Van wie is dat geld?
V1
Valt het mee of tegen? Als de olie- en gasprijs hoog is, krijgen de burgers hoge energierekeningen te betalen. Bovendien stij gen de benzineprljzen. Bijvoorbeeld: Als bedrijven meer winst behalen dan de overheid verwachtte, zal de overheid meer belasting ontvangen over de bedrijfswinsten. Als de inkomens van de burgers stijgen of als er meer mensen een baan hebben dan de overheid verwachtte, zal de overheid meer inkomstenbelasting ontvangen.
Als de winkels meer verkopen, krijgt de overheid meer btw-opbrengsten. Eigen mening Argument om te kiezen voor exffa aflossing van de staatsschuld: Als de staatsschuld lager is, hoeft de overheid jaarlijks minder rente te betalen. Er blijft dan geld over om andere noodzakelijke uitgaven te betalen. Argument om te kiezen voor andere dringend noodzakelijke uitgaven: Sommige uitgaven kunnen niet wachten totdat de overheid minder rente hoeft te betalen. Bijvoorbeeld als er dringend geld nodig is om de dijken te verhogen.
Vl.1
Heeft de overheid schulden?
Bijvoorbeeld: Loon- en inkomstenbelasting: mensen gaan meer verdienen en betalen daardoor meer belasting over hun inkomen. Vennootschapsbelasting: bedrijven (BV's en NV's) maken meer winst waaroveÍ ze belasting betalen. Btw: er worden meer producten verkocht, waardoor de btw-opbrengsten voor de overheid zullen toenemen.
Als de economie groeit, neemt ook de werkgelegenheid toe. Minder mensen hebben dan een (werkloosheids)uitkering nodig. Het ministerie van SZW hoeft minder geld te besteden aan het stimuleren van de werkgelegenheid.
In 2001 werd ongeveer l,5oÀ meer geproduceerd dan in het jaar daarvoor. (Let op: de grafieklijn laat de economische groei zien. Een dalende grafieklijn betekent dat de economie minder groeit dan het jaar ervoor, maar zolangde lijn nog boven nul is, is er sprake van groei!) In de periode 1996 - 2001nam de werkloosheid af. In al die jaren was er sprake van economische groei. Vanaf 2001 nam de economische groei in hoog tempo af;hierdoor werd de daling van de werkloosheid ook steeds minder. Werknemers betalen € 120 minder WW-premie per jaar. Doordat de overheid meer bijdraagt aan de kinderopvang, hoeven ouders daar minder aan te betalen. Ouders krijgen meer kinderbijslag. Huishoudens krij gen compensatie voor gestegen energiekosten.
42
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkin gen V1 Van wie is dat getd?
@ Wolters-Noordhoff bv
b
Als het beter gaat met de economie zal de overheid meer inkomsten (belasting) ontvangen en minder uitgeven aan bijvoorbeeld uitkeringen.
6
a b
De staatsschuld neemt toe als het rijk minder aflost dan leent. Door het betalen van rente verandert de staatsschuld niet.
7
a
In 2000 waren de overheidsinkomsten hoger dan de -uitgaven. Daardoor kon de
b
overheid een deel van de staatsschuld aflossen, waardoor de schuld lager werd. In 2000 was er nog een behoorlijke economische groei vanzo'tr3,SoÀ.De werkloosheid was laag in vergelijking met de jaren daarvoor.
8D 9
a b c d e
10
€l0miljard Dan is het aantrekkelijk voor spaarders om hun geld aan de overheid uit te lenen in plaats van op een gewone spaarrekeningte zeLÍen. Nee, je hoeft niet bang te zljn dat de staat failliet zal gaan. 4o/ovan€ 234 mlljard : € 9,36 miljard. € 9,36 miljard : 16 miljoen: € 9.360 mitjoen : 16 m+ljeen: € 585 per inwoner.
Als de staatsschuld kleiner wordt, hoeft de overheid in de toekomst minder rente te betalen. Het geld dat de overheid daarmee bespaart, kanze gebruiken om de hogere AOW-uitgaven te betalen.
11
Alle drie hebben
ze hun voor- en nadelen:
Mevrouw Van de Salm: zie opgave 10. Benrrraar: als de overheid veel bezuinigt, is er minder geld beschikbaar voor bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs, veili gheidsmaatregelen, uitkeringen. Mevrouw Bosch: rijkere 65-plussers houden genoeg koopkracht over als zij ook AOW-premie betalen. Benvaar: zij hebben al tot hun 65" jaar betaald voor de AOW en betalen dus twee keer.
