De unieke waarde van Vrijwilligerswerk

De unieke waarde van Vrijwilligerswerk De voortgang van het onderzoek naar de waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society

Onderzoeksteam: Prof. Dr. Lucas Meijs Dr. Judith Metz Niek Hoogervorst MSc. Eva Van Baren MSc. Lonneke Roza MSc. Rotterdam School of Management (RSM) Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus 1738 3000 DR Rotterdam Contact: [email protected] 010-4081921

In opdracht van ZonMw voert het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) een onderzoek uit naar de unieke toegevoegde waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society. De pedagogische civil society bestaat uit (een deel van) de omgeving waarbinnen kinderen en jongeren opgroeien en leren en is van grote invloed op de opvoeding en ontwikkeling, ‘It takes a village to raise a child’.

Hoe te verwijzen naar deze publicatie? 

Roza, L., Baren van, E.A., Meijs, L.C.P.M., Metz, J. & Hoogervorst, N. (2011). ECSP  webpublicatie: Nieuwsbrief augustus 2011. De unieke waarde van vrijwilligerswerk.  Verkregen op [DATUM] van (www.ecsp.nl)

1   

Inhoud Onderzoek ............................................................................................................................................... 3  Voortgang project ................................................................................................................................... 4  Gerelateerde onderzoeken ..................................................................................................................... 6  Vervolgstappen ....................................................................................................................................... 6  Leer ons kennen! ....................................................................................... Error! Bookmark not defined.   

2   

Onderzoek De  pedagogische  civil  society  bestaat  uit  (een  deel  van)  de  omgeving  waarbinnen  kinderen  en  jongeren opgroeien en leren en is van grote invloed op de opvoeding en ontwikkeling. Het concept  benadrukt het belang van informele netwerken, vrijwillige associaties en formeel vrijwilligerswerk in  het opvoeden van kinderen en jongeren, ofwel: It takes a village to raise a child. In de pedagogische  civil society wordt echter onderkend dat beroepskrachten, vrijwilligers en familieleden verschillende  typen  inzet  zijn.  Deze  mensen  voegen  door  hun  verschillende  relaties  tot  de  organisatie,  werkzaamheden, cliënten en elkaar, ook verschillende waarde toe aan het proces.     Traditioneel  wordt  in  professionele,  beroepsmatige  organisaties  het  werken  met  vrijwilligers  geplaatst  in  het  perspectief  van  een  kostenbesparing  ten  aanzien  van  het  werken  met  beroepskrachten.  Dit  wordt  “vrijwilligers‐kosten‐efficiëntie”  genoemd.  Vrijwilligers  worden  dan  ingezet  voor  werkzaamheden  waar  beroepskrachten  te  duur  voor  zijn  of  waar  de  organisatie  te  weinig budget voor heeft.     Echter, in vrijwilligersmanagement kan er ook vanuit het perspectief worden gekeken dat vrijwilligers  waarde toevoegen, juist omdat ze op vrijwillige basis participeren. Vrijwilligers worden dan ingezet  op werkzaamheden, waar het feit dat  ze vrijwilligers zijn een extra, unieke waarde toevoegt. In de  praktijk kan dit bijvoorbeeld betekenen dat cliënten het bezoek van een vrijwilliger hoger waarderen  dan een bezoek van een beroepskracht.     Met  een  looptijd  van  18  maanden  geeft  in  juni  2012  dit  onderzoek  inzicht  in  de  unieke  positie  en  waarde  van  door  vrijwilligers  uitgevoerde  werkzaamheden  in  de  pedagogische  civil  society.  Zowel  vanuit  bestaande  kennis  als  vanuit  praktijkonderzoek  en  een  experimentele  setting  zal  de  centrale  vraagstelling voor dit onderzoek worden beantwoord:     Welke werkzaamheden in de pedagogische civil society kunnen beter worden gedaan door  vrijwilligers dan beroepskrachten, omdat unieke aspecten van vrijwilligerswerk daar waarde  toevoegen?    Er wordt gewerkt met een actiegericht, interactief onderzoeksdesign. Empirisch wordt gekeken naar  de  werkzaamheden  die  door vrijwilligers  (kunnen) worden  uitgevoerd binnen  (een  selectie  van) de  door het programma "Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin" gefinancierde projecten.   

