J EEN WOORD
non do J O ' GELIllDEN
doo r Pe t er Kr opotki n
De Vli j tige
Vl i e~
An twe r pen
1971
BERICHT VAN DE HERUITGEVER ************************** Het opstel "Een Vloo r d aan d e J onge lieden H door Peter Kropotki n v e rscheen op het e inde van vorige ee uvi in het anarc histische orgaan "La Révolte" . De volksdruklcerij Wolvega bracht he t enk ele j aart j es l ate r in het nederlands omgezet a ls brosjure uit. Daari n werd het VQorafgegD.a n door een "levenssche ts van de schrijver" die in deze he ruitgave niet vlerd behouden . VIi.; ontdekten he t werkj e in de
Stadsbib li otheek t e .Antwe rpen , maakten e r fo tokopies van , bewerkten hie r en dunr de ve roude r de spel ling en ze tt en he t op stensil. Na "God cn de Stant ll door Miche l Bakoe nin en "Een woord aan de Jonge l i eden ll vnn Peter Kropotkin zulle n wi j , voor zover mogelijkheden en midde l en ons da t t oe l ût en , verde r ga.an met h e t heruitgeven v tm wunrde volle ge schriften en geschriftj es ven anarchistische aut eur s . de heruitgeve r .
AAN DE JONGELIFG SC;IAP ********************* I.
I k zal eens spreken tot de Jonge lingschap . Laat de ouderen - ik be -
doel de ouderen naar geest en hart dit terzijde leggen e n hun ogen niet vermoeien met wat hun geen goed zal doen . Ik veronderstel dat g ij omstreeks achtt i en à twintig jaar oud zijt , dat gij uw l e e rj aren of uw studieën hebt volbracht en op het punt staat het leven i n te tre den . Ik neem a an dat uw geest vrij is van bij geloof , dat gi j niet gaat luist e r en naar de preken van godsdienstleraars en geestelij ken , en wat me e r is , dat gij g een fatten zijt - treurige produkten van een maatschappij in verval - die met hun apengezichten en mooie kleren f lane r en lang s de trottoirs en alleen hun eigen v e rmaak zoeken tot elke prijs. Ik neem, integendeel , aan , dat ge het hart op de rechte plaats hebt en daarom spre e lc ik tot u . Ik Vleet dat de vraag , die u he t naast aan het har t ligt , is: Vl at zal ik wo r den? Di t vraagt ge u iië lrfël"kë,ïë- en t elkens weer af . I nde r daad , wanneer men jong is , be grijpt men dat het nie t aang aat ten koste der ma atschappij leeg t e lopen , na eerst j arenlang t e hebben gestudeer d , - l et we l - TEr; KOSTE DER MI.ATSCHAPPIJ . Hij moet Vie l geheel ontaard zijn door ondeugd , die nooi t hee ft ge droomd e ens zijn geest ,
- 8 -
nog l age r de l en te ni e t mee r ze I hul en , en dut he t nans t de de ur nog vee l e r ge r is. Vlnt zult g ij tot a l de ze zi eke me n sen zeggen? Goed v oeds e l , ve r an de ri ng ven luc ht , mi nde r a fmatt ende a r be i d ! Dut zoudt gij willen zeggen , muar g ij durft he t nie t'·····zïSiû;en , en neemt nfsc he i d me t een ge br oken ha rt en een vl oe k op de lippe n . De v ol ge n de dog , a l s g ij nog de nkt Gun de bewone rs vnn dc t krot , zul uw kollega u v e rte lle n do t hi j pe r rij tuig is ontboden bij de e i ge n a r e s v an ee n rijk pcl e i s , een dame , uitge put doo r s l a pe l oze n c c ht en , di e haar l ev en wij dde C~ ffi1 b u Is, t oil e t , visit e s en t wist me t een dr onken echtge n oot . Uw ko llege schree f ecn minde r ûbnormnl e l evenswijz e voor , minde r opwe kke nd v oedse l, wa.n de linge n in de f r is se lucht , kal mt e V Qn gee st e n een we i ni g ko.me r gyIP.llûsti e k , om de pIne ts t e v e rvange n va n pr odukti ev e a r be id . De cn e vrouw st e rft , omdct zij hua r ge he l e l ev en v oc dse l , slaap en rust moc st ontbe r en , de ande r e kwij n t weg , omdnt zij n oo it de a r be i d hee ft geken d ! Als gij ecn vc.n die flauwG natur en zijt , di e bij de mee st t e r gende zeke n zichze lf troost door e en sc houderophalen e n een lichte zucht , dan zullen deze kontrnst cn , geholpen door uw e i ge n wre de n a tuur , u drijven binne n de rij e n de r ge f ortunee r den , Dpdat gij nooit zult wor de n gev onde n Jn de r di e e llen di ge n . Maar nI s gij ee n ~§!..lJ.f:I. zij t , nIs e lke aan doe ning i n u zlch oplos t i n wil , nI s he t
- 9 -
di e r lijke in u niet al l e gevoe l hee ft uitgeblust , dnn zult gi j t ot u z e lf zegge n: " Neen , dà t is onrecht ,
zo ken het nie t l ange r . Het is vruchteloos zi ekten te genezen. De kunst i s zi e kten t e voorkome n . Wot verlichting vnn dr uk , eni ge geest e lij ke ontvlikk e l ing , en wij z ouden de helf t vnn de ziekten en de he lft v nn
de kw ~ l en van onze lijst kunnen schro.ppen . Weg met de dr c.nlcj es ! Frisse lucht , goed voedsel en minde r ve r di erlijkend werk , dàà r moe t e n we mee beg innen ; zonde r dà t is heel onze ge neeskunde huiche l nr i j" en be drog . u Op de dag , waarop gij dit zult zeggen , zult g ij het socinlismc verstD.un . En dan zult gij behoefte ge voelen om het nog beter te ve rstaan , en els ~n'~H1?:.~t~H~.~h.t?:.g.h.?Htq gee n ledig
woo rd voor u is , n Is gi j de strenge indukt ieve me thode de r nctuurwetenschep t oe pest bij uw s tudie van het socicle vraagstuk , den zult g ij u bij ons :LCll1sluit en en, evenc.ls wij , werken o.o.n de s oc i a l e r ev olut i e . il;k!.c.r wellicht zult gi j zegge n: "Weg met de prc.ktijk; gG lijk de sterrekundige , ge lijk de scheikundige , willen wij ons wij den no.n de zuivere wetenschap : di e we rpt nlti j d vruchten cf , zij het dan ook slechts voo r toekomstige geslachte n . 11 Laat ons v~~r a lles goed v e rstaan vm t ge zoekt in de wetenschap . Zou het elleen zijn het genot - ongetwijfe l d ede l en gr oot - dut het na speur en van de gehe i men do r na tuur en de oe f eni ng v en onze verstcnde -
- 10 l ij ke v e rmogen s opl ev e rt? I n det ge vel coe t i k u vrage n , waarin de ge l ee r de , di e uit zucht n ao.r geno t de we t enschap beoe f ent, v e rschilt van de dr onko.ard , di e ook alleen ge n ot zoe kt en dat vi nd t i n de dr ank ! Zeke r, de ge l ee r de h ee ft eén betere bron v o.n ge n ot ge kozen , omdat zi j n geno t l evendi ge r, inn i ge r en duurz a me r i s , maar dat i s a ll es . De dr onkaard e n de ge l ee r de hebb en beide een en he tz e l fde z e lfzuc htige doe l:
PERSOONLIJK GENOT.
