De Troonswisseling in Nederland op 30 april 2013 Op 28 januari 2013 kondigde Koningin Beatrix haar aftreden aan. De abdicatie van de Koningin en de inhuldiging van Koning Willem-Alexander, de huidige Prins van Oranje, vinden op 30 april 2013 plaats in Amsterdam. In dit achtergronddocument vindt u onder andere achtergrondinformatie over het Koninkrijk der Nederlanden, het Koninklijk Huis, de abdicatie, de inhuldiging en de persfaciliteiten.
Dit factsheet kwam tot stand in een samenwerking tussen De Nieuwe Kerk Amsterdam, de Dienst Koninklijk Huis, de Eerste en Tweede Kamer (Staten-Generaal), de gemeente Amsterdam, het Kabinet der Koningin en de ministeries van Algemene Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Buitenlandse Zaken en Defensie. versie 10 april 2013
1
1. Het Koninkrijk der Nederlanden: een constitutionele monarchie en parlementaire democratie ............................................................................. 4 Statuut Koninkrijk ..........................................................................................................4 Koninkrijksaangelegenheden ............................................................................................4 Constitutionele monarchie en parlementaire democratie .......................................................4 Lidmaatschap Staten-Generaal .........................................................................................5 Koning en regering .........................................................................................................6 Taken Koning.................................................................................................................6 Koning en Raad van State................................................................................................6 Kabinetsformatie en rol van het staatshoofd .......................................................................6 Geschiedenis Koninkrijk der Nederlanden ...........................................................................7 Geschiedenis Staten-Generaal ..........................................................................................8 Grondwet ......................................................................................................................8 Kiesrecht.......................................................................................................................8
2. Het Koninklijk Huis ....................................................................................... 10 Wie is wie.................................................................................................................... 10 Koninklijke Familie........................................................................................................ 12 Leden Koninklijk Huis vanaf 30 april ................................................................................ 12 Lijn van opvolging ........................................................................................................ 13 Voormalige Koningen en Koninginnen .............................................................................. 13 Overzicht inhuldigingen en abdicaties .............................................................................. 13
3. Koninginnedag en Troonswisseling op 30 april 2013 .................................... 14 Geschiedenis Koninginnedag .......................................................................................... 14 Vanaf 2014 Koningsdag ................................................................................................. 15 Militair ceremonieel op 30 april ....................................................................................... 15 Het Nationaal Comité .................................................................................................... 15
4. Abdicatie ...................................................................................................... 17 Programma ................................................................................................................. 17 Akte van Abdicatie ........................................................................................................ 18 Functie van het grootzegel ............................................................................................. 18 Kabinet van de Koning .................................................................................................. 18 Militair ceremonieel en volkslied...................................................................................... 18 Titulatuur .................................................................................................................... 19 Geschiedenis Koninklijk Paleis Amsterdam........................................................................ 19
5. Beëdiging en inhuldiging .............................................................................. 21 Inhuldigingsceremonie .................................................................................................. 21 Eed en belofte.............................................................................................................. 21 Programma ................................................................................................................. 22 Regalia ....................................................................................................................... 22 Inhuldigingsmantel ....................................................................................................... 23 Het Koninklijke wapen en de Koninklijke standaard............................................................ 23 Herauten ..................................................................................................................... 23 Muziek ........................................................................................................................ 24 Militair ceremonieel....................................................................................................... 24 Aanwezigen in De Nieuwe Kerk....................................................................................... 25 Geschiedenis van De Nieuwe Kerk Amsterdam .................................................................. 25
6. Avondprogramma op 30 april 2013 .............................................................. 27
2
7. Curriculum Vitae........................................................................................... 28 H.M. de Koningin .......................................................................................................... 28 Lijst van functies Functies en nevenfuncties..................................................................... 30 Erefuncties .................................................................................................................. 30 De Prins van Oranje ...................................................................................................... 33 Functies ...................................................................................................................... 36 Militaire rangen en functies: ........................................................................................... 36 Erefuncties: ................................................................................................................. 36
8. Persprogramma en –faciliteiten.................................................................... 41 Persvakken.................................................................................................................. 41 Sideprogramma............................................................................................................ 41 Perscentrum in Beurs van Berlage................................................................................... 41 Persfaciliteiten ............................................................................................................. 42 Meer informatie............................................................................................................ 42
9. Na 30 april 2013 ........................................................................................... 43 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden ............................................................................... 43
3
1. Het Koninkrijk der Nederlanden: een constitutionele monarchie en parlementaire democratie Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De Caribische eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba maken sinds 10 oktober 2010 staatkundig deel uit van het land Nederland. Zij worden aangeduid als Caribisch Nederland. Samen met de drie landen vormen zij het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland heeft een oppervlakte van 41.526 km² en telt circa 16,7 miljoen inwoners. Het land grenst aan de Noordzee en aan Duitsland en België. Ruim 18% van de oppervlakte binnen Nederland is water en een groot deel van het land bevindt zich onder zeeniveau. Dijken en waterwerken beschermen het land en haar inwoners tegen het water. Nederland is bestuurlijk opgebouwd uit twaalf provincies met 408 gemeenten. Amsterdam is de hoofdstad. Enkele feitjes over Amsterdam: • Amsterdam heeft meer fietsen (ongeveer 881.000) dan inwoners (800.000). Elke dag fietst 58% van de Amsterdammers naar bijvoorbeeld werk of school. • In Amsterdam wonen mensen van zo’n 180 verschillende nationaliteiten. • Amsterdam heeft ongeveer 40 parken en parkjes waarvan de bekendste het Vondelpark, Sarphatipark en het Westerpark en is daarmee een van de groenste steden van Europa. • Amsterdam heeft 165 grachten en 1.281 bruggen. Niet alleen biedt het water ruimte voor (plezier)vaart, ook wonen er veel mensen op het water in de circa 2.500 woonboten in de stad. • Met 51 musea is Amsterdam een must voor liefhebbers van kunst en cultuur. De bekendste musea zijn het Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, Anne Frank Huis, het Stedelijk Museum en de Hermitage. Statuut Koninkrijk Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden kwam in 1954 tot stand en is sindsdien enkele malen op onderdelen aangepast. De landen van het Koninkrijk hebben thans een gelijkwaardige positie. In het Statuut staat dat de landen zelfstandig hun eigen aangelegenheden behartigen. Het bepaalt voorts dat de landen elkaar hulp en bijstand bieden en bevat regels voor de staatsinrichting van het Koninkrijk en de landen. Het is alleen mogelijk het Statuut te wijzigen als alle landen van het Koninkrijk daarmee instemmen. De Nederlandse Grondwet en de Staatsregelingen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn ondergeschikt aan het Statuut. Koninkrijksaangelegenheden Het Statuut bevat een aantal onderwerpen die het Koninkrijk als geheel behartigt. Dit zijn de koninkrijksaangelegenheden. Voorbeelden zijn de handhaving van de onafhankelijkheid en verdediging van het Koninkrijk (defensie), het Nederlanderschap en de buitenlandse betrekkingen. De raad van ministers van het Koninkrijk (de rijksministerraad) bespreekt deze aangelegenheden. In de raad zitten de Nederlandse ministers en de Gevolmachtigde Ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Wetten die voor het hele Koninkrijk gelden, heten Rijkswetten. Alle andere onderwerpen zijn landsaangelegenheden en worden door elk van de landen afzonderlijk behartigd. In het Statuut staat dat elk land de waarden van het Koninkrijk der Nederlanden waarborgt:
• • •
de rechten van de mens; de rechtszekerheid; deugdelijkheid van bestuur in het land.
Constitutionele monarchie en parlementaire democratie De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 30 april 1980 is dit Koningin Beatrix. Op 30 april 2013 volgt haar oudste zoon, de Prins van Oranje, haar op. Hij is vanaf dat moment Koning Willem-Alexander.
4
Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning is vastgelegd in de Grondwet, ook wel constitutie genoemd. In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. Sinds 1848 is Nederland ook een parlementaire democratie. Een staatsvorm waarbij de ministers verantwoording afleggen aan het gekozen parlement. Het handelen van de Koning valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Het Nederlandse parlement – formeel aangeduid als de Staten-Generaal – bestaat uit twee kamers: de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De 150 leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks door de bevolking gekozen. Minimaal eens in de vier jaar zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. De leden van de Provinciale Staten kiezen de 75 leden van de Eerste Kamer. De Provinciale Staten vormen de rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordiging in de twaalf provincies die Nederland telt. De belangrijkste taken van de Tweede Kamer zijn controleren van de regering en mede-wetgeving. De Tweede Kamer speelt ook een belangrijke rol bij de vorming van beleid. De leden van de Tweede Kamer hebben bepaalde rechten om hun taken zo goed mogelijk uit te voeren. Zo hebben zij het recht om zelf wetsvoorstellen in te dienen of wijzigingen in wetsvoorstellen voor te stellen. Ook kunnen zij de regering met moties verzoeken iets te regelen of daarin een oordeel geven over het gevoerde beleid. Ministers en staatssecretarissen moeten de Tweede Kamer goed informeren. Tweede Kamerleden mogen de bewindslieden vragen stellen en ter verantwoording roepen. Een wetsvoorstel wordt direct nadat het door de Tweede Kamer is aangenomen aan de Eerste Kamer gezonden. De behandeling in de Eerste Kamer is de laatste fase van een zorgvuldig proces dat onder andere de indiening door de regering, de behandeling door de Staten-Generaal en de inwerkingtreding omvat. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel uitsluitend aannemen of verwerpen, niet wijzigen. Beide Kamers besteden veel aandacht aan contacten met vertegenwoordigers van de bevolking in de vorm van hoorzittingen, ronde tafelconferenties, gesprekken en werkbezoeken. Daarnaast doen zij regelmatig onderzoek op bepaalde beleidsterreinen. De Tweede Kamer heeft daarvoor sinds oktober 2009 een eigen toekomst- en onderzoeksagenda. De Kamer bepaalt jaarlijks op welke terreinen zij een uitvoeringsonderzoek of een toekomstonderzoek wil uitvoeren, met een maximum van drie onderzoeken per jaar. Onderwerpen zijn onder andere arbeidsmigratie, onderhoud en innovatie van het spoor, ontwikkeling huizenprijzen en ICT-projecten bij de overheid. De Eerste Kamer heeft voor het eerst in 2012 een parlementair onderzoek verricht naar privatisering/ verzelfstandiging van overheidsdiensten. In uitzonderlijke gevallen maakt de Tweede Kamer gebruik van het recht van enquête. Een speciaal daarvoor benoemde commissie onderzoekt dan een bepaalde maatschappelijke kwestie een deel van het regeringsbeleid tot op de bodem. Betrokkenen kunnen onder ede worden gehoord. Bekende voorbeelden zijn de enquête naar het financieel stelsel, de Bijlmerramp en de enquête naar Bouwfraude (2002). Het besluitvormingsproces in het parlement is zeer transparant. In beide Kamers van de StatenGeneraal zijn de plenaire vergaderingen openbaar. In de Tweede Kamer is ook het overgrote deel van de commissievergaderingen openbaar. Publiek is bij openbare vergaderingen van harte welkom. Daarnaast zijn de openbare debatten via de websites van beide Kamers live te volgen. Lidmaatschap Staten-Generaal Om lid van de Staten-Generaal te kunnen zijn, moet men de Nederlandse nationaliteit bezitten, 18 jaar of ouder zijn en niet uitgesloten zijn van het kiesrecht. (art. 56 Grondwet). In artikel 57 van de Grondwet staat dat niemand lid kan zijn van zowel de Eerste Kamer als de Tweede Kamer. Een lid van de Staten-Generaal kan ook geen lid van de Raad van State, lid van de Algemene Rekenkamer, Nationale ombudsman of substituut-ombudsman, of lid van of procureurgeneraal of advocaat-generaal bij de Hoge Raad zijn. Andere incompatibiliteiten zijn geregeld in de Wet incomptabiliteiten Staten-Generaal en Europees Parlement. Ministers en staatssecretarissen mogen, behalve tijdelijk tijdens de kabinetsformatie na de verkiezingen, geen lid zijn van de Staten-Generaal.
