c....
c 0
u i
~;
'Jl
I
cC
De verkiezingsuitslag van 6 mei is aanleiding tot discussie hoe het
w c....
1-
verder moet met het CDA. De koers van de partij moet zich be-
cC
w
c;
z
wegen in een richting waarbij het no-nonsense-beleid van Lubbers evenwichtig wordt gecombineerd met betrokkenheid, verantwoordelijkheid en zorgzaamheid. Geen fundamentele wijziging van de inhoud van het verkiezingsprogramma, maar van accenten in beleid, presentatie en partijcultuur.
>
u z ~
B
innen het CDA wordt vcrschil-
der moet, zullcn bang zijn voor onrust
lcnd gcdacht over de vraag of
in de partij. Die angst het zwaarst Iaten
de verkiezingsuit;lag van () mci
wcgen zou echter struiwogclpolitiek
jongstleden
Zijl1.
aanleiding
moct
zip1 tot een grondige discussic over hoc
Nu we op dit punt aangeland zijn, zal de houding van andere
we nu verder moctcn. Dat is op zich niet zo vreemd.
partijen
:J
Dat het moeilijk zou zijn
CDA onvcrschilliger wor-
UJ
om in het gevecht tu•"cn
den. Alsof onze partiJ al
Kok en
bij na
z cC u_;
>
llolkcstcin vol-
tcgcnovcr
afgeschreven
her
i;.
doendc aandacht op te
Niets zou
eisen, werd verwacht. lle-
moeten zijn. In 1989 haal-
mindcr waar
paald onverwacht was de
den we nog 54 zetck
nnwang van het verlics,
Dat hetekent dat undanks
zeker omdat velen op een
de
stabilisatie ol Iichte groei
klcinc I 0 jaar gel eden nog
hooptcn. Weer vijl zetels
ruin1te
mindcr dan de toch al dra-
tc christen-dcmocratischc
matischc .i4 van I 'JCJ4. Zo-
l\!Jr.drs H P Kifl
icts kidt tot dtscussie. Lhar"' gcen ont-
secularisatic wa~
volksparti)
cr
een
voor ccn gro-
Dat zou dus
nog steeds mogelijk moeten zijn. Hcb-
komcn aan. [r is hovcndicn ook aile
bcn we dan de afgelopen vier jaar, on-
rcdcn toe; nog een cc/Jcc en het CDA is
danks de inzct van velen, niet ellectiel
niet Ianger ccn wezenlijke factor in de
gewerkt aan her her.,tel~ Is de kwalitcit
Nedcrlandsc
Tegenstandcrs
van onzc polittek niet zo gcwcest dat
van ecn discussie over hoc het nu ver-
hct electoraat het CDA hcdt heront-
politick
dcktc lllijkbaar nict En jui>t daarom
rijk dee\ op dezeltde kiezcrsmarkt
moct cr wat gehcurcn. I )e analyse in dit
als de VVD
<
Het !cit dat in de
artikcl richt zich op de inhoud en de
prcsentatie (niet in de inhoud!) van
;N
vorm van onzc politick en op de partij-
het vcrkiezingsprogran1n1a de na-
z
cultuur. Rode draad is het zoeken naar
druk te vee\ lag op de progreS'>ie-
mcthoden die de kwalitcit van onzc po-
verc punten hecft negatief op het
litick vcrhogcn.
rcsultaat van de vcrkiezingen uitge-
De krittck op de parti] wordt hieronder
werkt
met enigc schroom gdom1ulccrd. Het
De koer'> van de partij moet zich in
is makkclijk vanaf de zijlijn tc advise-
een richting bcwegen waarhij hct
rcn. De strekking is cchtcr steeds hct
no
C:Di\ zijn positic in het spectrum van
cvenwichtig gecomhineerd wordt
nonscme-helcid van
Lubbers
de Ncdcrlandsc politick tc Iaten her-
met bctrokkenheid, vcrantwoorde-
winncn en niet af tc gcven op vcrant-
lijkhcid en zorgzaamheid. Dit bete-
woordeliJkc partijlcdetl in verlcden of
kent in relatie tot hct laat<,te verktc-
hcdcn.
zing'>programma geen fundamentcle vcrandering van de inhoud, maar
c
z -,;,-
< )>
z
De inhoud
we! van accenten in het bclcid en
~let gaat in hct C:DA primatr om de tn-
van de presentatie.
