De voedingsmiddelenindustrie in Spanje

De voedingsmiddelenindustrie in Spanje

AgriDesk España, S.L. Avda. Alcalde Gisbert Rico 27; 58 46013 Valencia, Spanje Telefoon: (0034) 96 3163195 Fax: (0034) 96 3331527 E-mail: [email protected] Hogeschool Larenstein - Wageningen Bedrijfskunde en Agribusiness Yvonne Rijnders Student Internationale Agrarische Handel Valencia, september 2007

DE VOEDINGSMIDDELENINDUSTRIE IN SPANJE

Voorwoord In de periode april tot en met september 2007 heeft Yvonne Rijnders in onze opdracht studie verricht naar de Spaanse voedingsmiddelensector. We wilden een beeld hebben van de ontwikkelingen in deze sector en van de kansen die hierdoor voor Nederlandse toeleveranciers van bijvoorbeeld technologie zouden kunnen ontstaan. De Spaanse voedingsmiddelensector is zeer divers van aard, met subsectoren die ieder een verschillende ontwikkeling doormaken en verschillende perspectieven voor de toekomst hebben. Yvonne heeft een hele goede prestatie geleverd door op beknopte

wijze

een

globaal

beeld

te

schetsen,

te

achterhalen

wat

de

overeenkomsten zijn en waarin bepaalde sectoren zich onderscheiden. We bedanken haar graag voor haar inzet, positieve inbreng en aangename samenwerking. We denken dat het resultaat geïnteresseerden een goed beeld geeft van de sector in Spanje en we verwachten dat vele toeleveranciers hier met belangstelling kennis van zullen nemen. René Rombouts Directeur AgriDesk España

Dankwoord In het kader van mijn studie Bedrijfskunde en Agribusiness aan Hogeschool Larenstein (onderdeel Wageningen Universiteit) heb ik mij bij AgriDesk España verdiept in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie. De veelheid aan informatie en de taalbarrière waren zaken om te overbruggen, maar het wonen en werken in Valencia is een unieke en leerzame ervaring geweest. Graag wil ik alle geïnterviewden bedanken voor hun tijd en moeite, zonder wiens aanvullingen ik mijn onderzoek niet compleet had kunnen maken. Daarnaast wil ik uiteraard mijn begeleider René Rombouts bedanken voor het aanbieden van deze opdracht en voor de begeleiding tijdens de uitvoering van het onderzoek. Yvonne Rijnders september 2007 [email protected] 2

www.agridesk.com


Managementsamenvatting De

Spaanse

voedingsmiddelenindustrie

is

in

beweging.

De

toenemende

internationalisering en toenemende concurrentie hebben invloed op de te volgen strategie voor de komende jaren. Dit

rapport

dient

om

de

Nederlandse

toeleverende

industrie

van

de

voedingsmiddelenindustrie op de hoogte te brengen van de huidige situatie en de laatste ontwikkelingen, zodat hier optimaal op ingespeeld kan worden. De volgende vragen staan centraal: ü Hoe ontwikkelt de Spaanse voedingsmiddelenindustrie zich? ü Waarin wordt er geïnvesteerd? Door middel van analyse van de verzamelde gegevens, afkomstig van verschillende bronnen (internet, tijdschriften, mensen uit de praktijk) wordt in dit verslag getracht antwoord te geven op de bovenstaande vragen. De gevonden al beschikbare informatie (afkomstig uit secundair onderzoek) is aangevuld met informatie uit praktijksituaties (primair onderzoek) met als doel daardoor de ontwikkelingen in de sector specifieker in beeld te krijgen. De omzet van de voedingsmiddelenindustrie was € 76.982 miljoen euro in 2006, een groei van 5,7% ten opzichte van 2005. Afgelopen jaar omvatte de sector 31.824 bedrijven, die goed zijn voor 15,7% van de totale werkgelegenheid in Spanje. Eén van de grootste uitdagingen van de sector is het competitief blijven in een markt waar de concurrentie toeneemt. Procesinnovatie wordt weinig toegepast; veel patenten en technologieën die gebruikt worden zijn in andere industrieën ontwikkeld. Een veel gekozen oplossing van

bedrijven

is

het

verbeteren

van

de

productkwaliteit

en

andere

productinnovaties, om hiermee de afzet een impuls te geven. Vooral bedrijven die zich voornamelijk op de nationale markt richten, spelen in op de wensen van de consument door hun producten van een kwaliteitscertificaat te voorzien. Deze kwaliteitsaanduidingen (die op nationaal niveau geregeld zijn) vormen voor veel Spaanse bedrijven een populaire oplossing om hun marktaandeel te handhaven of te doen groeien. 3

www.agridesk.com


Met name de kleine bedrijven (96,5% van de bedrijven hebben minder dan 50 werknemers) leveren een grote inspanning om te (blijven) voldoen aan de steeds strenger wordende regelgeving op het gebied van milieu en voedselveiligheid. De bedrijven die deze uitgaven uitstellen lopen gevaar achterop te raken en uiteindelijk niet meer mee te kunnen komen. Bovendien zijn deze kleine bedrijven dikwijls niet sterk genoeg om zelf een eigen merk op de markt te brengen en daardoor overgeleverd aan de sterkere marktpartijen –zoals grootwinkelbedrijven– die huismerken prefereren. Overnames van kleine bedrijven zijn mede daardoor een bekend fenomeen in Spanje en er wordt verwacht dat dit zich ook zal voortzetten in de komende jaren. Samenwerken is daarentegen minder populair. Ook bedrijven van grotere omvang (+50 werknemers) ondervinden last van de toenemende concurrentie. Op enkele ´verzadigde markten´ (bijvoorbeeld de industriële bakkerijen) heeft men niet voldoende ingespeeld op de veranderende gewoonten en leefwijze van de consument waardoor zij in een moeilijke situatie terecht

zijn

gekomen.

Oplossingen

worden

gezocht

op

het

gebied

van

productontwikkeling, kostprijsverlaging of het toeleggen op een niche markt. Tevens zorgt de verzadiging van de binnenlandse markt ervoor dat in toenemende mate de handel met het buitenland gezocht wordt. De

liberalisering van

de

voedingsmiddelenindustrie

wereldhandel en

een

is ook

belangrijke

een reden

belangrijk om

de

punt

in

de

nadruk

op

productinnovatie in plaats van op procesinnovatie te leggen. ISO certificeringen worden als noodzakelijk beschouwd bij het onderhouden van commerciële relaties, al dan niet met het buitenland. Niettemin, slechts zeer weinig bedrijven beschikken op dit moment over een gecertificeerd kwaliteitszorgsysteem, zoals ISO-9001. Veel bedrijven investeren in het ontwikkelen van ´gemaksvoeding´, waarmee wordt ingespeeld op de veranderende leefgewoontes van de consument. Dit verklaart de opkomst van verwerkte, voorbereide of kant–en–klaar maaltijden. De aandacht die er in de maatschappij wordt gegeven aan gezondheid (in verband met overgewicht, vergrijzing) wordt tevens door producenten gebruikt om er zich nu en in de toekomst op te richten. Bovendien behoort Spanje binnen Europa tot de landen met de meest vergrijzende populatie.

4

www.agridesk.com


De kwaliteit van de producten is er echter niet minder belangrijk door geworden. De Spaanse consument is kritisch als het gaat om traditionele Spaanse producten, in desbetreffende deelsectoren blijft de nadruk hier op liggen. Bedrijven in Spanje proberen in toenemende mate hun imago te versterken door meer aandacht te schenken aan het milieu. Dit is vooral zichtbaar bij de grotere supermarktketens in de vorm van de introductie

van

biologische

Daarnaast

zien

we

producten

investeringen

en

van

milieuvriendelijke

bedrijven

productiewijzen, terwijl de Spaanse overheid

in

verpakkingen.

milieuvriendelijke

een campagne lanceert ter

stimulering van de consumptie (en de productie) van biologische producten. De voedingsmiddelensector in Spanje tracht in te spelen op de ontwikkelingen op de nationale en internationale markt, wat zowel kansen als bedreigingen met zich meebrengt. Investeringen in bijvoorbeeld schaalvergroting zijn hierbij noodzakelijk om de continuïteit van de sector te garanderen, wat ten koste zal gaan van kleine (familie–) bedrijven, die niet over voldoende middelen beschikken. Anderszins noodzaakt

de

internationale

concurrentie

de

bedrijven

om

zich

beter

te

onderscheiden. Bij het doen van investeren doen de Spaanse bedrijven zich steeds meer een beroep doen op internationale leveranciers van machines, technologie of diensten.

5

www.agridesk.com


Inhoudsopgave Voorwoord

2

Dankwoord

2

Managementsamenvatting

3

Inhoudsopgave

6

I

Inleiding

8

II

De Spaanse voedingsmiddelenindustrie: belangrijkste karakteristieken en kenmerken

10

Hoofdstuk 1 Belangrijke macro-economische parameters

10

§ 1.1 Bedrijven

10

§ 1.2 Productie

11

§ 1.3 Import en export

12

§ 1.4 Werkgelegenheid

13

Hoofdstuk 2 Voornaamste voedingsmiddelen subsectoren in Spanje 15 § 2.1 Vleesindustrie

15

§ 2.2 Wijn en alcoholische dranken

15

§ 2.3 Zuivelindustrie

17

§ 2.4 Olie, olijven en vetten

18

§ 2.5 Verwerkte groenten en fruit

20

§ 2.6 Zoetwaren, brood en banket

21

§ 2.7 Suiker, cacao en chocolade

22

§ 2.8 Diervoeding

23

§ 2.9 Water en niet-alcoholische dranken

25

§ 2.10 Verwerkte vis

26

Hoofdstuk 3 Prioriteiten voor de Spaanse voedingsmiddelenindustrie 27

6

www.agridesk.com


III

§ 3.1 Kwaliteit ISO, HACCP

27

§ 3.2 Kwaliteitsaanduidingen

28

§ 3.3 Milieu/natuurlijke omgeving

29

§ 3.4 Innovatie

33

§ 3.5 Investeringen

36

§ 3.6 Voedselveiligheid en communicatie

39

Hoofdstuk 4 Tendensen in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie

40

§ 4.1 Internationalisering: nieuwe afzetgebieden

40

§ 4.2 Gezondheid

41

§ 4.3 Gemaksvoeding

41

§ 4.4 Verzadigde markten: op zoek naar alternatieven

47

§ 4.5 Milieubewustzijn/Duurzaamheid

49

Hoofdstuk 5 SWOT analyse

51

Conclusies

52

Bronnenlijst/Referenties*

55

Bijlage: Kaarten van Spanje (provincies, autonome deelstaten)

57

* wordt in de tekst naar verwezen middels [..]

7

www.agridesk.com


I. Inleiding Project context Sinds

Spanje

in

1986

is

toegetreden

tot

de

Europese

Unie

heeft

de

voedselverwerkende industrie investeringen aangetrokken in de fabrieken en in de grondstofproductie om de productiviteit en kwaliteit te verbeteren. Spanje is nu een omvangrijke

voedselproducent

met

een

hoog

ontwikkelde

en

competitieve

industrie, die een grote verscheidenheid aan producten voortbrengt. Met het oog op de toenemende concurrentie op de wereldmarkt is het bevorderen van het concurrentievermogen

één

van

de

grootste

uitdagingen

voor

de

Spaanse

voedingsmiddelenindustrie. De sector hecht daarom grote waarde aan het waarborgen van de groei en de hoge kwaliteitsstandaard. De Spaanse bedrijven willen

de

kwaliteit

van

hun

producten

verder

verbeteren

door

managementtechnieken en efficiëntie te optimaliseren, beroepsopleidingen aan werknemers aan te bieden en door meer te investeren in Research and Development (R&D.) Ook ontstaat er de behoefte om meer te investeren in internationaal gerichte activiteiten zoals exportpromotie, handelsverdragen en het uitwisselen van technologie. [A] Spanje bevindt zich echter onder de landen die het minste investeren in R&D, met 0,97% van het Bruto Binnenlands Product. Dit in tegenstelling tot de 2% die landen als Japan, de VS of Duitsland investeren. Concreet gezien wordt er het minst geïnvesteerd in de voedingsmiddelenindustrie en de agrarische sectoren (het scala schommelt tussen 23% van het omzetvolume dat geïnvesteerd wordt in R&D van de luchtvaartindustrie tot 0,14% van de voedingsmiddelenindustrie). [4] Doelstelling Dit rapport is opgesteld om de Nederlandse toeleverende industrie een beeld te schetsen van de Spaanse voedingsmiddelenindustrie, zodat zij een idee krijgen van wat hun mogelijkheden op deze markt zijn. Er is getracht de huidige situatie en verwachte toekomstige ontwikkelingen in kaart te brengen. Het doel van het onderzoek luidt als volgt: Ínzicht krijgen in de concurrentiepositie en ontwikkelingen van de Spaanse voedingsmiddelensector, met als doel het identificeren van afzetmogelijkheden voor de Nederlandse toeleverende industrie.´ 8

www.agridesk.com


Om deze doelstelling te verwezenlijken staan de volgende vragen centraal: ü Hoe ontwikkelt de Spaanse voedingsmiddelenindustrie zich? ü Waarin wordt er geïnvesteerd? Om

deze

vragen

beschouwing

te

beantwoorden,

genomen

die

van

worden

invloed

verschillende

zijn

op

de

deelgebieden positie

van

in de

voedingsmiddelensector. Aanvullende informatie wordt toegevoegd om de sector in een context te kunnen plaatsen. Om de doelstelling te verwezenlijken wordt er secundair onderzoek verricht, in de vorm van het zoeken naar theoretische informatie bij representatieve bronnen, om vervolgens met deze informatie bij mensen

uit

de

praktijk

na

te

gaan

waar

de

kansen

van

de

Spaanse

voedingsmiddelenindustrie liggen (primair onderzoek.) Rapportopbouw In

hoofdstuk

1

worden

belangrijke

economische

parameters

van

de

voedingsmiddelenindustrie in Spanje beschreven: de bedrijfskenmerken, productie, import en export, buitenlandse investeringen en de werkgelegenheid. In hoofdstuk 2 wordt een beknopt beeld gegeven van de meest relevante subsectoren. Behandelde onderwerpen zijn onder meer productiekenmerken, import en export en waar mogelijk de laatste. Omdat het onmogelijk is om een hele sector in beeld te brengen zonder er een zeer omvangrijk project van te maken worden de verschillende subsectoren hier kort toegelicht. Hoofdstuk 3 gaat in op de prioriteiten van de Spaanse voedingsmiddelenindustrie. Welke punten zijn belangrijk voor de sector om de concurrentiekracht te versterken en/of te behouden? Onderwerpen zijn: kwaliteit, kwaliteitsaanduidingen, milieu, innovatie, investeringen en voedselveiligheid. Vervolgens wordt er in hoofdstuk 4 gekeken naar diverse tendensen binnen de sector. Internationalisering, gezondheid, gemaksvoeding, verzadigde markten en milieubewustzijn zijn de onderwerpen die aan bod komen, waarbij diverse subsectoren in focus worden gebracht. Met de SWOT-analyse van hoofdstuk 5 wordt getracht de belangrijkste sterktes, zwaktes,

kansen

en

bedreigingen

weer

te

geven

in

een

tabel.

