De voortgang van het onderzoek naar de waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society

De voortgang van het onderzoek naar de waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society

Onderzoeksteam: Prof. Dr. Lucas Meijs Dr. Judith Metz Niek Hoogervorst MSc. Eva Van Baren MSc. Lonneke Roza MSc. Rotterdam School of Management (RSM) Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus 1738 3000 DR Rotterdam Contact: [email protected] 010-4081921

In opdracht van ZonMw voert het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) een onderzoek uit naar de unieke toegevoegde waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society. De pedagogische civil society bestaat uit (een deel van) de omgeving waarbinnen kinderen en jongeren opgroeien en leren en is van grote invloed op de opvoeding en ontwikkeling, ‘It takes a village to raise a child’.

Hoe te verwijzen naar deze publicatie?

Roza, L., Baren van, E.A., Hooft, Meijs, L.C.P.M., Metz, J. & Hoogervorst, N. (2011). ECSP webpublicatie: Nieuwsbrief December 2011. De unieke waarde van vrijwilligerswerk. Verkregen op [DATUM] van (www.ecsp.nl)

1

Inhoud Onderzoek ............................................................................................................................................... 3 Voortgang project ................................................................................................................................... 4 Vervolgstappen ....................................................................................................................................... 7 Gerelateerde onderzoeken ..................................................................................................................... 8 Het onderzoeksteam ............................................................................................................................... 8

2

Onderzoek Iedereen kan wel iemand bedenken die in zijn of haar jeugd veel indruk heeft gemaakt. Natuurlijk zijn je ouders van groot belang, maar misschien zijn het ook wel die aardige buurman, strenge juf, of dat vriendje met zijn grote mond die alles durfde, die je deels hebben gemaakt tot wie je nu bent.

De introductie van het begrip ‘pedagogische civil society’ heeft meer aandacht gevestigd op de rol die informele netwerken, vrijwillige associaties en formeel vrijwilligerswerk innemen bij de opvoeding van kinderen en jongeren en in het ondersteunen van hun ouders of verzorgers. Deze benadering van opvoeding wordt ook wel de ‘It takes a village to raise a child’ benadering genoemd. ‘The village’ of het dorp refereert aan de omgeving waarbinnen kinderen en jongere opgroeien, en die omgeving blijkt van grote invloed te zijn op de ontwikkeling. ZonMw wil door onderzoek te stimuleren zorgen dat de pedagogische civil society, en dus de omgeving waarbinnen een kind opgroeit, beter begreep wordt. Als we dit weten dan kan de pedagogische civil society optimaal worden ingezet in de opvoeding van jongere en kinderen. De omgeving bestaat uit veel partijen die invloed uitoefenen op een kind, zo ook uit vrijwilligers. In dit project wordt gefocust op de invloed van vrijwilligers(werk) op de opvoeding en ontwikkeling van een kind. Wij vermoeden verder dat het inzetten van vrijwilligers iets unieks toevoegt, dus dat kinderen en jongeren in bepaalde situaties beter door een vrijwilliger geholpen zou kunnen worden dan door een betaalde kracht. Voor organisaties waren vrijwilligers altijd al aantrekkelijk vanuit het oogpunt van kosten besparing, maar wij denken dat het inzetten van vrijwilligers nog vele andere (positieve) bijdragen leveren naast de besparing van kosten. Wanneer bekend is wat die toegevoegde waarde precies is, en tijdens welke activiteiten jongere en kinderen liever geholpen worden door een vrijwilliger dan door een betaalde kracht, of juist niet, dan kunnen acties daar op worden aangepast. Het kan bijvoorbeeld meegenomen worden in het beleid van hulpverleende organisaties, maar ook interventies kunnen effectiever worden gemaakt met deze kennis. Zowel vanuit bestaande kennis als vanuit praktijkonderzoek en een experimentele setting zal de centrale vraagstelling voor dit onderzoek worden beantwoord:

Welke werkzaamheden in de pedagogische civil society kunnen beter worden gedaan door vrijwilligers dan beroepskrachten, omdat unieke aspecten van vrijwilligerswerk daar waarde toevoegen?