''--
houd. Vcrnicuwing van de inhoud kan
Dit moet lciden tot aamprekende
rr
noott lcidcn tot het verlatcn van onze
en herkenhaar christen-dcmocrati-
christcn-denwcra tischc
sche thcma's:
uitgangspun-
ten, omdat dat uit clcctoraal oogpunt aantrekke\ijk zou zijn Bovcndien is dat
De toekm11st P!lll de arheidsmarkt
ccn vcrkccrde taxatie Fr hlijft in Ne-
Over enkclc jaren begint de uitstroom
dcriJnd mccr dan voldocnde ruimtc
van de naoorlogse geboortegolf len
voor ccn hrcdc chriqcn-dcmocrati-,chc
overschot op de arbeidsmarkt zal om-
vo\k.,partij die mecr oog hedt voor de
slaan naar ccn tekort. Het C:DA moet
markt en sccptischcr i'> over de <,taat
met een visie komen. In die visie moet
dan de <,ociaal-democratic en mecr so-
rckening gehouden worden met een
ciaal-hcwogcn is dan hct lihcrali-,me en
acceptabele invulling van door werk-
zich daarhij - op basi<, van de eigcn spc-
gevers geeiste 'n~tployahility' en door
cihekc uitgang<,pttntcn - voldocndc on-
wcrknemcrs ver\angde flexiht!iteit
dcrscheidt van hct vrijzwcvendc prag1
ra
mati<,mc van I )6!J.
\
!\let hct oog op de inhoudclijke pmitic
Hct C:DA heeft op alle niveau-, meege-
van hct CDA kom ik tot de volgcndc
werkt aan <,chaalvergroting. Dit leidde tot een maatschappij waar individuen
ohscrvatic'>: I )c verkiezing<,ncderlagcn van I 9'!4
zich verloren voelcn. De informatie-
en I ')')8 zijn mcer tc wijten aan
maatschappiJ hicdt kan<,cn de trend te
struhhclingcn binncn de partii. dan
wqztgen.
aan trcndn1atigc <..,ccularisatic die cr
-,chien wei de toekom'>t, omdat kennis
Schaalverklcintng
is
mis-
onmiskcnhaar
niet
snel en op af.,tand he-,chikbaar is. Voor
vcrhindcrdc dat hct CDA in I '!89
de bcpaling van de juiste schaal. moct
nog 54 zcte\., hchaaldc.
kwaliteit de doorslag gevcn. 'Croter' is
lkt C:DA opcrecrt voor ccn bclang-
in icdcr geval niet altijd beter.
is,
maar
dte
;~~
0 ',·"·
.I ·'
'!:_
·'
Waa1·den ennon11e11
positie van de Sociaai-Economische
Hct CDA kan, gclct op zijn uitgang<;-
Raad (SI-:R) Het CDA
f-
puntcn, helder zijn in het actuelc dchat
ticke voorloper<,
c.::
over het 'zinloze gcwcld'. De inciden-
verdediger<, van de ovcrlcgcconomie.
c....
0
u
.~
ten van de afgelupen pe-
De jaren tachtig hebhen
0...
riode hehben aangetoond
Iaten zien dat aileen zo
w
bevolking behoefte heh-
0
hen aan duidclijkhcid over
z ~
>
u
het
menselijk
Ieven
langjarige loonmatiging en
overlegeconomie
een degelijk her<;telbeleid te
voor de toekomst
het verei<;te re<;pcct voor
I..L
c....
Het CDA moet de
dat hrede lagen van de
:JJ
c.::
en zijn poli-
ziJn de natuurlijke
behouden.
en
rcaliseren
zijn.
Her
CDA moet er werk van maken de negatieve kan-
de maatschappelijkc om-
ten van de overlegecono-
gangsvormen. Het spontane verzet van
mie ( zoals de soms onduidelijke verde-
de hevolking tegen het 'zinloze geweld'
ling van verantwoordelijkheden tuS'>en
duidt op een vaculim. Het CDA moet
overheid en sociale partners) wcg te ne-
proberen hicr al., mobiliserende en sa-
z
men en zo dit model voor de toekom<;t
menbindende
te hehouden. Sociale cohesic door be-
&:
Cczin
ties en vakbonden moet voor ons e<,-
Het CDA heeft de individualisering in
<;entieel zijn.
factor
op
te
treden.
trokkcnheid van werkgcversorganisa-
:J
w
onder andere de <,ocialc zekerheid Iaten gebeuren. Het gezin is weliswaar 'her-
Cclnuik
z
ontdekt' maar de uitwerking moet aan-
Nederland dreigt te verstoppen. Zon-
sprekender zijn (als hct inkomemplan
der onorthodoxe keuzes zal Nederland
c.::
voor de middengroepen al in dit kader
over een of twee decennia va<;tlopen.
w
een poging tot gezinsbeleid wa'>, is dat
Dar vraagt om nicuwe ideeen op het
>
mislukt; het was vee I te ingewikkeld om
terrein van woncn, werken en reizen.
