De vloeibare kerk. De Geest kent vele woningen en waait waar hij wil

De “vloeibare kerk” De Geest kent vele woningen en waait waar hij wil Onlangs liepen mijn vrouw, Claar en ik met ‘Blooming people’ mee in de ZIN Route in onze stad. Onze huisgenoten ,Arthur en Mieke, ontvingen de zinzoekers in de communiteit, omdat wij “een van de plekken in de stad zijn waar zingeving centraal staat”. Een levensbeschouwelijke plek als pleisterplaats. Zij verzorgden een meditatie zoals wij die gewoon zijn om te doen en praatten daarover na. Claar en ik bezochten de Universiteit van Humanistiek waar we leerden de goede vragen aan het leven op de goede wijze te stellen en in het Graalhuis werden we proefondervindelijk ingewijd werden in de zen meditatie zoals ze die daar wekelijks beoefenen in de zendo in hun werfkelder aan de Nieuwe Gracht. Twee weken terug was ik op een avond bij een bijeenkomst van ‘Bezield verband’ in de stad. Vertegenwoordigers van kerkelijke, semi kerkelijke en randkerkelijke organisaties troffen elkaar om elkaar te leren kennen, uit te wisselen over hun activiteiten en te netwerken. De dag daarop bezochten Claar, Sophia en ik de bijeenkomst van kleine gemeenschappen, bijeengebracht door de KNR (Konferentie Nederlandse Religieuzen), in gemeenschap ‘De Hoogstraat’ in Eindhoven. Dat is een ander bezield verband waar ook weer levensbeschouwing en zingeving op de voorgrond staan maar dan door religieuzen opgezet. Fulltime en in gemeenschapsverband. Op 28 mei werdt het Platform voor levensbeschouwing en Religie opgericht hier in Utrecht. Wat is de overeenkomst tussen deze vier activiteiten en waar duidt het op? Wat is er gaande in zingevingsland? Organiseer iets onder de titel ‘zin(geving)’of ‘verbinding’ en je krijgt zoveel mensen bij elkaar als de ‘oecumene’ bijeen bracht in de 50 –er jaren. Ging je toen oecumenisch pannenkoeken eten dan had je al gauw een werfkelder vol. Nu wordt er heel wat gepelgrimeerd door zinzoekers. VolZin, tijdschrift voor zinvol leven , staat er vol van. Allerlei centra en personen bieden zich aan om je gids op het levenspad te zijn. Eventueel ‘de monnik in jezelf’ te helpen zoeken. Kerkgrenzen overschreden. Ik vraag me af: Hoe verhoudt zich dit tot de kerken in dit verband? Vanouds hebben zij toch de taak mensen in te wijden in geestelijk leven en de weg naar God te wijzen? Natuurlijk dit gebeurt ook nog en mensen worden bij elkaar gebracht om zich, als uitvloeisel daarvan, in te zeten voor hulp aan degenen die op een of andere manier in nood zijn. Maar we zien dat er daarnaast een nieuw circuit ontstaat waar bovengenoemde activiteiten voorbeelden van zijn. De grenzen van de kerken worden overschreden. Mensen gaan daar buiten op zoek. Niet meer vanuit verzet zoals dat in de RK kerk gebeurde in de 70er jaren, - toen menig bisschopsbenoeming een protestgroep op leverde - inclusief de 8-mei vereniging - maar geruisloos. Mensen beginnen voor zich zelf. Laten de kerk de kerk en zoeken gelijkgezinden. Er zijn al alternatieve vieringen voor kerkloze zinzoekers. Voor trouwen en rouwen kun je ook al bij geschoolde voorgangers te recht die zich aanpassen aan je eigen wensen en maatschappelijk werkers en psychotherapeuten staan je op kosten van de verzekering bij als je met je leven geen raad weet. Wij Nederlanders zijn het best verzekerde volkje ter wereld. We zijn materieel redelijk onafhankelijk geworden dus hebben elkaar daarvoor ook niet meer zo nodig en kunnen onafhankelijker en individueler onze keuzes maken. Maar het zoeken naar verbinding blijft. Zo blijkt ook uit alle gezamenlijk zoeken naar zin. We zijn ook onverbeterlijke sociale wezens en hebben elkaar nodig ook al brengt het ons