3

Er wordt gewerkt met een actiegericht, interactief onderzoeksdesign. Empirisch wordt gekeken naar de werkzaamheden die door vrijwilligers (kunnen) worden uitgevoerd binnen (een selectie van) de door het programma "Vrijwillige inzet voor en door jeugd en gezin" gefinancierde projecten.

Het totale onderzoek resulteert in (praktisch toepasbare) kennis over hoe de (professionele) organisaties en hun financiers binnen de pedagogische civil society een inhoudelijke keuze kunnen maken tussen de inzet van beroepskrachten en vrijwilligers die verder gaat dan de financiële voordelen van werken met vrijwilligers. Hierdoor kan de totale effectiviteit van de interventie worden verbeterd.

Organisaties streven er naar een zo goed mogelijke service te leveren en om dat te doen moeten er keuzes worden gemaakt. Keuzes over de locatie van de organisatie, welke fondsen aan welk project worden toebedeeld maar ook of de organisatie het best vrijwilligers of betaalde medewerkers kan inzetten voor een bepaalde taak. Het blijkt dat elke organisatie het weer net iets anders aanpakt. In de ene organisatie wordt een bepaalde taak of functie vervuld door een vrijwilliger, en in de andere door een beroepskracht. Hoe die keuze tot stand komt, en welke voor en nadelen het gebruik van vrijwilligers heeft tegen over beroepskrachten worden nader bekeken in dit onderzoek. Op deze manier wordt een beter inzicht verkregen in de toegevoegde waarde van vrijwilligers in organisaties. Uitgangspunt van het onderzoek is dat er wezenlijk verschillen zijn tussen vrijwilligerswerk en betaald werk. Ook wordt er aangenomen dat het voor de ontvanger van de service een verschil maakt door wie het geleverd wordt.

Voortgang project De onderzoeksgroep heeft diverse publicaties gedaan. Allereerst is er een webpublicatie gedaan op www.ecsp.nl over de werkzaamheden en argumentatie van de taakverdeling. Daarnaast is er ook academisch gepubliceerd in de vorm van conference papers en proceedings. Enerzijds is dit over de waarde van vrijwilligerswerk voor de pedagogische civil society in Basel, Zwitserland (engelstalig, paper aan te vragen via [email protected]). Daarnaast is er een conceptueel paper geschreven voor de ISTR conferentie in Dublin, Ierland (engelstalig, paper aan te vragen via [email protected]). Ook is er een panelsessie georganiseerd van anderhalf uur met diverse papers op ARNOVA (Toronto, Canada), de internationale conferentie op gebied van non-profit management, civil society en filantropie. Er is aandacht voor de groeiende interesse voor vrijwillige inzet (in de pedagogische civil society), zoals in Nederland dat zich uit in de komst van de WMO en in Engeland door de opkomst 4

van The Big Society. Daarnaast focust een andere paper zich meer op de waarde van vrijwilligerswerk. Wat maakt vrijwilligers uniek ten opzichte van beroepskrachten? Deze (engelstalige) papers zijn op te vragen via [email protected]

Presentatie tijdens panel sessie op ARNOVA, Toronto, Canada

Tijdens deze panelsessie, waar ook een aantal internationale experts op het gebied van vrijwilligerswerk en civil society aanwezig waren, hebben wij na het presenteren van de papers een discussie gevoerd over hoe de pedagogische civil society er volgens de experts uitziet in het buitenland. De experts vertegenwoordigden onder andere landen als de Verenigde Staten, Israël, België, Australia en Canada. Interessant was vooral het begrip ‘pedagogische civil society’ (PCS) waarvan de definitie in internationale context niet altijd even duidelijk blijkt te zijn en daardoor ook moeilijk is om uit te leggen. Om deze reden zijn een aantal specifieke punten die relevant zijn binnen de PCS, alsook internationaal bekend, besproken per land zoals leerplicht, weeshuizen en het recht van de overheid om ouders uit hun ouderlijke macht zetten. De input van de experts per kwestie en per land hebben ertoe geleid dat het steeds duidelijker wordt hoe verschillend de rol van de overheid kan zijn in verschillende samenlevingen. Daarnaast is er ook een professioneel artikel ingediend bij een gerenommeerd Nederlands tijdschrift, waarvoor we op dit moment wachten op een antwoord voor acceptatie. We hebben ook een aantal experts gevraagd om hun visie op vrijwilligerswerk & de pedagogische civil society te beschrijven en inmiddels zijn daar 3 van de 5 papers van bekend (Engelstalig, komen medio maart beschikbaar via [email protected]) De onderzoeksgroep is gevraagd de paper voor de conferentie in Basel (op te vragen via [email protected]) te herschrijven voor een artikel in het internationale tijdschrift: Voluntary Sector 5