3   

Het  totale  onderzoek  resulteert  in  (praktisch  toepasbare)  kennis  over  hoe  de  (professionele)  organisaties  en  hun  financiers  binnen  de  pedagogische  civil  society  een  inhoudelijke  keuze  kunnen  maken  tussen  de  inzet  van  beroepskrachten  en  vrijwilligers  die  verder  gaat  dan  de  financiële  voordelen  van  werken  met  vrijwilligers.  Hierdoor  kan  de  totale  effectiviteit  van  de  interventie  worden verbeterd.    Organisaties streven er naar een zo goed mogelijke service te leveren en om dat te doen moeten er  keuzes worden gemaakt. Keuzes over de locatie van de organisatie, welke fondsen aan welk project  worden  toebedeeld  maar  ook of de  organisatie  het  best vrijwilligers  of  betaalde  medewerkers  kan  inzetten voor een bepaalde taak. Het blijkt dat elke organisatie het weer net iets anders aanpakt. In  de ene organisatie wordt een bepaalde taak of functie vervuld door een vrijwilliger, en in de andere  door een beroepskracht. Hoe die keuze tot stand komt, en welke voor en nadelen het gebruik van  vrijwilligers heeft tegen over beroepskrachten worden nader bekeken in dit onderzoek.   Op  deze  manier  wordt  een  beter  inzicht  verkregen  in  de  toegevoegde  waarde  van  vrijwilligers  in  organisaties.  Uitgangspunt  van  het  onderzoek  is  dat  er  wezenlijk  verschillen  zijn  tussen  vrijwilligerswerk  en  betaald  werk.  Ook  wordt  er  aangenomen  dat  het  voor  de  ontvanger  van  de  service een verschil maakt door wie het geleverd wordt.  

Voortgang project Inmiddels is het augustus 2011 en is het team 8 maanden bezig met het onderzoek. Om antwoord te  krijgen op de vraag waar vrijwilligers een unieke waarde toevoegen, zijn er in het voorjaar enquêtes  uitgezet,  dagboeken  bijgehouden,  documenten  geanalyseerd  en  expertinterviews  gehouden.  We  hebben een totale respons op de enquêtes van 45% en we hebben 21% van de uitgezette dagboeken  retour  gekregen.  Een  aantal  projecten  heeft  zeer  enthousiast  meegedaan  aan  de  verschillende  uitgezette  praktijkonderzoeken,  waarvoor  dank!  Ook  experts  binnen  de  pedagogische  civil  society  blijken het een interessant onderzoek te vinden. Inmiddels is al gesproken met ongeveer 15 experts,  variërend  tot  directeuren  van  non‐profit  organisaties  tot  hoogleraren.  In  het  najaar  zullen  deze  interviews  een  vervolg  krijgen en  aangevuld  worden met een  5‐tal  experts, zodat het  totaal  aantal  experts tot 20 stijgt. Verder zal de komende tijd de verzamelde data verder worden geanalyseerd en  klaargemaakt worden voor publicaties. Het blijkt voor de onderzoeksgroep toch best veel informatie  om te verwerken. Door met veel mensen een interactie te hebben, komt het team tot allerlei nieuwe  inzichten en ideeën. Op zijn tijd kan dit verwarrend en druk zijn, ook stressvol zijn, maar voornamelijk  ontzettend leuk! Het geeft het onderzoeksteam veel energie, die zij proberen te vertalen in artikelen,  nieuwsbrieven, conferentie papers en in de toekomst workshops!   4   

Ook  projecten  als  de  ‘Klusklup’  uit  Tilburg,  dat  basisschool  kinderen  op  een  creatieve  en  nieuwe  manier  nuttige  levenslessen  te  leert,  is  op  verzoek  van  de  Klusklup  zelf  geëvalueerd.  Door  speelse  interviews met de mondige deelnemertjes is er een waardevolle afspiegeling van de indrukken van  de  deelnemers  over  het  project,  op  papier  gezet.  Door  dit  soort  evaluaties  te  houden  is  er  iets  tastbaars om toekomstig beleid op te baseren en worden projecten alsmaar beter.    Per 1 juli 2011 hebben we een nieuwe collega mogen verwelkomen: Niek Hoogervorst MSc. Niek zal  in  september  promoveren  aan  de  Erasmus  Universiteit  Rotterdam.  Hij  gaat  door  zijn  jarenlange  ervaring met experimenten, het de laatste fase (experiment) van het onderzoek leiden.     Er zijn inmiddels al een drietal publicaties verschenen. De eerste publicatie is een conceptuele paper  over de waarde van vrijwilligers ten opzichte van beroepskrachten. Deze paper is gepresenteerd in  april  2011  op  de  conferentie  IRSPM  15  “Values,  innovation  and  partnership”  in  Dublin.  De  tweede  publicatie  is  een  paper  (Nederlandstalig te downloaden  via  http://goo.gl/UN9bG)  over hedendaags  vrijwilligerswerk  in  de  pedagogische  civil  society.  Als  derde  is  een  paper  gepresenteerd  over  de  waarde van vrijwillige inzet binnen de pedagogische civil society wordt op de conferentie “Between  Freedom  and  Professionalism”  eind  augustus  in  Basel,  Zwitserland.  De  twee  conferentie  papers  (Engelstalig) zijn op te vragen bij Lonneke Roza ([email protected]).   Er ligt weer een drukke tijd in het verschiet. Het is het onderzoeksteam gelukt om een panelsessie te  organiseren  op  ARNOVA,  dé  internationale  conferentie  op  het  gebied  van  civil  society  ,  non‐profit  (management,  ,  vrijwilligerswerk  en  filantropie.  Binnen  het  panel  worden  er  drie  papers  door  het  onderzoeksteam  gepresenteerd.  De  eerste  paper  gaat  over  de  groeiende  aandacht  voor  vrijwillige  inzet (met name in de pedagogische civil society), zoals in Nederland dat zich uit in de komst van de  WMO en in Engeland door de opkomst van The Big Society. De tweede paper richt zich meer op de  waarde  van  vrijwilligerswerk.  Wat  maakt  vrijwilligers  uniek  ten  opzichte  van  beroepskrachten?  Tot  slot  presenteert  het  onderzoeksteam  een  cross  disciplinair  en  cross  nationaal  perspectief  over  de  waarde van vrijwilligers binnen de pedagogische civil society. Waarom zijn vrijwilligers belangrijk in  deze context? In onze volgende nieuwsbrief zullen wij hieraan meer aandacht besteden.   Naast het uitbrengen van publicaties staat er ook weer praktijkonderzoek op het programma. In het  najaar zal er een enquête worden verspreidt waarin naar de perceptie over vrijwilligerswerk wordt  gevraagd.  Daarnaast  worden  interviews  gehouden  met  clienten,  beroepskrachten/vrijwilligers  en  ouders over de unieke waarde van vrijwilligers na te denken en te discussiëren. Vanuit verschillende  perspectieven wordt hierover gesproken.  