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

1

in conflict met onze individuele verlangens. Individualisme is niet meer zaligmakend maar we weten nog niet goed hoe we gemeenschapsdenken moeten praktiseren. We zijn nog op zoek naar een nieuw engagement. Religie is meer dan kerk-zijn. En valt, naast de kerk, ook de religie weg uit het leven, dan verliezen velen hun zins – en zijnssamenhang. Er is groeiende belangstelling voor filosofie en wegen van “Levenskunst”. We gaan dus op zoek naar nieuwe invulling. Ondertussen is er het gevoel van onveiligheid dat alom heerst in de samenleving en wat zich overal in uit: meer behoefte aan blauw op straat, angst voor een stroom buitenlanders, scherpere ARBO regels en wij zijn in huis onze brandveiligheid na 30 jaar ook maar eens onder de loep gaan nemen. Of dát soort van uiterlijke maatregelen het gevoel van geborgenheid en veiligheid vergroot wanneer die geen trend houdt met innerlijke geborgenheid, waag ik te betwijfelen maar we ontkomen er niet aan. Ondertussen zagen we elke dag wat er in Japan gebeurde en hoe Noord Afrika in brand staat. Hoe verbind je dat alles met je individuele bestemming? En je bestemming als gemeenschap? Oude oplossingen gaan niet meer op. Ook van binnenuit de kerk worden steeds meer vragen gesteld en er worden geleerde en gelovige uitspraken gedaan, maar niemand weet de toekomst. Die zullen we zelf moeten gaan. Samen en alleen. “De kerk voorbij?”. Onder die titel laat Rinus van Warven (Kok,Kampen) al(?) in 1996 een aantal mensen na denken over de rol en de toekomst van de kerk vanuit een ‘Geloof in…..de toekomst, .. ontmoeting, ..oecumene,.. in vrede,.. in stilte,…in communicatie,.. in geloven. etc. kortom het houdt de gemoederen bezig. In dit verband is het 1 april nummer van VolZin interessant waarin oud-hoogleraar André Droogers onder de titel ‘Carnaval van de zingeving’ een nieuwe blauwdruk van de kerk ziet gloren “wanneer de oude kerk tot een grote reorganisatie overgaat waarin zij zich ontdoet van alle doelmacht en waar het hoofd dat zoveel weet zich buigt voor het hart dat ervaart”. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. De vraag is of je dat gericht kunt organiseren. De grootste reorganisatie van een kerkgenootschap in de vorige eeuw was die van de RK kerk tijdens het tweede Vaticaans concilie. Niemand heeft kunnen bedenken wat die teweeg zou brengen en voor sommigen was het bevrijdend en anderen zijn er nog verdrietig over. Daar moet je ook niet van alles van verwachten. Kerkleiders hebben hun eigen taak en als ze beseffen dat de Geest waait waar hij/zij wil, is er plaats voor realiteitszin en kan de vrede bewaard blijven in samenspel en tegenspel. En humor! En vertrouwen want niets kan de Geest uitdoven. Laat de(?) kerk zijn werk doen Naast en in de schaduw van de kerk ontstaat stilletjes een “liquid church”, een “vloeibare kerk”. Het begrip is van Pete Ward. Ik kom daar later op terug. De grenzen van de kerk vervloeien en boven beschreven activiteiten en bewegingen zijn de velden die gaan bloeien. Daar is niets tegen wanneer niemand de waarheid claimt en open en in vrede blijft communiceren. Twee honderd jaar geleden bestond ook zo een veld: De doopsgezinden vieren nu de oprichting van de Doopsgezinde Sociëteit, een rebelse beweging uit de reformatie (pagina 22, VolZin). Er is niets nieuws onder de zon. Nu delen we in West Europa allen in de secularisatie maar misschien hebben we geleerd elkaar niet te verketteren maar willen we meer in verscheidenheid samen optrekken en ons richten op de werkelijke noden van deze tijd. Dat zou een teken van (Christelijke ) beschaving zijn. Bezielde verbanden helpen weer samenhang en verbinding te vinden tussen mensen die oprecht op zoek gaan naar een nieuwe manier van leven en geloven . Ook in het spoor van