Review. De planning is om volgend jaar in te dienen. Daarnaast heeft de onderzoeksgroep half november een media-analyse op de website van het ECSP (www.ecsp.nl) gepubliceerd en beschikbaar gesteld aan de website www.vrijwillige-inzet.nl. Dit verhaal wordt omgeschreven tot een professionele/academische publicatie in een Engelstalig tijdschrift. Naast de producten/resultaten die wij in ons onderzoeksvoorstel beschrijven, zijn er additionele resultaten geboekt, zoals een webpublicatie Hedendaags Vrijwilligerswerk (te downloaden onder andere via www.ecsp.nl, www.Vrijwillige-inzet.nl of aan te vragen via [email protected]), heeft Prof. Dr. Lucas Meijs een lunch op de Nederlandse Ambassade in London bijgewoond waar Hedendaags vrijwilligerswerk en pedagogische civil society is besproken. De ambassade heeft besloten de Nederlandse webpublicatie te laten vertalen en beschikbaar te stellen via hun website. Op verzoek van een van de projecten heeft een onderzoeksassistent het project geëvalueerd om op deze manier bij te dragen aan de effectiviteit van de interventie. Ook worden er lezingen en dergelijke gehouden binnen de pedagogische civil society, zoals een bijdrage van Lonneke Roza aan de opening van het Sportieve Jaar in Den Haag, een bijdrage van Prof. Dr. Lucas Meijs (samen met Prof. Dr. Micha de Winter) bij de opening van een medisch centrum in Rhoon: http://www.dichtbij.nl/botlek/regionaalnieuws/artikel/2138436/medisch-centrum-rhoon-staat.aspx Tevens is er aandacht voor het project binnen het curriculum van RSM. De minor ‘Experiental Learning: Consultancy for social entrepeneurs’ betrekt een van de praktijkprojecten. Hiervoor hebben we een opdracht toegewezen aan de Voorleesexpress (een van de organisaties die een project

heeft

dat

gesubsidieerd

wordt

door

ZonMw).

De

opdracht

(structurele

samenwerkingspartners m.b.t. aanwas van vrijwilligers) is uitgevoerd door bachelor 3 studenten en is eind oktober opgeleverd. Door de diverse samenstelling van het onderzoeksteam heeft de pedagogische civil society en vrijwilligerswerk binnen Jeugd & Gezin ook zijn weg gevonden binnen het HBO. Binnen Youth Spot (waar Judith Metz werkzaam is) is er meer aandacht gekomen (1) pedagogische taak; (2) inzet vrijwilligers (Welzijn nieuwe stijl). Judith Metz heeft over Welzijn Nieuwe Stijl dit jaar 2 boeken gepubliceerd. Tot slot heeft een van de praktijkprojecten die meegedaan heeft in de dataverzameling (invullen van de dagboeken) de expertise van Prof. Dr. Lucas Meijs gewonnen. Hij heeft een ochtend met de family Factory gebrainstormd over een breed scala aan onderwerpen gerelateerd aan vrijwillige inzet rondom jeugd en gezin. Lucas geeft aan dat:

6

“Family Factory is een typisch voorbeeld van een moderne civil society organisatie waarbij private energie, zoals fondsen, en een heldere eigen missie aan elkaar gekoppeld zijn.” Volgens de Family Factory was het een leuke en spannende sessie: “Het was érg leuk! En vooral inhoudelijk ook goed: de ideeën over vrijwilligerswerk, service delivery projecten op activiteiten voor en met ouders is spannende thematiek. We hebben veel houvast en nzicht gevonden voor de dilemma’s die we in de praktijk tegen komen en dat is kostbaar ‘leerrendement’. Iedereen was er dus erg blij mee en het heeft voor veel positieve onrust gezorgd!” Family Factory