P
de o{lC11hure mimte
het te kunnen verkopcn). De samen-
Paar<; hecft zich voornamclijk heperkt
hang tuS'>en gezin, school en (openba-
tot het uitvoeren van plannen van cer-
re) vcilighcid verdient aandacht van
dere kabinetten, maar nagt'laten helder
Oil'>. Daar valt grote winst te halen in
te zijn over wat de toekomst hier van
de strijd regen de criminaliteit.
on~ vraagt.
Ecn uitdaging voor hct
CDA derhalve.
Zorg 0111 sammluuuj en ku,uliteit lfl>i1U}
lhm
de
S<1111e11-
Zwervers, junh, ontwrichte gezinnen,
Etnojl!1 en de m}io's
Het CDA is altijd cen ferm ondersteu-
etc.: onze samenleving ziet hct maar
ncr van de Europese gcdachtc gcwecst.
doet nicts. 'De mens is de mens een
Europa hedt ons veel goed., gehracht
zorg' moet hct uitgang<,punt van hct
maar het is ons niet gelukt de burger er
CDA zijn
warm voor te makl'n. De overheid hecft hier een taak Iaten liggcn Het C:DA
Oualcqec 0110111ic e11 sociale colwsie
moet kiezen voor een voorzichtiger uit-
De paarse partijen docn alsof het pol-
bouw van Europa en tegelijkertijd de
dermodel hun uitvinding is. Niets is
burger Iaten cmanciperen in zijn eigen
minder waar. Aan het begin van het
regio Democratische betrokkenheid is
paar<,e optreden begon de aanval up de
daarbiJ
een
essenticlc
voorwaarde.
( [)V 7 k '!S
Hct <,prcckt voor zich dat het CDA
dat De Hoop Scheffer zich in de media
<
moct va<,thoudcn aan de <,ucccsvollc
hcelt kunnen profileren en ccn eigen
m
clcmcntcn van onzc politick uit de ja-
stem pel op de partij hedt kunncn druk-
;;o
rcn ti!Chtig, zoal<, cen '>olidc hnanciccl
kcn, is te kort gcwcc<,t om ccn mcrk-
ovcrhcid.,hclcid, ruimc aandacht voor
haar effect te hcbbcn op de verkic-
z
wcrkgclcgcnhcid, etc. !-let aandragen
zing-,uitslag.
m
van nicuwc thcn1a\ n1oct zovccl nlogc-
lijk uit de p<1rtij zcll komcn. Daarnaa<,t vcrdicnt hct rapport NieuePe epeqe11,
Naar aile waar<;chijnlijkheid vocrt hct
c <S
l){l\le
CDA de komcndc Jarcn opnieuw oppo-
IPtltmlen hernieuwdc aandacht. Vee! van
'>ilie. Dat zal hctcr moctcn dan in de
wat tocn <1angcdragcn is, zou de partij
vorigc pcriodc, zoveel is duidelijk. Hct
hclpcn op de weg naar inhoudclijkc
laatste Jaar is daar al mee bcgonnen,
vcrnicuwing.
maar het i'> nuttig nu stil te staan bij de kenmerkcn van ccn dlcctieve oppo'>i-
Een nieuwe vorm
tie:
z Cl
< )>
Na de vcrkiczingcn hehhen commenta-
z
torcn opnicuw va'>tgc'>tcld dat hct C:DA
VernielllPCitde in f,J,wts
de slap van natuurlijkc rcgcring<;partij
Het C:DA moct oppasscn niet tc belan-
met '>terk he'>tuurlijkc trckkcn naar op-
den in de positic dat tclkens opgeko-
v
positiepartij niet gocd hcdt door<,taan.