5
Verder bepaalt artikel 61 van de Grondwet dat Griffiers en overige ambtenaren van de Kamers niet tevens lid van de Staten-Generaal kunnen zijn. Koning en regering De Grondwet bepaalt dat de regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. Sinds 1848 staat in de Grondwet dat de Koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn. De ministers zijn politiek verantwoordelijk voor de uitspraken en het handelen van de Koning. De Koning heeft in Nederland geen politieke rol. Hij tekent weliswaar uiteindelijk alle wetten en Koninklijke besluiten, maar de politiek verantwoordelijke minister is mede-ondertekenaar. Ministers en staatssecretarissen worden bij Koninklijk besluit benoemd en ten overstaan van de Koning beëdigd. Overigens geldt ook hierbij de ministeriële verantwoordelijkheid. Het besluit inzake benoeming en ontslag wordt dan ook mede ondertekend door de minister-president en hij legt daarvoor verantwoording af aan het parlement. In zijn verhouding met de leden van het kabinet beschikt de Koning over enkele ongeschreven rechten. De Britse staatsrechtgeleerde Bagehot formuleerde deze rechten aldus in zijn ‘The English Constitution’ (1867): “the right to be consulted, the right to encourage, the right to warn”. Taken Koning Naast een aantal formele taken – het tekenen van wetten en besluiten, het bekrachtigen van internationale verdragen, het formele voorzitterschap van de Raad van State, het jaarlijks op de derde dinsdag van september uiteenzetten van het door de regering te voeren beleid – zet de Koning zich in voor de bevolking van het Koninkrijk der Nederlanden. De Koning heeft als staatshoofd een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol. De Koning verbindt mensen en groepen en steunt het werk van mensen en organisaties die een samenbindende rol in onze samenleving hebben. Hij is daarbij onpartijdig. Zo draagt hij bij aan stabiliteit in de samenleving en aan de continuïteit en vooruitgang van het land. Hij geeft uitdrukking aan de nationale gevoelens die onder burgers leven bij vreugdevolle en treurige gebeurtenissen. Daarnaast vertegenwoordigt hij het Koninkrijk der Nederlanden in binnen- en buitenland. De Koning legt bijvoorbeeld jaarlijks enkele staatsbezoeken af en ontvangt staatshoofden en regeringsleiders die een bezoek aan Nederland brengen. De Koning is regelmatig aanwezig bij congressen, (openings)bijeenkomsten, vieringen, herdenkingsplechtigheden en andere officiële evenementen. Zo schenkt de Koning aandacht aan goede initiatieven in de maatschappij en steunt ontwikkelingen en activiteiten die daarbij van waarde zijn. Koning en Raad van State De Koning is voorzitter van de Raad van State. Dit voorzitterschap is historisch gegroeid en louter symbolisch van aard. De Raad van State is onafhankelijk adviseur van de regering en het parlement over wetgeving en bestuur en tevens hoogste algemene bestuursrechter van Nederland. De Koning is niet inhoudelijk betrokken bij deze twee hoofdtaken van de Raad van State. De dagelijkse leiding van de Raad van State en het voorzitten van de vergaderingen berusten bij de vice-president. De heer mr. J.P.H. Donner is momenteel vice-president van de Raad van State. Indien de Koning het koninklijk gezag niet kan uitoefenen, bijvoorbeeld wegens ziekte of minderjarigheid, en er nog geen regent is, neemt de Raad van State tijdelijk het koninklijk gezag waar. Kabinetsformatie en rol van het staatshoofd In de Grondwet staan geen regels voor de kabinetsformatie. Hoe de formatie in zijn werk gaat wordt bepaald door procedures en gebruiken die in de loop der jaren zijn ontstaan. Tot voor kort speelde het staatshoofd een belangrijke faciliterende rol in het formatieproces. Wanneer na de Tweede Kamerverkiezingen desgevraagd bleek dat de Tweede Kamer geen debat wenste te voeren om richting te geven aan de kabinetsformatie, nam de Koningin het initiatief in het proces van kabinetsvorming. Op basis van ingewonnen adviezen van de voorzitters van Eerste
6
en Tweede Kamer en de vice-president van de Raad van State alsmede gesprekken met de fractievoorzitters van alle partijen in de Tweede Kamer, benoemde zij één of meer informateurs om de mogelijkheden voor de vorming van een nieuw kabinet te onderzoeken. Wanneer de informateur(s) concludeerde(n) dat de vorming van een nieuw kabinet mogelijk was, benoemde zij vervolgens een formateur, meestal de beoogde toekomstige minister-president, belast met het aanzoeken van bewindspersonen voor het nieuwe kabinet. De Tweede Kamer wijzigde in 2012 haar Reglement van Orde. Doel van deze wijziging was dat in plaats van het staatshoofd de Tweede Kamer voortaan het voortouw zou nemen in het proces van kabinetsvorming. Bij de kabinetsformatie 2012, die leidde tot de vorming van het huidige kabinet Rutte-Asscher, is deze nieuwe procedure voor het eerst toegepast. De Tweede Kamer benoemde zelf rechtstreeks een verkenner, informateurs en de formateur, en verleende zelf de opdrachten aan betrokkenen. De Grondwet bepaalt dat de Koning ministers en staatssecretarissen benoemt en ontslaat en dat zij ten overstaan van het staatshoofd worden beëdigd. Uit hoofde van die grondwettelijke rol én op verzoek van de Tweede Kamer zelf, werd het staatshoofd bij de afgelopen kabinetsformatie regelmatig geïnformeerd over de gang van zaken. De heer drs. M. Rutte is momenteel de minister-president van Nederland. Hij geeft sinds 5 november 2012 leiding aan het kabinet Rutte-Asscher. Het kabinet bestaat uit een coalitie van de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en de sociaal-democratische Partij van de Arbeid (PvdA).
Geschiedenis Koninkrijk der Nederlanden Tot 1795 was Nederland een statenbond (een bond van onafhankelijke staten die op basis van een gezamenlijk verdrag een staat vormen), de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Daarin waren de zeven gewesten autonoom, maar het buitenlands beleid en defensie waren een zaak van de gewesten gezamenlijk. In een of meer van de gewesten was er een stadhouder van de familie Nassau. In de Franse tijd werd Nederland een eenheidsstaat, de Bataafse Republiek. In 1806 benoemde de Franse keizer Napoleon zijn broer Lodewijk Napoleon tot koning van Holland. Het Koninkrijk Holland bestond vier jaar. In 1810 zette Napoleon zijn broer af als koning en lijfde Nederland in bij zijn keizerrijk. In 1813 herwon Nederland zijn onafhankelijkheid. Prins Willem Frederik, zoon van de laatste stadhouder Willem V, keerde terug uit ballingschap en werd uitgeroepen tot soeverein vorst. De eerste Grondwet van deze monarchie dateert uit 1814. In 1815 bepaalde het Congres van Wenen dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden verenigd zouden worden. Na de vlucht van Napoleon uit Elba naar Frankrijk riep Willem Frederik zichzelf uit tot koning van het nieuw ontstane Koninkrijk der Nederlanden: Koning Willem I. De Zuidelijke Nederlanden scheidden zich in 1830 af en in 1839 bij het Verdrag van Londen, erkende Nederland het nieuwe Koninkrijk België. Tot 1839 maakte ook Luxemburg deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Daarna was het als Groothertogdom in een personele unie verbonden met Nederland. De Koning was tevens Groothertog van Luxemburg. In 1890 kwam een eind aan de personele unie. Na het overlijden van Koning Willem III kon zijn dochter Wilhelmina als vrouw haar vader in Luxemburg niet opvolgen. Het hoofd van de andere tak van het Huis Nassau volgde Koning Willem III als Groothertog van Luxemburg op. Tot het Koninkrijk der Nederlanden behoorden tot na de Tweede Wereldoorlog overzeese gebiedsdelen: Nederlands-Indië in Azië en Suriname en de Nederlandse Antillen op het Westelijk Halfrond. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het dekolonisatieproces op gang. Koningin Juliana tekende in 1949 de soevereiniteitsoverdracht aan Nederlands-Indië. Daarmee erkende Nederland Indonesië als zelfstandige staat. Alleen Nieuw-Guinea bleef nog tot 1962 bij Nederland behoren. In 1963 werd het gebied door de Verenigde Naties aan Indonesië overgedragen. Op 15 december 1954 tekende Koningin Juliana het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. Suriname en de Nederlandse Antillen kregen met het Statuut de status van land binnen het Koninkrijk. Daardoor kregen ze autonomie bij binnenlandse aangelegenheden. Suriname werd in 1975 een onafhankelijke republiek en trad uit het Koninkrijk. In 1986 kreeg Aruba, één van de zes eilanden van de Nederlandse Antillen, de status aparte, een land binnen het Koninkrijk. Op 10 oktober 2010 werden Curaçao en Sint Maarten, evenals eerder
7
