maakt voor een bloeiend kunstklimaat in hun woonwijk Leidsche Rijn. Tot voor kort samen met medeoprichter Joost de Groot, die in september 2015 zijn functie heeft neergelegd en als zakelijk leider is opgevolgd door Lieke Hoitink. Lieke Hoitink werkt meer dan 25 jaar in de culturele sector in Utrecht. Bij stichting Vrede van Utrecht was zij projectleider van onder meer het bidbooktraject voor Utrecht Culturele Hoofdstad. Daarvoor werkte zij als zakelijk leider bij theatercollectief Growing up in Public. Naast haar aanstelling bij De Vrijstaat is ze werkzaam als freelance adviseur voor onder andere het Openluchtmuseum en verschillende jeugdtheatergroepen. De vaste personeelsbezetting is geënt op het programma dat Via Vinex biedt. Voor extern gefinancierd werk en/of als het werk voor de eigen programma’s extra mankracht behoeft, worden freelancers ingehuurd. We merken dat dit voor goed gaat voor projectmatige en/of kortdurende werkzaamheden als workshops, maar in andere gevallen lastig is. Met name op het gebied van het scholencontacten missen we een medewerker in het vaste team. Het uitdragen van de visie van De Vrijstaat, het organiseren en begeleiden van de vaak arbeidsintensieve scholenbezoeken, het uitwerken van de educatieve trajecten vraagt om iemand die vast deel uitmaakt van de organisatie. Te meer waar wij in 2016 onze schoolcontacten verder willen uitbreiden naar nieuwe scholen in onze omgeving. Nu komt het werk bij de overige medewerkers terecht, die daardoor niet aan hun andere werk toekomen. Bovendien kunnen we regelmatig niet de stagebegeleiding bieden die wij vinden dat nodig is. Voor het uitvoeren van het vaste programma hebben we momenteel vier medewerkers in dienst. Een dienstverband is minimaal 0,6 fte. De personeelsomvang bedraagt 2,5 fte. We zouden dit willen uitbreiden met 0,5 fte voor een educatief medewerker. Huidige bezetting (september 2015) Artistieke leiding (0,7 fte) – Daphne de Bruin Zakelijke leiding (0,6 fte) – Lieke Hoitink PR/marketing/aquisitie (0,6 fte) – Ynama Wigman Productie/beheer (0,6 fte) – Kim Debets Educatief medewerker: gewenst voor 0,5 fte Stagiaires communicatie, productie en educatie vullen de vaste bezetting aan.
4.b Verantwoordelijkheden en bevoegdheden Samenstelling bestuur (september 2015) Voorzitter Gerda Oskam Penningmeester vacant Secretaris Pauline Recourt Lid Heinz Schiller Lid Fred Wartna
22
Belangrijke criteria bij de samenstelling van het bestuur zijn: zakelijke ervaring in de culturele sector, kennis van het politiek bestuurlijk (Utrechtse) veld, kennis van de (beeldende) kunsten en educatie, vertegenwoordiging uit Leidsche Rijn bij voorkeur door iemand met kinderen in onze doelgroep, juridische, financieel / organisatorische kennis en een sociaal-ondernemende inslag. Gerda Oskam was tot voor kort fractievoorzitter van de Utrechtse D66 fractie, was mede verantwoordelijk voor het verkiezingsprogramma 2014 en is tevens vz van Raad van Toezicht van Welzaam en vz van de Historische Vereniging Vleuten-De Meern Haarzuilens. Dirk van der Beek is lid van de Lions club Vleuten-De Meern en ‘business humanizer’ bij het internationaal opererende Innate Motion. Een bureau dat adviseert op het gebied van merkbeleving en waardecreatie. Pauline Recourt is arbeidsjuriste bij Tempo-Team en woont met haar vier kinderen in Leidsche Rijn. Heinz Schiller stond als directeur/bestuurder van de SMOL groep aan de basis en het roer van diverse sociaal-culturele ondernemingen in Utrecht. Fred Wartna is onderwijsmanager Opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving van de Willem de Kooningacademie en oud directeur van Villa Zebra.
23
5. Ondernemerschap Optimalisering acquisitie Het komende jaar werken we hard aan optimalisatie van onze acquisitie: we willen meer publiek werven voor onze exposities en voorstellingen, nieuwe scholen aan ons binden, we zoeken partners voor onze Kunstacademie en opdrachtgevers voor de Vrijstaat op Locatie. Onze capaciteit zal niet toenemen en het is soms lastig om cultureel ondernemer te zijn midden in een bouwput waarin je niet altijd goed bereikbaar en zichtbaar bent. Daarom is het zaak om de ruimte die we hebben optimaal te gebruiken, de activiteiten die we wel kunnen doen zo goed mogelijk benutten. In de komende maanden werken we aan een plan van aanpak; we maken hiervoor onder andere gebruik van het coachingstraject Business Model Canvas dat de Provincie culturele instellingen aanbied.