Vervolgstappen In december en januari staan er twee focusgroepen gepland onder vrijwilligers, twee focusgroepen onder doelgroep (ouders en jongeren). Op dit moment zijn we in verregaand stadium om eind januari/begin februari een focusgroep te plannen met beleidsmedewerkers van gemeenten en een focusgroep speciaal gericht medewerkers van CJGs. We merken dat de rol van vrijwilligerswerk echt een ‘hot issue’ is en daardoor de belangstelling tot deelname groter is geworden afgelopen jaar. Er staan ook nog diverse expert interviews gepland, zoals met het NOC NSF, De KNHB, een wethouder en een directeur van een groot vermogensfonds. Uit deze voorbeelden blijkt dat de verschillende perspectieven op de waarde van vrijwilligerswerk zal worden belicht. Het experiment is volop in ontwikkeling en eind december zal een eerste pilot worden gedraaid onder studenten. Inmiddels is een eerste versie van het experiment onder 100 studenten getest. Na analyse zullen de resultaten worden gedeeld via de website van het ECSP (www.ecsp.nl) en Vrijwillige Inzet (www.vrijwillige-inzet.nl). Na de pilot zullen de definitieve experimenten worden gehouden eind januari/begin februari. Naast de nadruk op het empirisch verzamelen van data is de planning om voor 1 juli een tweetal academische publicaties te hebben ingediend bij gerenommeerde academische tijdschriften die een impact ranking hebben. Ook blijven we bezig met het verwerken, analyseren en beschrijven van onze empirische bevindingen. Daarnaast gaan Lucas Meijs, Judith Metz en Lonneke Roza een bijdrage leveren aan de essaybundel die uitgebracht gaat worden door ZonMw. Ook lezingen en gerelateerde onderzoeken zullen aankomend jaar weer gedaan worden of voortgezet worden.

7

Gerelateerde onderzoeken Naast het grootschalige onderzoek wat het onderzoeksteam uitvoert in opdracht van ZonMw, is er nog een aantal interessante gerelateerde onderzoeken. Lucas Meijs, Lonneke Roza en Eva van Baren zijn op dit moment met een onderzoek bezig voor The International Award for Young People (www.award.nl). Dit is een leiderschap- en ontwikkelingsprogramma voor jongeren. De Award is actief in meer dan 50 landen. De onderzoekers kijken specifiek naar de sectie vrijwillige inzet en de impact van dit programma op het leven van de deelnemers. Het team hoopt begin volgend jaar met eerste resultaten te komen. Voor informatie over dit project kunt u contact opnemen met Lonneke ([email protected]). Dr. Judith Metz onderzoeksleider van het 4-jarige Raak Pro programma Talentontwikkeling bij risicojongeren, waarin zij diverse onderzoeken doet binnen het jongerenwerk. Voor meer informatie daarover kunt u contact opnemen met Judith ([email protected]). Daarnaast is een grootschalig en longitudinaal onderzoek opgezet naar episodisch (ad hoc) vrijwilligerswerk. Er wordt 5 jaar lang gekeken naar de effectiviteit van NL Doet als faciliterende partij voor episodisch vrijwilligerswerk. De komende jaren zullen deelnemers en niet-deelnemers worden bevraagd over hun participatieprofiel en naar hun bijdrage aan sociale cohesie en sociaal kapitaal in Nederland. Voor informatie over dit project kunt u contact opnemen met Eva ([email protected]).

Mocht u nog vragen hebben naar aanleiding van deze nieuwsbrief, kunt u contact opnemen met Lonneke Roza ([email protected]).