men wordt voor hct hcstaande, dat
m
Dit is ccn tcrcchte con<,tatering. De
paars probeert al te breken. Te lang
Prill
renllllCtlde fJOlitiek
lractic van 1994 krccg tc makcn met
va'>thoudcn aan de uitgeholdc verzuilde
":J
ccn nicuwc <;iluatic. Oppositic vocrcn
structuren in de media, het ondcrwijs
)>
tegcn ccn kahinet dat op ccn aantal tcr-
en het maatschappelijk middcnvcld in
;;o
rcincn politick vocrde die ecn voortzct-
hct algemcen leidt tot een verliczcrs-
ting was van hct hclcid van kahincttcn
stigma En zoals hckcnd, kiczcrs willen
waar hct C[)A prominent aan mcc deed, is niet makkclijk
Hcerma kreeg de
ondankhare taak dit vorm tc gcvcn
1-:n, cerliik ge-
zcgd, dat lukte nict. fr zat
niet hij de vcrliezers ho-
Ook de middengroepen verdienen steun van het CDA.
wcinig richting ir\ cigen
rcn. De uitdaging moet zijn vaste christen-dcmocratischc waarden uit on<, Progran1
van
Uitgangs-
punten om tc zcttcn in moderne vormen die hrc-
thcma's warcn cr nauwclijks en het ge-
de lagen van de bcvolking aansprckcn.
hrck aan christcn-dcmocratischc vaan-
Daarbij moeten we ons nict bcpcrkcn
dcldragcr'>, die altijd in hct kabinct za-
tot de zwakkcren, hoc nodig aandacht
tcn, deed zich gcvoclcn. De lractie
voor dezc grocp ook is. Laten we niet
bcstond voor hct overgrotc dec! uit ka-
vcrvallen in de fouten van de !'velA van
mcrlcden die gcpokt en gcmazcld wa-
de jaren tachtig; ook de middcngroe-
rcn in rcgcring'->polinck n1aar van nature
pcn die hezig zijn hun Ieven op tc hou-
mindcr gcschikt waren voor de oppmi-
wcn vcrdicnen onze aandacht en <,teun.
tic. De ccrste dric jaar na de vorigc vcrkiczingcn zijn mi<,<,chicn in de partij gc-
Ai}endohcfltllendc i11 f>loats
hruikt om ccn verandcring door tc
politick
1)(111
agmdaPol_qende
zcttcn, richting de huitcnwcrcld was de
Hct is vaker gecomtateerd: Holkc<,tcin
prc<;cntatic onder de maat. De periode
hepaalt de politieke agenda De andere
-l
,', ~
politici reageren slecht'i. Het i'i ecn
den immcr<, - of we het nu leuk vinden
zwaktehod lloike'itein daarover verwij-
of niet- in de ma'iSamedia (en dan met
tcn te maken. Wat telt, is het ze\1 heter
name op televisie J gewonnen of verlo-
doen; zelf de poiitieke agenda bepaien
ren.
of andere partijen afrekenen als ze een prodhallon oplaten die vanzclf leeg-
De partijcultuur
loopt. (Hoc vaak is Bolkestcin eigenliJk
De partijcultuur van het CDA is, zoals
door het CDA ter verantwoording ge-
die van de meeste ovcrige partijen, niet
rocpen over de resultaten van zijn bril-
met de tijd meegegaan. Reiatid weinig
jante invallen7) We moetcn aanspre-
\eden zijn actiel. De \eden die wei ac-
kende thema's hebben. De Ieiding van
ticl zijn (uitgezondcrd \eden in verko-
de partij moet gehruik maken van het
zen tunctiesJ, zijn vee\ tijd kwljt met
cnorme potcntieel aan \eden dat het
organisatorische en hestuurlijke aangclegenheden Merkwaardig
C:DA nog steeds mecr dan welke andere partij dan ook heeft. Vorm groepen van
experts
die
onder-
werpen voorbereiden, die kunnen weten water in de maatschappij
lecft.
Laat
dcskundige \eden nadenkcn over hqvoorbeeid de
genoeg is op vee\ bcstuur'>-
Geef
vergadcringen weinig tijd
persoonlijkheden de kans zich te ontwikkelen in de media.
PR-aspectcn, over de con-
de inhoud van onzc politick tc
hespreken.