5.a Doelgroepen Hieronder per programma een beknopt onderscheid naar herkomst en leeftijd van de doelgroep. Exposities Doelgroep 6 + (familie), herkomst met name Leidsche Rijn en sinds 2014 ook meer uit de oude stad. Exposities zijn het vliegwiel voor samenwerking met PO scholen en buitenschoolse opvangorganisaties uit de nieuwe stad. Fabuleuze theatervoorstellingen Doelgroep 8 tot 80 jaar, tot dusverre voornamelijk gericht op schoolbezoek door PO en VO scholen en bezoek van familie en vrienden van in de voorstelling meespelende kinderen. Door de samenwerking met Castellum Hoge Woerd en het spelen op het Podium, zal de voorstelling naar verwachting meer algemeen publiek gaan trekken in het komende jaar. Kinderkunstcamping Doelgroep 8 – 16 jaar (zie hierboven par. 2.c). Kinderen komen voor 50% uit de nieuwe stad, 40% uit de oude stad en 10% van buiten de stad. In 2014 bijv. Den Haag, Rotterdam, Bunnik en Nijkerk. Afhankelijk van de vakantieperiodes in Nederland. Vrijstaat KunstAcademie Doelgroep 9 tot en met 15 jaar. In september 2015 is het tweede jaar van start gegaan met twee groepen. Eentje voor 9 en 12 jarigen. Eentje voor 12 jaar en ouder. Zowel inschrijvingen uit de nieuwe stad als de oude stad en regio (Loosdrecht, Houten, Woerden)
5.b Publieksbereik & marketing Via Vinex heeft ervaring met het werven van bezoekers en deelnemers voor onze evenementen en activiteiten. Het gaat bij De Vrijstaat niet om het werven van grote aantallen, maar om ‘kwalitatieve’ werving: bezoekers die we naar aanleiding van een eerste bezoek informeren over ons volledige programma en proberen vast te houden. Het gaat daarbij idealiter om persoonlijke uitnodigingen en communicatie waarbij we rekening houden met de ontwikkelingsfase van het kind. Onze doelgroep groeit op. Waarmee we het ene jaar nog enthousiaste reacties aan een kind kunnen ontlokken, wordt het volgende jaar door datzelfde kind als kinderachtig afgedaan. De kunst is om aan de onderkant steeds nieuwe kinderen te werven en die vast te houden als ze ouder worden. Daartoe bouwt Via Vinex relaties op met instellingen die zich specifiek richten op kinderen en jongeren zoals 24
scholen, kunsteducatieve bemiddelaars, festivalorganisatoren en welzijnsinstellingen. Daarnaast zetten we een breed scala aan publiciteitsmiddelen in, waarin we onderscheid maken naar doelgroep. In 2015 hebben zich een aantal nieuwe PO-scholen onze voorjaarsexpositie bezocht, deze contacten willen we vasthouden. Daarnaast zullen we nieuwe PO scholen in onze omgeving benaderen en onze contacten met het VO uitbreiden. Omdat ons aanbod misschien minder goed zichtbaar is dan dat van de grote culturele instellingen, zullen we hierin creatief te werk moeten gaan. Middelen Nieuwsbrief De Vrijstaat kent een digitale nieuwsbrief en een papieren Nieuwsbrief. De papieren uitgave heeft een oplage van 5.000 en wordt verspreid in Utrecht volgens een zogeheten kinderroute (basisscholen, buitenschoolse opvangorganisaties, kinderkledingwinkels, e.d.) en een cultuurroute (theater, musea, bibliotheken, e.d.). De nieuwsbrief wordt meegegeven aan leerlingen op de scholen waar wij mee samenwerken en aan kinderen die De Vrijstaat bezoeken voor een verjaardagsfeestje. De digitale nieuwsbrief wordt aan circa 1500 adressen toegestuurd en houdt de bezoeker up to date over de nieuwste activiteiten en ontwikkelingen. www.devrijstaat.nl De Vrijstaat website is de basis voor alle digitale communicatie. Bevat naast de agenda met het programma op De Vrijstaat, ook informatie over de plek, over de mensen met wie we werken en het type projecten dat we doen. En een link met facebook en twitter. www.facebook.com/kinderkunstlocatiedevrijstaat Medium dat we vooral gebruiken om foto’s en filmpjes te delen met bezoekers en deelnemers. Maar ook om aankondigingen en kleine updates te doen voor activiteiten die komen. De facebookpagina wordt gevolgd door 1300 vrienden (gegroeid van ruim 900 in 2014). Twitter, met 1500 volgers, wordt hierop als aanvulling gebruikt. Flyers, persberichten en affiches Voor elke afzonderlijke productie communiceren we op de gebruikelijke wijze. Persberichten, flyers