Aruba, een zelfstandig land binnen het Koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba kregen de status van openbaar lichaam en maken deel uit van Nederland. Geschiedenis Staten-Generaal De officiële benaming voor het Nederlandse parlement is Staten-Generaal. Sinds de grondwetswijziging van 1815 waarbij een tweekamerstelsel werd ingevoerd, bestaan de StatenGeneraal uit de Tweede Kamer en de Eerste Kamer. De naam Staten-Generaal stamt uit de vijftiende eeuw. In 1464 werden de Staten voor het eerst bijeengeroepen door Filips III van Bourgondië (Filips de Goede). Dat gebeurde in Brugge in het toenmalige graafschap Vlaanderen. In de Staten zaten vertegenwoordigers van de 17 Bourgondische landsdelen in de Lage Landen, waarmee destijds het gebied werd aangeduid waar nu België en Nederland liggen. Later in de 15e en de 16e eeuw werd Brussel in het hertogdom Brabant de vaste zetel voor de bijeenkomsten. Deze gelegenheden werden door de afgevaardigden van de zeventien gewesten vaak benut om nieuwe privileges te bepleiten; een reden waarom de heersers van de Lage Landen niet happig waren de Staten-Generaal bijeen te roepen en zich eerder richtten tot de Staten van iedere provincie. Tijdens de Spaanse overheersing onder Filips II was het de Staten verboden te vergaderen zonder toestemming van de vorst. In die periode groeiden de noordelijke en zuidelijke Nederlanden steeds meer uit elkaar, vooral omdat de protestantse opstand tegen het Spaanse katholieke bewind in het noordelijke deel dieper wortel had geschoten dan in het zuidelijke deel. Vanaf 1585 werd Den Haag de vaste vergaderplaats van de Staten-Generaal. Van 1588 tot 1795 was het een vergadering van de Republiek der zeven Verenigde Provincies (Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel en Stad en Lande van Groningen). De stadhouders die tevens prins van Oranje waren, bekleedden veelal in opdracht van Staten-Generaal de functie van kapitein-generaal en admiraalgeneraal van de Unie van de zeven gewesten. Toen in januari 1795 stadhouder Willem V naar Engeland vluchtte, werd de Bataafse Republiek uitgeroepen. De Staten-Generaal werden opgeheven en er kwam een Nationale Vergadering voor in de plaats. Toen in 1813 een einde kwam aan de Franse overheersing keerde de zoon van de voormalige stadhouder, Willem Frederik terug en werd hij in 1814 ingehuldigd als soeverein vorst. In 1815 werd hij Koning Willem I. Tweekamerstelsel Van 1814 tot 1815 was er één Kamer met 55 leden. Leden van de Staten-Generaal werden per provincie door de Provinciale Staten gekozen. Bij de grondwetswijziging van 1815 is er een tweekamerstelsel ingevoerd, bestaande uit de Tweede Kamer (110 leden, gekozen door de Provinciale Staten) en de Eerste Kamer (40 tot 60 leden, benoemd door de Koning). Grondwet Bij de grondwetswijzigingen van 1840 en 1848 werd de invloed van de Staten-Generaal vergroot en kregen beide Kamers meer middelen in handen om de regering te controleren en wetten aan te passen. Tot op de dag van vandaag vormt de Grondwet van 1848 de basis van de Nederlandse parlementaire democratie. Vanaf 1848 had de Tweede Kamer één lid per 45.000 inwoners, direct gekozen door de inwoners die voldoende belasting betaalden (censuskiesrecht). De Eerste Kamer had 39 leden, gekozen door de Provinciale Staten. Kiesrecht In 1887 werd het ledental van de Eerste Kamer en de Tweede Kamer verhoogd naar 50, respectievelijk 100. In 1917 werd het algemeen mannenkiesrecht ingevoerd en werd aan vrouwen het passieve kiesrecht verleend. In 1922 werd het algemeen kiesrecht (voor mannen én vrouwen) in de Grondwet verankerd. Van 1940 tot 1945 was er als gevolg van de Duitse bezetting van Nederland geen functionerende Staten-Generaal. Van 1945 tot 1946 was er achtereenvolgens een
8
Tijdelijke Staten-Generaal en een Voorlopige Staten-Generaal. De Tijdelijke Staten-Generaal had alleen de bevoegdheid om over het wetsvoorstel Voorlopige Staten-Generaal te stemmen en miste bovendien enkele gewone parlementaire rechten zoals het recht van interpellatie. De Voorlopige Staten-Generaal bestond tot 4 juni 1946. Sinds 1956 bestaat de Tweede Kamer uit 150 leden en de Eerste Kamer uit 75. De leden van de Tweede Kamer worden rechtstreeks door de bevolking gekozen; de leden van de Eerste Kamer door de leden van de Provinciale Staten.
9
2. Het Koninklijk Huis Het Nederlandse Koninklijk Huis is het Huis Oranje-Nassau. De geschiedenis van dit Huis is sinds de vijftiende eeuw nauw verbonden met die van Nederland. Vanaf die tijd leveren de Oranjes als stadhouders, koningen en koninginnen een belangrijke bijdrage aan het bestuur van ons land. De kleur oranje is een verwijzing naar het Koninklijk Huis en onlosmakelijk verbonden met Nederland. Op Koninginnedag en op de verjaardagen van sommige leden van het Koninklijk Huis wordt de Nederlandse vlag gehesen met oranje wimpel. Veel Nederlanders kleden zich op Koninginnedag en tijdens internationale sportevenementen in het oranje. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen het Koninklijk Huis en de Koninklijke Familie. In de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis is vastgelegd wie lid is van het Koninklijk Huis. Lid van het Koninklijk Huis zijn: 1. 2. 3. 4. 5.
het Staatshoofd (de Koning of Koningin); het afgetreden Staatshoofd; de leden van de Koninklijke Familie die in de eerste of tweede graad verwant zijn aan het Staatshoofd en voor troonopvolging in aanmerking komen; de echtgenoten van de hierboven genoemde leden; de leden van de Koninklijke Familie die op grond van de overgangsregeling bij de Wet lidmaatschap van het Koninklijk Huis deel uitmaken van het Koninklijk Huis.
Momenteel bestaat het Koninklijk Huis uit de volgende 17 personen: • Koningin Beatrix • Prins van Oranje • Prinses Máxima • Prinses Catharina-Amalia • Prinses Alexia • Prinses Ariane • Prins Constantijn • Prinses Laurentien • Gravin Eloise • Graaf Claus-Casimir • Gravin Leonore • Prinses Margriet • Prof. mr. Pieter van Vollenhoven • Prins Maurits • Prinses Marilène • Prins Bernhard • Prinses Annette Wie is wie
H.M. de Koningin Op 30 april 1980 volgde Prinses Beatrix haar moeder op als Koningin der Nederlanden. De Koningin was getrouwd met Prins Claus. Samen kregen zij drie zonen, Prins Willem-Alexander, Prins Friso en Prins Constantijn. Prins Claus (geboren 6 september 1926) overleed op 6 oktober 2002 in Amsterdam. Op 28 januari 2013 kondigde de Koningin haar aftreden aan. Op 30 april 2013 doet ze afstand van het koningschap. Haar oudste zoon, de Prins van Oranje, volgt haar dan op.
10
De Prins van Oranje De Prins van Oranje is als oudste kind van Koningin Beatrix de eerste in de lijn van troonopvolging. De Prins is getrouwd met Prinses Máxima. Ze hebben drie dochters, Prinses Catharina-Amalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane.
Prinses Máxima Prinses Máxima is getrouwd met Prins Willem-Alexander, de troonopvolger van Koningin Beatrix. Ze hebben drie dochters, Prinses Catharina-Amalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane.
Prinses Catharina-Amalia Prinses Catharina-Amalia, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de oudste dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Catharina-Amalia is op 7 december 2003 in Den Haag geboren. Als haar vader op 30 april 2013 Koning wordt, krijgt zij als vermoedelijke opvolger van de Koning de titel Prinses van Oranje.
Prinses Alexia Prinses Alexia, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de tweede dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Alexia is op 26 juni 2005 in Den Haag geboren.
Prinses Ariane Prinses Ariane, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau is de jongste dochter van de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Prinses Ariane is op 10 april 2007 in Den Haag geboren.
Prins Constantijn en Prinses Laurentien Prins Constantijn is de derde en jongste zoon van Koningin Beatrix en Prins Claus. De Prins is getrouwd met Prinses Laurentien. Samen hebben ze drie kinderen, Eloise, Claus-Casimir en Leonore.
11
Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven Prinses Margriet is de derde dochter van Prinses Juliana en Prins Bernhard en zus van Koningin Beatrix. Prinses Margriet is getrouwd met prof. mr. Pieter van Vollenhoven, met wie zij vier zonen heeft: Prins Maurits, Prins Bernhard, Prins Pieter-Christiaan en Prins Floris.
Prins Maurits en Prinses Marilène Prins Maurits is de eerste zoon van Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Hij is getrouwd met Prinses Marilène en samen hebben zij drie kinderen, Anna, Lucas en Felicia.
Prins Bernhard en Prinses Annette Prins Bernhard is de tweede zoon van Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Hij is getrouwd met Prinses Annette en samen hebben zij drie kinderen, Isabella, Samuel en Benjamin. Kijk voor meer informatie en foto’s op www.koninklijkhuis.nl
Koninklijke Familie Tot de Koninklijke Familie behoren naast de leden van het Koninklijk Huis ook: Prins Friso, Prinses Mabel, Prins Pieter-Christiaan, Prinses Anita, Prins Floris, Prinses Aimée, Prinses Irene en Prinses Christina en hun (aangetrouwde) kinderen en kleinkinderen. Prins Friso werd 17 februari 2012 getroffen door een lawine in het skigebied van Lech, Oostenrijk. Na behandeling op de intensive care van het Landeskrankenhaus in Innsbruck is de Prins overgebracht naar zijn woonplaats Londen voor verdere behandeling en verzorging in het Wellington ziekenhuis. Daar verblijft de Prins sindsdien. Leden Koninklijk Huis vanaf 30 april Nadat Koning Willem-Alexander is aangetreden bestaat het Koninklijk Huis nog uit 10 personen. Leden van het Koninklijk Huis zijn vanaf dat moment:
• • • •
De Koning, Koningin en hun kinderen Prinses Beatrix Prins Constantijn en Prinses Laurentien Prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven
Prins Maurits en Prins Bernhard maken geen deel meer uit van het Koninklijk Huis, omdat ze als vierdegraads verwanten de Koning niet meer krachtens artikel 25 van de Grondwet kunnen opvolgen. Hun respectievelijke partners zijn dan ook geen lid meer van het Koninklijk Huis. Gravin Eloise, Graaf Claus-Casimir en Gravin Leonore (de kinderen van Prins Constantijn en Prinses Laurentien) verliezen als derdegraads verwanten van de nieuwe Koning eveneens het lidmaatschap van het Koninklijk Huis, maar blijven wel in de lijn van troonopvolging.