5   

Gerelateerde onderzoeken Naast het grootschalige onderzoek wat het onderzoeksteam uitvoert in opdracht van ZonMw, is er  nog een aantal interessante gerelateerde onderzoeken. Lucas Meijs, Lonneke Roza en Eva van Baren  zijn  op  dit  moment  met  een  onderzoek  bezig  voor  The  International  Award  for  Young  People  (www.award.nl).  Dit  is  een  leiderschap‐  en  ontwikkelingsprogramma  voor  jongeren.  De  Award  is  actief in meer dan 50 landen. De onderzoekers kijken specifiek naar de sectie vrijwillige inzet en de  impact van dit programma op het leven van de deelnemers. Het team hoopt begin volgend jaar met  eerste resultaten te komen. Voor informatie over dit project kunt u contact opnemen met Lonneke  ([email protected]).  Dr.  Judith  Metz  onderzoeksleider  van  het  4‐jarige  Raak  Pro  programma  Talentontwikkeling bij risicojongeren, waarin zij diverse onderzoeken doet binnen het jongerenwerk.  Voor meer informatie daarover kunt u contact opnemen met Judith ([email protected]). Daarnaast is  een  grootschalig  en  longitudinaal  onderzoek  opgezet  naar  episodisch  (ad  hoc)  vrijwilligerswerk.  Er  wordt  5  jaar  lang  gekeken  naar  de  effectiviteit  van  NL  Doet  als  faciliterende  partij  voor  episodisch  vrijwilligerswerk.  De  komende  jaren  zullen  deelnemers  en  niet‐deelnemers  worden  bevraagd  over  hun  participatieprofiel  en  naar  hun  bijdrage  aan  sociale  cohesie  en  sociaal  kapitaal  in  Nederland.  Voor informatie over dit project kunt u contact opnemen met Eva ([email protected]).  

Vervolgstappen In de volgende nieuwsbrief (gepland in december 2011) worden de publicaties voor ARNOVA met u  gedeeld en voorlopige resultaten van de papers die geschreven zijn door onze internationale experts.   Mocht  u  nog  vragen  hebben  naar  aanleiding  van  deze  nieuwsbrief,  kunt  u  contact  opnemen  met  Lonneke Roza ([email protected]).  

Het onderzoeksteam! Prof.  Dr.  Lucas  Meijs  is  hoogleraar  Volunteering,  Civil  Society  and  Businesses  aan  de  vakgroep  Business‐Society  Management  aan  de  Rotterdam  School  of  Management,  Erasmus  University  en  hoogleraar  Strategic  Philanthropy  bij  het  Erasmus  Centre  for  Strategic  Philanthropy..Lucas  is  lid  van  de  Raad  voor  Maatshappelijke  Ontwikkeling  (RMO).  Tevens  is  Lucas  sinds  juli  2010  hoofdredacteur  van  Nonprofit  and  Voluntary  Sector  Quarterly,  hét  wetenschappelijk  tijdschrift  van  the  Association  for  Research  on  Nonprofit  Organizations  and  Voluntary  Action  (ARNOVA).  Lucas  studeerde  bedrijfskunde  aan  de  Erasmus  Universiteit  Rotterdam  en  promoveerde  in  1997  tot  doctor  in  de  bedrijfskunde  met  het  proefschrift getiteld Management van vrijwilligersorganisaties.   6   