en posters, waarbij we zoveel mogelijk aandacht via de (lokale) pers proberen te genereren. Het blijft immers noodzakelijk om reclame te maken per activiteit en bovendien moeten we nieuwe inwoners ook van ons bestaan op de hoogte stellen. Deze PR is gericht op de stad Utrecht met een focus op Leidsche Rijn. Nieuwgebouwde huizen/straten/wijken bedienen we een aantal malen met huis-aan-huis uitnodigingen voor een actuele activiteit of expositie. Advertenties Regelmatig plaatsen we een advertentie in magazines, gericht op de wijken Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Ook promoten we onze activiteiten op websites gericht op kinderactiviteiten in Utrecht en omgeving. Dit gebeurt steeds tegen een sterk gereduceerd, cultureel tarief. Tot slot is ook onze samenwerking met Cultuurpromotie Utrecht van grote waarde. Deze organisatie heeft verschillende middelen tot haar beschikking, waarvan contribuanten kosteloos gebruik mogen maken. Van een prominente plaatsing op de vernieuwde homepage van Uitagenda Utrecht tot een vermelding op de Kidsposter, die voorafgaand aan schoolvakanties op openbare plekken in Utrecht worden verspreid.
25
5.c De Vrijstaat als locatie De Vrijstaat is een unieke en cruciaal voor onze herkenbaarheid en het succes van ons programma. Bij het schrijven van het herziene meerjarenbeleidsplan waren we voornemens De Vrijstaat ‘te gelde’ te maken. Dat wilden we doen door deze structureel te delen met andere makers en daar een vergoeding voor te vragen. We streefden ook naar meer bespeling van de beschikbare ruimtes tegen een reële vergoeding. Dit loopt. Een vetpot zal het niet worden, maar het voorkomt ‘onbetaalde’ inzet van het vaste team voor activiteiten van derden op onze locatie. De bruikleen is verlengd tot 2021. De boerderij met erf en opstallen en Het Gebouw maken integraal onderdeel uit van onze plannen voor de nieuwe cultuurtrekker. We wachten met enig ongeduld op investeringen in met name de boerderij. Goede isolatie van het dak is urgent. We willen het pand ook in de maanden november – maart intensiever kunnen gebruiken. Nu is het voor verhuur eigenlijk te koud, zeker op de deel. Ook de voortdurend veranderende omgeving zet het gebruik van onze locatie onder druk. We zijn minder goed zichtbaar en bereikbaar en het voor ons beschikbare buitenterrein wordt steeds kleiner. De omgeving ziet er minder aantrekkelijk uit, wat in de toekomst ongetwijfeld ook van invloed zal zijn op onze verhuuractiviteiten.
5.d De Vrijstaat in opdracht Als goed cultureel ondernemer is De Vrijstaat steeds op zoek naar nieuwe vormen van samenwerking. Naast opdrachten als ‘Vrijstaat op locatie’ zoals de workshop Bouwen met Bamboe op de Dag van De Bouw in Leidsche Rijn Centrum afgelopen juni, actief op zoek gegaan naar partners voor onze Vrijstaat Kunstacademie: bedrijven en organisaties kunnen zich verbinden aan de Vrijstaat KunstAcademie door een betaalde opdracht te verstrekken. Dat heeft ons al een paar mooie opdrachten en samenwerkingen opgeleverd: een door de cursisten ontworpen beeld in het Willem Alexanderpark (2014), deelname met een fietspodium aan de Caravane d’Utrecht en een bijdrage aan DJ op het Stadskantoor in 2015. Maar het lukt niet altijd. Zo hebben we veel tijd gestoken in het leggen van contact en het enthousiasmeren van de vastgoedontwikkelaars in Leidsche Rijn Centrum, en we waren zover dat er een concreet opdrachtvoorstel ter waarde van € 22.500 voor drie kunstwerken in de openbare ruimte op tafel lag voor de periode 2015 - 2017, toen opeens de stekker uit de samenwerking werd getrokken. Een nieuw communicatieteam stelde andere prioriteiten. Jammer van onze investering, vervelend voor onze begroting. We constateren dat dit financieringsmodel kwetsbaar is en om een lange adem vraagt. En niet elke samenwerking of opdracht levert per saldo financieel evenveel op. We hebben onze verwachtingen voor 2016 op dit punt daarom lager gesteld, maar blijven uiteraard actief nieuwe partners en opdrachtgevers benaderen. We beraden ons op een manier waarop wij ons aanbod nog beter kunnen definiëren en aan externe partijen kunnen presenteren.