9

www.agridesk.com


II.

De Spaanse voedingsmiddelenindustrie: belangrijkste

karakteristieken en kenmerken 1. Belangrijke macro-economische parameters 1.1 Bedrijven Ondanks dat er tussen 2004 en 2005 een daling van 2,3% van het aantal bedrijven in de sector zichtbaar was, heeft deze daling zich niet voortgezet in 2006. Met 31.847 bedrijven is het aantal in 2006 bijna gelijk aan dat van 2005 (31.824.) Bedrijfsomvang naar aantal werknemers [1]

Micro (tot 10) Klein (10-50) Medium (50-200) Groot (meer dan 200)

Slechts 3,5% van alle bedrijven in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie hebben meer dan 50 werknemers. Het percentage kleine en middelgrote bedrijven in Spanje neemt daarbij de

tweede

plaats

betreffende hoogste

Omzet voedingsmiddelenindustrie naar subsector (2006) [3]

in

Vlees

het percentage

4%

kleine bedrijven binnen

4%

3%

Alcoholische dranken

22%

Zuivel

5%

de EU. Italië leidt met 87,7%,

Spanje

volgt

Diervoeding Oliën en vetten

7%

met 81,5%. Dit staat

Groente en Fruit

in contrast met landen als Duitsland en GrootBrittannië

12%

7%

Brood en banket Mineraalwater en nietalcoholische dranken Overige voedingsmiddelen

met 8% 11% 8%

www.agridesk.com

9%

Vis

10

Suiker, cacao en chocolade


respectievelijk 54,2 en 62 procent. [4] De

meeste

bedrijven

zijn

vertegenwoordigd

binnen

de

vleesindustrie

en

drankenindustrie (4.469 en 5.151), met afstand volgen zuivel (1.643), oliën (1.579) en de verwerkende industrie van groenten en fruit (1.382.) 1.2 Productie De Spaanse voedingsmiddelen-industrie staat op de 4e positie in Europa voor wat betreft de omzet. De omzet in 2006 bedroeg 76.982 miljoen euro, een stijging van 5,7% is ten opzichte van 2005. Vergeleken met 1985 zijn de vooral de sectoren oliën en vetten, zuivel en brood en banket minder belangrijk geworden betreffende hun aandeel in de totale bruto toegevoegde waarde van de voedingsmiddelenindustrie. Toegenomen in aandeel zijn vooral de sectoren vlees en groente en fruit. [7] Ontwikkeling bruto productie (in miljoenen euro´s) [1]

76.985

77.447

2005

2006

72.817 67.242

52.703

53.626

54.911

55.705

1997

1998

1999

2000

62.423

64.523

2001

2002

2003

2004

Notitie: Gegevens van 2006 zijn gebaseerd op schattingen

De sector is groeiende voor wat betreft de productieomvang, dit betekent echter niet dat de producenten een gelijksoortige toename in handelswaarde zien voor hun producten. Een verklaring hiervoor is dat de huismerken jaarlijks hun deelname in de verkoop van eindproducten vergroten. De totale productie die verkocht wordt onder een huismerk van een distributeur in 2006 vertegenwoordigde 25,1% van de markt (met een waarde van 8.422 miljoen euro), in 2005 was dit 23,8%. Hiermee wordt de machtspositie van de grootwinkelbedrijven benadrukt, waar de vele kleine bedrijven in de voedingsmiddelensector weinig tegenover kunnen stellen. 11

www.agridesk.com


Vooral

conserven,

bevroren

producten

en

melk

zijn

te

vinden

in

het

huismerkenschap. 1.3 Import en export

Ontwikkeling import in de voedingsmiddelenindustrie (in miljoenen euro´s) [1] 16.500

16.320

16.000

15.796

15.500 15.000

14.900

14.500 14.000 2004

2005

2006

De import is in 2006 met 3,2% gedaald. Het meest geïmporteerd werden producten uit de subsectoren vis, alcoholische dranken, zuivel, granen, fruit en tabak. De belangrijkste landen van herkomst voor de import zijn Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. [A] Ontwikkeling export in de voedingsmiddelenindustrie (in miljoenen euro´s) [1] 13.600 13.492

13.500

13.536

13.400 13.300 13.200 13.100

13.108

13.000 12.900 12.800 2004

2005

2006

De export is in 2006 gestegen met 0,3%. De belangrijkste exportproducten kwamen voort uit de subsectoren vlees, vis, fruit, groente en fruit, vetten en oliën, zuivel en alcoholische dranken. [A] 12

www.agridesk.com


De belangrijkste bestemmingen voor Spaanse voedingsmiddelen zijn Frankrijk, Duitsland, Italië en Portugal.

Handelsbalanstekort voedingsmiddelenindustrie [1] 0 2004

2005

2006

-500 -1.000 -1.500 -2.000 -2.500 -3.000

Het handelsbalanstekort van de voedingsmiddelensector kwam in de eerste 11 maanden van 2006 uit op 2.260 miljoen euro. Dit tekort heeft een aandeel van 2,71% op het totale handelsbalanstekort van Spanje, dat 83.291 miljoen euro bedraagt. 1.4 Werkgelegenheid In 2006 waren er 486.600 mensen werkzaam in de voedingsmiddelenindustrie, wat een lichte stijging is ten opzichte van 2005. [1]

Ontwikkeling werkgelegenheid voedingsmiddelenindustrie [1] 500.000

486.600

490.000

481.650

480.000 470.000 460.000 450.000 440.000

436.100

437.975 430.275

430.000 420.000 410.000 400.000 2002

2003

2004

2005

2006 13

www.agridesk.com


Het grootste aantal werknemers is werkzaam in de vleesindustrie en in het brood en banket, samen goed voor bijna 50% van het totaal. Vooral binnen de sectoren vetten en oliën (+9,5%), vlees (+7,6%) en nietalcoholische dranken (+5,4%) groeide het aantal arbeidsplaatsen in 2005, terwijl voor de sectoren vis (-1,39%) en suiker, cacao en chocolade (-3,82%) het aantal juist afnam. De voedingsmiddelenindustrie vertegenwoordigt 15,7% van de werkgelegenheid in de industrie van Spanje, en 2,46% van de werkgelegenheid in geheel Spanje. [2]

14

www.agridesk.com


2. De belangrijkste voedingsmiddelen subsectoren in Spanje 2.1 Vleesindustrie De omzet in de vleesindustrie was 15.829 miljoen euro in 2005, wat een stijging is van 9,9% ten opzichte van het jaar ervoor. voedingsmiddelensector Betreffende

de

heeft

de

[1]

vleesindustrie

consumentenuitgaven

In de totale omzet van de een

aandeel

vertegenwoordigen

van

20,6%.

vlees

en

vleesgerelateerde producten een aandeel van bijna een kwart (21,5%). Dit is veel meer dan bijvoorbeeld vis met 13,3% en zuivel met 10,5%. De meeste verkopen worden gerealiseerd door bedrijven gevestigd in Cataluña. De belangrijkste exportlanden voor Spaans vlees zijn Portugal, Frankrijk en Duitsland. De import van vlees is vooral afkomstig uit Duitsland (33%), Denemarken en Frankrijk. Betreffende de productie is het varken het belangrijkste, met bijna 60% van alle vlees dat geproduceerd wordt is Spanje met meer dan 3 miljoen ton de vierde grootste producent van varkensvlees ter wereld, na China, de VS en Duitsland. Vervolgens komt de vleeskuikensector met 1,5 miljoen ton, dit is 24%. Runderen nemen de derde positie in voor wat betreft het volume (12,4%.) Topposities zijn hier voor VS en Brazilië. Binnen de EU neemt Spanje de tweede positie in. De productiecapaciteit voor het verwerken van vleesproducten is bijna 3 miljoen ton per jaar. Echter het daadwerkelijke gebruik is rond de 38%, 1.190.698 ton in 2003, duidend op een aanzienlijke overcapaciteit. Met deze productiecijfers neemt Spanje de vierde plaats in binnen Europa, na Duitsland, Italië en Frankrijk. 2.2 Wijn en alcoholische dranken De omzet in deze sector was in 9.523 miljoen euro in 2005, wat een stijging is van 3,6% ten opzichte van 2004.

[1]

Alcoholische dranken hebben een omzetaandeel

van 12,4% in de totale voedingsmiddelensector. Bedrijven gevestigd in Cataluña realiseren de meeste verkopen binnen zowel de categorie wijn als alcoholische dranken. Castilla-La Mancha en La Rioja staan op respectievelijk de tweede en derde plaats in de categorie wijn. Wijn Spanje heeft traditioneel een verleden van wijnbouw en productie. De belangrijkste gebieden in Spanje voor de productie van wijndruiven (gegevens van 2003) zijn te 15

www.agridesk.com


vinden in het autonome gebied Castilla–La Mancha, namelijk in de provincies Albacete (559.665 ton), Ciudad Real (1.476.016 ton), Cuenca (654.152 ton) en Toledo (910.100 ton.) Voor de volledigheid wordt Badajoz (Extremadura) met 606.350 ton hier ook genoemd. [8] De Spaanse productie van wijnen bedroeg tijdens het seizoen 2005-2006 rond de 40,5 miljoen hectoliter. Er is een surplus van productie gezien de vraag die, ook wereldwijd, (in het bijzonder voor tafelwijnen) langzaamaan afneemt. Zowel in de consumptie alsook in omzet is een daling zichtbaar (voor zowel kwaliteitswijn als tafelwijn), zoals blijkt uit de volgende tabel: Consumptie

2006

miljoenen liters)

(in

% t.o.v

∆

Omzet

2006

miljoenen euro´s)

2005

(in

%

∆

t.o.v 2005

Tafelwijn

647

-5,85

818

-6,59

Kwaliteitswijn

354

-5,55

1.639

-5,19

Bron: [1]

Hiernaast is ook het productieoppervlak in Spanje gedaald. Echter, plantages zijn geherstructureerd en productiemethodes zijn aangepast, waarmee men zich meer oriënteert op kwaliteitswijnen, dit is nu 58% van het totale gecultiveerde oppervlak. Ondanks de (wereldwijde) daling in de consumptie van tafelwijnen wordt dit nu gedeeltelijk gecompenseerd door de consumptie van kwaliteitswijnen voor speciale gelegenheden en buitenshuis. De wijnexport in Spanje is in volume toegenomen met 14,6% in het eerste kwartaal van 2007, waarbij deze een omvang bereikte van 336,40 miljoen liter, tegenover een 293,34 miljoen in dezelfde periode van vorig jaar, wat blijkt uit data van Avimes. De waarde van de export bedroeg bijna 380 miljoen euro, wat 14,85% meer is dan in hetzelfde kwartaal van vorig jaar. In 2006 was de waarde van de export iets meer dan 330 miljoen euro, wat neerkomt op een gemiddelde prijs van 1,13 euro per liter. De stijgende tendens zet zich voort in de export van gebottelde wijn, met 24,4% meer qua volume en 24% meer in waarde, ondanks de terugloop in de gemiddelde prijs van 0,76 euro per liter. Volgens Avimes is deze toename niet even positief bij de wijnen met herkomstaanduiding, al is ook binnen deze categorie een stijging van 16

www.agridesk.com


de export te zien, met een 1,72% in volume en 11% in waarde. Bier De verkoop van bier bedroeg 2.577 miljoen liter in 2006, een stijging van 3% t.o.v 2005. Hierbij was de omzet van Spaans bier 3.665 miljoen euro, wat een stijging was van 7,7% ten opzichte van het jaar ervoor. [1] Ondanks dat aan het begin van de jaren ´90 de bierconsumptie sterk terugliep is dit inmiddels alweer hersteld. Vergeleken met de andere EU landen ligt de bierconsumptie onder het gemiddelde. Spanje is echter wél 3e producent binnen de EU, na Duitsland en Engeland, maar vóór landen als Nederland, Frankrijk en België. Daarnaast is Spanje in de EU de vierde producent van hop. Vooral in de zuidelijke regio´s (Andalusië, Extremadura en Melilla) vindt de meeste bierconsumptie plaats, grotendeels door de toestroom van toeristen. 74% van de verkopen loopt via horeca kanalen, 26% daarbuiten. Na koffie is bier het belangrijkste product qua opbrengst in cafés. [2] Gedestilleerde dranken De Spaanse markt voor gedestilleerde dranken heeft geleden onder de 8% stijging van accijnzen op alcohol (sinds begin 2002.) De markt groeit jaarlijks met 2,4% (totaal 243 miljoen liter), terwijl eerder de groei uitkwam op 5,8%. Whisky, Brandy en Gin hebben duidelijk meer gewicht in deze categorie (60,3% van de verkopen), al verliezen zij allen aandeel. De twee meest significante karakteristieken in de bedrijfsstructuur zijn de hoge concentratie en de sterke penetratie van multinationale groepen. De huismerken die in het distributiekanaal aanwezig zijn vertegenwoordigen slechts 12,7% in volume en 7,5% aan verkopen binnen dit kanaal. [2] 2.3 Zuivelindustrie De sector verbruikt bijna 3000 miljoen euro aan grondstoffen, vooral melk. De omzet was 8.250 miljoen euro in 2005, en is ten opzichte van 2004 met 9,9% gestegen.