12
Lijn van opvolging De Grondwet bepaalt dat de lijn van troonopvolging is voorbehouden aan bloedverwanten van de Koning tot in de derde graad. Vanaf het moment dat de Prins van Oranje Koning is, begint de lijn van opvolging bij zijn kinderen: de Prinses van Oranje, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Daarna zijn Prins Constantijn, diens kinderen en tot slot Prinses Margriet de mogelijke troonopvolgers. Mocht de Koning onverhoopt vroegtijdig overlijden of abdiceren, dan gaat het ambt niet over op Koningin Máxima, maar op de wettige opvolger Prinses Catharina-Amalia. In geval van minderjarigheid van de wettige opvolger voorziet de wetgever ingevolge de Grondwet in de benoeming van een regent die het Koninklijk gezag uitoefent tot het moment dat de Koning achttien jaar is. Zo lang er geen regent is, neemt de Raad van State het koninklijk gezag waar. Voormalige Koningen en Koninginnen Het Koninkrijk der Nederlanden ontstaat in de 19e eeuw. De eerste regerend vorst is Koning Willem I (1772-1843). Willem II, Prins van Oranje-Nassau, was van 1840 tot 1849 Koning der Nederlanden, Groothertog van Luxemburg en Hertog van Limburg. Willem III, Prins van Oranje-Nassau, was van 1849 tot zijn dood Koning der Nederlanden en Groothertog van Luxemburg en van 1849 tot 1866 hertog van Limburg. Toen Koning Willem III in 1890 stierf, was zijn enige kind nog te jong om te regeren. Zijn vrouw, Koningin Emma, nam als regentes tot 1898 het bewind voor haar dochter waar. Koningin Wilhelmina regeerde vanaf haar meerderjarigheid vijftig jaar. Als staatshoofd maakte zij twee wereldoorlogen en de dekolonisatie van Indonesië mee. In de jaren 1940-1945 verbleef zij met het kabinet in ballingschap in Londen. Uit haar huwelijk met Hertog Hendrik van MecklenburgSchwerin, werd in 1909 Prinses Juliana geboren. Prins Hendrik overleed in 1934. Koningin Wilhelmina deed in 1948 afstand van de troon. Prinses Juliana trouwt in 1937 met Prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Het echtpaar krijgt vier dochters: Beatrix (1938), Irene (1939), Margriet (1943, in Canadese ballingschap) en Christina (1947). Ze was Koningin van 1948 tot 1980. De Nederlandse samenleving ondergaat in deze tijd grote veranderingen, zoals de naoorlogse wederopbouw, studentenonlusten in de jaren zestig en de oliecrises midden jaren zeventig. Koningin Juliana maakt zich geliefd door haar maatschappelijke betrokkenheid en haar informele optreden. Op 30 april 1980 deed ze afstand van de toon. Ze overleed op 20 maart 2004. Haar man Prins Bernhard sterft datzelfde jaar, op 1 december. Overzicht inhuldigingen en abdicaties Koning(in) Koning Willem I
Datum inhuldiging 30 maart 1814 21 september 1815 (Brussel)
Datum abdicatie 7 oktober 1840
Koning Willem II
28 november 1840
Overleden op 17 maart 1849
Koning Willem III
12 mei 1849
Overleden op 23 november 1890
Koningin Wilhelmina
6 september 1898
4 september 1948
Koningin Juliana
6 september 1948
30 april 1980
Koningin Beatrix
30 april 1980
30 april 2013
Koning Willem-Alexander
30 april 2013
13
3. Koninginnedag en Troonswisseling op 30 april 2013 Sinds 1949 is 30 april een nationale feestdag: Koninginnedag. Op die dag wordt de verjaardag van de Koningin gevierd. Op Koninginnedag zijn in het hele land feesten en evenementen. Tot 2013 vierde Koningin Beatrix - samen met andere leden van het Koninklijk Huis - Koninginnedag in 1 of 2 gemeenten. Ook dit jaar is het op 30 april Koninginnedag, maar op die dag vindt tevens de Troonswisseling plaats. Koningin Beatrix treedt dan af. De Prins van Oranje is vanaf dat moment Koning Willem-Alexander. Hij wordt diezelfde dag beëdigd en ingehuldigd. Koninginnedag in Amsterdam is met 700.000 tot 800.000 bezoekers jaarlijks het drukst bezochte evenement in Nederland. Omdat Koninginnedag dit jaar samenvalt met de troonswisseling komen er naar verwachting nog meer mensen. De gewone Koninginnedagactiviteiten in de stad en de rest van het land gaan zoveel mogelijk gewoon door, inclusief de vrijmarkten. Zo zullen in het Vondelpark in Amsterdam honderden kinderen spulletjes verkopen en muziek maken en zijn er meer dan 200 evenementen verdeeld over de stad. Van kleine podia met muziek tot grote dancefeesten met 35.000 bezoekers. Ook Koninginnenacht (de avond voorafgaand aan 30 april) in Amsterdam gaat door, hoewel die mogelijk op een paar locaties korter zal duren omdat er werkzaamheden nodig zijn om de stad voor te bereiden op de troonswisseling. De plechtigheden worden overdag uitgezonden op diverse grote schermen in Amsterdam zoals op het Museumplein, het Oeverpark en Kop Java. Ook veel horecagelegenheden plaatsen een televisiescherm op hun terras. Elders in het land houden de gemeenten in hun programma zoveel mogelijk rekening met de abdicatie en inhuldiging zodat iedereen de plechtigheden kan volgen. Vanwege de verwachte drukte in de binnenstad wordt het Museumplein ingericht als een Oranjeplein. Overdag is via schermen op het Museumplein de plechtigheid te volgen voor een breed publiek en gezinnen. Er zijn tussendoor allerlei activiteiten voor kinderen en er is muziek. ’s Avonds wordt hier een Koningsbal georganiseerd met een gevarieerd programma van kunst en cultuur dat past bij de plechtigheden. Amsterdam streeft een open en feestelijke viering van 30 april na. De veiligheidsmaatregelen op de Dam en andere locaties zullen dan ook tot het noodzakelijke beperkt worden. Wel zullen veel hoogwaardigheidsbekleders Amsterdam bezoeken. Rond de officiële locaties zullen gedeelten tijdelijk worden afgezet. Vooralsnog lijkt het niet nodig hiervoor grote gebieden af te sluiten en kunnen mensen vrij bewegen op het grootste gedeelte van de Dam en in het omliggende gebied. Geschiedenis Koninginnedag Op 31 augustus 1885 werd in Nederland ter gelegenheid van de vijfde verjaardag van Prinses Wilhelmina de eerste Prinsessedag gevierd. Deze dag was de voorloper van Koninginnedag. Het initiatief komt van de liberalen, die met het feest de nationale eenheid wilden benadrukken. Na het overlijden van Koning Willem III op 23 november 1890 werd Wilhelmina Koningin, onder regentschap van haar moeder Koningin Emma. Op haar verjaardag op 31 augustus 1891 werd in Nederland de eerste echte Koninginnedag gevierd. Koninginnedag was in die jaren ook de laatste dag van de schoolvakantie, waardoor deze dag al snel een feestdag voor kinderen werd. In september 1948 volgde Koningin Juliana haar moeder op. Zij vierde net als Koningin Wilhelmina Koninginnedag op haar eigen verjaardag: 30 april, voor het eerst in 1949. De Koningin en haar familie namen op het bordes van Paleis Soestdijk een defilé af. Veel Nederlanders liepen in een kilometerslange rij langs het bordes en gaven de Koninklijke Familie bloemen en geschenken. Dit bloemendefilé was vanaf midden jaren '50 op de televisie te zien. Onder Koningin Juliana werd Koninginnedag een officiële vrije dag en de viering groeide uit tot een nationale feestdag, die in het teken staat van saamhorigheid. Koningin Beatrix besloot bij haar aantreden als Koningin, uit respect voor haar moeder, Koninginnedag op 30 april te blijven vieren. Ze koos ervoor niet de mensen naar haar toe te laten komen, maar juist zelf naar de mensen toe te gaan. Samen met andere leden van de Koninklijke Familie bezoekt ze ieder jaar een of twee gemeenten in Nederland, om daar Koninginnedag te vieren.
14
Vanaf 2014 Koningsdag Koningsdag wordt vanaf 2014 gevierd op 27 april, de verjaardag van de Prins van Oranje en toekomstige Koning Willem-Alexander. In 2014 wordt deze dag bij uitzondering op 26 april gevierd omdat 27 april dat jaar op een zondag valt. Militair ceremonieel op 30 april Van oudsher is de band tussen het Koningshuis en de Nederlandse krijgsmacht sterk. De abdicatie van Koningin Beatrix en de inhuldiging van Koning Willem-Alexander worden daarom met militair ceremonieel opgeluisterd. Dit ceremonieel symboliseert de verbondenheid van de Nederlandse krijgsmacht met het Koninklijk Huis en de militaire trouw en loyaliteit aan het Nederlandse volk. Militairen van de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en Koninklijke Marechaussee zullen vooral op en boven het IJ, bij het Koninklijk Paleis, op de Dam en in De Nieuwe Kerk deze ceremoniële rol invullen. Ook op andere plekken in het Koninkrijk zullen militairen ceremonieel stilstaan bij de troonswisseling. Met aangetreden bemanning en 101 saluutschoten luidt omstreeks negen uur ’s ochtends het luchtverdedigings en commandofregat Hare Majesteit Evertsen van de Koninklijke Marine al varend op het IJ de aanwezigheid van de Koningin in de hoofdstad in. Bij alle ingangen van gebouwen waar de leden van het Koninklijk Huis en hun gasten verblijven, staan op 30 april ceremoniële dubbelposten van de Koninklijke Marechaussee. Deze ceremoniële wachten symboliseren de permanente bewaking en beveiliging van de paleizen en verblijfplaatsen van de leden van het Koninklijk Huis. Aan het einde van de dag, na de Koningsvaart op het IJ, sluit de Koninklijke Luchtmacht op een bijzondere manier de dag af. Defensie levert 30 april naast een ceremoniële bijdrage natuurlijk ook inzet ten behoeve van de veiligheid. In Amsterdam, in de stad, op en in het water, in de lucht en op andere plaatsen in Nederland biedt Defensie steun aan de nationale politie en andere overheidsinstanties om de inhuldiging voor iedereen een veilige maar vooral onvergetelijke dag te laten worden. Omstreeks 26 april wordt via www.defensie.nl een uitgebreide brochure met details en achtergronden van het hele militair ceremonieel op 30 april gepubliceerd. Voor mediawensen ten aanzien van de voorbereidingen van het militair ceremonieel kunt u contact op nemen met
[email protected]. Het Nationaal Comité De ministerraad heeft de dag na de aankondiging van de Koningin besloten het Nationaal Comité Inhuldiging in te stellen. Het Nationaal Comité bestaat naast voorzitter Hans Wijers uit zeven externe leden, drie medewerkers van het ministerie van Algemene Zaken, twee medewerkers van de Dienst Koninklijk Huis en een secretaris. De leden zijn op basis van hun expertise gevraagd zitting te nemen in het Nationaal Comité. Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft tot taak om bepaalde feestelijkheden rondom de dag van de inhuldiging te coördineren. Tevens zal het Nationaal Comité de initiatieven voor dankbetuigingen aan Koningin Beatrix en initiatieven voor huldeblijken aan de nieuwe Koning en Koningin coördineren en in goede banen leiden. De abdicatie en inhuldiging zelf maken geen onderdeel uit van de taken van het comité. Het Nationaal Comité geeft invulling aan de uitdrukkelijke wens van het nieuwe Koningspaar dat de inhuldiging in alle gezamenlijkheid kan worden gevierd. De andere delen van het Koninkrijk zullen daarbij ook nadrukkelijk betrokken worden. Koningsspelen Op 26 april organiseert het Nationaal Comité Inhuldiging organiseert de Koningsspelen: een vrolijke en gezellige dag voor alle kinderen in het basisonderwijs. Onderdelen van de Koningsspelen zijn een gezond ontbijt, een gezamenlijk startschot en een sportdag.