26
6. Financiën In 2014 en naar het zich laat aanzien ook in 2015 sluit Via Vinex het jaar af met een negatief saldo. In 2016 hebben we daarom een aantal aanpassingen in ons programma gemaakt. We proberen meer rendement te halen uit onze investeringen, dat wil zeggen dat we ontwikkeld materiaal zo effectief mogelijk proberen in te zetten. We hebben een aantal programmakeuzes gemaakt met betrekking tot de camping (samenvoegen van een rendabele en een niet-rendabele groep) en de Fabuleuze voorstelling (meer publiekscapaciteit door samenwerking met Podium Hoge Woerd). Daarnaast werken we aan optimalisering van onze acquisitie (zie boven, p. 24). We trachten we onze inkomstenbronnen zo goed mogelijk te spreiden en hebben deze zo realistisch mogelijk begroot. Als alles volgens plan verloopt zouden we 2016 kunnen afsluiten met een bescheiden positief resultaat, iets wat na twee jaar interen op eigen vermogen zeer wenselijk is. Reserve Wat wij binnen ons huidige budget echter niet kunnen is een reserve aanleggen om extra kosten op te vangen die voortkomen uit alle veranderingen om ons heen; daarmee lopen we ondernemersrisico. Elke ingreep in onze omgeving doet een beroep op improvisatievermogen en onze tijd. De verhuur van onze locaties en de organisatie van verjaardagsfeestjes staan onder druk. Verbouwing van de boerderij is urgent, maar hoe laten we in de toekomst ‘de zaak gewoon doordraaien tijdens de verbouwing’? Dit is een punt van aandacht voor het komende jaar, en voor het beleidsplan 2017-2020.
Toelichting op de begroting (bijgevoegd als bijlage in Excel) inkomsten @ overheidssubsidie: het verschil met de begroting 2015 is aanzienlijk. Dat heeft de volgende redenen - in 2016 is hier opgenomen de subsidie in het kader van het Cultureel Partnerschap (ca 215.00). In de begroting 2015 was deze begroot onder ‘private bijdragen – projectsubsidie fondsen’. - in 2016 is opgenomen een incidentele subsidie van 10.000 t.b.v. de Kunstacademie (aangevraagd bij de gemeente Utrecht) - voor 2016 is opgenomen een extra gevraagde structurele bijdrage van 23.500 ter dekking van de personeelskosten voor een aan te stellen educatief medewerker (0,5 fte). In 4.a hebben wij aangegeven waarom we deze uitbreiding van ons team noodzakelijk achten. - de aangekondigde indexatie van 1% over 200.000 is in de begroting opgenomen @ directe inkomsten: de publieksinkomsten zijn realistisch begroot, op basis van de ervaringen in 2015 en rekening houdend met de capaciteit van onze locatie, die door de ontwikkelingen in de omgeving beperkter is geworden in het afgelopen jaar @ indirecte opbrengsten: de inkomsten uit opdrachten van derden zijn behoudender begroot dan in 2015, de redenen hiervoor zijn hierboven aangegeven (zie 5 d, p. 26). Wij hebben in deze begroting rekening gehouden met een bescheiden bijdrage vanuit de proefprogrammering voor de cultuurtrekker. Deze raming is nog voorzichtig omdat de plannen hiervoor nog prematuur zijn; per saldo moet deze bijdrage minimaal kostendekkend zijn, ook wat betreft locatie- en personeelskosten. We zoeken ook andere vormen van financiering en hebben voor De Vrijstaat Kunstacademie een beroep gedaan op de regeling ‘eenmalige subsidie cultuur’ van de Gemeente Utrecht.
27
kosten @ vaste personeelslasten: een deel van deze lasten zouden met evenveel (of misschien meer) recht geboekt kunnen worden onder activiteitenlasten: de werkzaamheden van de productie- en communicatiemedewerker zijn voor een groot deel activiteitenkosten. Dat geldt ook voor een deel van de werkzaamheden van de artistiek leider: haar werk als actrice, regisseur en schrijfster vallen strikt genomen onder activiteitenlasten. Om administratieve redenen handhaven we voor 2016 toch deze indeling, al was het maar om vergelijking met voorgaande jaren eenvoudig te houden. Voor het nieuwe kunstenplan zullen we deze indeling heroverwegen. @ de personeelskosten voor de gewenste educatiemedewerker zijn opgenomen onder Activiteitenlasten D.1.3.
28