[1]

De

zuivelindustrie

vertegenwoordigt

10,7%

van

de

totale

voedingsmiddelenindustrie in Spanje. Meer dan de helft van de producenten van vloeibare melk (57%) zijn te vinden in de deelstaten van la Cornisa Cantábrica, waarbinnen Galicië 35% voor haar rekening neemt. Buiten Cornisa is 15% van de productie te vinden in Castilla y

17

www.agridesk.com


León,

en

Cataluña

en

Andalusië

produceren

beiden

8%

van

het

totale

productievolume. De meeste verkopen binnen de zuivelindustrie worden gerealiseerd door bedrijven gevestigd in Castilla y León, gevolgd door Cataluña, Galicië en Asturias. De laatste jaren is er een sterke concentratie merkbaar binnen de vloeibare melk sector, doordat grote groepen ontstaan die diversificatie toepassen richting andere segmenten zoals kaas en andere zuivelproducten. Het Spaanse melkvee is slechts goed voor 5% van de totale melk die geproduceerd wordt in de EU. De uitbreidingen van de EU hebben het verliesgevende karakter van de zuivelsector versterkt, en de aankopen van melk in het buitenland nemen toe. De kaas die in Spanje geproduceerd wordt vertegenwoordigt 4,5% van het volume binnen de EU. Van de totale productie van 300.000 ton op jaarbasis, is slechts 130.000 ton gemaakt van koeienmelk. De nationale consumptie per hoofd van de bevolking in Spanje is met 7 kg p.p.p.j. ver van het EU gemiddelde van 19 kg verwijderd. Kaas is een product met belangrijke groeipotentie, zeker gezien het ontbreken van quota op geiten en schapenmelk. Anders dan in Nederland is geitenen schapenmelk in Spanje van groot belang voor de kaassector. Deze Spaanse kazen behoren tot de beste ter wereld. Vorig jaar is vooral de omzet van kaas uit La Mancha gestegen, namelijk met 38%. Hiermee staat deze productgroep op de eerste plaats binnen de selfserviceartikelen. [5, p.75] Door het tekort in de Spaanse melkproductie overstijgt de import de export sterk. [2] 2.4 Olie, olijven en vetten De omzet van de industrie van oliën en vetten in 2005 was 6.260 miljoen euro (een stijging van 6.6% ten opzichte van 2004.) [1] Bedrijven gevestigd in Andalusië realiseren de meeste verkopen. Olijfolie Spanje is ´s werelds grootste producent van olijfolie. De gemiddelde jaarlijkse productie is rond de 1 miljoen ton (het seizoen 2006/2007 eindigde met 1.108.400 ton), wat van jaar tot jaar kan afwijken afhankelijk van de teeltomstandigheden. Het betreft meer dan 300 miljoen olijfbomen groeiend op 2 miljoen hectare, wat meer dan 25% van ´s werelds totale areaal olijven vertegenwoordigt. Veruit de

18

www.agridesk.com


meeste producenten van olijfolie zijn te vinden in Andalusië waar 85% van de totale Spaanse productie zich concentreert. Er wordt geëxporteerd naar meer dan 100 landen. Afhankelijk van de markt vindt de export in bulk of in consumentenverpakkingen van maximaal 5 liter plaats. Laatstgenoemden

worden

voornamelijk

geëxporteerd

naar

supermarkten,

delicatessenzaken en restaurants in Australië, Brazilië, Japan en Frankrijk. De export van deze gebottelde of geblikte olie neemt de laatste jaren sterk toe. De Spaanse vereniging van olijven exporterende coöperaties (Asoliva) heeft zich als doel gesteld om het aandeel van niet-bulk export te vergroten, gezien deze garant staat voor meer toegevoegde waarde. Momenteel wordt een kwart van de totale productie in bulk naar Italië geëxporteerd. In Spanje is olijfolie goed voor 59,3% van de totale consumptie van olie en plantaardig vet. De jaarlijkse consumptie in Spanje is 12,6 liter per persoon. Totale binnenlandse consumptie jaarlijks is boven de 503 miljoen liter, waarvan 84% wordt geconsumeerd door huishoudens, en 14,4% wordt geconsumeerd in hotels en restaurants (on-trade.) De wereldwijde consumptie is ongeveer 2,36 miljoen ton, waarvan 1,7 miljoen binnen de EU. De consumptie van olijfolie nam over 2006 af met 4,4%. De

sector

wordt

gekenmerkt

door

strikte

kwaliteitscontroles.

Producenten

analyseren zelf hun product in eigen laboratoria. Spaanse autoriteiten nemen monsters uit partijen en analyseren deze ten behoeve van kwaliteitsbehoud. Er zijn meer dan 260 variëteiten aan olijfbomen. Er bestaan momenteel 7 erkende labels van herkomst en vele anderen zijn in afwachting van goedkeuring. [2] Olijven Spanje is Nº 1 producent (300.000 ton) en exporteur (125.000 ton) van consumptie olijven. De wereldproductie is ongeveer 1 miljoen ton. Van de productie in Spanje is 75% groene olijven en de overige 25% voor zwarte en overigen. De nationale markt consumeert de helft van de productie. De andere helft wordt geëxporteerd naar meer dan 100 landen. Een kwart van de olijven wordt in bulk verkocht. [1] De Spaanse consumptie van olijven was in 2006 4% lager dan in 2005. [2] Olie - overig De

productie

van

zaadhoudende

oliën

wordt

in

Spanje

voornamelijk

vertegenwoordigd door zonnebloemolie, met een aandeel van 90%. De afgelopen jaren is de productie van zonnebloemen sterk afgenomen. In 2002 bestond er een 19

www.agridesk.com


areaal van 754.000 hectares, een kwart van het areaal van 10 jaar geleden, en dat van koolzaad (6.400 ha) was ook met een kwart teruggebracht in vergelijking met wat werd gezaaid in 2001. Deze oliën worden voornamelijk door grote zaadolie multinationals geproduceerd die zowel zaden produceren, er olie uit onttrekken en deze verder verwerken [2] 2.5 Verwerkte groenten en fruit De omzet van de sector voor het verwerken en conserveren van groenten en fruit in 2005 was 6.220 miljoen euro, een stijging van 10,8% ten opzichte van 2004. [1] Hiermee

heeft

de

industrie

8,1%

van

de

totale

omzet

van

de

voedingsmiddelenindustrie in handen. De Spaanse sector voor conserven wordt gekarakteriseerd door de stabiliteit in volume en fabrikanten, en door een sterke afhankelijkheid van buitenlandse markten. Het is een volwassen markt met een jaarlijkse productie – exclusief sappen en augurken - van 1.300.000 ton met een geschatte waarde van 1.500 miljoen

euro.

Ongeveer

50%

van

de

productie

wordt

geëxporteerd.

De

belangrijkste productiegebieden voor conserven in Spanje zijn: •

Regio van Alicante, Albacete en Murcia,

•

Regio van Navarra, La Rioja en Aragón,

•

Regio van Valencia en Castellón,

•

Regio van Andalucía,

•

Regio van Extremadura.

De meeste verkopen worden gerealiseerd door bedrijven gevestigd in Murcia. De conserven die in deze sector worden geproduceerd kunnen in de volgende 3 groepen ingedeeld worden (exclusief sappen en augurken): fruit, groenten en tomaten. Onderstaande tabel geeft een beeld van de omvang en waarde per groep: % van totale hoeveelheid in

% van totale hoeveelheid in

tonnen

waarde

Fruit conserven

35

29

Groenten conserven

21

32

Jams en marmelades

3

4

Tomaten conserven

41

35

20

www.agridesk.com


Voor wat betreft kwaliteit en voedselveiligheid loopt de sector voorop, en wordt gesteund door organisaties als de FNACV. Wereldwijd behoort Spanje bij de besten als het gaat om het technologisch niveau van de bedrijven in deze sector. [2] 2.6 Zoetwaren, brood en banket De sector voor brood en banket was in 2005 goed voor een omzet van 5.670 miljoen euro, een stijging van 5,8% ten opzichte van 2004. [1] Het omzetaandeel in de totale voedingsmiddelenindustrie bedroeg hiermee 7,4%. Bedrijven gevestigd in Cataluña realiseren de meeste omzet. De sector is goed voor 30.000 directe banen, echter het aantal indirect gerelateerde banen ligt veel hoger. De voornaamste grondstoffen die door de sector gebruikt worden zijn bloem (425.000 ton), suiker (275.000 ton) en glucose (76.000 ton.) Ook essentieel zijn cacao producten, melk, zuivel en noten. Biscuits De bedrijfsstructuur van de sector wordt gekenmerkt door concentratie. De vier leidende bedrijven hebben 55,8% van het marktvolume in handen en 59,4% van de marktwaarde. Huismerken bezitten 30,4% van het marktaandeel. Deze industrie groeit zowel in volume als in waarde. De export neemt toe met 17,6% in volume (93.643 ton) en 18,3% in waarde (2004.) Industriële bakkerij Ook deze markt wordt gekenmerkt door hoge concentratie, de top 5 bedrijven produceert meer dan de helft van het totale volume. De sector groeide in 2003 met 2,2% naar 190.000 ton, vooral dankzij de export. De consumptie van industriële bakkerijproducten stagneert. De traditionele producten worden minder populair, in het bijzonder muffins, hoewel dit nog steeds het belangrijkste product is. De export stijgt sinds 2000, in 2002 was het groeicijfer 10,1% (37.445 ton.) Ook de import neemt toe met 7,5% naar 44.294 ton. In paragraaf 4.4 is er een kader speciaal gewijd aan de industriële bakkerij. Snoepgoed Belangrijkste kenmerken zijn de concentratie van de industrie. In 2002 was de Spaanse productie van snoepgoed en kauwgum bijna 198.000 ton, 2,8% meer dan in het jaar ervoor. Suikerwaar wordt het meeste geproduceerd met 77,5%, 21

www.agridesk.com


kauwgum met 10% en zoethout en overig heeft 12,5% in handen. De hoogste groei in productie werd gerealiseerd in winegums (+20%.) De totale export nam toe met 9,7% (97.607 ton), hoewel de export van kauwgum daalde met 25,1%. De import nam toe met 7,8% naar 13.262 ton. Honing De productie van honing in Spanje varieert aanzienlijk van jaar tot jaar, vanwege de afhankelijkheid van het klimaat. Bijenteelt is voornamelijk geconcentreerd in Valencia, Extremadura en Andalusië. Er zijn ongeveer 27.000 bijenhouders in Spanje, waarvan 17% professionelen. De overige 83% zijn liefhebbers die slechts een laag aantal bijenkorven bezitten. Het aantal bijenkorven in Spanje ligt rond de 21 miljoen. De verpakkingsindustrie verwerkt jaarlijks 32.000 ton. Spanje is de grootste producent in Europa, voor Frankrijk (27.000 ton) en Griekenland (20.000 ton.) Twee van de 10 bedrijven bezitten 50% van de markt. De jaarlijkse export is 7.000 ton met een waarde van 2.100 miljoen euro. [2] In 2006 werd er maarliefst 23% meer honing geconsumeerd in Spanje ten opzichte van het jaar ervoor. [1] 2.7 Suiker, cacao en chocolade In 2005 was de omzet in de industrie voor suiker, cacao en chocolade 3.133 miljoen euro, een daling van 3% ten opzichte van 2004. Het omzetaandeel van de industrie in de totale voedingsmiddelensector is 4,1%. [1] De meeste omzet wordt gerealiseerd door bedrijven gevestigd in Cataluña. Suiker De meeste suiker die geproduceerd wordt in Spanje is afkomstig van de suikerbiet, de productie van suikerriet neemt langzaam af, en is momenteel praktisch irrelevant. In 2002 werden op 114.500 hectare rond de 8 miljoen ton aan suikerbieten geproduceerd, waaruit meer dan 1,1 miljoen ton aan suiker werd verkregen. Over 2002-2006 is de productie van suikerbieten met 13% gedaald, ten gevolge van het nieuwe Europese suikerregime. Bovendien wordt verwacht dat door de toenemende vraag vanuit de biobrandstoffenindustrie het areaal van onder anderen suikerbieten steeds meer vervangen zal worden door energiegewassen zoals koolzaad. Ook de Spaanse productie van suikerriet loopt steeds verder terug, dit was 60.000 ton in 2002 waaruit 5.000 ton aan suiker werd verkregen.

22

www.agridesk.com


Spaanse suikerproductie (in duizenden tonnen)

2000

2001

2002

Suikerbiet

8.254

6.775

7.979

Suikerriet

80

70

60

Geraffineerde suiker

1.097

943

1.108

In totaal zijn er 13 suikerproducenten, maar de productie wordt gedomineerd door 3 bedrijven. Slechts één bedrijf produceert rietsuiker. Gemiddeld consumeert iedere Spanjaard rond de 7,4 kg suiker op jaarbasis. Voor

wat

betreft

de

binnenlandse

consumptie

zijn

de

supermarkten

het

belangrijkste distributiekanaal (67%), vervolgens de hypermarkten (24,4%) en tenslotte de traditionele winkels (3,9%.) Er wordt veel suiker geïmporteerd, in 2002 375.000 ton, waarvan het merendeel afkomstig uit EU–landen. Dit is een toename van 12,3% ten opzichte van het jaar ervoor. De export was 119.000 ton, bestemd voor landen buiten de EU, voornamelijk het noordelijk deel van Afrika. Dit was echter wel 30,4% lager dan in het jaar ervoor. Chocola en cacao producten In de periode mei ´02 tot april ´03 groeide de productie van deze groep met 3,95%, waarbij een productie van 108.618 ton werd bereikt. Alleen de productie van cacaopoeder daalde met 1,5%, de overigen binnen de productgroep groeiden met een percentage van boven de 5%. Gevulde chocoladerepen zijn een belangrijk exportproduct en er bestaan hoge verwachtingen voor de toekomst. De import blijft stabiel met 53.000 ton (169 miljoen euro), waarbij massieve chocolade en luxe chocoladedozen de belangrijkste importproducten zijn. [2] In vergelijking met 2005 stegen in 2006 de verkopen van chocolade met 13,2%. [5 p.75] 2.8 Diervoeding De omzet die in 2005 behaald werd in deze sector bedroeg 6.615 miljoen euro, een daling

van

4,4%

ten

opzichte

van

2004.