2

Jezus Christus. En altijd zijn er in de geschiedenis groepen mensen geweest die hun leven daar geheel voor wilden inzetten en een alternatieve wijze van samenleven begonnen. Zie de geschiedenis van de Religieuzen in de 19e eeuw. Dat ging ook niet zonder slag of stoot en sommigen kregen pas heel laat erkenning van bovenaf. Met het opkomen van onze postmoderne wereld zijn die gemeenschappen er ook gekomen in een nieuwe vorm. Onze Nikolakommuniteit is er een voorbeeld van en volgens onze vrienden van de Elim gemeenschap in Doorn zijn er nu makkelijk 100 Christelijke gemeenschappen te tellen in ons land. Gemeenschap-zijn in een pluralistische samenleving Deze vorming gebeurt vaak buiten het gezichtsveld van de kerken al zijn er vaak goede individuele contacten en hebben wijzelf een plaats in Utrecht gevonden met het middaggebed in de DOMkerk als centrum van ontmoeting. En natuurlijk vind je onder die gemeenschappen rijp en groen. Er zijn er bij waar jij je niet helemaal thuis zou voelen vanuit je eigen (kerkelijke) achtergrond of spiritualiteit. Maar dat geeft niet. Ik bezoek nog al eens nieuwe gemeenschappen en ik ben iedere keer weer onder de indruk van de oprechte geest die er heerst en waar men op zoek is gemeenschapsleven vorm te geven. Zo ben ik ook dankbaar voor datgene wat in onze kommuniteit is gegeven en hoop en mij er nog steeds de rest van mijn leven voor in te mogen zetten. Ik geloof in onze grondwaarden zoals delen en openstaan voor het mysterie , voor de Geest, voor elkaar en voor de ander. Of die nu binnen of buitenshuis woont. De onverbrekelijke Driehoek (God –de ander-ikzelf ) waarin Jezus ons is voorgegaan en waarin we in deze tijd ons geholpen mogen weten door levenslessen en Wijsheids- tradities die ons door anderen worden aangereikt. We trachten ons een serieus pluralisme in te oefenen zoals we de oecumene leerde inoefenen. We houden elkaar wakker juist omdat er verschillen mogen zijn. Leven simplificeren door verschillen glad te strijken is niet onze bedoeling. Dat laat het leven trouwens zelf niet toe. Achter de feiten aan of een nieuwe koers gevraagd? Maar ook als bijna 50-jarige-NK lopen we de kans zelfgenoegzaam in tevredenheid weg te zinken. We hebben al de pioniersfase en de opvolging daarvan overleefd en zijn nu aan het zoeken hoe het verder moet na kerkverlating en individualisme en secularisatie. We hebben het aardig op de rails en dat vraagt waakzaamheid. Leerde ik ooit dat de eerste generatie begeert, de tweede beheert en de derde verteert door goede sier te maken van wat door voorgangers bereikt is, dan hopen we daaraan te ontkomen. In deze tijd moet, naast het genieten van alles wat geschonken is, ook telkens weer uitgezuiverd worden wat- voorzichtig- tot de traditie en tot het eigen gezicht gerekend mag worden. En ook wij staan in een traditie van Christelijk erfgoed waar we het goede van mogen gebruiken en beheren met het oog op de toekomst. We staan niet los van de kerken en wat zij hebben doorgegeven. Terug naar het begrip “liquid church”. In het Nederlands vertaald als “de kerk als water “.De grenzen van de kerk vervloeien. Er ontstaan kerkvormen buiten parochie en gemeenten. Bewegingen buiten de kerken maar op het religieuze erf in verbondenheid met God en met elkaar waar sprake is van gemeenschappelijk, (be)leven, handelen en vieren in welke sociale context dan ook. Kerk–zijn waaiert uit naar onbekende plaatsen die meer beantwoorden aan wat leeft in deze tijd: kleine christelijke communiteiten. Een christelijke subcultuur is ook een tegencultuur en een kritisch alternatief.( Kees de Groot in :’Fluïde vormen van kerk-zijn’).