15
De dag vindt plaats op vrijdag 26 april 2013 in heel Nederland en in het Caribische deel van het Koninkrijk voor meer dan anderhalf miljoen kinderen op 7.500 scholen: een sportieve competitie die de reguliere lessen op die dag vervangt. Iedereen mag zelf de Koningsspelen vormgeven, zolang het maar begint met het Koningsontbijt gevolgd door de Koningssportdag. De Prins van Oranje en Prinses Máxima geven op 26 april het officiële startsein van de Koningsspelen op basisscholen De Triangel en Het Palet in Enschede. Per provincie maakt een delegatie van de school met de leukste en origineelste Koningsspelen kans op een persoonlijke ontmoeting met het Koninklijk Paar tijdens hun tour door de provincies in mei en juni. Zie www.koningsspelen.nl voor meer informatie. Mijn droom voor ons land Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft aan iedereen in Nederland gevraagd hun toekomstdroom voor Nederland en de Caribische gebieden van het Koninkrijk te delen. Via www.deeljouwdroom.nl kan iedereen zijn of haar droom uploaden. Dat mag een wens zijn, een gedicht, een film, een muziekstuk, een uitvoering, een tekening, een verhaal of schilderij. De vorm is vrij. Zo ontstaat een staalkaart van dromen, ambities en hoop voor Nederland en de Caribische gebieden van het Koninkrijk. De vijftig mooiste, creatiefste, meest hilarische, ontroerende en ambitieuze bijdragen worden gebundeld in een boek dat op 5 september aan de Koning en Koningin zal worden aangeboden. Koningslied Het Nationaal Comité Inhuldiging heeft het plan gelanceerd een Koningslied te presenteren dat door heel Nederland (mee)gezongen wordt. De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) is gevraagd een plan te ontwikkelen waarmee het zoveel mogelijk Nederlanders betrekt die gezamenlijk op 30 april het nieuwe Koningspaar zullen toezingen. Onder leiding van componist John Ewbank stelt een groep tekstschrijvers het Koningslied samen. Ewbank en de tekstschrijvers maken de muziek en schrijven het refrein. Voor de coupletten wordt een beroep gedaan op de creativiteit van de hele Nederlandse bevolking die via www.hetofficielekoningslied.nl in één zin kunnen beschrijven hoe hun droom voor ons land eruit ziet. De mooiste, best passende en treffendste woorden, zinnen, zinsdelen en passages kunnen worden gebruikt en dienen als inspiratie voor de definitieve tekst die op 22 april bekendgemaakt wordt. De strekking van het uiteindelijke lied sluit aan op het motto van de viering van de troonswisseling: “Mijn droom voor ons land, inspiratie voor onze Koning”. De muziek voor het Koningslied is inmiddels gecomponeerd door John Ewbank. In Ahoy (Rotterdam) wordt op 30 april een groot muzikaal evenement georganiseerd. Hoogtepunt is de live uitvoering van het Koningslied rond 19.30 uur. Het idee is dat de Koning en Koningin in Amsterdam worden toegezongen door het publiek in Ahoy via een videoverbinding op een groot scherm. De publieke radio en televisie zenden dat moment live uit. Via opgestelde schermen op andere locaties in het hele Koninkrijk is iedereen op die manier ook in staat gezamenlijk mee te zingen met het Koningslied. Dankbetuiging koningin Beatrix Koningin Beatrix heeft aangegeven geen nationaal geschenk te willen ontvangen. Wel zal het Nationaal Comité de aanzet geven voor een speciaal evenement later dit jaar waarbij het Nederlandse volk koningin Beatrix bedankt voor haar regeringsjaren. Oranje strik Het Nationaal Comité Inhuldiging gebruikt de oranje strik als officiële erkenning voor feestelijke activiteiten die overal in het land worden voorbereid en voor mensen en organisaties die het Comité daarbij steunen. Kijk voor meer informatie op www.mijndroomvooronsland.nl .
16
4. Abdicatie De abdicatie van Koningin Beatrix vindt plaats op 30 april 2013 in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Programma 10.00 - 10.30 uur Abdicatie van Hare Majesteit de Koningin in de Mozeszaal van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Aanwezig zijn onder anderen de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal, de ministers van het Koninkrijk, de vice-president van de Raad van State van het Koninkrijk, deputaties uit Aruba, Curaçao en Sint Maarten en leden van de Koninklijke Familie. De Koningin houdt een korte toespraak. Aansluitend leest de directeur van het Kabinet der Koningin de Akte van Abdicatie voor, die de Koningin vervolgens bekrachtigt. Aansluitend tekenen Koning Willem-Alexander en zijn echtgenote. Daarna tekenen de overige getuigen de Akte. Dit zijn de voorzitters van beide Kamers der Staten-Generaal, de ministers van het Koninkrijk, de vicepresident van de Raad van State van het Koninkrijk, de leden van de deputaties uit Aruba, Curaçao en Sint Maarten, de Commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland, de burgemeester van Amsterdam en de directeur van het Kabinet van de Koning. De volledige tekst van de Akte van Abdicatie van 1948 en 1980 staat op www.koninklijkhuis.nl . Daar wordt na ondertekening ook de laatste geactualiseerde Akte van Abdicatie geplaatst. Na het tekenen van de Akte van Abdicatie is de titel van de teruggetreden Koningin Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden. De Prins van Oranje is vanaf dat moment Koning. Prinses Catharina-Amalia is dan de eerste in de lijn der troonopvolging en als zodanig de Prinses van Oranje. De Akte van Abdicatie wordt ondertekend in de rijk gedecoreerde Mozeszaal (of Vroedschapszaal) van het Koninklijk Paleis Amsterdam. In de stadhuisperiode zetelde hier de Vroedschap. In deze zaal staan de begrippen eenheid, vrede, wijsheid en raad centraal. De Akte wordt ondertekend voor het enorme wandschilderij ‘Mozes kiest de raad van de zeventig ouderen’ vervaardigd in 1737 door Jacob de Wit. Het schilderij verbeeldt het verhaal van Mozes, die opdracht kreeg van God om zeventig oudsten uit te kiezen die samen met de profeet Gods Geest zouden ontvangen. Zij dienden hem te helpen met het regeren over het volk van Israël. 10.30 - 10.50 uur Koning Willem-Alexander, Koningin Máxima en Prinses Beatrix betreden het balkon van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Prinses Beatrix en de Koning houden een korte toespraak waarna het Wilhelmus wordt gespeeld. Aansluitend betreden de Prinses van Oranje en de Prinsessen Alexia en Ariane het balkon. De Dam biedt plaats aan maximaal 20.000 mensen die de balkonscène met eigen ogen kunnen zien. 13.50 uur Vertrek Prinses Beatrix en overige leden Koninklijke Familie naar De Nieuwe Kerk. 14.00 uur Vertrek van de Koning en het hoofdcortège naar De Nieuwe Kerk voor de inhuldiging. De herauten openen op 30 april 2013 de Koninklijke stoet die zich vanaf het paleis naar de kerk begeeft. Traditioneel loopt de stoet onder een baldakijn van witte visnetten door. Niemand weet het meer met zekerheid te vertellen, maar de meest gehoorde theorie is dat de visnetten een verwijzing zijn naar de landing van de toen toekomstige Koning Willem I in 1813 op het strand van Scheveningen. Daarnaast is ook wel eens gedacht dat dit was om mensen vanuit de bovenverdiepingen van het Koninklijk Paleis Amsterdam de gelegenheid te geven om de cortèges richting De Nieuwe Kerk te kunnen zien lopen.