Maer neen , dit z e lfzuchtig l ev en kunt g ij ni e t bege r en. Door de be oe f ening de r wetenschap wens t g ij t e we rk en v oo r het me n se lij k ge sl a cht. Dit is he t i deaal, dat u bij uw s tudi e be zi e lt. Schoon i deaal! En wi e is er, di e dat i deaal ni et ee n wijl hee ft ge ko e sterd , t oen hij zich v oor h e t eers t ann de wetenschap wijdde ? Maar a ls gij we rk e lijk dr oomt va n he t heil de r menshe i d , als dat we rk e lijk he t i deaal is dat uw studi eën be zi e lt, dan zal zich, 0.1 hebt ge n og z o we inig inzicht, een vrese lijk e t egenste lling zich aan u opdringen , dan zult gij a l hee l spoedi g beme rk en , dat bij de tegenwoor di ge maa tscha ppelij ke orde de we t ens chap s l e chts een wee l deart ike l is, da t di ent om he t l even te v eraangen mnen vnn 9..p..~.~..~.E3. personen , mao.r dn t onge n o.o.kb ear i s v oo r P..~JP:.0 . . E~.h.~.?J he t mense lijk ge slac ht. Inde r daad , r eeds mee r dan een ee uw ge l ede n vest i gde de we t ens chap een ge z onde l ee r van he t we r e l ds t e lse l , maar h oe we i n i g mensen zijn
- 11 -
clo.o.r mee nog bc:kenc1 , hoe weinig zijn nog maor bezi eld me t een Gee st von werke lij k wetenschappe lijk on de r zoek? Ncuwe lijks een paar duizendt ~ ll en di e zich ve rli ezen te mi 1c1en van honde r den millioenen , be hept me t v ooroorde l en e n bnrbccrs bij ge l oo f , speelpoppen vnn godsdienstige be drie ge rs!
Zi e mQ~ r eens wnt de we t enschap hee ft geàünn voor de fysische e n mor e l e ee zondheidslee r. Zij v e rt e lt ons wet wc moe t en doe n om ons li cho.am e n onz e opeenge hoopte . bevol king ge zond t e houden, zij wijst de weg no.nr verstandelijk e n zedelijk ge luk . M,"'r lie t he t onlne t e lijke werk , in de z e t''llee r ege ls opges l ot en , niet c Is het wc re verste end in onze boeken? En wee r om? Omda t de wet enschap he èen ten doge he t v oor r echt is va n een handj e vol. Omdat de s ocia l e onee lijkhei d , di e de maa t schappij ve r dee lt in twee kInssen n • 1 . ~.~pJ. ~E:.~.~.~.~.~.~._...~.~.~, ..~g.2.I).9F_~~?~..~_~.F~ , a lle l evensr ege l en v oor een Ge zond bestaan mcke n t ot bitt e re ironi e v oor negen tiende n v nn het mens e lijk go slc.cht . Ik zou mee r v oorbe e l de n kunnen cD.l1ha l en Iila.cr zeI het hie rbij l a t en . Ga. Fe.ust I s ge schi edenis T:lco.r eens no. , wan r de vuile venst e rs nnUvl0 lij ks lic h t l a t en velle n op de boe k en , en bij e lke schrede in elke richting zu l t g ij voor u zelf nieuwe bewijzen vinden. De zaak is nu niet, nog méér wet enschappe lijke waarheden t e v e rz ame len, nog mé é r we tenschappelijke ontdel,kinge n t e doen . Wat v/>6r
- 12 al l es nodig is , dat is: DE REEDS
VEROVERDE WAARHEDEN TE VERSPREIDEN, ZE TE BRENGEN I N HET LEVEN VAN HET VOLK , ZE TOT GEMEENGOE D TE ~~KEN . Via t v66r all es nodig is , dat is: de gehe l e menshe i d in staat te stellen die waarheden in zich op t e nemen en toe t e passen . Wat v~6r a lles nodig i s : de weten schap moet ophouden een weeldearti kel t e zijn voor weinigen , zij moe t de g rondslag ir'lorden van het l even de r gemeenschap . Om de r r echt -
v a a rdi h e i dswi lle.
· · ·_···· ·Ik····~i,wË.er-··véraer
........................_--.......................... dat het belang
zelf der wetenschap dit ei st . De we t ens chap ze lf maakt geen wa r e vorde ringen , voordat een nieuw ontdekte waa rhe i d een publiek vi ndt , in staat haa r in zich op te nemen . De theo ri e de r mechanische oorzaak van warmte in de l a~tste eeuw v e r k l aa rd i n bij na dezelfde termen nI s Hirn en Claudius , b l eef .t a chtig j aür begr aven in a kademische ge denkschriften , tot do t de kennis de r natuurkunde ge noeg ve r s prei d VInS om een publiek te vormen , geschikt om hoar in zich op t e nemen. Er wa r en drie opeenvolgende ge slechten nodi g voordat de theorie van Ere smus Dorwin ove r de soorten guns tig v/erd ontvo..ngcn uit de mond v en zijn k le i nzoon , v oordat zij onde r de pressie de r publi eke opi ni e word cangenomen door de menne n der akademi e . De geleerde , ge lijk de dichte r en de kW1stenonr , is alti.i d he t prodUkt VGn de maa t schappij waari n hij l ee ft en l ee rt. Wannee r g ij doordrongen zijt van de ze denkbee l den , dan zult g ij be -
- IJ g r~Jp e n da t v 66r a lles n odi g is een a l gehe l e omke ring i n de t egenwoordige stond va n zeken , di e de ge l ee r de ve rzadig t met we t enschn.p en bijna. he t gehe l e mense lijk geslecht v e r oor dee lt om t e blijven in toe sta.nden van 5 of 10 eeuwen t e rug , tot sloven of mcchi ncs , onbekvmo.m tot het o pne men van wetenschap . En op de dag waarop g ij zult doo r drongen zij n ven dit gr ootse , huma ne e n di e p we t en scheppe lijke Qenkbee l d , op di e dag zult g ij uw srnnok voo r o.bst r a.kt e wetenschap vc rliezen . Dan z ult gij u non he t we rk zett en om de midde l en t e vinden ten e inde di e ommekee r t ewe eg t e brengen en nIs gij dat onderzoek in s t e lt me t deze l fde onpa rtij di ghe id die uw wet e nscha ppe lijke n a sporingen l e idde , dan zult g ij noodzakelij k de zaak v~n he t soc i a.lisme omhe lzen; don zult g ij breken mc t he t sofisme en u bij ons ncnsluit en; don zult g ij niet mee r Vlerken om die toch reeds v e rzadi gde kleine g roep nog moer ge not t e ve rschc.ffe n , maa r uv; verst ond en ij ve r gehee 1 wij de n cnn de diens t de r verdrukte messa . En weest v e rze ke r d dat g ij in he t bewustzij n v an uw plicht t e hebben gedeen en overe enst emrning t e he bben ge brecht tussen uw gev oe l en uw dode n , Jut gi j dan krechten i n uw binnenste zult voe l en ontweken , wacrvnn gij hot besteen zelfs nie t hadt v e r moed . En wannee r den die ve r onde ri ng - en di e i s , i n s pijt ven uw l e r a ren i n ('.ll e geva llen nie t ve r of - a ls den di e ve rande ring , wne r aan g ij
- 14 hebt meegewo rlct , zo.l k omen , dan zo.l
de wetensc hap nieuwe kr~ cht en putten uit he t wetenschappelijk werk dc r gemeenschep , uit de mnc ht igc koöper a ti e ven onmetelij ke l egi oenen nr be i de rs , di e zic h v e r dringe n om hun krocht en t e s t ellen i n hno.r di enst , dan zal de wetenschap een vlucht n emen vlGo.rbij heer hedendo.o.gse l angzame vorde ringen loute r oe f eningen zulle n schijnen ven schoolj onge ns . Genie t den de we t en scha p , di e ook een ge not za l zijn voor a ll en! Il .