Dit
vergt ook een andere instelling en andere vaardigheden,
redenen
waarom
het lijkt dat het inhoude\ijke dehat smm geschuwd
tacten met de media.
of heperkt wordt. Hct hespreken van
Pmoo111ijkc, puhlicitcitst}CtJoeliyc flo!Jtick i11
op ccn avond, waarbij aile onderwcr-
het landeliJke verkiezingsprogramma
J,/,wts p,m ec11 hrslrJJJrliJkr ilil11/Wk
pen aan de orde ge'>tcld kunnen wor-
Het CDA als oppmitiepartij moet in
den, is gcen uitzondenng. Zo'n cultuur
ecr<;te instantie nict problemcn oplos-
schrikt \eden al die primair inhoudelijk
sen maar oppo<,itie voeren. Onze con-
ge"intereS'>ecrd zijn. Was het hen er om
tacten mel journaiisten zijn gezien de
tc doen organisatorisch of hcstuurlijk
aandacht voor het C:DA in de media
actid te zijn, dan is ecn positic in cen
biijkbaar slecht. Ais natuurlijke regc-
bestuur van een sport- of welkc andere
ringspartij warcn het C:DA en zijn
vercniging dan ook misschien wei inte-
mini<,tcr'> a is hct ware '
ressanter. Op deze manicr gaat vee\
de media intcressant. Nu nict mecr.
talent verloren. De klas-,ieke partijcar-
Het C:DA-gehaltc van journalistcn is
rierc vergt geduld, aandacht voor rand-
bijzonder laag
Op natuurlijke '>lcun
verschijnselcn, kennis van rcglcmenten
hoevcn we dus niet te rekencn. Dat be-
en hct zoeken van steun bij geledingen
tekent dat we zelf contacten moeten
in de partij die te vricnd gehouden
lcggcn en mccr aandacht mocten gevcn
moeten worden. lr komt immers cen
aan hct ontwikkeien van die expertise
n1otncnt van hcrverkicztng, van ...,anlcn-
in aile iagen van de partij, maar zckcr in
stei!Jng van iijsten voor welk orgaan
het Haagse circuit. Ceef pcrsooniijk-
dan ook. Leden met een drukke baan,
hcden de kans zich te ontwikkclen, met
die tijd willcn voor hun gezin en socia-
name in de media. Verkiezingen wor-
lc omgeving, gcven ondanks hun chris-
([lV7S'lS
tcn-democratische idealcn dan niet snel
De 5/uizm}rocfl is
hun laatste vrije urcn aan het C:DA.
democmtell dat lll!lllJidelijks bijccllkomt om
CCJJ
t}ezclschafl }01tge christell-
<
tc
m
gacm hoc hct CDA o{r cell modcrllc f1Umia de
;;o
Hoe zou het misschien andcrs kunnenc
clnistcll-demouatischc uitgullgsflrmtell km1 toc-
Het C:DA moet open staan voor men-
z
flusscll Cll
sen die op een enkel onderwerp inhreng leveren. Die inhreng ligt bij voorkeur in het verlcngdc van hun maatschappelijke activiteiten. De orga-
uitdrcujcll.
lla
m
c
nisatie zal mecr ad hoc en minder gestructureerd mocten zijn dan we gewcnd zip1. l.ielst ook met mecr mcno;en
_.•:J
z ()
uit hct hedrijfsleven, omdat de achtcrgrond van onzc n1en':.cn in vcrtcgcn-
woordigende luncties te ccnzijdig gericht is op
de collectieve sector. De
groepen van experts die zo gcvormd
< ;I>
z
kunnen worden, moeten in rechtstrceks contact worden gebracht met onzc gc-
:::::;
kozcn partijleden Zo moet het lukken
m
de kwalitcit van onze inhreng tc verhogcn. Dit gcldt niet aileen voor de in-
v
houd. ook de vorm dient kwalitatieve
;I>
verhetering. Jn,chakeling van dcskundi-
;;o
ge partijleden daarhij is essentiecl.
-l
Het uitdagende verlies ,\lijn conclusie is dat hct CDA zich sncl moet vcrnicuwen naar vorn1 en ten dele naar inhoud van helcid. De partij moct ruimte makcn voor mensen met ideci'n, pcrsoonlijkheid en gcvoel voor politieke marketi11g. Durt moct heloond worden en niet afge'>traft. In de partij moet cen klimaat ontstaan waar kwaliteit kan gedijen 1-let CDA is nog altijd de partij met de mee.,te lcden. Daar moet de kwaliteit uitkomen en niet aileen uit onzc 29 vertegenwoordigers in de Tweedc Kamerlractic.
i\·1.-. d.-., 1/mk flcta Kifl is scuclc1ris Alc;cmcllc ZakCll lhlll de Nederlalldse Vcrcllit}int} Pilll lla11kcll en lid Pan de SllliZm}rocfl ill i\111\lcrdcllll.
U JV 7
s 'IK
I
" ,',<'•