12
Meneer Van Lanen: beter onderwijs en vernieuwingen in bedrijven kan ertoe leiden dat de economie gaat groeien. Als dat gebeurt, krijgt de overheid meer geld binnen, waarÍnee de hogere AOW-uitgaven betaald kunnen worden. Bezwaarje hebt niet de zekerheid dat de genoemde overheidsuitgaven ook werkelijk economische groei zullen opleveren. € 268 mld x fi}Yo: 55.0%. Dat is dus De EMU-schuld van Nederland was in 2005: € 487 mld lager dan het door de EMUlanden toegestane tekort van maximaal60%. Het begrotingstekort in de hele collectieve sector
was: t ',f -11 x IOO%o:0,,75oh.Dat € 487 mld
is dus ruim onder het toegestane begrotingstekort van maximaal3Yo.
VL.2 Blij met een blauwe envelop? 13 a b
Ook al wordt parkeergeld tegenwoordig parkeerbelasting genoemd, het is toch een retributie:je betaalt in ruil voor een parkeerplaats. Btw is een belasting: de overheid levert er geen directe tegenprestatie voor.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen Vl Van wie is dat geld?
43
14a d
Indirecte belasting Directe belasting Directe belasting Indirecte belasting
b
Ja, Ja,
b c
15a
Floris' broer maakt gebruik van onderwijs, een dienst die de overheid levert. wie een auto heeft maakt gebruik van de wegen en verkeersvoorzieningen die de
overheid levert. Nee.
16
t7
Een alleenstaande zal vaak meer draagkracht hebben dan iemand die in zijn eentje de kost moet verdienen voor een gezin. Maar als er in het gezin twee inkomens verdiend worden, heeft het gezin waarschrjnhjk meer draagkracht. Het hangt dus af van het aantal inkomens, maar ook van de hoogte van die inkomens. Ook speelt het aantal kinderen in het gezin een rol: hoe minder kinderen, des te minder draagkracht.
a
Adriaan:
: 40.000 ii 9?? x toooÀ:3s,oyo €
Barend:
: 50.000 l: 999 x toooÀ:3o,oo/o €
carmen:
xtoooÀ:3z,oo/o 2€ 'z:r!2 72.000
Danny: b 18
19
x €. 120.000
IOOYo:32,0o/o
=g
Adriaan betaalt in verhoudingtotzijn inkomen de meeste belasting.
Als er progressieve belastingtarieven waren, zou degene met het hoogste inkomen het hoogste percentage betalen. Bijvoorbeeld: Adriaan 35% Barend 40% Carmen 45% Danny 50% De werkgever van mevrouw Fijnhout draagt voor haar een bedrag aan loonheffing af dat uitsluitend gebaseerd is op haar loon. De werkgever kan geen rekening houden met de bijverdiensten van mevrouw Fijnhout. De belastingdienst kijkt bij de berekening van de inkomstenbelasting naar alle inkomsten die mevrouw Fijnhout dat jaar had. Omdat deze hoger zijn dan het loon dat zij van haar werkgever ontving, moet zij nog belasting bijbetalen.
Verschuldigdeinkomstenbelasting €4.260 Ingehouden loonheffing € 3.t20 Ze moet nog betalen € 1.140 De loonheffing is een voorlopige betaling die alvast elke maand op het loon wordt ingehouden. Na afloop van het jaar wordt bij de berekening van dó inkomstenbelasting definitief het bedrag vastgesteld. Als er te veel aan loonheffing is ingehouden, krijg jJ geld terug. Als er te weinig is ingehouden, moet je bijbetalen.
20
Algemene
heffingskorting € l.gg0
Arbeidskorting Totale heffingskorting
44
€ 1.357 + €,3.347
pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V1 Van wie is dat geld?
@ Wolters-Noordhoff bv
b
c
Algemene
heffingskorting € 1.990
Arbeidskorting Kinderkorting
€,1.357
€
892
Alleenstaande ouderkorting € 1.414 + Totale heffingskorting € 5.653 De kinderkorting en de alleenstaande ouderkorting worden toegekend omdat de draagkracht van mensen met kinderen en zeker van alleenstaande ouders minder groot is. Ook van jonggehandicapten zalhet inkomen (en dus de draagkracht) minder zijn, waardoor ze recht hebben op een extra heffingskorting.