Gij, die i n de r echten studeert , u v oo rbe r e i dt op de bolie , he t i s moge lijk dat g ij aole illusi es hebt gemankt v oor de t oekomst . Ik wil aannemen dut g i j be hoort t ot de e de lst en de r me nsen , dc t g ij behoort tot hen die we ten wn t a ltruï sme is . Elk ven u denkt we llicht : "Ik wi l mij k nnte n zon de r ophouden , zon de r gen ade tege n a lle onr echt. Ik wil onophoude l i jk nrbei ue n v oor de zege prcal der wet - de uit drukking van het hoogste recht - we lke l oopbc.ru1 k nn schone r zijn? " Zo trc edt gij vol v ert r ouwen in u ze lf e n in uw r ocping het l ev en in! Kont , l o.t en we , onv e r schillig wc.or , de ge r echt eli j k e j nnr boeken opensla.c.n , en de fe it en nego.o.n ! Hi e r vree.g t de rijke gr onde i genco.r de uitze tting van een boe r e npc.chte r, di e de v e rschuldigde pc.cht ni e t heef t be t aa l d . Uit het we tt e lijk oogpunt is geen aa rze ling moge lij k .
- 15 De boer heef t niet beteald , dus moet hij e r ui t . MC.cr nIs wij de tei t en negeen den ontwar e n wij: da t de eigennnr zijn inkomen steeds heeft doo rgcbr r'.cht in geno t ; dct de boe r steeds heeft georbe i d . De ei genaar hee ft niets geda,en on zijn l on d t e verbe t e r en , toch is in vijftig j enr tijd de woerde ve rdri ev oudigd , dank zij de zovee l gtulstigcr gewo r den ligging door de aanl eg v an een spoo rlij n , doo r de a.anl eg ven nieuwe Vlegen , doo r het dreineren ven nabij ge l egen pl eBaen , doo r he t v e llen en i n kultuur brengen vnn nab urige bossen; on de boe r , di e vee l hee ft bijgebr f'.cht om a nn h e t l and deze
ve rhoogde waarde t e goven , is ge ruïneer d ; in ha nde n van woekeraars gevallen , is hi j me t schulde n ove r l eden en kon de l a.ndhee r ni e t mee r betelen . De Vle t - dtij d in het bel eng vnn de lCll d h~e r - is duide lijk . Zij gee ft de l nnGhce r het recht de pacht e r uit t e drijve n . Mnnr g ij - in wie de f iktie de r we t he t ge voe l v an r echt nog n i e t he eft gedood - wnt zult g ij doe n? Zult g ij e i sen , overee nkomstig de wet , dot de pacht e r op s troc t wordt geworpen? Of zult g ij e i sen da t de lcndheer zel vergoeden c 11e vermee r de ring ve n waarde aan zijn nrbe i d ve r schuldigd? Dit eist de r ec htvnc.r di ghei d . Wiens zij de kie st gij? Van de wet t egen he t r:,,-,.11.~ of v an he t r:"gg.:f-- t egen de we t? En n Is h et v!erkvolk het we rk
stnnkt zonder de voor gesc hreven II voor afgCLnnde kenni sgeving " can de o.rbe ic1geve r , aan wiens zijde zult
- 16 g ij u schar en? Aan de zijde de r wet - dat is oon de zijde van de orbeidgev e r , d i e schonde lijl{ misbruik
v en deze kri s i s , of teee n de wet , meer vo6r (10 nrbe i de rs , d i e s l e chts ven vijft i g cents t ot twee gul de n per dog v e r diende n en hun vrouwen en kinde r en zagen st e rven ven e llende ? Zult g ij de fi kt i e de r "vrije ove r eenkomst" verdedi gen , de t heo rie de r bindendheid van kontrnkt e n? Of zult gij het recht hooghou den , dot u zegt do t een k ontrnkt tussen iemand , di e \'w'c l gev oed is , en iemcnd , di e zijn a r beidskracht en ~9..~..t ve rk ope n voo r een bete broo ds - een kontrakt tussen de s t e rke en de zVfc.kke - gee n vr ijwilliG recht s ge l di g kontrakt is? Nog een gevnl . Een men gent een ··,rl ee shouwerij voorbij t n oemt een stuk vlees en l oopt weg . Gevet en onde rvrna.gd blijkt dot hij een nr m we rkIiu:m i s zonder werk , du t hij en zijn ge zi n i n geen vi e r dogen hebben gege t e n . Het volk sme e kt de slec ht e r de men ongemoe i d te late n , maar de slecht e r eist de "zege preel van het r e cht"! Hij l c.c.t hem v e rvolgen en de a rme rnQl1 wordt t ot zes maanden 80 v e.nge nis v e r oor deeld . Aldus wil he t Themis in heer bl indhe i d ! En uw ge wete n? Komt het niet in opst[l.Jld t egen \ïet en mca.tschcppij , ol s het zie zi e t dot e lke dag derge lijke v onnissen wo r de n gev e l d? Of zult gij de toepassi ng de r we t e isen t egen die ande r e men , di e , mishcnde l d , doo r i ede r v e rstot en ven kindsbee n cf , opgr oeiede zonde r één woo r d v nn li efde t e horen , en e i ndi gde met zi jn buurmen te vermoorm~nkt
- 17 den om hem een gulden t e ontste l e n? Zult ei j do doods tra f - of , wat e rger i s , twintig j enr gcvC'.ngenschop e i sen , wetend dat hij mee r zi e k dan ~8do.d i g , da t nie t hij , maar de maa t schappi j schuldi e i s aan misdocd?
Zult ge e i sen da t di e weve rs i n de kerker worden gewor pen , di e in 0cn ogenblik vrm we nhoo p e n v e rbi t t e ring de fabri e k in brc~d stoken ; dc.t d i e men nnc r de gal e i en \'Iorde di e vuurde op een ge kroonde noo r denccrj do t di e opstcndelinBen worden gefusilleerd , die op de b~ rrik cden de vlag de r t oekomst hadde n gepl an t? ~ezondcn J
Noen - duizendmeal neen ! Indi en g ij .~eÇJ.e nQ.c:r:.t inplants vnn r epe tee r t wn t u werd onde rwe ze n; indi en ge de we t ontleedt e n de sluier v an fiktie weg rukt di e hun r cc r spr one ve r be r g t - we lke het r e cht v en ue sterkste is - en hcar we ze n - hetwelk de wij di ng de r onde r drukke rs is - dan zult g ij me t een ve r heven ninr.chting v oor h.."\c.r wor de n v e rvuld . Dun zult gij gev oe l en dat te blijven i n di ens t de r ge schrev en v/<::t is u ze lf e lke dag te brengen in t cgcns pr m.:k en trcl.nsc.ktie met de we t van uw geweten. En a::mgez i en de ze strij d nie t kon voortduren , zult g ij 6f uV! gewe t en t o t zwij gen brengen en een sche l n "lor den , 6f gij zult bre·ken me t a lle traditie s , en met ons medewerken can de afsch nffing v on a lle onrecht in 8t ~n t en maa.t s chappij . Mcar dan zijt ge s ocia list , den zij t ge !ev..9_~~13-~ i o_129:i ::f!-
- 18 - En g ij , jeugdi g i nge n i e u~ , di e h eb t gedr oond v an t oepassi ng de r \'/0 -
ta nschc.p op de i ndustrie om de t oes t nud de r ar be i de rs t e ve r be t er en , we l k een dr oeve ontgooc he line , we t ecn smcrt \'Ioc ht u ! Gij gee ft uw j eugdi ge ene r g i e , uw v ernuft t en best e om een pI on uit t e we rk en v nn een s poorweg , di e l cngs de r ond de s ofGr onds en doo r be r gen van e ranie t t wee londen za l v e r enigen , doo r de netuu r gesc he i den . Moer e inde lijk ocn he t we r k , zult g ij i n d i e s omber e t unne l l egi oenen v an or be i de rs zien v a ll en doo r zi e kte cn ont be ring ; anderen zult gij zie n t e rugke r e n ne or huis me t nc.uvle lijks eni ge penninge n i n de zak en de kie m v an de t e ring i n de l ongen . Gij zult mense lijke l i j ken , doo r s chraapzuc ht v e rmoor d , U Vl weg zie n a fwe rken mij 1 v oor mi j 1 , en ols di e Vice den einde lijk i s v ol t ooi d , dnn zult gij di e zi en gebruik en t ot heerbnnn v oor h e t kanon ven de gcwe l clen eor ! Gij hebt uw j eugd gewijd a an een ontde kki ng om he t produktie proce s t e v e r eenvoudi gen en , na onaf ge broken streven , na tal van slapeloze nac hten , kunt gij einde lijk zeggen : ]<;_l!:r:.~.l<.,,! ik heb he t gevonde n . Gij past uw ontdekking toe , en he t s uk s e s ove rtref t uw stout s t e v e I'V'lachtingen • .. tie nduizend , tVlin tigduizend arbeide r s worden op straa t geworpen ! Zi j di e aan he t \'le rk blij ven mees tal kinde r en - worde n onde r de l en de r machine ! Drie , vie r , tie n e i genaars worde n rij k en "ledigen de schuime n de beke r U ! I s het dit , waar van g ij hebt gedroomd?