Binnen

de

totale

voedingsmiddelenindustrie heeft de diervoeding een omzetaandeel van 8,6%. [1] Bedrijven gevestigd in Cataluña realiseren de meeste omzet. De Spaanse industriële productie van mengvoeder neemt de tweede plaats in binnen de EU met bijna 21 miljoen ton in 2005, alleen achter Frankrijk (22 miljoen 23

www.agridesk.com


ton.) Duitsland zit hier niet ver van af met 19,4 miljoen ton. Op afstand volgt Italië met 14 miljoen ton. Volgens de European Feed Manufacturers´ Federation (FEFAC) was van de totale productie van 21 miljoen ton 8.716 ton bestemd voor varkens, 6.197 ton voor rundvee, 4.351 ton voor pluimvee en 1.727 ton voor overige diergroepen. Ontwikkeling mengvoerproductie in Spanje

25000 20000 Rundvee 15000

Varkens Pluimvee Overige

10000

Totaal 5000 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Bron: FEFAC –Compound feed production. De data voor 2006 en 2007 zijn gebaseerd op schattingen.

Volgens het Spaanse Instituut voor Statistiek (INE) zijn er 783 bedrijven in de sector, waarvan 79% minder dan 20 werknemers in dienst heeft. Tussen 2000 en 2005 is het aantal bedrijven gegroeid met 3,7%. De totale productie van diervoeding voor honden en katten in 2006 was 359.492 ton, waarvan hondenvoer bijna 78% vertegenwoordigt. De export van diervoeding is aanzienlijk toegenomen de afgelopen jaren. De belangrijkste bestemming is Portugal met ruim de helft van het totale volume. De meeste import is afkomstig uit Frankrijk (59,9%), Nederland (11,7%) en Denemarken (8,4%.) [2] 2.9 Water en niet-alcoholische dranken De omzet van deze sector in 2005 was 5.334 miljoen euro, een stijging van 8,4% ten opzichte van 2004. Het omzetaandeel was daarmee 7% van de totale 24

www.agridesk.com


voedingsmiddelenindustrie. [1] De meeste omzet wordt gerealiseerd door bedrijven gevestigd in Cataluña, gevolgd door Madrid en Andalusië. Gebotteld water Eén van de meest dynamische markten is die van gebotteld water. De Nationale Vereniging voor Gebotteld Water (ANEABE) schat de totale groei binnen de sector op 12,9%, over een totaal van 5.098,4 miljoen liter. Vanwege de matige kwaliteit leidingwater en de toenemende zorg voor gezondheid en eetgewoontes, neemt de consumptie van gebotteld water toe. Spanjaarden drinken gemiddeld 119 liter aan flessenwater per jaar. Een 91,8% van de productie die plaatsvindt is natuurlijk mineraalwater, 5,7% bronwater

en het

overige

gezuiverd leidingwater. In

tegenstelling tot ontwikkelingen in andere EU landen is water zonder koolzuur nog steeds het meest belangrijk (95,5%), tegenover 4,5% van water met koolzuur. Plastic is het meest gebruikt bij het bottelen. Van de totale productie is 80,5% PET, 10,1% polyethyleen. PVC is praktisch verdwenen. Het overige is hervulbaar glas (6,7%), niet hervulbaar glas (1,2%) en cardboard, polipropyleen en policarbonaat. Er wordt bijna uitsluitend voor de binnenlandse markt geproduceerd, export is minimaal met 0,2% en import eveneens met 0,4%. Frisdrank De totale productie van de traditionele frisdranken in 2004 was 4.400 miljoen liter. Als ook isotonische dranken, energiedranken en andere categorieën meegerekend worden komt dit neer op 4.498 miljoen liter. Dit is een stijging van 6,3% ten opzichte van 2003. Er is een aanzienlijke toename van frisdranken zonder koolzuur, suikervrij en met nieuwe smaken en ingrediënten. Ook is er een voortdurende toename van light frisdranken te zien. Onder de gebruikte materialen was in 2003 PET het belangrijkste, met 48% van het volume, gevolgd door metaal met (32%) en glas (16%) Een totaal van 66% van het geconsumeerde volume aan frisdranken waren in flessen van 2l en 33cl verpakkingen (34% en 32%.) 14% was gebotteld in 20cl containers over 2003. Bijna alle in Spanje geproduceerde frisdranken (98,9%) werden verkocht op de binnenlandse markt. Er bestaat overigens geen statiegeldsysteem binnen Spanje. Sappen Gedurende 2003 produceerde de Spaanse sapsector 1.106 miljoen liter (4% meer dan in 2002.) De consumptie bereikte een hoogte van 773 miljoen liter, met een 25

www.agridesk.com


waarde van 750.88 miljoen euro. Dit betekent een groei van 3,3% in volume, terwijl de waarde afnam met 1,84%, ofwel de prijzen daalden met 0,7%. Nectars groeiden het hardst (18%), maar vruchtensappen hebben nog steeds het grootste marktaandeel

(68,6%.)

Met

een

aandeel van

30%

is

sinaasappelsap het

belangrijkste, gevolgd door perziksap (26%) en ananas– en grapefruitsap (beiden 21%.) Maar liefst 94% van de sappen worden niet gekoeld verkocht. In 2003 nam de export toe, maar meer in volume (41,3% - 753.72 miljoen ton) dan in waarde (17,25% - 423.39 miljoen euro.) Sinaasappelsap is het belangrijkste exportproduct

(57%.)

Ook

voor

wat

betreft

de

import

is

sinaasappelsap

(concentraat) het belangrijkste product. [2] 2.10 Verwerkte vis De omzet binnen de industrie voor de verwerking (en conservering) van vis in 2005 bedroeg 3.456 miljoen euro, wat een stijging is van 4,3% ten opzichte van 2004. Het omzetaandeel binnen de totale voedingsmiddelenindustrie is 4,5%. [1] Bovendien is in 2006 de verkoop van visconserven ten opzichte van 2005 gestegen met 10,3%. [5 p.78] Bedrijven gevestigd in Galicië realiseren de meeste omzet. De vissector was en is sociaal-economisch van groot belang voor bepaalde Galicische kustgebieden, waar zich een belangrijke conservenindustrie heeft ontwikkeld. Dit is het belangrijkste productiegebied van de EU en wereldwijd neemt het de tweede plaats in. Er ontstaan steeds meer grote bedrijven. In 2003 was er (evenals in voorgaande jaren) een groei te zien in volume van 4,9% en in waarde 2,9%. De grootste productiegroei was te zien bij sardines (7% in volume, 2,5% in waarde), tonijn met groenten (6,7% in volume, 3,2% in waarde), tonijn (6,2% in volume, 4,5% in waarde) en mosselen (3,5% in volume en 1,5% in waarde.) Tonijn wordt het meest geproduceerd in Spanje, met 56,7% van het totale volume visconserven. Sardineconserven komen op de tweede plaats, gevolgd door mosselen, witte tonijn, inktvis en makreel. De import van visconserven is aanzienlijk toegenomen in 2003. Het bereikte een hoogte van 76.208 ton met een waarde van 310.177.000 euro. [2] De landen die het meeste de Spaanse visconserven importeren zijn Italië, Frankrijk, Portugal, Duitsland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.

26

www.agridesk.com


3. Prioriteiten voor de Spaanse voedingsmiddelenindustrie 3.1 Kwaliteit, ISO normen, HACCP In het jaar 2005 hadden slechts 1.896 voedingsmiddelenbedrijven succesvol de ISO 9001:2000

kwaliteitsnorm

geïmplementeerd.

In

relatie

tot

het

aantal

gecertificeerde instellingen in de autonome deelstaten, bezet Andalusië de eerste positie met een totaal van 349, Cataluña en Valencia met 197 en Castilla en León met 160 bedrijven. Volgens

een

berichtgeving,

gerealiseerd

door

alle

certificeerders

in

de

voedingsmiddelensector (geaccrediteerd door ENAC), is er een constante en progressieve stijging in certificeringen zichtbaar sinds het in 1993 begon met het certificeren van de eerste 4 bedrijven in de sector. Op een totaal van meer dan 31.000 bedrijven betekent dit echter dat nog maar 5% van de Spaanse bedrijven gecertificeerd is. De invoering van een kwaliteitssysteem en de certificering volgens ISO 9000 normen wordt als noodzakelijk beschouwd voor het onderhouden van commerciële relaties (met het buitenland.) Per subsector voert de vleesindustrie de lijst aan met 347 certificaten (19% van het totale aantal certificaten in de sector) en wijn met 180 certificaten (10%.) De gecertificeerde bedrijven concentreren zich betreffende de vleesindustrie in Cataluña, Castilla en León en Andalusië. De meeste gecertificeerde bedrijven binnen de conservensector (groenten en fruit) bevinden zich in Andalusië, Valencia en Murcia. Binnen de wijnsector zijn de meeste gecertificeerde bedrijven te vinden in Baskenland, Andalusië en La Rioja. Per autonome deelstaat heeft Andalusië het grootste aantal certificaten met 349 (19,2% van het totaal aantal certificaten in de sector), vervolgens Cataluña en Valencia met 197 (10,8%) en Castilla en León met 160 (8,8%.) Daarnaast laat de invoering van ISO 14001 een minieme stijging zien. Waar het in 1997 begon met de certificering van 3 voedingsmiddelenbedrijven is dit opgelopen tot een totaal van 298 in december 2005. [B] Sinds 1991 wordt het HACCP (Hazardous Analysis of Critical Control Points) systeem door Spaanse bedrijven in gebruik genomen.

27

www.agridesk.com


De Spaanse Vereniging voor Voedingsmiddelen (FIAB) heeft in samenwerking met het Spaanse Ministerie van Gezondheid en Consumptie sinds 1990 meer dan 20 richtlijnen ontwikkeld voor elke sector om implementatie van het systeem mogelijk te maken. Tot op de dag van vandaag wordt in veel deelstaten van Spanje geen enkele controle uitgeoefend op de implementatie van HACCP en deze laat dan ook vaak te wensen over. § 3.2 Kwaliteitsaanduidingen Eén van de strategieën binnen het Spaanse voedingsmiddelenbeleid is gericht op kwaliteitsproducten. Dit beleid moet er mede toe bijdragen dat de producten zich onderscheiden in een markt van overschot. Eén van de mechanismen waarvan men gebruik maakt is door middel van beschermingscategorieën (Denominaciones de Origen e Indicaciones Geográficas.) De verschillende beschermingscategorieën zijn door de Europese Unie in het leven geroepen omdat landbouwproducten en levensmiddelen met bijzondere kenmerken werden nagemaakt en dan onder dezelfde naam als het eigenlijke product werden verkocht. De specifieke karakteristieken van de producten worden gegarandeerd door de Consejos Reguladores. Bijna in elke sector van de voedingsmiddelenindustrie zijn wel producten voorzien van een label van een beschermingscategorie te vinden. Voedingsmiddelenbedrijven zien deze aanduidingen als noodzaak om zich te sterken tegen concurrerende producten binnen de Europese Unie. Bovendien is de Spaanse consument gevoelig voor dergelijke producten. Spanje was in 1932 pionier op het gebied van de beschermingscategorieën, in 1992 voerde de Europese Unie het systeem in. Met behulp van drie termen worden de herkomstaanduidingen verder genuanceerd (tussen haakjes de Nederlandse term en afkorting): -

D.O.P.

´Denominación

de

Origen

Protegida´:

(Beschermde

Oorsprongsbenaming –BOB-), voor een product waarvan de productie, verwerking en bereiding plaatsvinden binnen een bepaald geografisch gebied volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. -

I.G.P.:

Índicación

Geografische

Aanduiding

Geográfica –BGA-),

Protegida´:

waarbij

minimaal

(Beschermde één

van

de

productie-, verwerkings- of bereidingsstadia van een product toegeschreven

28

www.agridesk.com


kunnen worden aan de geografische oorsprong. Deze geografische omgeving heeft dikwijls een unieke reputatie. -

E.T.G.:

Éspecialidad

Tradicional

Garantizada:

(Gegarandeerde

Traditionele Specialiteit –GTS-), waarbij de vermelding niet verwijst naar de herkomst van een product, maar juist de nadruk ligt op de traditionele productsamenstelling of dito productiemethode. [C] De handel in producten van deze beschermde categorieën heeft een waarde van rond de 542 miljoen euro, waarvan het meeste (85,6%) bestemd is voor de nationale

markt.

Het

meest

geëxporteerd

worden

producten

met

herkomstaanduiding uit de groepen kaas en olijfolie. Biologische producten kunnen ook worden ondergebracht onder de noemer ´kwaliteitsaanduiding´. De biologische productie groeit snel in Spanje en er wordt verwacht dat deze zich de komende jaren verder zal ontwikkelen. Daarnaast is het Spaanse Ministerie van Landbouw een campagne gestart om de consumptie van biologische producten te stimuleren. § 3.3 Milieu/natuurlijke omgeving Tot in een recent verleden werd de Spaanse voedingsmiddelenindustrie ontzien wat betreft milieueisen, zeker vergeleken met andere Europese landen. De laatste jaren lijkt er sprake van een strikter toezicht en worden de bedrijven geconfronteerd met strengere milieuwetgeving. Het kost de sector grote inspanning om zich aan te passen aan de continue ontwikkeling van de Europese regelgeving en nationale normen, wat de industrie verplicht stelt om investeringen te doen in het aanpassen van processen om vervuiling te bestrijden, te meten en/of te evalueren en om competitief te blijven. Residu management De gegenereerde residuen door de voedingsmiddelenindustrie bestaan grotendeels uit organisch materiaal. Het kan worden ingedeeld in twee grote groepen: vloeibaar en vast afval. Betreffende deze laatste groep gaat het vooral om resten van grondstoffen en verpakkingsresiduen. De industrie heeft een grote inspanning geleverd om te kunnen voldoen aan de nieuwe regelgeving vanuit de EU betreffende verpakkingen en resten van verpakkingen.