17
Akte van Abdicatie De Grondwet stelt geen nadere voorwaarden aan de wijze waarop de Koning afstand doet van het koningschap (de abdicatie is vormvrij). In aansluiting op voorgaande keren gebeurt dit ook deze keer bij Akte van Abdicatie. Deze akte wordt na voorlezing door de Directeur van het Kabinet der Koningin door de Koningin bekrachtigd met haar handtekening. Op dat moment is de in artikel 27 van de Grondwet bedoelde afstand van het koningschap een feit, en is Willem- Alexander Koning. Na de ondertekening door de Koningin en Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima tekenen ook de aanwezige getuigen de Akte van Abdicatie. Op een later moment, na 30 april, wordt aan de Akte het zogenoemde grootzegel gehecht. De Akte van Abdicatie wordt daarna tentoongesteld in De Nieuwe Kerk. Functie van het grootzegel Belangrijke staatsstukken worden voorzien van een grootzegel. In de Middeleeuwen had een zegel de waarde die een handtekening tegenwoordig heeft: het maakte van een document een origineel met bewijswaarde. Later devalueerde het tot een romantisch overblijfsel uit vroeger tijden, een symbool zonder legaliserende waarde. Het grootzegel is verbonden aan de persoon van de vorst die op dat moment het land regeert en wordt daarom met elke troonswisseling vervangen. De nieuwe vorst is vrij in het kiezen van de voorstelling op het zegel. Koningin Beatrix heeft haar grootzegel samen met de kunstenares Loeki Metz ontworpen. Op de achterkant van het grootzegel, het zogenaamde contrazegel, staat steeds het rijkswapen afgebeeld: twee leeuwen die een schild vasthouden, eventueel met als achtergrond een koningsmantel, met daaronder de leuze ‘Je maintiendrai’ (ik zal handhaven). Kabinet van de Koning Het Kabinet der Koningin heet na de abdicatie: Kabinet van de Koning. Dit is conform het Besluit van 18 december 2003 houdende bepalingen over het Kabinet van de Koning (Stb. 2004, 8). Het Kabinet van de Koning zorgt voor de ambtelijke ondersteuning van de Koning bij de uitoefening van zijn staatsrechtelijke taken en fungeert als schakel tussen de Koning en de bewindspersonen. De Akte van Abdicatie wordt bewaard in het archief van het Kabinet van de Koning. Militair ceremonieel en volkslied Voorafgaand aan de abdicatie, omstreeks half negen, nemen een militaire muziekkapel en een erewacht plaats bij de ingang van het paleis op de Dam. Gedurende de hele dag, tot aan het moment dat alle gasten zijn vertrokken, staan een muziekkorps en een erewacht van een van de Krijgsmachtdelen (Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht, Koninklijke Marechaussee) bij de ingang van het paleis. Deze twee eenheden brengen een ceremoniële groet aan de Koningin en later op de dag aan de Koning en alle gasten bij aankomst en vertrek. Na de abdicatie marcheren een compagnie van het Korps Mariniers en het Tamboer en Pijperskorps Mariniers de Dam op en nemen plaats voor het paleis onder het balkon. Na de bekendmaking van de abdicatie en het voorstellen van Koning Willem-Alexander aan de toeschouwers op de Dam spelen zij het volkslied: het Wilhelmus. In Nederland is het 'Wilhelmus van Nassouwe' het officiële volkslied sinds 1932. De melodie van het Wilhelmus is ontstaan tijdens het beleg van de Franse stad Chartres in 1568. De eerste bekende vermelding van de tekst stamt uit 1572. Deze tekst wordt in het algemeen toegeschreven aan Marnix van Sint Aldegonde, de secretaris van Willem van Oranje. Adriaen Valerius legde in 1626 de huidige melodie van het Wilhelmus vast in zijn bundel 'Nederlandtsche Gedenck-clanck'. De beginletters van de vijftien coupletten vormen de naam Willem van Nassov. In de achttiende eeuw kreeg het Wilhelmus vooral het karakter van strijdlied van de Orangisten, maar het gold nog niet als het officiële volkslied. Luitenant-admiraal J.H. van Kinsbergen schreef bij de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 een prijsvraag uit voor een volkslied. De tekst van het winnende lied 'Wien Neêrlands Bloed' kwam van de dichter Hendrik Tollens. Johan Wilhelm Wilms componeerde de melodie. Het 18
Wilhelmus werd gezien als het lied van het vorstenhuis en ging het oude volkslied steeds meer vervangen. Vanaf het einde van de negentiende eeuw werd het steeds gebruikelijker het Wilhelmus bij officiële gelegenheden te laten horen. Op 10 mei 1932 moest 'Wien Neêrlands Bloed' definitief plaatsmaken voor het Wilhelmus. Titulatuur Na het tekenen van de Akte van Abdicatie is de titel van de teruggetreden Koningin: Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der Nederlanden. Haar aanspreektitel is dan Koninklijke Hoogheid. Vanaf hetzelfde moment wordt de nieuwe koning aangeduid met Zijne Majesteit de Koning. Zijn officiële titel is Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau. Zijn aanspreektitel is Majesteit. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden wordt als de echtgenote van de Koning aangeduid als Koningin. Dit is historisch gebruik en in lijn met wat internationaal gangbaar is. De toepasselijke wetgeving bevat geen grondslag voor verlening bij Koninklijk besluit van een titel ‘Koningin’. Officieel is zij dan Koningin Máxima, Prinses der Nederlanden, Prinses van OranjeNassau. Het gebruik van de aanspreekvorm ‘Koningin’ bij echtgenote van de Koning vergt geen wetswijziging. De aanduiding van Koningin betekent niet dat zij staatshoofd is of dezelfde bevoegdheden en verantwoordelijkheden als het staatshoofd heeft, maar dat zij de echtgenote van de Koning is. Haar aanspreekvorm is Majesteit. De echtgenotes van Koning Willem I, II en III werden ook aangeduid als Koningin: Koningin Wilhelmina, Koningin Anna Paulowna, Koningin Sophie en Koningin Emma. Prinses Catharina-Amalia wordt als vermoedelijke opvolger van de Koning direct na de abdicatie Hare Koninklijke Hoogheid de Prinses van Oranje. Dat is vastgelegd in de Wet Lidmaatschap Koninklijk Huis (artikel 7). De titels of namen van de overige Leden van het Koninklijk Huis veranderen niet. Wat wel verandert, is de samenstelling van het Koninklijk Huis (zie hoofdstuk 2 over het Koninklijk Huis). Geschiedenis Koninklijk Paleis Amsterdam
Stadhuis 1648 – 1808 Het Koninklijk Paleis Amsterdam is in de 17e eeuw ontworpen en gebouwd als stadhuis voor de gehele bestuurlijke en rechterlijke macht van Amsterdam. Amsterdam was in de zeventiende eeuw het belangrijkste handelscentrum van de wereld. De stad kende een explosieve bevolkingsgroei. De bestuurlijke taken namen toe, het oude stadhuis bleek te klein. De beroemde Wisselbank in het stadhuis was ook niet meer berekend op zijn groeiende taak. Besloten werd een nieuw stadhuis te bouwen, groter en mooier, een handelsmetropool als Amsterdam waardig. De beroemde bouwmeester Jacob van Campen kreeg de opdracht in 1648 van de burgemeesters van Amsterdam. Hij ontwierp een voor Hollandse begrippen buitengewoon monumentaal classicistisch gebouw, dat herinnerde aan de architectuur van de Grieken en Romeinen. Een gebouw als afspiegeling van Gods schepping. Een universum in het klein, symmetrisch en volmaakt.
19
Ook in het interieur werden de macht en het aanzien van Amsterdam tot uitdrukking gebracht. Hiervoor werden beroemde kunstenaars aangetrokken, zoals de Antwerpse beeldhouwer Artus Quellinus. In de vloer van de imposante Burgerzaal werden de werelddelen ingelegd in Italiaans marmer. De belangrijkste vertrekken werden van op de functie toegesneden schilderijen voorzien. Hiervoor gingen opdrachten naar bekende schilders als Rembrandt van Rijn, Ferdinand Bol en Govert Flinck. In 1655 werd het Stadhuis in gebruik genomen, hoewel het nog niet klaar was. Amsterdammers noemden het gebouw trots hun wereldwonder. Napoleontisch Paleis, van 1808 – 1813 In 1806 werd Lodewijk Napoleon, broer van de Franse keizer Napoleon, koning van Holland. Hij nam in 1808 zijn intrek in in het stadhuis en veranderde het in een Koninklijk Paleis. De stedelijke Wisselbank was de enige functie van het stadhuis die in het gebouw zou blijven. Een Koninklijk Paleis met een Wisselbank aan huis was volstrekt uniek in de wereld. Lodewijk Napoleon liet zijn nieuwe onderkomen inrichten als een Koninklijk Paleis. De cellen werden wijnkelders en de koude marmeren vloeren werden belegd met dikke tapijten. In het midden van de voorgevel, ter hoogte van de eerste verdieping, liet hij een balkon aanbrengen. In de krijgsraadzaal en naastgelegen zalen op de derde verdieping vestigde hij een ‘Koninklijk Museum’. Een museum met werken uit de collectie van de stadhouders en de stad Amsterdam. De grootste ingreep was een bijzondere toevoeging: hij liet het gebouw volgens de laatste mode meubileren. Die Franse hofstijl, de empire-stijl, was net als de architectuur van het stadhuis geïnspireerd op de Oudheid. Vrijwel alle kostbare meubels uit die tijd zijn achtergebleven en behoren tot een van de best bewaard gebleven en meest complete empire collecties ter wereld. In de loop van 1809 groeide er een conflict tussen Lodewijk Napoleon en zijn machtige broer. In 1810 deed Lodewijk zonder overleg afstand van de troon. Op 9 oktober 1811 werd keizer Napoleon Bonaparte groots ingehaald in het Paleis tijdens zijn bezoek aan Amsterdam. Oranje Paleis, van 1813 – heden Toen het keizerrijk ten einde was gekomen keerde Willem Frederik van Oranje-Nassau terug naar Nederland. Hij was de zoon van de laatste stadhouder. In december 1813 ging hij naar Amsterdam en deelde mee dat het voormalige stadhuis zou worden teruggeven aan de stad. Tijdens zijn verblijf logeerde hij nog wel in het Paleis. De proclamatie, waarin hij als Koning Willem I de soevereiniteit van Nederland aanvaarde, werd in het Paleis getekend. Het Prinsenhof bleef uiteindelijk toch de plek waar het stadsbestuur gevestigd was en het Paleis bleef paleis. Een verhuizing en nieuwe inrichting waren te grote onkostenposten. Bovendien zag Koning Willem I het belang in van een verblijf in de hoofdstad. Het stadsbestuur van Amsterdam stelde het gebouw opnieuw ter beschikking aan de Koning. Aanvankelijk maakte Koning Willem I veel gebruik van het Paleis. In 1814 ontving hij er de Russische tsaar Alexander I. Maar al snel verminderde zijn belangstelling voor het gebouw. Ook Koning Willem II en Willem III waren hooguit enkele dagen per jaar in het gebouw te vinden. Hoewel het gebouw tijdens herdenkingen en ontvangsten regelmatig een glansrol vervulde, begonnen de tussenliggende periodes van leegstand ongenoegen te wekken. Wisselende politieke en economische omstandigheden beïnvloeden het steeds weer terugkerende debat. In de jaren dertig van de twintigste eeuw werd een groep juristen gevraagd om uit te zoeken van wie het gebouw nu eigenlijk was. Uitkomst: de stad was nog altijd eigenaar. In 1934 werd er nog een plan gemaakt om het gebouw weer als stadhuis in te richten, maar door de economische crisis was dit onhaalbaar. Alleen al de dringend nodige restauraties waren te duur. In 1935 nam de Amsterdamse gemeenteraad een historisch besluit: de stad verkocht het gebouw voor tien miljoen gulden aan het Rijk. Het Rijk stelde het Paleis permanent beschikbaar aan het Koninklijk Huis. Dit is nu opgenomen in de wet Financieel Statuut van het Koninklijk Huis. Het Koninklijk Paleis Amsterdam is tegenwoordig actief ontvangstpaleis van het Koninklijk Huis. Als ontvangstpaleis wordt het gebruikt tijdens staatsbezoeken, voor de nieuwjaarsrecepties van de Koningin en voor andere officiële ontvangsten. Ook vindt er jaarlijks de uitreiking van de Erasmusprijs, de Zilveren Anjer, de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst en de Prins Claus Prijs plaats. Het gebouw speelt tevens een rol in Koninklijke huwelijken en de troonswisseling. Op de momenten dat het Koninklijk Huis geen gebruik maakt van het Paleis, wordt het gebouw (sinds 1979) opengesteld voor het publiek. Zie www.paleisamsterdam.nl voor meer informatie en foto’s.