- 19 In het kort, indien g ij de vorde ringen der nieuwe industrie bestudee rt , zult g e zi en : dat de naaister niets , absoluut ni e ts hee ft gewonnen door de uitvinding dc r naaimachine; dat de arbeider in de tunnel van de St . Gothar d sterft Ben tering , niettegenstaande de uitvinding de r diamantboor; dat de metselaar en timmerman , evenals vroeger , buiten werk zijn , en als gi j de sociale vraagstukken behandelt met de zelfde onafhankelijkheid van gees t , die bij uw technische vrcugstul<:ken u l e idde , dun zult ge noodzake lijk tot de konklusi e komen , dat onder het stelsel van privaa t-eigendom en lonen , e lke nieuwe ontdekking , wel verro van het welzijn de r arbeiders te verhogen , intege n deel hun sla.ve rnij zwa.a r der mankt , het we rk mee r verdierlijkend , we rkstakinge n menigvuldigcr , de krises hevi ger' maakt , en dc.t degene , di e ro càs elle voorde len geniet , de enige is die daarbij profiteert . ~·i D.t zult gij dan doen , o.ls gi j tot deze slotsom zijt gekomen? Zult g ij uw geweten i n slemp wiegen door a llerlei sofismen? Dan zal e r een dag komen waarop g i j afsche i d zult nemen van de eerlijke dromen van uw j eugd en g ij zult n lles aangrijpe n wn t slechts kan strekken om UVl eigen genot te vermeer de r en . Dan zult g ij u aans luit en bij de bende uitzui ger s . Maar indien gij hart hebt , don zult gij zeggen : tlN een'·~-···het i s nu de tijd niet om uitvindi nge n t e doen; lont ons eerst arbeide n aan de hervorming de r maatschappi j , nan de afschaffing van individuee l ei gendom ,
- 20 -
opdo.t e lke nieuwe ontdekki ng op het ge bied de r industri e ten goe de zou komen aen Ge hee l de menshe i d. Don zullen deze nrbe i dc rs - nu blot e mochine s - denkende men sen worden , di e b ij de a rbe i d vnn hun handen , hun gees tkracht door s t udie ge l e id , toe passen op de i ndus tri e , en don zal de techni s che vooruitgang een vluc ht n emen zo hoog , dct i n we inige j c r en mee r ve r Jlczenlijkt wordt dan wij nu k lLl1nen dro men " .
Mo.ar dan zijt ge soc i a.list , dnn
zi j t ge
:r.g.Y.9 .~_~,~ .~g.~.0J .f~········-··· ····· ······ '····· '
En i ndien ge onde rwijzer zijt niet een die zijn r oeping Gen verve l end vak vindt , maa r ecn , die t e midden von zijn jonge volkj e genoegen schept in hun be zie l de blik , hun ge l ukk i ge g limlach en di e in de ze le l k l e ine kopj e s de humanit a ire i deeën tracht op t e wekken , Wno.rme0 hij dweep t e toen hij jonge r Vln S : wnt zullen wij tot u zegge n? Dikwijls zie i k u bedro e fd en ik wee t wca r om g ij de wenkbrauwen frons t ; uw mee st ge liefde l ee rli ng - v e r in het latijn is hij wel niet , moar hij he e ft een goed h o.rt - r eci t ee r de zoëve n met zulk een g lo ed de l egende v cn Wilhelm Te Il. Zijn og en schot en vlammen , en zij n hond scheen te g rijpen naar de dolk om a lle ti r ann en t e doden . Me t Vlet vuur herhac l de hij de hartstocht e lijke woorden v on Schille r: Bee f niet v oor de slaaf , die zijn ke tenen v e rbreekt , Voo r de vrij e mens zult g ij niet beven !
- 21 -
t \
Ma.~ r thuis gekomen word t hij doo r zijn moeder , zi j n v nJe r , zijn oom , doo r a llen streng beknord over zijn gebr ek aan eerbied j egens de dominee of de ve l dwacht er . Langer den Gcn uur zeurden ze heI!l over de Vlnc.r de ven uv oorzichtighe i d " , ove r de de ugd v nn " ee rbied voor de Beste l de macht en" t over de plicht von " onde rvterping " en zij bracht e n he t eindelijk zo ve r , da t hij Schille r he eft t e r zijde gelegd en t e r hand genomen : " De kunst om i n de wereld v ooruit t e
k omenII !