29

www.agridesk.com


Productie van vast stedelijk afval in Spanje (1996-2003) Jaar

Productie

Productie

Productie

totaal RSU

p.i.p.d.*

p.i.p.j.**

Bevolking

1996

15.307.652

1,063

388,000

39.433.942

1998

17.418.169

1,200

436,580

39.699.394

1999

18.376.532

1,258

459,170

39.699.394

2000

18.925.109

1,299

474,173

40.202.160

2001

19.124.750

1,290

470,802

40.847.371

2002

20.465.614

1,336

487,698

41.837.894

21.444.705

1,375

501,875

42.717.064

2003 *

p.i.p.d.: per inwoner per dag

**

p.i.p.j.: per inwoner per jaar

Bron: Ministerio de Medio Ambiente, uit een document van Greenpeace [15]

Het management van verpakkingen wordt gerealiseerd door IMS (Integrated Management System, in Spanje bekend als SIG, Sistema Integrados de Gestión) wat wordt gepromoot door de private sector. In Spanje zijn er de IMS Ecoembalajes (Ecoembes) en Ecovidrio. Ecoembalajes España S.A. is een bedrijf zonder winstoogmerk, wiens missie is het ontwerp en de ontwikkeling van systemen die leiden tot de selectie/verzameling en hergebruik

van

verpakkingsafval.

Het

bedrijf

garandeert

daarmee

dat

de

doelstellingen van de wet 11/97, betreffende verpakkingen en residuen, behaald kunnen worden. Ook Ecoembres en Ecovidrio zijn bedrijven die actief zijn op het terrein van residuen van verpakkingen. [2] Verpakkingsmaterialen zijn echter van groot (en groeiend) belang voor de Spaanse economie, en productieafval groeit harder dan het BBP van Spanje. Ondanks dat er een flinke teruggang zichtbaar is in het ongecontroleerd dumpen van afval, is dit echter nog onvoldoende. Het recyclen van afval vertoont positieve ontwikkelingen. Groene energie Op het gebied van ´groene energie´ scoort Spanje vooral goed op het gebied van windenergie, en is momenteel één van de grootste producenten in Europa.. Naast windenergie is er veel belangstelling voor zonne-energie (fotovoltaïsche en thermische), biomassa, geothermische en golfkrachtenergie. De elektriciteitsproductie werd in 2005 voor 17,5 procent opgewekt uit duurzame bronnen. Het verbruik van primaire energie, afkomstig van duurzame bronnen, was 30

www.agridesk.com


in 2005 slechts 5,9 procent. De industriële bedrijven hebben in 2005 voor meer dan 8 miljard euro aan energie geconsumeerd. Het aantal parken voor windenergie de laatste jaren volop uitgebreid. Binnen Europa stond Spanje in 2005 op de tweede plaats als producent van windenergie. Het totale productievermogen van de projectvoorstellen ligt voor 2010 op 20.000 MW. Eind 2006 lag het productievermogen van de Spaanse windenergiesector rond de 12.000 MW. Het totale productievermogen van de projectvoorstellen ligt rond de 40.000 MW. Het Stimuleringsplan 'Toepassing Hernieuwbare Energiebronnen', opgesteld door het overheidsorgaan Instituto para la Diversificación y Ahorro Energético (IDAE), een agentschap van het ministerie van Industrie, Handel en Toerisme, heeft geleid tot een groot aantal nieuwe duurzame energieprojecten. Daarnaast investeert IDAE in projecten die verband houden met efficiënt gebruik van energie, nieuwe energie en innovatie, bijvoorbeeld op het gebied van productieprocessen voor energiebesparing. Hiermee wil Spanje de emissie van CO2 en de import van fossiele brandstoffen – waarvan het in hoge mate afhankelijk is reduceren. [A] Uitstoot broeikasgassen Spanje blijft sterk achter bij het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen in vergelijking met de Kyoto doelstelling van 2012, zo blijkt uit de volgende tabel (bron: Greenpeace): Uitstoot broeikasgassen in Spanje en de EU-15

[15]

31

www.agridesk.com


Waterbeheer De voedingsmiddelenindustrie is een grootverbruiker van water, terwijl men in Spanje juist te kampen heeft met grote watertekorten. Niet alleen vormt het gebrek aan water een probleem, ook de slechte kwaliteit van het drink– en irrigatiewater, het behandelen en lozen van afvalwater, het uitbreiden van waterleidingen en het onderhouden van rioleringen geven eveneens problemen. Eenderde van het beschikbare drink– en irrigatiewater gaat verloren door het slechte leidingwerk. Daarom heeft de Spaanse regering een nationaal Hydrologisch Plan (PHN) opgesteld dat moet zorgen voor een beter beheer van het water. Centraal

staan

verbetering

van

infrastructuren

en

watermanagement.

De

investeringen die in het plan zijn opgenomen, bedragen 1,8 miljard euro, waarvan 80 procent bestemd is voor waterbesparing en milieuvriendelijke watervoorziening. De landbouw, die 80 procent van het beschikbare water in Spanje verbruikt, heeft te kampen met de slechte kwaliteit van het irrigatiewater. Verder beschikt slechts 15 procent van de landbouwbedrijven over efficiënte irrigatiesystemen. De industrie voldoet niet aan de strengere Europese normen voor het behandelen en lozen van afvalwater. Het is verboden om direct of indirect te lozen in rivieren of ander oppervlaktewater. Echter, 80 procent wordt indirect in het oppervlaktewater geloosd. Spaanse bedrijven en adviesbureaus voor meer specialistische milieuoplossingen op bijvoorbeeld het gebied van waterzuivering kopen traditioneel bij bedrijven uit Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland, Verenigd Koninkrijk en de VS in. Ook Nederlandse bedrijven verkopen hun expertise in Spanje. Vele grote multinationale leveranciers van milieutechnologie en internationale milieuadviesbureaus hebben een of meer vestigingen in Spanje. Waterbedrijven, toeleveranciers van apparatuur en producten, wetenschappelijke onderzoekers en projectaannemers hebben hun ondernemingen over de laatste vijf jaar gemiddeld met 30 procent per jaar zien groeien. [A]

32

www.agridesk.com


3.4 Innovatie Binnen de Spaanse industrie wordt de voedingsmiddelenindustrie beschouwd als een sector die weinig innovatief is, gekarakteriseerd door een geringe capaciteit voor technologische veranderingen. Er vindt echter wel overdracht van kennis en technologie plaats in deze industrie. Een belangrijke rol in deze kennisoverdracht spelen MAPA (het Spaanse ministerie van landbouw), de FIAB (werkgeversvereniging voor de voedingsmiddelenindustrie) en diverse technologische instituten, zoals AINIA. Een kenmerk van de voedingsmiddelenindustrie is het frequente gebruik van grote hoeveelheden patenten en technologieën die in andere sectoren zijn ontwikkeld. Radicale innovaties betreffende het beheersen van biologische processen, voedsel conservering en voedselveiligheid worden aangedreven door de toenemende samenwerking tussen de wetenschappelijk georiënteerde industrieën, zoals chemie en biochemie. Dit zorgt voor een aanzienlijke reductie in kosten ten gevolge van verbeteringen in inventaris, verkoop, prognoses en productieplanning. Behalve het belang van informatie uitwisseling tussen industrieën, zijn er drie andere elementen die karakteristiek zijn voor het patroon van de technologische ontwikkeling in de voedingsmiddelensector. De eerste twee zijn gerelateerd aan de huidige verscheidenheid van diëten en eetpatronen. Het derde element heeft te maken met de belangrijke rol die multinationale voedselconcerns spelen. Allereerst heeft de voedingsmiddelensector een belangrijk ámbachtelijk´ element, voornamelijk in de subsectoren en fases van de keten die specifiek gericht zijn op het verwerken van agrarische producten. Sociale en culturele factoren zijn waarschijnlijk de reden dat dit nog kan voortbestaan. Voorkeuren voor bepaalde producten en diëten zijn ontstaan uit agrarische en rurale tradities, en zijn al jaren stabiel. Het is echter dit ambachtelijke element dat van belang is voor het voortbestaan van kleine en middelgrote bedrijven, die de concurrentie moeten aangaan met multinationals. Technologische vooruitgang kan daardoor bestaan naast traditionele technieken en methoden. Ten tweede is de sector vooral gericht op productinnovatie. Bijna wekelijks vinden er

nieuwe

productlanceringen

plaats.

Aanpassingen

in

productlijnen

alsook

technologische innovaties, die normaal gesproken niet om een herziening of rigoureuze vervanging van processen en producten vragen, kunnen hieronder gerekend worden. 33

www.agridesk.com


Omdat consumenten duidelijke voorkeur hebben voor bepaalde producten en als conservatieve kopers kunnen worden beschouwd, worden nieuwe producten vaak in eerste instantie afgewezen. Radicale veranderingen zijn daardoor schaars in het vermarkten van voedingsmiddelen. Het zijn eerder defensieve in plaats van radicale veranderingen, niet zozeer veroorzaakt door wetenschappelijke en technologische vooruitgang, maar door de noodzaak om aan de steeds striktere regelgeving te voldoen. Daarnaast spelen ook sociale, demografische en economische factoren een rol, alsook markt condities. Tot slot is er de rol van de voedselmultinationals, bedrijven die bijdragen aan een wereldwijd oligopolie in de voedselmarkt. Doordat zij geconfronteerd worden met een teruggang in vraag, komen zij met nieuwe strategieën (sectorale diversificatie, globalisering en externe groei door fusies en overnames), die leiden tot een grotere concentratie van kapitaal. Hun prioriteiten op het gebied van innovatie lagen vooral bij het verbeteren van de ambachtelijke voedselverwerking en het behoud van de biologische en organoleptische eigenschappen van een product, zodat het langer houdbaar is en vervoerd kan worden over lange afstanden. Of een bedrijf gaat investeren in innovatie wordt bepaald door de specifieke kenmerken van de industrie waarin het zich bevindt. Aan de andere kant kan dit niet alleen worden uitgelegd aan de hand van externe factoren. De kenmerken van het bedrijf zelf zijn uiteraard ook van belang. Interne variabelen hebben ook invloed op de waarschijnlijkheid of een bedrijf gaat investeren in R&D. Bedrijfsgroei speelt een belangrijke rol, ofwel toenemende verkopen worden vergezeld met een verhoogde kans dat men in R&D investeert. Daarnaast zijn ook de kwalificaties van personeel en export van belang. Bedrijven die internationaal opereren zijn genoodzaakt om projecten aan te gaan om bij te blijven bij de trends en normen van de betreffende landen. Bedrijven moeten in dit geval groot zijn om te kunnen profiteren van de investering (economies of scope) en voldoende middelen om de activiteiten te kunnen realiseren en gekwalificeerde werknemers in te huren. Het merendeel van de uitgaven aan innovatie van Spaanse productie bedrijven wordt besteed aan R&D (43,3%), alhoewel de aankoop van machines ook een behoorlijk aandeel heeft (38,6%.) Procesinnovaties in Spanje zijn grotendeels afhankelijk

van

extern

gegenereerde

technologie

(voornamelijk

die

van

binnenlandse en buitenlandse leveranciers van machines en materialen.) 34

www.agridesk.com


Dit betekent dat het bedrijf intern vooral aandacht schenkt aan het aanpassen van de bestaande technologie aan de eigen technologische vereisten. Hoewel procesinnovatie het meest toegepast wordt binnen producerende bedrijven, is dit binnen de voedingsmiddelenindustrie minder relevant dan productinnovatie. Bedrijfsgegevens tonen aan dat productinnovaties het hoogste op de agenda staan van bedrijven die innoveren. Hoewel de ontwikkeling van nieuwe producten traditioneel gezien voortkomt uit de investering in R&D van producerende bedrijven, zoeken retailers in toenemende mate naar mogelijkheden om hun eigen productlijn (label) uit te breiden. Om te kunnen concurreren met deze huismerken hebben voedingsmiddelenbedrijven getracht de trend te omzeilen en geprobeerd vraag te creëren naar gedifferentieerde of nieuwe producten. [6] Verdeling per autonome deelstaat naar bedrijfsuitgaven in R&D (percentage van het totaal) [5]

35

www.agridesk.com


§ 3.5 Investeringen Projecten/investeringen in de voedingsmiddelenindustrie Lopende projecten (constructie en aanpassingen van fabrieken) binnen de voedingsmiddelenindustrie in 2007 (in miljoenen euro´s) Categorie

Nº projecten

Bedrag

Vlees

39

413

Tuinbouw

16

77

Zuivel

8

58

Eieren

8

175

Bevroren

17

240

Wijn

34

379

Dranken (niet zijnde wijn)

18

912

Overige

53

729

Bron: [17]

Naar een onderzoek van het vakblad Alimarket [17] van juli 2007 zijn er diverse projecten lopende dit jaar. De belangrijkste categorieën zijn vlees en wijn, zowel in aantallen projecten als in bedragen. De drankensector (niet zijnde wijn), leidt echter met afstand in hoogte van het bedrag met een totaal van 912 miljoen euro. Dit wordt mede bereikt door een aanzienlijke investering van Heineken España met 320 miljoen euro, voor de bouw van een fabriek in Sevilla. Uitgaven aan R&D per sector en deelsector (in duizenden euro´s en in percentage van het totaal), 2004 Sector

Deelsector

Totaal

Agrarisch

54.781

Industrie

2.788.536

In % van

In % van

totaal

totaal

algemeen

sector

1,13 57,32

100

Voedingsmiddelenindustrie

143.809

5,16

Chemische industrie

692.485

24,83

Recycling Energie en water Constructie

9.249

0,33

33.389

1,20

69.517

1,43

Diensten

1.950.771

40,10

Totale uitgaven

4.864.930

100,00

aan R&D 36

www.agridesk.com


Bron: Estadística sobre las actividades en Investigación Científica y Desarrollo Tecnológico (I+D), Indicadores básicos 2004, INE (2006)

De voedingsmiddelenindustrie heeft met ruim 5% slechts een klein aandeel in de totale R&D uitgaven binnen de industrie. Ondanks dat dit ver van het percentage van de chemische industrie verwijderd is, is het nog altijd meer dan energie en water (1,2%) en energie (0,33%). Buitenlandse investeringen in Spanje Bruto buitenlandse investeringen in Spaanse bedrijven (in miljoenen euro´s) Totaal economie

Totaal industrie

Voedingsmiddelen industrie

2004

17.674

6.502

740

2005

27.487

4.999

438

2006

18.970

4.620

550

Bron: [1]

Directe buitenlandse investeringen in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie bedroegen in 2006 in totaal 550 miljoen euro, 2,9% van wat er in totaal in de Spaanse economie geïnvesteerd werd en 11,9% van de investeringen in de industrie. Geografische herkomst van de buitenlandse investeringen in Spanje (%) 2004

2005

2006

OECD- landen

99,03

97,34

85,88

EU-15

10,73

96,10

83,65

EU-25

10,73

96,10

84,73

Noord-Amerika

88,02

1,24

1,79

Latijns-Amerika

0,05

2,28

8,56

Overige

0,91

2,60

4,49

Bron: [1]

De belangrijkste herkomst van de buitenlandse investeringen in Spanje is de EU15. In 2006 is Latijns-Amerika een opvallende stijger ten opzichte van de voorgaande twee jaar. Het enorme percentageverschil tussen Noord-Amerika in 2004 ten opzichte van 2005 en 2006 is veroorzaakt door de eenmalig hoge investeringen die in dat jaar plaatsvonden.