V1.3
Weet je wat je moet betalen?
2L
Schuf 1: over een inkomen van € 0 tot€ 17 .046 is een bedrag van € l7 .046. De belasting hierover is 34,150Àvan€ 17 .046 : € 5.821.* Schijf 2: over een inkomen van€ 17.046 tot € 30.631 is een bedrag van € 13.585. De belasting hierover is 4l,45oA van € 13.585 : € 5.630.* De belasting over schijf 1 + schijf 2 :€ 5.821+ € 5.630: € 11.451. Schijf 3: over een inkomen van € 30.631 tot € 52.228 is een bedrag van € 21.597. De belasting hierover is 42Yo van € 21 .597 : € 9 .07 0 . De belasting over schijf I en 2 + schijf 3 : € 1 1.45 1 + C 9 -07 0 : e 20.521. Schijf 4: over al het inkomen boven C 52.228betaal je 52oÀ. Omdat schijf 4 geen bovengrens heeft, kun je hier geen maximumbedrag inlullen. Bi de berekening van de inkomstenbelasting mag je bedragen in eigen voordeel afronden op hele euro's.
* 22 a b c
23
Alfreds inkomen valt volledig binnen schijf 1. De belasting is dan 34,150À van € 15.000 : €,5.122. Brenda: belastbaar inkomen € 26.000 Hiervan zit in schijf I € 17 .046 -+ belasting heel schijf 1 : Inkomen in schijf 2 € 8.954 x 41,450À: De totale belasting voor Brenda is Dewi: belastbaar inkomen € 80.000 Hiervan zit in schijf 1,2 en3 € 52.228 -+ belasting schijf 1, 2 en3: Inkomen in schijf 4 C 27 .772 x 52oÀ: De totale belasting voor Brenda is
€ 5.821
€3.711+ € 9.532
€20.521
€ t4.441 + € 34.962
Je kunt net als in de vorige opgave de belasting opnieuw berekenen met het veranderde
inkomen. Veel eenvoudiger is het om te kijken in welke schijf er een verandering heeft plaatsgevonden: a Brendazatmethet hoogste deel van haar belastbaar inkomen in schijf 2. In schijf 2 heeft zij nu € 6.000 minder inkomen. Daar geldt een tarief van 41,45yo. Brenda hoeft dus 4l,45yo van € 6.000 : €,2.487 minder belasting te betalen. b Dewi zat met het hoogste deel van haar belastbaar inkomen in schijf 4. In schijf 4 heeft zij nu € 6.000 minder inkomen. Daar geldt eentaief van 52oÀ. Dewi hoeft ilts 52%o van € 6.000 : € 3.120 minder belasting te betalen. Kortom, omdat Dewi met het hoogste deel van haar inkomen in schijf 4 zit en Brenda in schijf 2, zal een inkomensverandering bij Dewi een groter belastingverschil opleveren dan bij Brenda.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen Vl Van wie is dat geld?
45
24 a b 25 a
Het eigenwoningforfait is 0,600À van€ 245.000 : € 1.470 Optellen bij het inkomen: het eigenwoningforfait van Aftrekpost: betaalde hypotheekrente 4,75o/o van € 160.000 Per saldo wordt zijn belastbaar inkomen verlaagd met
Loon Eigenwoningforfait 0,600 van € 160.000
:
C 1.470 € 7 .600
€ 6.130
-
€26.500
:
€
960 +
c27.460
Af: betaalde hypotheekrente
€ 4.800 Belastbaar inkomen €,22.660 Let op: alleen de rente van de hypotheek is aftrekbaar, niet de aflossing!
b
26 a
Mirjam: belastbaar
Gemiddeld
Heffingvrij
b c 27
inkomen e22.660
Hiervan zit in schijf 1 € 17.046 -+ belasting heel schijf Inkomen in schijf 2 e 5.614 x 41,450À: De totale belasting voor Mirjam is
vermogen
(€ 26.300 + € 29.120)
vernogen Belastbaar veÍïnogen
:2:
1
:
€ 5.821 € 2327 + € 8.148
€
27
.710
€ 19.500
€ 8.210
-
40Àvan€ 8.210: € 328,40 30Yovan€328,40:€98,52 -+ afgerond (in eigen voordeel) € 98
Gemiddeldvermogen (€ 31.500 +€34.640) Heffingvrij vennogen
:2:
€33.070
€ 39.000 Belastbaar verÍnogen lager dan € 0 -+ hun vermogen is lager dan het bedrag waarover geen belasting betaald hoeft te worden. Zljbetalen dus geen belasting in box 3.