l \
En den , g ist e r en heb t g ij pas vernomen , da t he t met twee ven uw beste l ee rlingen slecht is afgelo pen . De ene dro omt a lleen ven épcul et t e n , de ende r steelt , semen met pctroon , op de mage r e l one n de r a r beiders! En g ij , di e zo uw hoop had t gesteld op de ze twee j onge lingen , g ij denk t na over de treuri ge t egenste lling tussen dit l even en he t i deeI e . Dt.erover zult gij nog Vle 1 m.ee r peinzen . Meer ik voorzie dat binnen twee j o.r en v::m t e l eur ste lling op t e l eurst e lling , gij uw li eve l i ngsschri j ve rs terzi j de zult l eggen , cn t enslott e zult vinde n dc t TeIl , nu j a , een goed voder wos , maar t och ove r i gens vrij we l een gek ; dc t cr moede e i genlijk Viel een uitstekende zonk is , bij de kache l , vooral c Is gij de hele dQg l es gegeve n he bt i n samenges t e lde intrestberekening; dat di e heren dich ters alt ijd in de Vlol ken zijn t cn dat hun verzen ei genlijk niets te maken hebben met he t werkelijk l even , noch met het ::.an-
- 22 -
stnonde bezoek v an de schoolopziener! Of dit , 6f uw j eugè.dromen zullen de ov ertuieing worden va n uw m::mne lijke l eeftij d . Gij VlGnst uitg ebr e i de , hlli~nnitoire inrichtingen v oo r ol l e n , in en buit en de schoo l; en zie n de uet di t onmoge lijk is in de t egenwoo r di ge st no. t v on zeke n , zult gij de gr ondsl ag zelf ncnvnl len de r t egenwoordige mno.tschnppij . Don , onts l a.gen doo r de Minist e r of het schooltoezicht , zult g ij de school verloten en k omen tot ons - t ot ons om t ot oude re na.n r minder ontwikke l de me nsen den g ij t e l e r en , hoe bekoorlijk de kennis is , en hoe de ~o.nts ch nppij behoor de te zijn en zol zijn . Gij zult met de s ocüüist en komen a rbe i den cnn de a l gehe l e omker ing vnn de t egenwoordige to est an d . Gij zult crbeiden c on de zegeprca l v on vri j he i d , ge lijkheid en s olidariteit . Gij zij t don ?9.9..~ .G.1.á-.ê.t. , t;ij zi j t don r.....evolutionair .......... .....................................• En einuelijk gij , j eugdi ge kunst enc.c.r s , bee l dho uwe rs , schilde r s , dicht e rs , musici , - hebt gi j niet beme rkt dat he t heili ge vuur , dct enig e van uw voorgangers be z i e l de , i s uitgeblust in u en de uwen , c1c.t kunst nu geI!1eenpl nc ts i s , dot de middelD~ ti ghe i d regee rt? En hoc zou het anuers kunnen? De vreugde ue oude wereld t e he bben t er u.egcvonden , wee r te kunnen putt en uit de bronnen de r nc.tuur , di e het nnnzi jn gc.f een de meeste rstukken ven de Renc.issancc , bestaat ni e t voor de hedendac.gse kunst; de r evoluti ona ire i dee heeft haar t ot nog "
•
- 23 toe niet bez i e l d , en Geen idee hebbende , meent zij er een gevonden t e hebben in he t re clisme . Zo spa nt zij zich he de n t en··-·d"iig'ii:i· . ···:tri om de douwdroppe l op he t blad van een plant in kl e uren vree r t e ge ven , om he t o.chterst e v an een k oe na t e bo otsen , en om hee l nauwkeurig i n dicht en ondicht t e beschrijven een stinkende moddersloo t of het boudoir VQn een v e r kwist en de vrouw! ~Eo.or nIs dit z o is , wnt don te doe n? z o vrCtc:gt g ij. Als
UVI
heili~
vuur nie t mee r is don een wnlmende pit , go don v oo rt te doen zàols g ij gedûc..n hebt , en uw kWlst zol heel spoedi g " fd al en t ot het vak van décornteur vnn de pronkkamer von een of enelere kruide ni e r , v nn schrijvers v on tekstboe kj e s voor kluchtspelen of ven feuilletons voor M. de Girnr din . De mee ste onde r u genn c l hnls ov e r kop di e weg op neer beneden . Mna.r indien v..'Q.Q.rlijk de hwno.ni teit weerkl c.nk vindt in uw hnrt , in
- 24 pertijen
n ee skunst be ur oe , o.l s de we t onrecht i s , tecIDlische uitvindingen midde l t ot e xploit a tie , GIs de school me t hc.nr prc.ktische wijshei d moet verdwijnen , e n de kunst zonder rcv oluti ono.ire i tlée moet ontuo.r c1cn , wat , wnt blijft c r dan v oor mij over t e etoen? I' Ik zeI het u zeggen : Een onmete lijk v/erIc , een werk, centrekkelijk in de hoogste mnte , een werk weerbij uw deden in vol maakt e overeenstemming zullen zijn met uw gewe t en , een ,{!Brk voor de e(~e lstc en krachtigste naturen . \'Ielk werk? Ik z"l het u z eggen . UI .
De ontle ding die wij gemaakt hebben l e idt hi e rto e : Dat men 6f het moe t op een akkoordje gooien met zijn geweten en t en slotte zeggen: "Laat ne menshe id ondergaan , als ik maar al het "genot en voordee l" heb dat he t v o lk dom genoeg is om mij
- 25 nf te staE.u , 6f dat men zich moet aansluiten bij de socialisten, om met hen te arbeiden aEn de a lgehele hervorming der maatschappij . Niette genstaande de gevolgen van Cen bourge ois- opvoeding , de mening van belanghebbende partijen , en de sofist en der samenleving , moet elk denkend wezen logisch komen tot deze slotsom , als hij zijn redene ring m~cr g rondt op hetgeen e r om hem heen voorvalt . Hoeft men a ls eerlijk man ge ko zen , dan doet zich de vraag .voor: uwc.t te doen?" Het antwoord is gemakke lijk. Ve rlont de positie wonrin ge ge plentst zijt , waa r men gewoon is van het volk t e spreken 0.18 VD.1l beesten; - kom t ot dat volk , en het zal u zelf antwoo r d geven. Gij zult zien dct overal , in Frenkrij k , Duits lnnd , in Italië , in de Verenigde Stat E::n , overcl wanr een bevoorr echt e en een verdrukt e klnsse best nût , aan een r e uzcnwe r l{ wo rdt genrbe id , wo.c.rvnn he t doe l is voor eeuwig het feodc.lisme te breken van het knpitacl , en de mc.ctschnppij te grondvesten op r echt en billijkheid . He t is niet genoeg dat de tegenwoordige a rbeidende kl nsse hno.r hertverscheurende klo.ng znngen doet horen , zonls de slavcn der 18e ee uwen dc russische boer ze nog c~~heft , - ze werkt voor ha er bevrijding , ze werkt met wil e n bewustzijn. H::>.ar geest is voortdurend bezig met he t rcC!.dsel wnt er gedGcn moet wo r den , opdat het l even , in plaats vc.n een vloek veor drie vi e rde n van het menselijk ges l ac ht, een genot lI
- 26 worde voor a llen . Zij neemt de moe i lijkst e soci ol ogische vr::::.a.gstukkc n t e r hond en tracht ze op te lossen me t ho.::::.r ve rst and , haer opme rking s gnv e en h oer ruwe proe f nemingen . Om me t anderen - e llen di g a l s zij ze lf - ven gedacht en te wisse l e n , trccht e n zij zich t e ve r e nigen , te organi se ren; zij vormen zich t ot genoot sc ho ppen , net moeit e stae nde ge houde n do or hun geri nge c ontributie ; zij tra c h t e n zich vers t aanbaar t e mnke n buite n de grenzen , en beter de n de me est we lbe sprackte filantropie bereiden zij de dag voor , wo.:: :. rop de oorlog tussen de volke r e n onmoge lijk :l.ol wo r rlen . Om te wet e n ~"lOt hun broe de rs doen , om hen be ter te ke nnen , om hun i deeën in zich op te nemen en t e verspr e i de n , onde rhouden zi j (me t welk een kracht i nspnnni ng , we lk ee n ontbering !) de ::trbei de rspe rs . Ten l aatste is het uur gcko1'!len : zij staan op , en , de strnten en de bnrri kade n r ood v e rve nd me t hun bloed , strij den ze v oor de vrij heid , qie , nI s ze bevochte n i s , door de rijken en mc.chtigen wor dt verva lst t ot voorrechte n vo or zich en nieuwe wope nen t egen hen ! We lk een onafge broken kr uchtin spanning ! Wnt e en onaf ge brok en s t r ij d ! Hoe dikwijls moest men nie t opni e uw beginnen! Nu eens om de plca tsen nnn t e vull en , l eeg geworden door afval , door uitputting , doo r omkoping , door vonissen; den wee r om de gelede r e n t e he rst e llen gedund door k enon en Eitrnillc use , doo r vor de lging de r mosso . De ge s c hrift en v an de ze bewegi ng
- 27 vlOrc1cn opgeste l d doo r mensen , di e de
br okstukken van hun onderwijs van de mo.ctschnppij , c Is het vlcre , hebben moeten st e l en , doo r zich slonp en voedse l t e ont zeggen; ze wo r den steunde gehouden door de c ent en , bc spur'.r d op de o.lle rnoodzakclij kste l evensbehoe ft en - dikwijl s op dr oog br ood - en de gehe l e o.gitctie wor d. t l ev en di g ge houde n onde r de ge sto.di ge vrees vnn zijn ge zin t ot vrese lijke