37

www.agridesk.com


Spaanse investeringen in het buitenland Bruto investeringen van Spaanse bedrijven in het buitenland (in miljoenen euro´s) Totaal economie

Totaal industrie

Voedingsmiddelen industrie

2004

75.057

2.566

364

2005

57.645

2.198

286

2006

111.574

4.195

1.271

Bron: [1]

De investeringen van de Spaanse voedingsmiddelensector in het buitenland zijn in 2006 enorm gestegen in vergelijking met voorgaande jaren. Was het totaal in 2005 nog 286 miljoen euro, in 2006 is dit bijna vervijfvoudigd naar 1.271 miljoen euro. Dit is 1,14% van wat Spanje in totaal investeerde, en 30,31% van wat de industrie investeerde in het buitenland. Geografische bestemming van de investeringen van Spanje in het buitenland (%) 2004

2005

2006

OECD- landen

87,68

62,09

96,89

EU-15

80,55

48,98

95,72

EU-25

82,55

48,98

95,74

Noord-Amerika

4,83

12,94

0,98

Latijns-Amerika

7,49

4,03

1,61

Azië en Oceanië

3,06

8,98

0,27

Afrika

0,42

18,81

0,91

Overige

1,47

0,25

0,51

Bron: [1]

De belangrijkste bestemming van de investeringen van Spanje in het buitenland was, zeker in 2006, gericht op de EU-15. Opvallende uitschieter is Afrika in 2005, in welk jaar ook Noord-Amerika een aanzienlijk hoger percentage van de investeringen ontving in verhouding tot 2004 en 2006. Overheidsinvesteringen Over

het

algemeen

is

er

in

de

Spaanse

politiek

weinig

aandacht

voor

overheidsinvesteringen in de voedingsmiddelensector. De investeringen in de agrarische sector zijn echter constant in het middelpunt van de aandacht. Sinds 2000 staat er overheidssteun aan de sector op de Europese Agenda, echter niet bedoeld voor het verhogen van de productiviteit maar het verhogen van de kwaliteit. 38

www.agridesk.com


Tussen

1996-1999

was

van

de

totale

hoeveelheid

investeringen

in

de

voedingsmiddelenindustrie 33% afkomstig uit publieke bron/subsidies, waarvan 23% vanuit de EU, het Spaanse ministerie van Landbouw (MAPA) met 6% en overig met 4%. Het grootste gedeelte van de totale investeringen ging naar de groente en fruit industrie (25,8%) al zit de vleesindustrie met 23% daar pal achter. Daarop volgen de industrieën vis (16,3%) en wijn (10,4%.) De laatste jaren is de Europese Unie uitgebreid, waardoor de subsidies zich verplaatsen richting deze nieuwe leden. Echter, ze zijn onontbeerlijk voor het versterken van de concurrentiekracht van de Spaanse voedingsmiddelenindustrie. [7] § 3.6 Voedselveiligheid / Communicatie De communicatie met consumenten is één van de aspecten die veel aandacht heeft verdiend de afgelopen jaren. Na de íncidenten´ betreffende voedselveiligheid van de afgelopen jaren is de consument veeleisender geworden betreffende kwaliteit en hygiëne van voedsel. Daarop zijn de eisen aan etiketten aangepast, die nu nauwkeuriger moeten zijn in hun informatievoorziening. Bedrijven in de voedingsmiddelenindustrie trachten transparanter te zijn in hun productiewijzen, wat zij onder andere willen bewerkstelligen door het houden van open dagen. Sinds 2002 bestaat er ook in Spanje een Voedsel en Waren Autoriteit: Agencia Española de Seguridad Alimentaria´. [12] In een persbericht van eind juli van dit jaar heeft de Europese Commissie in Spanje geconstateerd dat het tekortschiet op het gebied van voedselveiligheid. De Europese Unie, dat de hygiëne en het dierenwelzijn in bedrijven binnen de vleesen zuivelindustrie onder de loep heeft genomen, heeft geconstateerd dat veel fabrieken en slachthuizen niet voldoen aan de gestelde normen. In enkele gevallen zou het zelfs gaan om gevaren voor de publieke gezondheid.

39

www.agridesk.com


4. Tendensen in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie § 4.1 Internationalisering: nieuwe afzetgebieden Doordat de binnenlandse markt van diverse subsectoren als verzadigd wordt beschouwd binnen de voedingsmiddelenindustrie, wordt er gezocht naar groei in andere afzetgebieden. Hierbij zijn bijvoorbeeld landen als Rusland, China en India interessant. Binnen de wijnindustrie was er vorig jaar een opmerkelijke stijging te zien in de export naar Rusland. In 2005 werd er 25,8 miljoen liter wijn geëxporteerd naar Rusland, in 2006 steeg dit tot 62,2 miljoen liter, volgens data van ICEX. Uit het feit dat er onlangs een ontwikkelingsplan is opgesteld voor de export van Spaanse producten naar China blijkt wel dat deze markt in toenemende mate van belang is voor de Spaanse voedingsmiddelenindustrie. China zet bijvoorbeeld het licht op groen als het gaat om de import van (varkens)vlees uit Spanje. Hiermee wordt getracht het handelstekort met China wat in te perken, gezien in 2006 de Spaanse export van voedingsmiddelen (inclusief ´dranken´) 76,5 miljoen euro bedroeg, tegenover een import van 414,0 miljoen euro vanuit China (gegevens van ICEX.) Doordat de consumptie van olijfolie op de traditionele markten stabiel is, wordt ook hier gezocht naar mogelijkheden op de opkomende markten zoals China, Rusland, Japan en deels ook India. Échter, landen hebben slechts potentieel wanneer zij over een aanzienlijke middenklasse beschikken´, zo zegt Juan Vicente Gómez Moya van Asoliva. Ólijfolie is nu eenmaal de duurste olie die er is´. Het is daarnaast lastig om een product als olijfolie aan de man te brengen dat traditioneel gezien niet gebruikt wordt in de keuken. ´Het vermarkten van olijfolie is dan ook één van de uitdagingen van de sector´. Vooral de producten met herkomstaanduiding, en ook de gebottelde olijfolie worden beschouwd als belangrijkste pijler om op te bouwen in de toekomst, vanwege de hogere toegevoegde waarde.

40

www.agridesk.com


§ 4.2 Gezondheid Een belangrijke factor waar de voedingsmiddelenindustrie zich op richt is de vergrijzing. De laatste statistieken tonen aan dat rond 2050, de Spaanse bevolking het oudste zal zijn binnen Europa, met 30% van de bevolking die ouder is dan 65 jaar (momenteel ligt dit percentage rond de 17%.) Dit zal leiden tot een hoger percentage van mensen die speciale diëten behoeven, zoals cholesterolarm, zoutloos of laag in vet, om hart– en vaatziekten te voorkomen.

Naast de vergrijzing is obesitas een ander belangrijk punt in Spanje. Meer dan 40% van de volwassenen heeft last van overgewicht, waarvan bijna 15% als óbesitas´ moet worden aangemerkt. De Spaanse overheid probeert in toenemende mate de bevolking te waarschuwen voor de gevolgen van obesitas. Dit leidt tot een hogere alertheid onder consumenten over wat voor voedsel zij eten. Uiteraard zorgt dit er weer voor dat er meer lanceringen van producten ´zonder vet´ of ´laag aan calorieën´ plaatsvinden. Uit een studie van AC Nielsen is gebleken dat 56% van de Spaanse gezinnen producten kopen die laag zijn in vetpercentage. Het voorkomen van ziektes én gezond blijven worden genoemd als belangrijke redenen. Gezondheid

is

daarmee

de

motor

geworden

van

de

aankopen

van

voedingsmiddelen. Binnen de groep voedingsmiddelen die als ´gezond´ worden beschouwd

hebben

Spaanse

consumenten

naast

producten

met

een

laag

vetpercentage ook producten met een hoog vezelgehalte (45%), suikervrij (41%), verrijkt met calcium (33%), vitamines en met soja (18%) en laag in zoutgehalte (17%) aangeschaft. Daarnaast heeft de studie uitgewezen dat 51% van de Spaanse consumenten denkt dat buitenshuis eten minder gezond is. Desondanks neemt het buiten de deur eten een vaste plaats in de Spaanse cultuur. § 4.3 Gemaksvoeding Uit data van het Nielsen Consumer Survey blijkt dat 84% van de Spanjaarden stellen dat zij geen tijd hebben om maaltijden te bereiden, wat verklaart waarom in Spanje de groei van gekoeld verwerkt voedsel het gemiddelde van Europa overstijgt. Doordat er meer buitenshuis werkende mannen en vrouwen zijn, besteedt men minder tijd in de keuken. Bovendien leven meer mensen alleen, wat invloed heeft op de grootte van de porties en daarmee ook op de verpakking.

41

www.agridesk.com


Producenten proberen in te spelen op de veranderende leefgewoontes en vergrijzing. Naar het laatste onderzoek van Euromonitor International had de markt voor gekoeld verwerkt voedsel een omzetwaarde van 2,3 miljard euro in 2006. Dit betekent een stijging van 9,8% ten opzichte van 2005, terwijl de gemiddelde groei in West-Europa 4,9% is. Dit maakt Spanje na Portugal de snelst groeiende markt. De sterke groei wordt aangedreven door categorieën zoals gekoeld, bewerkt vlees, gekoelde kant-en-klaar maaltijden en salades, waarmee producenten voldoen aan de vraag van consumenten naar gemakkelijke kwaliteitsvoeding. De subcategorie van kant-en-klaar maaltijden (5de gamma) is een snel groeiend segment. Het totaal geconsumeerd volume bedroeg in 2006 bijna 500 miljoen kilo (met

een

waarde

van

700

miljoen

euro),

zo

blijkt

uit

data

van

het

consumentenpanel van MAPA. In vergelijking met de rest van Europa, behoort Spanje momenteel tot de middenmoot als het gaat om het frequent gebruiken van kant-en-klaar maaltijden, blijkt uit onderzoek van Ac Nielsen van afgelopen april. In Griekenland ligt dit percentage het hoogste, met 25%, gevolgd door GrootBrittannië met 20%. Het laagste zijn de percentages in Denemarken (5%) en Portugal (9%.) Fabrikanten richten zich in het bijzonder op dit segment, zo is gebleken op de laatste ´Salón de la Alimentación´ (Madrid) van afgelopen mei van dit jaar. Het is één van de segmenten met de meeste investeringen in Research & Development en Innovatie. [14]. Ondanks dat de Spaanse leefgewoontes aan het veranderen zijn, vragen de consumenten wél nog steeds om kwaliteitsvoeding, vandaar dat de merken die zichzelf promoten aan de hand van het concept van ´home-made food´ het meest succesvol zijn. Het gekoelde bewerkte vlees segment laat ook een positieve groei zien, met een stijging in de verkopen met meer dan 8% naar bijna 1,4 miljard in 2006. Spanjaarden zijn traditioneel gezien grootverbruikers van deze producten, en omdat de tijd om boodschappen te doen ontbreekt, groeit het segment van voorgesneden en verpakt vlees in supermarkten en hypermarkten.

42

www.agridesk.com


Groenten en fruit: 4de Gamma De markt van de 4de Gamma (gesneden, gewassen en voorverpakte groenten en fruit) begeeft zich in een periode van sterke groei, veroorzaakt door veranderende eetgewoontes van de consument. Hierdoor heeft de markt

zich

ontwikkeld tot één

van de meest dynamische binnen de

voedingsmiddelenindustrie. Afgelopen jaar steeg het totale volume met 20%, waarmee de 53.465 ton behaald werd met een waarde van rond de 200 M euro, volgens data van de Spaanse organisatie van gebruiksklare groenten en fruit (AFHORLA) (Asociación Española de Frutas y Hortalizas Lavadas Listas para su Empleo). Met dit percentage hoort deze productgroep thuis in het rijtje van ´de 10 meest gestegen producten van 2006´. Van het totale volume correspondeert 53.446 ton met groenten, en slechts 19 ton met fruit. Uiteindelijk kwam 75% terecht in het voedingsmiddelen- en 25% in het horecakanaal. 10 grootste nationale spelers (4de Gamma) Bedrijfsnaam

Plaats

Verkopen ´05

Verkopen ´06

(M euro´s)

(M euro´s)

Merken

Vega Mayor, S.L.

Milagro (NA)

72,86

74,64

Florette

Verdifresh, S.L.

Riba-Roja de

40,22

46,80

Verdifresh

31,00

41,00

Fredeca

18,00

22,00

Kernel

Turia (V) Sogesol, S.A.

Torre Pacheco (MU)

Kernel Export, S.L

Los Alcázares (MU)

Tallo Verde, S.L.