Dr.  Judith  Metz  is  programmaleider  van  Youth  Spot,  het  onderzoek  en  praktijkcentrum  voor  jongerenwerk  aan  de  Hogeschool  van  Amsterdam.  Judith  werkt  samen  met  studenten,  docenten,  promovendi,  en  professionals  aan  de  professionalisering  van  het  jongerenwerk.  Zij  is  tevens  onderzoeksleider  van  het  4‐jarige  Raak  Pro  programma  Talentontwikkeling bij risicojongeren en verbonden aan de Erasmus Universiteit voor onderzoek naar  de  pedagogische  civil  society.  Sinds  15  jaar  verricht  Judith  Metz  onderzoek  op  het  snijvlak  van  wetenschap  en  praktijk  van  welzijn  en  participatie  in  de  Nederlandse  samenleving.  In  dit  brede  werkveld  houdt  zij  zich  bezig  met  sociaal  beleid,  welzijnswerk,  civil  society  en  diversiteit  (inclusief  jongeren). In 2006 is zij gepromoveerd aan de Universiteit voor Humanistiek. Inmiddels is haar eerste  boek verschenen: Welzijn in de 21e eeuw. Van sociale vernieuwing naar Welzijn Nieuwe Stijl (ISBN:  978 90 8850 168 5).   Lonneke  Roza  MSc.  is  sinds  2009  junior  onderzoeker  bij  RSM  Erasmus  Universiteit  en  Erasmus  Centre  for  Strategic  Philanthropy.  Haar  onderzoeken  richten zich onder andere op de effectiviteit van (sociale) programma’s, non‐ profit 

management 

en 

maatschappelijk 

betrokken 

ondernemen 

(werknemersvrijwilligerswerk).  Lonneke  heeft  onder  andere  meegeschreven  aan  de  achtergrondnotitie  voor  het  aangenomen  wetsvoorstel  voor  de  Maatschappelijke  Stage  in  opdracht  van  het  Ministerie  van  OCW  en  is  mede  projectleider van het onderzoek in opdracht van ZonMW en van het onderzoek naar de International  Award  for  Young  People.  Zij  heeft  een  master  in  Bedrijfskunde  en  inmiddels  is  ze  haar  promotietraject  gestart  over  de  inrichting  van  programma’s  van  maatschappelijk  betrokken  ondernemen vanuit zowel bedrijf‐ als non‐profit perspectief.   Eva  Anne  Van  Baren  MSc.  is  sinds  2010  junior  onderzoeker  bij  RSM  Erasmus  Universiteit  en  Erasmus  Centre  for  Strategic  Philanthropy.  Ze  heeft onder andere een achtergrondnotitie voor het Ministerie van VWS  geschreven 

over 

hedendaags 

vrijwilligerswerk. 

Naast 

haar 

werkzaamheden  voor  het  project  over  de  unieke  waarde  van  vrijwilligerswerk  binnen  de  pedagogische  civil  society,  richt  Eva  haar  onderzoek  voornamelijk  op  episodisch  (ad  hoc)  vrijwilligerswerk.  Haar  grootste  project  is  op  dit  moment  naar  de  bijdrage  van  NL  DOET.  Dit 

7   

longitudinaal  onderzoek  wordt  over  5  jaar  uitgevoerd  onder  een  panel  van  deelnemers  en  niet  deelnemers. De uitkomsten zullen aantonen in welke mate er een relatie is tussen deelname en NL  DOET en sociale cohesie, vrijwillige inzet en sociaal kapitaal.   Niek Hoogervorst is sinds juli 2011 postdoctoraal onderzoeker bij  het  Erasmus  Centre  for  Strategic  Philantropy.  Niek  heeft  een  breed  interesseveld:  hij  studeerde  Management,  Economie  &  Recht 

(Bachelor) 

in 

Den 

Haag 

en 

Sociale 

& 

Organisatiepsychologie (Master) in Leiden. In september 2011 zal  hij  aan  de  Erasmus  Universiteit  promoveren  op  zijn  onderzoek  naar  de  drijfveren  van  leidinggevenden  om  (on)ethisch  leiderschap  te  vertonen.  Zijn  onderzoek  wordt gekenmerkt door een combinatie van experimenteel lab‐ en veldonderzoek en is gepubliceerd  in de internationaal gerenommeerde tijdschriften Journal of Business Ethics, Journal of Experimental  Social Psychology en Journal of Applied Social Psychology.     

8