e llende te zien gcbr o.c ht worden , e l s de pat r oon bemerkt du t zijn nrbe i d0 r , zijn sleuf , Soci alist i s . Di t is hetgeen g ij zult zi en , nIs gij u onde r he t v olk begeeft . We l mng de nrbe i de r i n deze strijd zonde r e ind , be zwijkende onde r zi j n l ast , uit r oepen: "wear blijven t och di e j onge li eden , di e wij h ebben gevoed en gekleed gedur en de hun studie tij d , voor wie wij , buigend on de r de l est en ~e t l edi ge m.o.gen , di e ge b omven he bben gest icht , die E".kndemi es , di e musee; voor wie wij me t vuile ge zichten di e ~ooie boeken hebbe n gedrukt , di e wij nie t eens kunnen l e zen? " "Wcc.r blijven di e professo r en , die, nee r Den zegt , cl I c me nselijke we tenschep ve rst nl2n , en voo r wi e de ~e nsh e id ni e t eens zovee l wenrd is c Is een zcldz rune rups? Wcer blijven di e mannen , di e r edev oe ri ngen houde n over vrijhei d en di e noo i t onze vri j heid v erdedi gen en de ze wo r dt elke dc.g Me t de v oeten ge treden ? Waar bli jven di e schrijvers , di e schilders , di e dicht e rs , di e he l e bende huiche l aars , di e vnn het v ol k spreken met trnnen in de ogen , r:l.Oû r
- 28 -
di e n ooit t ot ons komen om ons te "he l pen in de strijd? "
Weer zijn zij toch? Enke len ge ni e ten in l afhar tige onverschillighe i d ; onde r en , en de ze vormen de meerde r heid , ve r a.cht e n het ng r auw " , cn zijn gere ed het t e vermoorden , zodrn he t aon één van hun voo rrechten èurft r oken ! Nu en dan komt de eon of on de r t ot het vol k over, d ro~e n d van trom en barrik ade I om ni e m'{6 indrukken op t e doen ; manr zij verlc.te~ de goede z nc.k , zod r c zij beme rken dct de V1eg noor de bnrrikcde l eng , de a r beid zwnnr is , en do t de l cuwe rkrcnsen , wan r op zij hadden ge hoopt , hi er slechts doo r ne kron en zij n . Vake r nog zi jn de ze r ekruten ee rzuchtigen di e , n n nislukking van hun eerst e pogingen , de guns t van he t vo lk trac ht en te verwe rven , naar I nt er de ee r sten z i jn die zich t egen he t v olk keren , wannee r he t de beginse l en wil t oe passen , di e zi j ze lf belij de n , de ee rsten wellicht om de kanonnen op he t volk te ric ht en , als het zich beweegt voor dot zij , de hoofdmannen , het t eken t en [',anva l hebben ge geven ! Voeg bij da t a lles l ompen hoon , hooghcrtige verachti ng , en l ofhnrtige lust e r , don hebt ge bij elknar ol wnt de bour geois- j eugd ove r hee ft om het volk t e steunen in zi j n Socialistisch streven . Kunt g ij na dit a lles nog vragen : "we t te doen" , nIs cllos n og i s te doen? Als gehe l e l eg-ërs"· van jonge lieden zouden t e gebruiken zi jn om met al de kracht van hun geest , van hun en e rgie e n hun tale nten het volk bi j t e staan in zij n r euzentaak , die
- 29 he t heeft onde rnome n? Gij , minnaars der zuive r e wetenschap , als gij doordrongen zijt van de beginselen van he t Socialisme , als gij de r evoluti e , di e in aantocht is , begrijpt , zie t g ij dan ni e t in , dat a lle wetenschap opni e uw moet worden opgebouv/d op de nieuwe grondslagen en dot dit in gewicht ove rtreft al wa t tot dusve r op we t enschappe lijl< gebi ed is gedaan? Be grijpt gij n i et dat de ge schiedenis - nu een "be le efd verzi nse l" vnn de grootheid van vorsten , hoge personages en parlementen - opnieuw moet worden gesche tst uit he t populaire oogpunt , opnieuw beschreven moet wo rden , a l s de a rbe id van het volk aen de ontwikke ling v an de menshe id? Ziet g ij nie t in dat de st E'.a thuishoudkunde - nu de wijding de r kapit a listische e xploit ntie zucht - ge hee l moe t worden omgewerkt in theori e en praktijk? Weet g ij nie t dat de ant ro pologi e , sociologie , e thie k , opnieuw moe t en worden begonne~ , en dat ze lfs de n a tuurkundige weten schappen , uit een nie uw oogpunt bezi en , een ingrijpende wijziging moe t en ondergaan , zowel Vlot betreft de opvatting a ls vno ve rkla ri ng de r natuurlijke v e r schijnsel en? Welnu , doe t don a lzo . Stelt uw geest e sgaven in dienst v en deze zonk . Bovenal , helpt ons !!le t uw ge zonde log ika we r e ldse vooroordele n be strijden , he lpt ons , door synthe se de grondslog t e leggen tot een be te r e organi satie . Bovenal l ee rt ons kennen de toe pa s s i ng van e cht wetenschappe lijk denken en spreken , toont
-
)0 -
ons doo r uw v oo r bee l d hoe men zi jn l even moe t opoffe r en v oo r de t ri omf de r wco. rhe i d . Gij , dokte r , door uw pr a ktijk t ot het Soci al i sme gebr acht, ve rzu i m n ie t on s v an daag , no r gen , e lke dag , e n b ij e l ke ge l egenhei d t e zeggen , dct h e t me nse lijk ges l ec ht z nl ont aar den cIs he t blijft in de t egenwoo r di ge s t ont van lev e n en we rken , do t uw geneesmi dde l en mnc ht e lo os zij n t egen zi ekten , a l s n egen ennegent i g honde r dst en ven on s ge slac ht wegkwij ne n in ee n to es tand , lijnr echt i n strij d me t de v e r e ist en ven de we t enschap; dut deze t oe st ande n de oo rz aak zijn de r ziekt en , en do t di e oorz ake n moe t en wor de n weggen omem . Kom dnn , z e t me t v a st e hemd he t ontl eedme s in de ze maa tscha ppij in stun t v on ont b i nding . Zeg ons we lke de eise n zij n voor een men swaardi g be st ecm , en z eg on s , e ls een wcor gen ee shee r , da t wij ni e t moe t en aar ze l en om een rot li d a f t e snijden , dc t he t gehe l e lichaam zou kunnen besme tt en . Gij , di e heb t gearbeid a an de t oepassing v nn de wet en scho.p op de lij ve r hei d , kom t oc h , en ve rte l ons rri j uit : wet i s he t r esult na t geNees t v an uw o,rbei d? Zeg aon hen , die zich ni e t stout moedi g op de t oe koms t durven ve rla t en , dc t de r eeds v e r kr egen kenni s zwenge r gaat v an ni e uwe uit vi ndingen ; l cat hen zi en we t de me n s k on pr oduce r en , di e c l tij d pr oduc ee r t om zij n pr oduct i e t e vermee r de r e n . Wij d een het vol k uw s c heppingskra.cht , uw pro.kti s c he gees t , uw t a.l ent von or go.ni snt i e , i n p l cnt s v an di t alles i n diens t te
- 31 stellen ven uitzuige r s . Gij , dichters , schil de rs , bee ldhouwe rs , musici , e ls gij uw wc r c roeping begri j pt en he t belang de r kWlst zelf , komt , stelt ook g ij uw pen , uw stift , uw pensee l in di enst v en de r e volutie . Tovert ons me t uw l evendi ge stijl , uw tinte l enlle kle ur en de r e uzen s tri j d voor ogen de r volke r en tegen hun v e rdrukkers , be zielt de j eugd me t het revo l utionniro vuur von onz e v ade r en; bezingt voor de vrouw hoe schoon de r oeping is vnn hoer mun , di e zijn l even geeft vo or de ve rlossing de r me nshe i d; t oont nen he t v olk hoe a fschuwe lijk het tege nwo or di ge l even i s , e n l ee rt on s de bijl te l eggen aan de wortel ze lf van di e e llende; t oont on s wa t he t nctuurlij ke leve n van he t mense lij k geslacht zou ge weest zi j n , .:'.18 he t doo r de dwaashe i d en domheid de r bc stcnnde mcntschappe lijke inrichting niet wa r e bedorven . In het kort , gi j e llen bezit ke nnis cn tnlent , e ls g ij ook h.9:r..t heb t, komt , ste lt don olIes in di enst van hen , di e e r he t mees t behoe ft e oon hebbe n . Komt t ot ons , gij en uw vrienden , moor wee t da t gij moe t kome n ni e t cIs mees t e r s , mncr a ls mnkke rs; he t moet zijn n i e t om te hee r se n , moer om ze lf bezi e ld t e worden in een n i euwe we r e l d , di e de t oekomst zeI v e roveren . Komt , nie t zozee r om t e l e ren dan we l om de wense n t e l e r en kenne n v en het v olk , o~ die t e gev oe l en e n t e f ormule r en , e n we rkt dun zonder ophoude n , met ol de kra cht van uw j eugd , om die wense n
- 32 inGang te ve rscha ff e n . Vlee t , dot g ij den , en dan a lleen , een v olkomen en n e tuurlijk l ev en zult l ei de n . Gij zult zien da t uI uw pogi ngen Qve r vl oeui g vruchten drogen , e n het ge voe l van ove reenstewning tussen uw gewe t en en uw doden zul kruc h t e n in u opwekken , waarvan gij het be st ann zelfs nie t he dt vermoed . De strij d voor wno.rheid , r echt en billijkheid i n de boezen de s volks! \Vnt t e r v/e r e l d kunt gij vinde n , gr oo tse r dan de t?