3

Maar ik wil nog verder kijken. Naar wat deze tijd aan antwoord vraagt door de nood die er is. Waar de nieuwe bewegingen vaak zijn gericht op beleving en persoonlijke groei, ontstaan er gemeenschappen die me erg doen denken aan wat de vele religieuze congregaties uit de 19e eeuw deden die een antwoord gaven op de nood van die tijd waar armoede, gebrek aan zorg en onderwijs heerste. Waar het op mensen gericht is, zijn deze nieuwe gemeenschappen goede voorbeelden omdat ze alle een vorm van gastvrijheid hebben. Een beetje gemeenschap gaf wel een vluchteling onderdak. Voor de Hoogstraatgemeenschap in Eindhoven is het de hoofdactiviteit. Timon, een landelijke organisatie van woongemeenschappen, doet geïnstitutionaliseerd aan jongeren opvang. Maar er is een nieuwe golf gemeenschappen. Deze gemeenschappen heten Transition Towns, Ecodorpen of presenteren zich in Europa als “New We”. Zij zijn te vinden op internet. In Europa zijn er zo’n 390 woon-werk-projecten. Kleine groepen maar soms ook met honderden bewoners. Nieuwe, milieugerichte gemeenschappen Transition Towns zijn lokale gemeenschappen (grote en kleine steden, dorpen, wijken, eilanden) die wereldwijd zelf aan de slag gaan om hun manier van wonen, werken en leven minder olie-afhankelijk te maken en meer duurzaam. Klimaatverandering en duurzaamheid zijn de belangrijkste drijfveren om in actie te komen voor verandering van onderop en om te schakelen naar een economie die niet afhankelijk is van fossiele brandstoffen. Er wordt veel over gepraat en geschreven: klimaatverandering is als onderwerp niet meer weg te denken uit de publieke aandacht. Het gros van de mensen is zich bewust van de gestage wereldwijde opwarming van het klimaat. Ook de oorzaken zijn bekend: de jaarlijks gigantische hoeveelheden extra uitstoot van broeikasgassen als CO2 en methaan. Een belangrijk deel daarvan is rechtstreeks gerelateerd aan de mondiale groei-economie. de libelle op mijn horloge laat zien dat het 5 voor twaalf is Naarmate we meer fossiele brandstoffen gebruiken, meer vlees en zuivelproducten eten, meer goederen produceren en over de aardbol verslepen, neemt de uitstoot van broeikasgassen toe. Zolang we het groeimodel niet kritisch onder de loep durven te nemen, zullen ‘Kyoto’ en ‘Kopenhagen’ vooral bijdragen aan symptoombestrijding. Deze gemeenschappen vragen zich af: Gaat de overheid het klimaat redden?… of doen we het zelf? Zoals de religieuzen dat deden in hun tijd. Zonder een tegenstelling te willen maken tussen zorg voor mensen en zorg voor het milieu, denk ik dat het tijd is de aandacht naar het milieu te verleggen omdat we anders al zorgend en vierend niet veel meer overlaten voor ons nageslacht. Het sluit ook goed aan bij waarden die in de Christelijke spiritualiteit te vinden zijn. En speciaal de Franciscaanse spiritualiteit kan daar behulpzaam voor zijn. Het werk van het Franciscaanse Milieuproject van de Stoutenburg communiteit, is daar een goed voorbeeld van. Ook de Medische missiezusters steunen een project in de Filippijnen. Zorg voor de aarde Buiten deze voorbeelden uit de religieuze wereld, is in al deze nieuwe bewegingen geloof niet meer het uitgangspunt maar vormt ecologie en gemeenschapsvorming de spiritualiteit. Ecologie, de zorg voor de aarde is het uitgangspunt. Maar er is altijd openheid voor religie.