Noblezas (TO)

10,55

16,00

Tallo Verde

Primaflor, S.A.

Pulpí (AL)

8,00

15,00

Babyfresh

ARC Eurobanan

Alicante

n.b.

6,00

Fresco Presto

Sana Food

La Aljorra (MU)

4,80

4,8*

Sana Food

Vitacress Iberia

Madrid

1,00

3,50

Vitacress

S.A.T Huerta de

Peralta (NA)

3,00

3,00

El Huertico

Mediterráneo, S.L.

Peralta * Schatting; n.b. = niet beschikbaar

Maarliefst 62% van het teeltoppervlak is te vinden in Murcia, 20% in Levante, 10% in Andalusië en 8% in de noordelijke zones van Spanje. Gedurende het selectieproces van de teeltproducten gaat tussen de 20% en 70% verloren. Voor 2007 verwacht Nielsen een stijging van het volume binnen het selfservicekanaal (supermarkten met meer dan 100 m2 oppervlakte) van ruim 27%, waarbij vooral het aandeel van ´salades´ zal groeien.

43

www.agridesk.com


Men is optimistisch over de stijging van de markt, waarbij vooral wordt ingezet op kernbegrippen als kwaliteit, gezond, praktisch, klaar voor gebruik en nieuwe formaten, die consumptie op elk moment en plaats mogelijk maken. Momenteel ligt de consumptie van 4de Gamma ergens tussen de 1 en 1,5 kg per inwoner per jaar, wat veel lager is dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten (30 kg per capita), Groot-Brittannië (15 kg) en Frankrijk (6 kg). De omzet van de sector heeft slechts een aandeel van 4% in de totale consumptie van groenten en fruit. Door het goede toekomstperspectief zijn bedrijven die al aanwezig zijn op de markt bezig met het uitbreiden van de productiecapaciteit en anderen zien kansen om zich in deze markt te ontwikkelen. Marktleider Vega Mayor heeft een investering van 5,2 miljoen euro gedaan in het uitbreiden van de productiecapaciteit en opslag van haar fabriek in Milagro (Navarra). Dit bedrijf voegt ook andere ingrediënten toe aan de nieuwe lanceringen, zoals sausjes, olie, maïs en tomaten. Bovendien vult dit bedrijf de productlijn aan met sausen en crèmes die eveneens in het koelvak te vinden zijn. De investeringen die dit bedrijf in uitvoering heeft zijn tekenend voor die van andere bedrijven. Andere belangrijke spelers zoals Kernel Export en Huerta de Peralta investeerden dit voorjaar 2,5 miljoen euro in de installaties van 3 nieuwe productlijnen. Twee lijnen zijn bedoeld voor de uitbreiding van de productiecapaciteit, terwijl de derde multifunctioneel inzetbaar is voor de verwerking van groenten en fruit in verschillende formaten en presentaties. [16]

In 2004 was de

Ontwikkeling markt van diepvriesproducten in tonnen (schatting) [13]

categorie voor gekoelde sandwiches relatief gezien onderontwikkeld, maar

1.000.000 900.000

het heeft sindsdien een significante groei doorgemaakt. Terwijl

800.000 700.000

Totaal

de verkopen in 2004 nog goed waren voor 6 miljoen euro, steeg dit naar 30 miljoen in 2005 en 38 miljoen

600.000

Vis Voorbereide maaltijden Groente

500.000 400.000

Aardappelen

euro in 2006. Ook deze sector biedt een hoog groei potentieel.

300.000 200.000

Dit indrukwekkende resultaat werd aangedreven door Casa Tarradellas, wat

100.000 0 2002

2003

2004

2005

2006 44

www.agridesk.com


resulteerde in lanceringen van sandwiches door de meeste grote bakkerij bedrijven in Spanje, zoals Bimbo en Panrico. Volgens het consumentenpanel van het Spaanse ministerie van Landbouw is de consumptie van diepvriesproducten (3de gamma) met 0,9% in volume, en met 6% in waarde gestegen in 2006. Huismerken zijn vooral binnen de categorie bevroren groenten van belang, waarbij 3 van de 4 verpakkingen voorzien is van een éigen merk´. Dit geldt in het bijzonder voor sperziebonen, doperwten en groentemixen. De markt voor bevroren producten ondervindt in toenemende mate concurrentie van het gekoelde schap. Voor gezinnen is de opkomst van onder andere 4de Gamma producten niet onopgemerkt gebleven, waardoor de producenten van diepvriesproducten de áanval´ hebben geopend op het gekoelde schap. Dit doen zij op de eerste plaats door de nadruk te leggen op de voordelen van bevroren voedsel ten opzichte van andere conserveringsmethodes, waarbij tevens wordt ingespeeld op de huidige markttrends (gezond, snel en hygiënisch). Ook zijn er enkele niche markten in het horeca

kanaal

in

opkomst

waarop

men

tracht

in

te

spelen

(specifieke

groentenmixen). 10 grootste spelers bevroren producten [13] Bedrijfsnaam

Plaats

Verkopen

Verkopen

´05

´06

(M euro´s)

(M euro´s)

Pescanova S.A.

Chapela(PO)

999,09

1.133,11

Grupo Amasua S.A.

Madrid(M)

262,00

266,00

Freiremar S.A.

Las Palmas de Gran Canaria

252,38

255,00

(GC) Ultracongelados Virto S.A.

Azagra (NA)

135,61

151,25

Nestle España S.A.

Espluges de Llobregat (B)

145,00

150,00

Dist. Mariscos Rodríguez

Huelva (H)

134,97

144,28

Pto. de la Luz de Las Palmas

120,00

120,00

S.A. (Dimarosa) Grupo Banchio

(GC) S.A. Eduardo Vieira

Vigo (PO)

100,00

115,00

Congelados y Derivados

Onzonilla (LE)

108,45

110,00

Pamplona (NA)

91,13

96,50

S.A. (Elmar) Ardovries España S.A.

45

www.agridesk.com


In contrast met de situatie in Frankrijk, waar minder dan een tiental bedrijven de markt voor bevroren producten bedienen, zijn er in Spanje tussen de 700 en 1000 bedrijven te vinden die zich uitsluitend richten op de markt voor bevroren producten (en ijs.) Stoomproducten (bereiding in de magnetron) wordt gezien als het ideale product dat meerdere vliegen in één klap slaat, zowel gezondheid als gemak. Via overname van het bedrijf Frudesa in Spanje heeft Bonduelle stoomgroenten geïntroduceerd (4 minuten bereidingstijd) en zo zijn er meer initiatieven te noemen. Momenteel hebben stoomgroenten een aandeel van 8,4% (in waarde) in de categorie van voorbereide groenten. [13]

46

www.agridesk.com


§ 4.4 Verzadigde markten: op zoek naar alternatieven Veel van de traditionele markten binnen de Spaanse voedingsmiddelenindustrie hebben het stadium van verzadiging inmiddels bereikt. Er is een verschuiving zichtbaar naar andere typen producten, die beter voldoen aan de eisen van de consument. In feite is dit deelhoofdstuk coherent aan het voorgaande hoofdstuk betreffende gemaksvoeding, doordat er in feite dezelfde oplossingen worden gezocht. Door een stilstand of dikwijls teruggang in de verkopen van de traditionele producten zoeken bedrijven naar alternatieven. Deze zijn over de breedte van de voedingsmiddelenindustrie praktisch gelijk te noemen: diversificatie, richting bijvoorbeeld voorbereide maaltijden, soepen en ´gezondere´ varianten, waarop wél marges te behalen vallen. Dit leidt tot investeringen in onder andere verpakkingsmachines en nieuwe technieken. De grotere bedrijven trachten hun marktaandeel tevens te behouden door naast de diversificatie te investeren in een grotere productiecapaciteit. Doordat niet alle bedrijven (dikwijls ten gevolge van hun geringe omvang) in staat zijn mee te gaan in de markttrends, heeft dit geleid tot een teruggang in het aantal actief opererende bedrijven. Een ontwikkeling die momenteel zeer actueel is voor de industriële bakkerij, wat onderstaand kader onderschrijft [10]:

Industriële bakkerij De

industriële

bakkerijsector

beleeft

een

omschakeling.

Dit

bewijzen

de

laatste

ontwikkelingen binnen de sector, waarbij veel bedrijven hun activiteiten staken. Ondanks dat het niet helemaal duidelijk is welke concrete oorzaken achter deze situatie zitten, zijn er wel een aantal ontwikkelingen te noemen die in meer of mindere mate de herstructurering in gang hebben gezet. Over het algemeen zijn dit: sprake van verlies van concurrentiekracht in het buitenland door een sterke euro, gebrek aan middelen welke bestemd zijn voor R&D en het automatiseren van

processen,

vervanging

van

de

producten

door meer gezondere

varianten

en

afhankelijkheid van een beperkt aantal klanten. Apax Partners (Industriële investeerder) heeft andere wijzen ontwikkeld om de schuld bij de aankoop van grote speler Panrico terug te brengen. Zij hebben een nieuw begrip geïntroduceerd binnen de voedingsmiddelenindustrie: leaseback. Apax heeft deze formule gebruikt om vier van haar fabrieken te verkopen, wat de schuld aanzienlijk heeft teruggebracht. Productontwikkeling blijkt van groot belang voor de bedrijven om hun hoofd boven water te 47

houden. Grote spelers zijn genoodzaakt investeringen te doen in het automatiseren van processen om competitief te blijven. Alarmerende tekens wijzen op een uitgeputte markt, waar uiteindelijk alleen de bedrijven www.agridesk.com met een professioneel management hun weg in kunnen vinden.


Naast een verzadiging in de vraag zien vele producenten van traditionele producten hun marges steeds kleiner worden door de opkomst van nieuwe economieën. Zo ondervindt de conservensector voor groente in toenemende mate concurrentie uit landen als China en Peru, wat de noodzaak om te zoeken naar alternatieven versterkt. De trend is dan ook gezet dat men gaat uitbreiden in de capaciteit (door middel van fusie, investeringen), en andere producenten hebben de keus gemaakt richting diversificatie om het hoofd boven water te houden. Vernieuwing en diversificatie zijn noodzakelijk, zoals ook blijkt uit het volgende kader betreffende de industrie voor sappen (zumos y néctares): [11] Sappen De markt voor sappen in Spanje wordt gekarakteriseerd door verzadiging. De marktleiders zijn verplicht om miljoenen te investeren in nieuwe, innovatieve productlanceringen om hun marktaandeel te behouden. De middelgrote bedrijven worden één om te overleven (zoals Rostoy en La Verja) of zetten in op diversificatie (bijvoorbeeld richting soepen en gazpachos), betreden andere markten of specialiseren (voornamelijk richting ecologische sappen en in mindere mate richting ´smoothies´). In toenemende mate vragen consumenten om producten met meer toegevoegde waarde, zoals gekoelde sappen, suikervrij, verrijkt en in modernere verpakkingen. Enkele belangrijke investeringen binnen de sappen sector in 2006-2007: Bedrijf

Investering

Periode

Bestemming

(in miljoenen euro´s) Zumos Pascual

105,0

2003-07

Inzet op fabriek voor sappen

J. Garcia Carrión

100,0

n.b.

Verbeteren installaties, nieuwe lijnen, uitbreiding

Zuvamesa

90,0

n.b.

Bouw van nieuwe sapfabriek (Sagunto)

Zucasa

25,4

n.b.

Bouw van nieuwe sapfabriek (Huesca)

Dream Fruits

9,0

2007

Verbeteren lijnen, automatiseren pakhuis

Rostoy-La Verja

8,0

2006-07

Verbeteren beide fabrieken en machinerie

Ekolo

2,0

2005-07

Fabriek voor bio-sappen en olieen (Arróniz)

Conservas Mira

0,9

2007-08

R&D, machinerie en andere concepten

48

www.agridesk.com


§ 4.5 Milieubewustzijn Door de explosieve groei die vooral de varkensvleessector de laatste jaren heeft doorgemaakt wordt gezocht naar veelal technologische oplossingen van de met deze groei gepaard gaande milieuproblemen. Er zijn bijvoorbeeld projecten gaande voor de verwerking van varkensmest. De grote nationale bedrijven en multinationals zijn sterk gericht op efficiëntie. Modernisering van het industriële park is dan ook een must. Hierom lopen de multinationals

vaak

voorop

als

het

gaat

om

nieuwe

technologieën

en

modernisering. Dit werkt echter positief door op de rest van de sector. Scholing is in de kleinere, minder professioneel geleide bedrijven niet vereist. Aan de lijn worden vaardigheden en kennis bijgebracht. In nieuwe bedrijfsvestigingen is men wel vaak meer geautomatiseerd en zijn er ook meer controlerende functies beschikbaar. [12]

Bovenstaand kader dient als inleiding om te schetsen dat langzaamaan ook in Spanje milieubewustzijn een rol begint te spelen. In een berichtgeving van de EVD (eind juli 2007) spreekt de Nederlandse ambassade te Madrid over de ontwikkeling van ´groene producten´ in Spanje. In juni is het ´Made in Green´ label op de markt gekomen, voor producten waar bij de productie geen gebruik gemaakt is van stoffen die schadelijk zijn voor gezondheid of milieu. Het label is ontwikkeld door ‘El Instituto Tecnológico Textil de Alcoy (Aitex)’. Deze ontwikkeling is een voorbeeld van het feit dat het milieubewustzijn in Spanje geleidelijk toeneemt. Zo hebben Spaanse supermarkten steeds meer aandacht voor het milieu. In de winkels van supermarktketen Carrefour zijn producten van het eigen merk Ecoplanet te vinden, variërend van tuinmeubelen tot afwasmiddel, geproduceerd met milieuvriendelijk materiaal en 100 procent herbruikbaar. Ook houden steeds meer Spaanse bedrijven zich bezig met het ontwikkelen van milieuvriendelijke

producten.