28 a
b
Belasting in box l: Belasting in box 3:
€ 9.840
Heffingskorting
€ 9.866 € 2.556
b
26 +
Verschuldigdeinkomstenbelasting €7.310
-
De ingehouden loonheffing is eigenlijk vooruitbetaalde inkomstenbelasting. Er is reeds ingehouden € 7 .519 De inkomstenbelasting is €7.310 Te veel
29 a
€
ingehouden
€
209 -+ Rosanne krijgt dit bedrag terug.
Als je over dit bedrag belasting berekent (in de eerste schijf), zul je uitkomen op enkele tientjes. Dat is in elk geval minder dan de (algemene) heffingskorting. Floris hoeft dus geen inkomstenbelasting te betalen. Als Floris' werkgever toch loonheffing heeft ingehouden, kan Floris dat bedrag bij de belastingdienst terugvragen met behulp van een
46
Pancode vmbo kgt 4 Uitwerkingen
Vl
Van wie is dat geld?
ïj-biljet.
@ Wolters-Noordhoff bv
Test 1
Dat betekent dat de productie in ons land dit jaar met2%o zal toenemen vergeleken met vorig
jaar.
2
a b c
De werkloosheid zal afnemen. De totale inkomens in ons land zullen toenemen. De belastinginkomsten van de overheid zullen toenemen.
3D 4D 5
Bijvoorbeeld: de betaling voor je ID-kaart of paspoort, parkeergeld, collegegeld.
6D 7
Met draagkracht wordt bedoeld: hoeveel kun je aan financiële lasten dragen. Het draagkrachtbeginsel houdt in dat mensen die meer draagkracht hebben, in verhouding meer belasting betalen.
8D 9A 10
je loon. Je werkgever houdt dat bedrag in en maakt het over aan de belastingdienst. Na afloop van een jaar berekent de belastingdienst wat je uiteindelijk moet betalen. Als je te veel betaald hebt, krijg je geld terug. Is er te weinig loonheffing ingehouden, dan moet je bijbetalen. Je betaalt de loonheffing elke maand over
11 a b 12
juist onjuist
Bijvoorbeeld: betaalde hypotheekrente, reiskosten woon-werkverkeer, kosten voor kinderopvang.
13
inkomen € 40.000 en2: € 32.000 -+ belasting € I1.360 Inschijf3: € 8.000x 42%: € 3.360+ Totaal €,14.720
Belastbaar
In schijf I
L4
40Àvan€ 20.000 : € 800 30oÀvan€ 800: € 240
15
Betaalde
loonheffing € 11.900
Inkomstenbelasting Nog
bijbetalen
@ Wolters-Noordhoff bv
C 12.650 -
€
750
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen Vl Van wie is dat getd?
47
Examenopgaven E1 a
Staatsschuld 2?1?'1^!.q. € 501,6 mld
overheidstekort
b
x
r1OYo: 54,5o/ovan het bbp.
€ 191'Slqlil---€
1-9-8'4
mld
€ 501,6 mld
x l0o,/o: l,4oÀvan
het bbp.
Beide percentages blijven onder het maximum dat in de EMU is afgesproken. € 13'1 miljard x fio%o: 4.go/o rente € 273.4 miljard
E2F E3 a b E4 a b E5
Als de staatsschuld kleiner wordt, hoeft de overheid minder rente te betalen. Het geld datzij daarmee bespaart, kanzij gebruiken om de hogere kosten van de AOW te betalen. Als er voldoende economische groei is, zal de overheid meer belastinginkomsten hebben waarÍnee zij de hogere kosten van de AOW kan betalen.
In 2005.
€52-€38'20 x loo%:36.10/0 € 38,20
Als de olieprijs stijgt, gaan de kosten van bedrijven omhoog. Daardoor zullen ze minder winst overhouden, zodat ze minder kunnen investeren. Zonder investeringen kan de productie niet toenemen en dus de economie niet groeien. Als de bedrijven de hogere kosten doorberekenen in de pijzenvan hun producten, zljn de consumenten duurder uit. Hun koopkracht zal afiremen, waardoor zij minder gaan consumeren. De bedrijven kunnen dus minder verkopen en zullen hun productie verlagen. Dat betekent dat de economie niet meer groeit en misschien zelfs achteruit gaat.