20
5. Beëdiging en inhuldiging In Nederland wordt een nieuwe Koning niet gekroond, maar beëdigd en ingehuldigd. Daarom zijn de woorden 'beëdiging en inhuldiging' in de Grondwet verankerd. De nieuwe Koning is in functie vanaf het moment dat zijn voorganger overlijdt of afstand doet. Volgens de Grondwet moet hij zo snel mogelijk daarna beëdigd en ingehuldigd worden. De Grondwet schrijft voor dat deze beëdiging en inhuldiging moet plaatsvinden in de hoofdstad Amsterdam, tijdens een openbare Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal (de Eerste en Tweede Kamer). Volgens de Grondwet is de voorzitter van de Eerste Kamer tevens voorzitter van de Verenigde Vergadering, waarmee hij ook gastheer is van de inhuldigingsbijeenkomst op 30 april 2013. Mr. G.J. (Fred) de Graaf is momenteel voorzitter van de Eerste Kamer. Hij bereidt deze bijeenkomst voor in nauwe samenspraak met de Voorzitter van de Tweede Kamer, mevrouw A. (Anouchka) van Miltenburg. Sinds Koning Willem I vindt de inhuldiging plaats in De Nieuwe Kerk te Amsterdam. De Koning woont gewoonlijk geen vergaderingen bij van de Eerste en Tweede Kamer. De bijzondere openbare Verenigde Vergadering tijdens welke hij wordt beëdigd en ingehuldigd is daarop één van de uitzonderingen. De andere uitzondering is de jaarlijkse Verenigde Vergadering van de StatenGeneraal op de derde dinsdag van september. Op die dag – zogenoemde Prinsjesdag - leest de Koning de Troonrede voor. In dit door de regering opgestelde document staan de plannen van de regering voor het komende jaar. Deze plannen maken ook deel uit van de begrotingen die op Prinsjesdag aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Inhuldigingsceremonie De ceremonie in De Nieuwe Kerk op 30 april 2013 kent twee aspecten die wettelijk zijn geregeld. Allereerst de beëdiging van de nieuwe Koning. Daarbij zweert de Koning trouw aan het Statuut en de Grondwet en zweert hij een getrouwe ambtsvervulling. Deze eed doet de Koning aan de volkeren van het Koninkrijk. In antwoord hierop vindt vervolgens de inhuldiging plaats van de Koning door de Staten-Generaal, de Staten van Aruba, de Staten van Curaçao en de Staten van Sint Maarten. Deze inhuldiging begint met het uitspreken van een plechtige verklaring door de voorzitter van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal. Deze plechtige verklaring wordt vervolgens beëdigd of bevestigd door de leden van de Staten-Generaal en de gedelegeerden van de Staten van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De inhuldigingsverklaring is een plechtige wijze om de verbondenheid van Staten-Generaal (en Staten) en Koning met het Statuut voor Koninkrijk en de Grondwet en met elkaar tot uiting te brengen. Aan het al dan niet afleggen van deze eed of belofte verbindt de wet geen rechtsgevolgen. Eed en belofte De formulering van de eed (of belofte) die de Koning aan de volkeren van het Koninkrijk aflegt, is vastgelegd in de wet beëdiging en inhuldiging van de Koning. Deze eed (of belofte) luidt: "Ik zweer (beloof) aan de volkeren van het Koninkrijk dat Ik het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Ik zweer (beloof) dat Ik de onafhankelijkheid en het grondgebied van het Koninkrijk met al Mijn vermogen zal verdedigen en bewaren; dat Ik de vrijheid en de rechten van alle Nederlanders en alle ingezetenen zal beschermen, en tot instandhouding en bevordering van de welvaart alle middelen zal aanwenden welke de wetten Mij ter beschikking stellen, zoals een goed en getrouw Koning schuldig is te doen. Zo waarlijk helpe Mij God almachtig! (Dat beloven wij!)" Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander zal de eed afleggen.
21
De letterlijke tekst van de plechtige verklaring door de Voorzitter en Leden van de StatenGeneraal, de Staten van Aruba, de Staten van Curaçao en de Staten van Sint Maarten luidt: "Wij ontvangen en huldigen, in naam van de volkeren van het Koninkrijk en krachtens het Statuut voor het Koninkrijk en de Grondwet, U als Koning; Wij zweren (beloven) dat wij Uw onschendbaarheid en de rechten van Uw Koningschap zullen handhaven. Wij zweren (beloven) alles te zullen doen wat goede en getrouwe Staten-Generaal, Staten van de van Aruba, de Staten van Curaçao en de Staten van Sint Maarten schuldig zijn te doen. Zo waarlijk helpe ons God almachtig! (Dat beloof ik!)”. Programma 13.30 uur Opening Verenigde Vergadering der Staten-Generaal, voorafgegaan door binnenkomst leden Staten-Generaal en gedelegeerden van de Staten van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten, de Rijksministerraad, de Raad van State van het Koninkrijk en de gouverneurs en premiers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. 14.00 - 15.30 uur Beëdiging en inhuldiging van de Koning tijdens de Verenigde Vergadering der Staten-Generaal in De Nieuwe Kerk. Toespraak en eedaflegging door de Koning. Toespraak door de voorzitter van de Verenigde Vergadering der Staten-Generaal, mr. G.J. de Graaf. Afleggen Inhuldigingsverklaring door de voorzitter. Hoofdelijk afleggen van eed of belofte door de leden van de Staten-Generaal en gedelegeerden van de Staten van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. 15.30 uur Vertrek van de Koning en het gevolg naar het Koninklijk Paleis Amsterdam waar aansluitend een receptie plaatsvindt voor vorstelijke en buitenlandse missies, leden van de Staten-Generaal en de Staten van de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten, Rijksministerraad, Raad van State van het Koninkrijk, gouverneurs en premiers van de Aruba, Curaçao en Sint Maarten, het Corps Diplomatique en andere autoriteiten in het Koninklijk Paleis Amsterdam. Regalia De regalia of rijksinsigniën symboliseren de macht en waardigheid van de Koning. Koning Willem II liet deze in 1840 door verschillende edelsmeden vervaardigen. De kroon symboliseert de soevereiniteit van het Koninkrijk der Nederlanden. De kroon verbeeldt ook de waardigheid van het staatshoofd. Omdat er in Nederland geen kroning maar een inhuldiging is, draagt de Koning(in) de kroon nooit op zijn of haar hoofd. De kroon ligt tijdens de ceremonie in De Nieuwe Kerk op 30 april 2013 bij de andere regalia op de zogeheten credenstafel. Behalve de kroon bestaan de regalia uit:
• • • •
de scepter; het symbool voor het gezag van de koning; de rijksappel; symbool voor het grondgebied van de koning; het rijkszwaard; symbool voor de macht van de koning; de rijksstandaard of -banier met het Nederlandse wapen.
22
De Koning zweert bij zijn beëdiging trouw aan het Statuut voor het Koninkrijk en aan de Grondwet. Speciaal voor de ceremonie gemaakte bijzondere edities van beide liggen ook op de credenstafel. Bij een inhuldiging liggen de regalia op de zogeheten credenstafel. Op de tafel liggen ook een bijzonder exemplaar van de Nederlandse Grondwet en van het Statuut voor het Koninkrijk. De bijzondere edities van de Grondwet en het Statuut zullen na 30 april tijdelijk worden tentoongesteld in Paleis Het Loo. Inhuldigingsmantel Tijdens de inhuldiging op 30 april 2013 draagt Koning Willem-Alexander een rokkostuum (white tie) met daarover heen de koningsmantel, ook wel inhuldigingsmantel genoemd. Sinds 1815 is steeds gebruik gemaakt van zo’n mantel. Het gebruik ervan is nergens voorgeschreven. Slechts één keer is gebruik gemaakt van een andere inhuldigingsmantel, namelijk bij de inhuldiging van Willem I als soeverein vorst. Maar al bij zijn inhuldiging als Koning in 1815 was die vervangen door de huidige. Koning Willem I en de Koninginnen droegen de mantel over de schouder, terwijl Koning Willem II en Koning Willem III de mantel afhangend van de schouder droegen. Onder de mantel droegen de Koningen een militair uniform: Willem I een opperofficiersuniform zonder rangaanduiding, Willem II het uniform van de vrijwilligers van de Tiendaagse Veldtocht, Willem III zijn admiraalsuniform. Allen droegen onderscheidingstekens: Willem I op de mantel, Willem II en III op hun uniform. Door ouderdom en de noodzaak de mantel telkens aan te passen aan de lichaamsbouw en de gewenste draagwijze heeft de mantel in de loop van zijn bijna 200-jarig bestaan de nodige wijziging en restauraties/reparaties ondergaan. Belangrijke aanpassingen en veranderingen werden in 1948 uitgevoerd door de Zwitserse couturier Edwin Dolder en in 1980 door Theresia Couture in Amsterdam. Het Koninklijke wapen en de Koninklijke standaard Vanaf de dag van zijn inhuldiging voert Koning Willem-Alexander het Koninklijke wapen en de Koninklijke standaard. Het wapen blijft hetzelfde als het wapen dat door Koningin Beatrix wordt gebruikt. De Koninklijke standaard wordt iets aangepast. In plaats van een rozet wordt er een strik in het lint van de Militaire Willemsorde gevoerd. Verder zullen de kwastjes aan de hoorns identiek naar beneden hangen. De Koninklijke standaard wordt gehesen op Paleis Noordeinde in Den Haag en op de Eikenhorst in Wassenaar wanneer de Koning in het land is. Koningin Wilhelmina stelde de Koninklijke standaard in 1908 vast. Deze bleef daarna ongewijzigd gevoerd door Koningin Juliana en Koningin Beatrix. Het Koninklijke wapen, dat gelijk is aan het Rijkswapen, werd sinds de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden maar één keer gewijzigd en wel in 1907. Op initiatief van Koningin Wilhelmina is toen onder meer het aantal Koninklijke kronen teruggebracht tot één kroon tot dekking van het schild. Tevens werd de mogelijkheid geschapen de Koninklijke mantel, eveneens met de kroon als dekking, toe te voegen. Het toevoegen van uitwendige versierselen aan het wapenschild blijft overigens facultatief. De Koningin zal na haar abdicatie weer het wapen voeren, dat in 1938 voor haar (en haar zussen) als Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau en Prinses van Lippe-Biesterfeld werd vastgesteld. Op www.koninklijkhuis.nl zijn afbeeldingen van het Koninklijke wapen en de Koninklijke standaard te vinden in de rubriek encyclopedie/monarchie. Herauten Bij de inhuldiging van Willem I in 1815 werden verschillende herauten en Koningen van Wapenen ingezet. Sindsdien vervullen herauten een belangrijke ceremoniële functie bij de inhuldiging. 23