IV . Dri e longe ho of dstukken waren n o-
di g om nnn de jeugd
v c~
de gegoede
kIes se t e bewijzen , dat t egenove r het dilemn n da t he t l ev en hun stelt , zij v e rplicht zijn - nIs ze moedi g e n oprecht zijn - zich nûn t e slui t en bij de s ocia list en , en me t he n t e a rbe i den con de 80ei e 1e r evoluti e . De ze waarhe i d is t och zo eenvoudig ! Maar ach ! Moeilijk i s het t e spreke n voor lieden , di e onder de invloed staan v a n een bourge ois- omgeving , di e sofismen hebben te be strij den , v oor oo r de l en t e o ver~innen , be langen t e ve rli e zen! J egens u , j onge li eden de r crbe idende kl asse , kon i k ge rust zijn . De macht de r dingen drijft u tot het sociclisme , hoe we i n i g gij moogt r edene r en of moogt durven handelen ove r eenk omstig uw r ede . Inde rdaad is he t mode rne socialisme v oo rtgek omen v..~. . ..9.!.l_4..~.~.I?.p.... _9.p. , uit de boezem van he t volk ze l f . Als sommige de nke r s
- 33 de r bourgeoisie er t oe ge r oken , e n e r de s t empe l op drukken de r we t ens c hap en de r filosofie , dan zijn hun denkbee l den t och gegr ond i n de koll ekti ev e zie l de r a r beidende kI n sse . Het r c.t i one l e s ocialisme de r I nte r n nti oncl e , do t thans onze beste krncht uitmnnkt , i s uite;ewerkt in de a r beidersvereni gingen , onde r de on midde llijke i nvl oed der mo.ssn , en de we inige schrijvers , di e hun steun hebben verleend non di e a r be i d , zij hebben ni e ts gedunn clun de wense n verkondige n , di e reeds hee rst en on de r de a r be i ders . Zic h ni e t t e wij de n o.en de ze ge pr nnl v on het Elocio.lisme is voo r i emcnd , di e v oort gekomen is uit de a r beidende klasse , miskenning v a n e i ge n be l ang , verloochening vo.n zijn eiGen zonk, ve rraad gepl eegd een zijn hist ori s che z ending . Gij he ri nne rt u nog uit uw kinde rj a r en , t oen g ij t s wint e rs op strant spee lde , hoe de koude dr ong doo r uw dlll1nen kle r en , en de modde r doo r uw stukke schoenen . Gij ziet kinde r en , poezeli g en rijk gekleed , di e op u nee rzi en met minacht i ng . Gij v ee l de t een hee l goed da t di e brutal e r eke ls nie t me t u en uw makke rs gelijk stann in ve r ston d en ene r gi e . Munr thcns , nu gij , van vijf of ze s uur in de mo r gen , twanlf uren pe r deg zijt opgesl ot en in sme rige we rk pl o.ctsen , en - ze lf mnchi n e - dag o.o.n deg , j onr op j aar, heer onve r bi d.de lijke beweg inge n moet no.gaan , terwi jl de onde r en rustig g insen stude r en in prachtige scholen en unive rsit eit en , nu zijn di eze lfde
- 34 kin de r en , mi nde r int e lligent , mear be t e r on de r.v6 ze n dan g ij J uw mee s t e r s gewor den , e n genie t e n a lle ge no t des l e vens en v e D do be schaving ; en g ij? - wet blijft cr over voor u? Gij gaut nacr uw k l ein v e rt r e k , donke r en vochtig , wanr vij f of zes men se lijke we zen s r ondkruipen i n een rui mte v en enige e llen; wa a r uw moe der , l evensmoe , oud doo r z or een , schoen nie t door j are n , u st eeds voor maal moe t geven ecn stuk brood , ac r dappe l en en een zwc rte vloe istof , ironisch koffi e genaomd ; en v oor énie;e afV/ i s se ling h ebt gij st eed s de ze lfde vro.os : hoe moe t de bukke r, hoe mo et de huisbc.c.s wor de n bet aal d ? En hoe ! Zoudt g ij he tzelfde ell e ndige be st ncn voo rt s l epen , det uw v ade r en uW' moe de r nu de rtie: j aor l eng hebben ge t orst ? Zult g ij een ge heel l even ar bei den , om neB enkel en al de geni e tingen ve r schaffen v an welst an d , kennis en kunst , en voor u ze lf ni e ts t e be houden dan v oortdure nde be zor gdhe id v oor een stuk br ood ? Zult gij v oor eeuwie a f st an d doen v on uI wet he t l ev e n lief e lijk ke n mcke n , en uze lf opo ff e r en om cl di e senietingen t e v e rschaffe n aan een IIho.ndj evol" luiacrds? Zu lt gij ol uw kra chten opgebruiken , en nie ts dan e lle nde lij den nIs de we r ke l oo she i d - de vre s e l ij ke we rkel ooshe i d komt? Wilt gij l e ve n op de ze wijze ? Misschie n zult gij , het einde von uw lij clen ni e t ziende , u on de n/e r pen , en zege;en: gehe l e gesl acht en hebben he tze l fde l ot onde r gaan , e n ik , J i e het n i e t v e r a nde r en kon , moe t e r mij
- 35 ook acn ondervlerpen . Laet ons dun maar werken cn e r ons in schikken zo goed wij kW1nen. We l nu , d~n zal het l ev e n ze lf u v oo rlicht en !