4

Het is goed te bemerken dat het jaarthema voor de RK religieuzen dit jaar Duurzaamheid is. Door hun over het algemeen sobere leefwijze denk ik dat hun ‘footprint’ toch al lager ligt dan die van de gemiddelde Nederlander maar je komt in hun kringen nog maar weinig aandacht tegen voor bijvoorbeeld biologisch of vegetarisch eten. Dat betekent een ommekeer in denken maar het helpt bewuster voor het milieu te leven. We laten zuinigheid nog te vaak prevaleren maar ik denk dat het verkeerde zuinigheid is. Als we die ommekeer naar denken vanuit wat goed is voor het milieu, ook in de bewegingen van de “Liquid church” in brede zin, niet maken , worden we links ingehaald door de ecologische beweging. Waar we als christenen eigenlijk voorlopers zouden moeten zijn in de zorg voor Gods schepping, leven de ecologische gemeenschappen meer vanuit die verbondenheid. Zij zijn er daadwerkelijk mee verbonden ( religieus). We hebben dus veel van ze te leren en ze hebben zeker een boodschap voor ons. Veel gemeenschappen, kerkelijk, religieus of niet, zijn in deze crisistijd druk bezig met overleven of zorg voor de eigen leden. Ook de materiële aspecten vragen veel aan dacht. Veel zorg wordt ook besteed aan persoonlijke groei en onderling contact en aan gemeenschapsvorming. En dat is goed want in vrede met je zelf en je naaste omgeving leven is een groot goed en kan de gezonde basis zijn om de blik van je zelf af te wenden en vanuit een zekere onbezorgdheid en geloofsvertrouwen, in te gaan op de vragen van onze tijd in deze wereld. Vanuit deze houding en nu vanuit zorg voor de aarde, mogen we ook de vragen aan onszelf stellen als Nikola-Kommuniteit: wat is het ons waard? We blijven het gesprek erover aangaan. Dat de weerstanden groot zijn weten we uit ervaring. Dat de zin van biologisch eten niet door ieder gedragen wordt en trouwens ook door de wetenschap soms bestreden wordt, weten we ook. Maar het is toch goed er als communiteit wel voor te staan omdat het een goed in zich is. Onze eigen groentetuin is niet alleen een symbool maar herinnert er ons-ook in de stad- aan dat biologisch te prefereren is boven als vanzelfsprekend, de koopjes na te lopen. Soms moet ik me weer laten overtuigen zoals ik ook anderen er weer aan moet herinneren. De verleidingen zijn groot. Ook al koken we vegetarisch, het vlees(!)is zwak. Dat wij ook niet aan de sfeer van deze tijd ontkomen blijkt wel uit het feit dat we met 15 personen nu 5 auto’s hebben waar we in de 80er jaren nog heftige gesprekken voerden of die ene auto wel echt nodig was. Maar ieder heeft een goede reden om de beschikking te hebben over die auto. Troost is dat, zou ieder apart wonen, er nog meer zouden zijn. Wij en vrienden lenen ook bij elkaar. Tot slot terug naar de Zin Route van Blooming people. Ze gaven ons vragen mee voor onderweg die ik u graag doorgeef. Het zijn de “Trage vragen” zoals die gesteld worden in de UVH. Vragen waar je niet direct antwoord op hebt maar waar je op kunt herkauwen.  Plotseling weet je het. Je gaat het helemaal anders doen. Je geeft alles weg, zegt iedereen gedag en beginteen nieuw leven. Hoe ziet jouw leven er ideaal gesproken uit?  Streef jij waarden en gedragsregels na die soms botsen met je wensen en behoeftes? Paul de Roy, Nikola-kommuniteit, juli 2011 ---------------------------------------------------------------------------Literatuurverwijzing naast de reeds genoemde : Henk de Roest: “Een huis voor de ziel”.


5

Joep de Hart: Over: Zwevende gelovigen. Zie ook interview in volzin 24 juni 2011: “De schotten tussen oude en nieuwe spiritualiteit zijn poreus” en t.z.t zijn inaugurele rede in de PTU in Groningen. Over nieuwe leefgemeenschappen, zoals ecodorpen en Transitiontowns is veel te vinden op Internet.

6


De vloeibare kerk. De Geest kent vele woningen en waait waar hij wil

Recommend Documents