Het onderzoeksteam Prof. Dr. Lucas Meijs is hoogleraar Volunteering, Civil Society and Businesses aan de vakgroep Business-Society Management aan de Rotterdam School of Management, Erasmus University en hoogleraar Strategic Philanthropy bij het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy..Lucas is lid van de Raad voor Maatshappelijke Ontwikkeling (RMO). Tevens is Lucas sinds juli 2010 hoofdredacteur van Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, hét wetenschappelijk tijdschrift van the Association for Research on Nonprofit Organizations and Voluntary Action (ARNOVA). Lucas studeerde bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en promoveerde in 1997 tot doctor in de bedrijfskunde met het proefschrift getiteld Management van vrijwilligersorganisaties.

8

Dr. Judith Metz is programmaleider van Youth Spot, het onderzoek en praktijkcentrum voor jongerenwerk aan de Hogeschool van Amsterdam. Judith werrkt samen met studenten, docenten, promovendi, en professionals aan de professionalisering van het jongerenwerk. Zij is tevens onderzoeksleider van het 4-jarige Raak Pro programma Talentontwikkeling bij risicojongeren en verbonden aan de Erasmus Universiteit voor onderzoek naar de pedagogische civil society. Sinds 15 jaar verricht Judith Metz onderzoek op het snijvlak van wetenschap en praktijk van welzijn en participatie in de Nederlandse samenleving. In dit brede werkveld houdt zij zich bezig met sociaal beleid, welzijnswerk, civil society en diversiteit (inclusief jongeren). In 2006 is zij gepromoveerd aan de Universiteit voor Humanistiek. Inmiddels is haar eerste boek verschenen: Welzijn in de 21e eeuw. Van sociale vernieuwing naar Welzijn Nieuwe Stijl (ISBN: 978 90 8850 168 5). Lonneke Roza MSc. is sinds 2009 junior onderzoeker bij RSM Erasmus Universiteit en Erasmus Centre for Strategic Philanthropy. Haar onderzoeken richten zich onder andere op de effectiviteit van (sociale) programma’s, nonprofit

management

en

maatschappelijk

betrokken

ondernemen

(werknemersvrijwilligerswerk). Lonneke heeft onder andere meegeschreven aan de achtergrondnotitie voor het aangenomen wetsvoorstel voor de Maatschappelijke Stage in opdracht van het Ministerie van OCW en is mede projectleider van het onderzoek in opdracht van ZonMW en van het onderzoek naar de International Award for Young People. Zij heeft een master in Bedrijfskunde en inmiddels is ze haar promotietraject gestart over de inrichting van programma’s van maatschappelijk betrokken ondernemen vanuit zowel bedrijf- als non-profit perspectief. Eva Anne Van Baren MSc. is sinds 2010 junior onderzoeker bij RSM Erasmus Universiteit en Erasmus Centre for Strategic Philanthropy. Ze heeft onder andere een achtergrondnotitie voor het Ministerie van VWS geschreven

over

hedendaags

vrijwilligerswerk.

Naast

haar

werkzaamheden voor het project over de unieke waarde van vrijwilligerswerk binnen de pedagogische civil society, richt Eva haar onderzoek voornamelijk op episodisch (ad hoc) vrijwilligerswerk. Haar grootste project is op dit moment naar de bijdrage van NL DOET. Dit

9

longitudinaal onderzoek wordt over 5 jaar uitgevoerd onder een panel van deelnemers en niet deelnemers. De uitkomsten zullen aantonen in welke mate er een relatie is tussen deelname en NL DOET en sociale cohesie, vrijwillige inzet en sociaal kapitaal. Niek Hoogervorst is sinds juli 2011 postdoctoraal onderzoeker bij het Erasmus Centre for Strategic Philantropy. Niek heeft een breed interesseveld: hij studeerde Management, Economie & Recht

(Bachelor)

in

Den

Haag

en

Sociale

&

Organisatiepsychologie (Master) in Leiden. In september 2011 zal hij aan de Erasmus Universiteit promoveren op zijn onderzoek naar de drijfveren van leidinggevenden om (on)ethisch leiderschap te vertonen. Zijn onderzoek wordt gekenmerkt door een combinatie van experimenteel lab- en veldonderzoek en is gepubliceerd in de internationaal gerenommeerde tijdschriften Journal of Business Ethics, Journal of Experimental Social Psychology en Journal of Applied Social Psychology.

10