Bedrijven

zijn

attent

als

het

gaat

om

de

ontwikkelingen van de markt voor biologische producten. De verwachting is dat deze markt zich de komende jaren sterk zal ontwikkelen. Fairtrade, ofwel ćomercio justo´, werd geïntroduceerd op de Spaanse markt door (niet overheids–) organisaties en wereldwinkels. Tussen 2000 en 2005 heeft deze tendens zich langzaam maar zeker ontwikkeld. De Ćoordinadora Estatal de Comercio Justo´ (CECJ) werd opgericht om een nationaal 49

www.agridesk.com


certificerings/labellingsorgaan in de markt te zetten. Eind 2005

werden daartoe

fairtrade suiker, koffie, chocolade en thee verkocht. Er zijn momenteel 11 fairtrade organisaties

actief

in

Spanje,

waaronder:

Cáritas,

la

Confederación

de

Consumidores y Usarios, la Coordinadora Estatal de Comercio Justo, Setem, Intermón Oxfam, Alternativa 3 en IDEAS. De omzet van de fairtrade organisaties in Spanje wordt geschat op ergens tussen de 12 en 14 miljoen euro, wat een behoorlijke stijging is in vergelijking met de 7 miljoen euro in 2000, maar beduidend lager is dan in de rest van de Europese Unie. [D]

50

www.agridesk.com


5. SWOT analyse Spaanse voedingsmiddelenindustrie Sterk:

Zwak:

ü

hoge kwaliteit van producten

ü

weinig investering in R&D

ü

de organisatiestructuur; kleinschalige

ü

veel grondstoffen worden ingevoerd (b.v. zuivel)

familiebedrijven maken het mogelijk om te overleven (lage kosten) ü

ü

ü

hoge diversiteit aan

niet in staat een merk op de markt te

voedingsmiddelenproducten

brengen

veelheid aan producten die vallen onder een

ü

weinig investeringen in kwaliteitszorgsystemen

´beschermingscategorie´

ü

de kleinschaligheid van bedrijven: velen zijn

(kwaliteitsaanduiding)

ü

milieubelasting productie hoog

informatiestroom tussen de industrieën

ü

groot aandeel ongebruikte productiecapaciteit (vlees)

ü

veel kleine bedrijven met laag investeringsniveau

ü

tekortkomingen op het gebied van hygiëne/ voedselveiligheid (vlees/zuivel)

Kans:

Bedreiging:

ü

aantrekken buitenlandse investeringen

ü

consumptie ´traditionele´ sectoren neemt af

ü

kwaliteitsproducten toenemend belang

ü

hoge werknemersaantallen, laag

ü

alternatieve afzetgebieden, zoals China,

automatiseringsniveau, lage

Rusland, …

arbeidsproductiviteit

ü

ü

groeiende vraag naar ´gezonde(re)´ en

ü

toenemende rol van multinationals in

veilige producten

voedingsmiddelenindustrie; toenemende

groeiende vraag naar ´gemaksvoeding´

uitwisselbaarheid producten door global sourcing van multinationals ü

opkomst energiegewassen, schaarste en stijgende prijzen van vele grondstoffen

ü

afnemende vraag/stagnatie richting producten niet gespecificeerd als ´gezond´

ü

steeds striktere milieueisen die vragen om investeringen

ü

toename in restafval, energieverbruik en uitstoot broeikasgassen, ver verwijderd van doelstellingen

ü

goedkopere productie in opkomende economieën (Azië, Latijns-Amerika)

51

www.agridesk.com


III. Conclusies - Hoe ontwikkelt de Spaanse voedingsmiddelenindustrie zich? - Waarin wordt er geïnvesteerd? In voorgaande hoofdstukken is een breed scala aan onderwerpen en deelsectoren van de Spaanse voedingsmiddelenindustrie de revue gepasseerd. Het is onmogelijk om een conclusie te trekken die van toepassing is op alle deelsectoren van de voedingsmiddelenindustrie. Elke deelsector is slechts kort behandeld, en kent een eigen ontwikkeling. Er is getracht om alleen uitspraken te doen over zaken die betrekking hebben op meer dan één deelsector van de voedingsmiddelenindustrie, en verder zoveel mogelijk de sector als geheel te behandelen. Concentratie of schaalvergroting en verticale integratie zijn begrippen die een beeld geven van de ontwikkelingen in de Spaanse voedingsmiddelenindustrie. Dit draagt ook bij aan de sterke positie van deze bedrijven op internationaal niveau, aangezien zij hierdoor tegen een lage kostprijs producten van goede kwaliteit kunnen leveren die goed afzetbaar zijn op zowel nationaal als internationaal niveau. De export is daardoor toegenomen en deze ontwikkeling zal zich verder voortzetten, mede door de ontwikkelingen met onder andere China en Rusland, landen waarmee concrete handelscontracten zijn of worden afgesloten. Dit is nodig omdat de eigen, nationale markt verzadigd is. In opkomende economieën is er potentieel veel vraag naar kwaliteitsproducten uit Spanje. De sector wordt gekenmerkt door kleinschaligheid, 80,1% van de bedrijven heeft minder dan 10 werknemers in dienst. Veel van deze kleine (familie)bedrijven zullen gaan verdwijnen en plaats maken voor sterke, meer marktgerichte en competitieve ondernemingen. Dikwijls is er te weinig kapitaal in deze bedrijven aanwezig om te kunnen voldoen aan de almaar strenger wordende regelgeving, om in te spelen op markttrends en om productieprocessen te vernieuwen. Daardoor zullen uiteindelijk ook voor veel bedrijven de voordelen die een familiebedrijf met zich mee kan brengen niet meer voldoende zijn. Om de marktpositie te behouden worden investeringen van bedrijven voornamelijk gericht op productinnovaties en (Europese) erkenning van de kwaliteit via een ´beschermingscategorie´, zoals bijvoorbeeld ´D.O. de Rioja´ in geval van wijn. Dit is vooral van toepassing op producenten die zich richten op de nationale markt 52

www.agridesk.com


(ruim 85% van deze producten is bestemd voor de nationale markt), en is een veel toegepaste oplossing voor producenten om hun marktaandeel te behouden of te verbeteren. Veel bedrijven realiseren zich dat het noodzakelijk is om ook hun productiemiddelen te verbeteren en hierin wordt in toenemende mate geïnvesteerd. Enerzijds is dit bijvoorbeeld merkbaar in de industriële bakkerij, een verzadigde sector waar niettemin de capaciteit wordt verhoogd om de kostprijs te drukken. Anderzijds investeren bedrijven in groeiende markten (zoals die van gemaksvoeding) door het vergroten van de capaciteit en kwaliteit van het productieproces en eindproduct. In het algemeen kan de voedingsmiddelensector worden gekaraktiseerd als defensief als het gaat om investeringen. Men investeert pas als de continuïteit van het bedrijf in gevaar komt Binnen de voedingsmiddelenindustrie bezitten slechts weinig bedrijven een ISO 9001 certificaat. De belangrijkste reden voor de bedrijven om dit certificaat te bezitten

is

de

handel

met

het

buitenland,

in

veel

mindere

mate

is

vooruitstrevendheid van belang. Bedrijven realiseren zich dat in de toekomst de concurrentie

alleen

maar

zal

toenemen,

en

dat

deze

ISO

certificeringen

noodzakelijk zijn om zich te onderscheiden van de concurrent. Desalniettemin nemen velen hierin een afwachtende houding aan. De ´veeg uit de pan´ die Spanje heeft gekregen vanuit Brussel vanwege de slechte voedselveiligheid en dierwelzijn geeft duidelijk aan wat er voor verbetering op dit gebied in aanmerking komt. Het niet voldoen aan de gestelde normen, tot het punt dat er (in enkele gevallen) zelfs gevaar zou bestaan voor de publieke gezondheid is een imago dat deze sectoren zich niet kunnen veroorloven. Dat moet betekenen dat de betreffende producenten maatregelen gaan nemen om dit in de toekomst te voorkomen. Voedingsmiddelenproducenten laten zich leiden door de huidige trends op de consumentenmarkt. Hierbij kan gedacht worden aan de gezondheidstrend, waarbij handig wordt ingespeeld op de almaar dikker wordende consument die op zoek gaat naar gezondere alternatieven. Daarnaast heeft de verkoop van gemaksvoeding een hoge vlucht genomen, waaronder wordt verstaan bewerkte gesneden, voorbereide of kant-en-klaar voeding. Producenten zien dat de concurrentie succes heeft op dit gebied, en velen trachten te delen in dit succes door te investeren in hun eigen productiesysteem. 53

www.agridesk.com


Het zuiveren van het afvalwater gaat niet naar wens omdat er nog steeds veel illegale lozingen plaatsvinden en omdat het veel verboden stoffen bevat. Er zijn daarom mogelijkheden voor de toelevering van allerlei producten en diensten voor waterwinning, waterzuivering, irrigatie en ontzilting. In Spanje neemt de productie van vast stedelijk afval nog steeds jaarlijks toe, terwijl de bevolking niet evenredig toeneemt. Ook steekt Spanje negatief af bij het EU gemiddelde op het gebied van uitstoot van broeikasgassen. Sterker nog, het raakt zelfs steeds verder verwijderd van de (voor Spanje veel mildere) Kyoto doelstelling van 2012. Initiatieven worden genomen om beide problemen aan te pakken, al lijkt hier geen sprake van doortastend en daadkrachtig beleid. Vooral op het gebied van verpakkingen komen er steeds vaker minder milieubelastende oplossingen op de markt. Deze ontwikkelingen zullen zich progressief moeten voortzetten wil het land niet steeds verder verwijderd raken van de EU/Kyoto doelstellingen. Verwijzend naar de doelstelling dringt de conclusie zich op dat de Spaanse voedingsmiddelensector in beweging is. Het anticipeert op ontwikkelingen op de nationale en internationale markt, die zowel kansen als bedreigingen met zich meebrengen.

Hoewel

de

veelal

kleinschalige

producenten

kunnen

worden

gekarakteriseerd als defensief in het doorvoeren van innovaties zullen zij de nodige stappen zetten om de continuïteit van de sector te garanderen. Dit zal ten koste gaan van kleinschalige bedrijven die momenteel voortbestaan op waarden als ´familie´ en ´traditie´. De schaalvergroting die hiermee gepaard gaat vraagt investeringen van andere orde, voor zaken zoals kostprijsverlaging en logistieke optimalisatie. Anderzijds

verlangt

de

toenemende

internationale

concurrentie

en

´global

sourcing´ van multinationals extra inspanningen van de Spaanse producenten om producten op de markt te brengen met meer onderscheidend vermogen en meer toegevoegde waarde. Spaanse producenten realiseren belangrijke investeringen en doen hierbij steeds meer een beroep op internationale toeleveranciers van machines, technologie of diensten. Ook voor veel Nederlandse toeleveranciers betekenen dit interessante afzetmogelijkheden, als zij in staat zijn om zich te verplaatsen in de Spaanse bedrijven en zich aan te passen aan de lokale behoeften.

54

www.agridesk.com


Bronnenlijst 1

Muñoz Cidad, C. en Sosvilla Rivero, S. (2007) Ínforme Económico de la Industria Alimentaria 2006´, FIAB, p. 34-86.

2

Úna aproximación a la industria alimentaria y su comercio exterior´, FIAB, 2004, p. 7-57.

3

Moreno, O. (2007) ´La industria alimentaria da un paso atrás´, Revista Alimarket, Nº 206/mayo 2007, p. 6-13.

4

Espinosa Mangana, E. (2005) ´Ganar Dimensión. Una necesidad para la industria española´, FIAB, p.12, 40-47

5

Estaban Barranco, J. (2006) Ínforme Cotec 2006. Tecnología e Innovación en España´, Copec, p. 139

6

López, N., Montes-Peón, J.M. en Vázquez-Ordás, C. (2003) Ínnovation in the Spanish food and beverage industry: an integrated approach´, Int. J. Biotechnology, Vol. 5, Nos. 3/4, p. 311-333.

7

Albisu Aguado, L.M.;Gracia Royo, A. (2004) Évolución de la Industria Agroalimentaria Española en las dos últimas décadas´, Economía Industrial, Nº 355/356, p.197-210

8

Anuario de Estadistica Agroalimentaria 2004, MAPA, EXC16_10

9

Industrias Alimentarios, Agrarias y forestales en España (MAPA 2005) p.153167

10

Heras, H. (2007) Él sector de bollería vive una profunda reconverción´, Alimarket, Nº 206/mayo 2007, p. 15-17.

11

Castillo, M. (2007) ´Zumos y néctares: buscando alternativas´, Alimarket, Nº 206/mayo 2007, p. 245-265.

12

Wieringa, N. (2003) ´De varkensvleesketen in Spanje´, LNV- Raad Madrid, p. 83,84,100… 55

www.agridesk.com


13

Moreno, O. (2007) ´Jaque a los congelados´, Alimarket, Nº 207/junio 2007, p. 197-224.

14

Resa, S. (2007) ´Los platos preparados viven su momento de oro´, Distribución y Consumo, julio/agosto 2007, p. 71-75.

15

´La situación de las basuras en España´, Greenpeace España, febrero 2006, p. 24.

16

Javier Castro, F. (2007) ´Vegetales de IV Gama, en plena ebullición´, Revista Alimarket, Nº 206/mayo 2007, p. 131-145.

17

Castillo, M. (2007) Ínstalaciones industriales, se reduce la marcha´, Revista Alimarket, Nº 208/julio 2007, p. 98-117. Internetsites:

A

http://www.evd.nl

B

http://www.mapa.es

C

http://ec.europa.eu/agriculture/foodqual/quali1_nl.htm

D

http://www.elmundo.es/elmundo/2005/10/05/solidaridad/1128515105.html Geïnterviewden:

1.

Eric Vermeulen Rabobank Nederland – Dutch Desk Madrid

2.

Begoña Olavaria Jaraba Federación Española del Vino

3.

Pedro Urbano Terrón Fundación Foro Agrario

4.

Juan Vicente Gómez Moya Asoliva 56

www.agridesk.com


Bijlage: Kaarten van Spanje (provincies, autonome deelstaten) Spanje ingedeeld naar provincie

Spanje ingedeeld naar autonome deelstaat

Bron beide kaarten: www.proteccioncivil.org

57

www.agridesk.com

De voedingsmiddelenindustrie in Spanje

Recommend Documents