E6 B
Belasting op arbeid: loon- en inkomstenbelasting;
dit is een directe belasting.
Belasting op consumptie : vooral btw maar ook bijvoorbeeld accijns; dit zijn indirecte belastingen.
E7
Bij het draagkrachtbeginsel gaat de overheid ervan uit dat degenen die de meeste draagkracht hebben, in verhouding de meeste belasting betalen. Iemands draagkracht wordt bepaald door zijn inkomen en zijn leefsituatie.
E8
0,600^ van € 215.000
E9
5,2o/o
ElO
B
E1l
Belastbaar
van€ 145.000
:
: € 1.290 €,
7.540
inkomen € 34.850 Hiervan zit in schijf 1 en 2 € 30.631 -+ belasting schijf Inkomen in schijf 3 € 4.219 x 42%:o: De totale belasting voor Tjerk is in box 1 Bii de berekening van de inkomstenbelasting
mag
je
1
en2:
€ 11.451
e
1.77t + € 13.222 bedragen in eigen voordeel afronden op
hele euro's.
48
pancode vmbo kgt 4 Uitwerkingen
Vl
Van wie is dat getd?
@ Wolters-Noordhoff bv
ËL2 C
Tjerk zit met het hoogste deel van zijn belastbaar inkomen in schijf 3. In schijf 3 is zijn belastbaar inkomen rnt€ 1.260 hoger. Daar geldt een tarief van 42o/o. Tjerk moet dus 42%o van € I .260 : € 529 meer belasting betalen.
E13 a
Vermogenop l januariis€ 13.064+€6.581 : €19.645 Vermogen op 31 december is € 15.218 + e7.163:€22.381 + Zijn gemiddelde vermogen is in dat jaar €.42.026 :2:€ 21.013 verÍnogen €21.013 Gemiddeld Heffrngvrij vermogen € 19.522 Belastbaar verïnogen in box 3: € 1.491
b
ELA
a b
E15
E16
Tjerks belastbaar veÍïnogen in box 3 is € 1.491. 4o/ovan€ 1.491:€ 59,64 30Yovan€. 59,64: € 17,89 -+ afgerond (in eigen voordeel) € 17 Brams berekening is ook juist: 30oÀvan 4%o: 1,2Yo of: 0,3 x 0,04 :0,012: 1,2%, l,2Yovan€ 1.491 :€ 17,89 + afgerond (in eigen voordeel) € 17
Algemene
heffingskorting € 1.990
Arbeidskorting Totale heffrngskorting
e 1357 + €3.347
Belasting box 1 Belasting box 3
€23.668
Heffingskortingen
C
€
148 +
€2jr8t6 4.239
Verschuldigdeinkomstenbelasting €,19.577
EL7
-
Bram is verschuldigd aan inkomstenbelasting (zie E16) €, 19.577 Aan loonheffing is er al op zijn loon ingehouden C 27 .652 Het te veel ingehouden bedrag
van
€
8.075 krijgt hij terug.
E18 Mogelijke antwoorden: Bram heeft een hoog bedrag aan aftrekposten (zoals hypotheekrente). Bram heeft maar een deel van het jaar gewerkt; bij de vaststelling van de loonheffing is zijn werkgever uitgegaan van een vol jaar werken.
E19
Een aftrekpost zoals de aftrek van hypotheekrente verlaagt het belastbaar inkomen. Die verlaging vindt plaats in de hoogste schijf van de belastingbetaler. Voor mensen met een hoog inkomen levert zo'n aftrekpost dan ook een hoger percentage voordeel op dan voor mensen die met het hoogste deel van hun inkomen in een lagere schijf vallen. Als de hypotheekrente niet meer aftrekbaar is, verdwijnt dat voordeel.
E2O Argumenten voor
een vlaktaks:
Als mensen meer gaan verdienen, worden ze niet meer afgestraft met een hoger belastingpercentage. De gemiddelde belasting gaat omlaag. De mensen houden gemiddeld meer geld over en gaan meer kopen. Dat is goed voor de productie en werkgelegenheid in ons land. Argumenten tegen een vlaktaks: Met een vlaktaks wordt er geen rekening meer gehouden met het verschil in draagkracht van de mensen. Als de vlaktaks een gemiddelde is van de huidige tarieven, gaan mensen met een laag inkomen meer belasting betalen en houden zo nog minder over.
@ Wolters-Noordhoff bv
Pincode vmbo kgt 4 Uitwerkingen V1 Van wie is dat getd?
49