Eens t och zal de krisis
k o~e n .
lae t ecn vo orbijgucn dc kris i s , meer een di e een g ehele indus trie zeI vernietigen , di e duiz enden a rbe i de rs t ot ellende zal brengen , en gehe l e gezinnen zal verwoesten . In het ge zicht vnn d i e rv..mp zult e ij wo rst e l en ge lijk de cnderen , gij zult uw v r ouw , uV! kind , uw vriend t o.t gebr ek zi e n v ervellen , hen voor uw ogen zien ne e rzi nken en st erven uit ge brek aan ve rzorg i ng en voeds e l . Mid derwijl rolt het leven voort in de straten de r grot e stad , zonder dat iemand zich bekommert om hen die daar sterven. Dan zult g ij beseffen hoe ve r p l e tt erend deze maatschappij is! Dan zult gi j denken ove r de oorzaak de r krisis , doordenken tot de diepste gr ond van dit schreeuwend onrechtvaardig stelsel , dat duizenden l evens opoffe rt aan de sc hr aapzucht van een tlhandje vol" luiaards; de~ zult gi j e rkennen dat de socialist en 'ge lijk h adde n, toen zi j ze i de n da t de bestaande maatschappe lij ke orde moet worden he rvormd in hoofd en leden . Een volgende maal , a l s uw buas u door nieuwe lo onsverl aging nog meer wil beste l en , zult gij pr oteste r en , en hij ze I u onbe s chaamd antwoorden: "Ga heen e n ee t gr as , f)" l s gij niet wilt vle rken voo r die prij s" . Dan zult gi j beseffen dat hij u ni e t alleen zoekt t e sche r en ol s een SChaap , maar dat hij u
- 36 beschouwt o ls Gcn wezen ven lage r e orde; dat , nie t t evrede n u i n zijn kleu\"!en te hebben door uw loon , hij het er op c~nlegt u in 81108 t e vernede r en tot slaaf . Dan zult g ij 6f uw rug kronunen , cn , a lle mens e lijlcc Ylcnrdighe id en me nsc lij k gevoe l a f l eggen en eindigen mot t e buigen voor elke v e rnedering , ~f , het bloed zal u naar het hoofd vliegen , gij zult met afschuw g ruwen van uw 81avenlot, en hem honen . Den , op straat geworpen , zult g ij verstaan dat de socialisten ge lijk hadden toe n zij zeiden: "Staat op , staat op tegen de maatschappelijke ond0rdrukking , want deze is de oorzaak van alle slavernij" . Dan zul t gij uw p l aats komen innemen onder de socialist e n om met he n te werken aan de afschaffing der slavernij in staat en maatsc happi j. Hoort ook de levensgeschiedenis van haar , die gij vroege r zo hebt bewonderd , dat meisje met die open blik , die vlugge tred , die levendige geest . Jarenlang he eft zij in haar dorpje geworsteld met ellende , eindelijk toog zij heen naar de g rote stad. Zij wist dat de strijd om het bestaan ook daar hard zou zijn , maar toch hoopte zij eerlijk haar brood te verdienen . Een jonge bourgeois maakt haar he t hof , misle idt haar door mooie woorden en beloften , zij g eeft zich over met al de hartstocht der j eugd , en na verloop van een jaar is zij verlaten met haar kind in de armen. Altijd moedig , geeft zij de strijd niet op , maar toch is zij bezwe ken in de worste ling tege n koude en honge r , aan ziekte be zwe ken
- 37 -
in het hospitaal. En als gij dit zult vernomen hebbe n , wat zult gij dan doen? Zult gij de pijnlijke indruk trachten uit te wissen door domweg t e zeggen dat zij de ee rst e ni e t is en ook de laatst e wel niet zal zijn , zult gij wellicht in de kro eg met and e r e woestaards haar nage dachte nis nog be sme tt en door li ede rlijke woorden? Of dit , 6f haa r ge schiedenis zal uw hart tre f f en ; dan zult g ij de laag ha rtige verleider opspore n en hem voor zijn misdadig opzet doen boeten; ~an zult gij nadenken over gevallen als deze , di e elke dag plaats vinden , en gij zult begrijpen dat ze zullen blijven voorkomen , zolang de maatschappij is ve rdee ld in twee kampen - de e llendigen in het en e , en in he t andere lui aar ds , geno tzoeke rs met fraaie woorde n en boze lust en . Dan zult gij begrijpen dat het hoog tijd wordt om die kloof t e dempen, en gij zult toesne llen en u sch ~ ren onder de vaûn der soci a list en . En g ij , volksvrouw ! Lant deze ge schi edenis u koud? Al s gij he t zij den kopj e stree lt van he t do cht e rtj e non uw zijde , denkt g ij e r dan nooit oon wa t hUD. r lot za l zijn , a ls de staat van zaken ni e t v e rande rt? Denkt gij e r nooit non wnt de t oekomst hee ft wegge l egd voor uw jonge r e zust e r , voor uw zonen? Moe t e n uw zone n dan wegkwijnen , zoa ls uw vader is weggekwijnd , denkend ann ni e ts dan aan een stuk brood e n zonder eni g ande r ge not den de kroeg? Wilt gi j uw mnn t uw jongen dun a ltijd zien over ge l eve r d aun de genade of
- 38 onge na de v en de ee r s t e de best e , die geld heef t om "handen " te huren? Ve rla ng t gij dut zij a ltijd zullen bli jven slave n van pctroons , vlees v oo r het k anon der machthebbe r s , mest voor de akkers de r rijken? Neen , dui zendmeel neen ! Ik weet dat he t bl oed in u kookt ol s gij hoort dot uw echtgenoot , die zo s t out he t werk stoo.kt e , t en slotte t oc h me t de pet i n de hend de v oor waa rde n heeft moe t en cann emen door de patroon hooghartig gesteld . Ik we et wel dat gij de spaanse vrouwen bewonde r t, die bij een ops tand des volks de boezem ontblootten voor de 'Qaj onetten der soldaten . Ik Vle e t dat gij dat russische meis je ee r t , dat de s a traap , die een gev angen 8 o ci a ~ list be l edi gde , een koge l door de kop heeft willen jagen . Ik wee t dat uw hart wa rm klopt , als gij le est hoe de vrouwen des volks te Pa rijs pal stonden om onder een r egen van lood de mannen aan t e' vuren tot he ldenmoed . En omdat ik di t alles weet , daar om we e t ik dat ook gij u zult sc har en aen de zijde va n hen , die st r ij den voo r het ri jk der toe komst . ' Gij al l en , brave j onge l i eden mannen en vrouwen - kent uw r echt en en komt tot ons! Komt t ot uw broe de r s om t e arbeiden aan de r evolutie , die alle slave rnij zal afschaf f en , a lle ke t en en verbreken , die ol I e ov e rleve ri ng zal te niet doen en ni e uwe gez ichtsve lden zal openen , die in de mense lijke maatschappij de w&re ge lijkhei d , de ware vrij he i d zal vestigen , dat i s : ARBEID VOOR ALLEN , vo or a lle n al de vrucht en v an
- 39 hun arbeid , v oor allen he t volle ge no t van a l hun ve rmogens , voor allen een natuurlijk, me nswno.rdig , gelukki g l even. Zegt niet dat wij te zwnk zijn , om dit h ee rlijk doel t e bereileen! Ziet rondom u , h oe t a lrijk wij
zijn die ellende en onrecht lijden. De landbouwe r s , die vlerken vo or on deren , die hav e r e t en om de t c. rwe t e l aten voor hun meest e rs, wij t e llen z e bij millioenen! Wij zijn zo tal rijk, dut wij de mnssa uit mnke n v nn
het volk; de we r klieden , di e zijde en fluwee l maken om zelf i n· l ompen t e goen , ze zijn zo t a lrijk dut , nIs het gegons de r machine hen een ogenblik rust l oat , zij de straten e n pleinen overstromen nIs een onts tui mi ge ze e. De soldaten , die men l e i dt met een tror.une lstok , di e de koge l s krijgen om het lint e n de kruizen t e l et en OM hun offici eren , zij hebbe n slechts r echt som- keert t e mnke n e l s mennen , om hun ve r gulden beve lhebbe r s t e zien ve rbl eken vnn vrees! Wij - o.llen di e lij den , e llen die wo r den gehoond - wij zijn een one indi ge me nig t e , wij zijn een oceocn di e o.l l e s krul verslinden . ZODRA VlIJ WILLEN, ZULLEN WIJ RECHT DOEN OP AARDE .
" Als j e eenmca.l gewoon bent 11 ll ti een r iem t e dragen dan voel " j e j e ongemakke lijk e ls j e 11 11 hem ni e t om hebt. " Koning Boudewijn b ij de openi ng v en dG 50ste Brussel s e c.ut obeurs .