Herauten en koningen van wapenen zijn functionarissen die in de Middeleeuwen onder andere dienst deden als boodschapper. Ze droegen in die tijd een gewaad versierd met het wapen van de Koning. Een wapenkoning staat in hiërarchie boven de herauten; de aanduiding ‘koning’ heeft hier dus geen staatsrechtelijke betekenis. Het kostuum van de herauten van wapenen is in de loop van de 20e eeuw sterk vereenvoudigd. Zij zijn nog steeds uitgerust met een staf, maar sinds 1980 dragen zij niet langer de traditionele tabbaard met het Koninklijke wapen. Vroeger werd het herautschap bij voorkeur toevertrouwd aan jonge adellijke heren met een militaire achtergrond; bij de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980 trad voor het eerst een vrouwelijke heraut op. Erik Hazelhoff Roelfzema, een bekende Nederlandse verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog (‘de soldaat van Oranje’ genoemd), was in 1980 de oudste wapenkoning. Als de oudste Koning van Wapenen verkondigde hij na de eedaflegging door Koningin Beatrix aan de aanwezigen in De Nieuwe Kerk aan dat de Koningin was ingehuldigd. Andere herauten verkondigden dezelfde boodschap op De Dam. Op 30 april 2013 openen de herauten de Koninklijke stoet die zich vanaf het Koninklijk Paleis op de Dam naar De Nieuwe Kerk begeeft. De namen van de herauten worden half april door de RVD bekend gemaakt. Zie de nieuwsberichten op www.koninklijkhuis.nl . Muziek Vier gezelschappen zullen gezamenlijk muzikale invulling geven aan de inhuldiging van Koning Willem-Alexander in De Nieuwe Kerk. Amsterdam Sinfonietta, het Nederlands Blazers Ensemble en het Nederlands Kamerkoor vertegenwoordigen de rijke ensemblecultuur in Nederland. Bovendien treedt het Nieuw Amsterdams Kinderkoor tijdens de bijeenkomst op. De vaste organist van De Nieuwe Kerk, Bernard Winsemius, verleent eveneens zijn medewerking. De muzikale omlijsting geldt zowel voor de Verenigde Vergadering en de inhuldiging als de tijd daaraan voorafgaand, als veel gasten in De Nieuwe Kerk binnenkomen. De precieze stukken en liederen die ten gehore worden gebracht wordt nog bekendgemaakt. Militair ceremonieel Vanaf de balkonscene na de abdicatie staan permanent een militair muziekkorps en een militaire erewacht op de Dam aangetreden. Zij groeten ceremonieel alle gasten die naar en van De Nieuwe Kerk lopen. De gasten lopen bovendien door een erehaag van cadetten en adelborsten van het Koninklijk Instituut voor de Marine en de Koninklijk Militaire Academie, de twee opleidingsinstituten voor officieren van de krijgsmacht. Omstreeks twee uur ’s middag staat een erewacht van de Koningscompagnie van de Garde Grenadiers en Jagers van de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Militaire Kapel op de Dam aangetreden. Zij brengen een eerbetoon aan Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima wanneer zij van het Koninklijk Paleis Amsterdam naar De Nieuwe Kerk lopen. Terwijl de Koning en Koningin met hun cortège door de erehaag richting De Nieuwe Kerk lopen, vuurt een saluutbatterij van het Korps Rijdende Artillerie van de Koninklijke Landmacht op het Defensieterrein aan het IJ elke 5 seconden een saluutschot af met haar kanonnen. Het cortège van de Koning omvat naast de militaire adjudanten van het Koninklijk Huis nog meer militairen. De hoogste militair van de Krijgsmacht, de Commandant de Strijdkrachten, generaal T.A. (Tom) Middendorp loopt voorop in het cortège en draagt het Rijkszwaard. De InspecteurGeneraal der Krijgsmacht, luitenant-generaal der mariniers A.G.(Ton) van Ede, draagt de Rijksbanier. Deze twee regalia worden traditioneel door de krijgsmacht in het cortège meegedragen. De twee generaals worden begeleid door vier adjudanten in de rang van luitenant of kapitein. Deze jonge officieren vertegenwoordigen symbolisch de bijzondere waarden en normen van de krijgsmacht. De vier zijn drager van een Koninklijke dapperheidsonderscheiding of van een andere bijzondere onderscheiding voor hun moed, trouw of inzet. In het cortège loopt ook de Nationale Politie mee met hun vaandel. De commandanten van de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht, Koninklijke Luchtmacht en de Koninklijke Marechaussee
24
worden elk begeleid met een vaandel of standaard van hun krijgsmachtdeel. Hiermee symboliseren zij de veiligheid waar de vier krijgsmachtdelen borg voor staan. De overige 28 Koninklijke vaandels en standaarden van de krijgsmachtdelen bevinden zich al in De Nieuwe Kerk. Deze vaandels of standaarden zijn in het verleden door het Staatshoofd aan eenheden en regimenten van de krijgsmacht uitgereikt. Alle militairen zwoeren of beloofden bij hun aanstelling trouw aan de Koningin en de wetten van ons Koninkrijk. Dit deden zij met hun hand aan een van deze vaandels of standaarden. De aanwezigheid van de vaandels of standaarden in de kerk is dan ook een bijzondere uiting van de verbondenheid van de krijgsmacht met het Koningshuis en de Nederlandse samenleving. Een krijgsmacht die niet alleen ceremonieel maar daadwerkelijk elke dag klaar staat en ingezet wordt voor de belangen en veiligheid van ons Koninkrijk. De Prins van Oranje is nu nog militair in de rang van commandeur bij de Koninklijke Marine en heeft een overeenkomstige opperofficiersrang bij de andere krijgsmachtdelen. Als Staatshoofd en lid van de regering kan de Koning echter geen actieve militaire functie meer vervullen binnen de Krijgsmacht. De Prins van Oranje doet daarom als aanstaand Staatshoofd afstand van zijn actieve militaire status. Voor zijn inhuldiging als Koning wordt hem op verzoek eervol ontslag verleend. Hij behoudt wel het recht om bij gelegenheden die hij daarvoor ceremonieel en representatief acht, een uniform te dragen. Koning Willem-Alexander zal dan een uniform dragen dat gebaseerd is op dat van de vlag- en opperofficieren van de betreffende krijgsmachtdelen, maar zonder rangonderscheidingstekens. Op de plaats van galon of epaulet draagt de Koning een nieuw Koninklijk distinctief, een wapenbeeld opgemaakt met de Rijksappel, het Rijkszwaard en de Scepter. Drie van de symbolen van de Koninklijke macht (regalia). Het vierde Koninklijke symbool, de Koningskroon is niet in het ontwerp opgenomen omdat het al in veel functietekens binnen de krijgsmacht wordt gebruikt. Aanwezigen in De Nieuwe Kerk De Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal ter gelegenheid van de beëdiging en inhuldiging is een belangrijk staatkundig gebeuren. Daarom wordt een groot aantal mensen vanuit hun functie uitgenodigd of omdat zij een afspiegeling van de samenleving vormen. •
• •
• •
In de eerste plaats zijn bij de beëdiging en inhuldiging aanwezig: de Koning en leden van de Staten-Generaal – de Eerste Kamer en de Tweede Kamer – en leden van de Staten van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De beëdiging en inhuldiging vindt immers plaats in een parlementaire vergadering. De parlementariërs mogen een gast uitnodigen. Uiteraard zijn ook de Koninklijke Familie en gasten van de Koning aanwezig. Daarnaast komen er vertegenwoordigers van andere vorstenhuizen. Ook de leden van het kabinet (alle ministers en staatssecretarissen) en de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn uitgenodigd. Tevens zijn vertegenwoordigers van belangrijke instituties zoals de Raad van State, het hoogste adviesorgaan op het gebied van wetgeving, de Algemene Rekenkamer, de Nationale Ombudsman, Hoge Colleges van Staat, de president van de Hoge Raad en enkele vice-presidenten uitgenodigd. Dat geldt ook voor tal van ambtsdragers in functie, zoals Commissarissen van de Koning en burgemeesters van grote steden. Verder worden de ambassadeurs van alle in Nederland geaccrediteerde bevriende staten uitgenodigd (het corps diplomatique). Daarnaast zullen enkele landen via zogenoemde bijzondere missies andere hooggeplaatsten uit hun land afvaardigen. Tot slot zullen ten minste 500 mensen aanwezig zijn die op verzoek van de StatenGeneraal door de provincies zijn voorgedragen en die een afspiegeling vormen van de Nederlandse samenleving. Een deel van hen krijgt een prominente plek in De Nieuwe Kerk. Daarnaast worden onder meer 30 leerlingen van drie basisscholen en veteranen van Nederlandse militaire missies in het buitenland apart uitgenodigd.
Er zijn iets meer dan 2000 zitplaatsen tijdens de inhuldiging in De Nieuwe Kerk. Geschiedenis van De Nieuwe Kerk Amsterdam De geschiedenis van De Nieuwe Kerk gaat meer dan 600 jaar terug. In 1410, lang voor de bouw van het Amsterdamse stadhuis, werden de fundamenten gelegd van wat zou uitgroeien tot de grootste laatgotische kruisbasiliek van Amsterdam. De kerk kende drie grote branden (1421, 1452 en 1645) en ook de Beeldenstorm liet het gebouw niet onberoerd. De bijzondere band van de kerk met de stad en het land dateert echter ook uit die tijd, van kort na de Alteratie van 1578. De kerk
25
werd allengs veel meer dan een godshuis met rustplaatsen voor Amsterdamse regenten en burgers. Nationale zeehelden, schrijvers en dichters werden er ter aarde besteld. De vlootcommandanten Michiel Adriaansz. de Ruyter, Jan van Galen, Jan Hendrik van Kinsbergen en Jan van Speijk – Nederlandse held van de Belgische Opstand – vonden in de kerk hun laatste rustplaats, vaak met veel vertoon. Zij kregen grootse en glorificerende grafmonumenten, gemaakt door de beste beeldhouwers uit hun dagen: Rombout Verhulst, Willem de Keyser, Artus Quellinus, Paulus Joseph Gabriël en Jean François Sigault. Minder praal en meer literaire ingetogenheid kenden de Republiek en de stad Amsterdam toe aan hun schrijvers en dichters: Joost van den Vondel, P.C. Hooft, Van Baerle en Isaäc da Costa werden hier wel plechtig begraven maar kregen niet zulke grootse monumenten. Na de stichting van het Souvereine Vorstendom der Nederlanden in 1813 kreeg de kerk er een unieke functie bij: die van inhuldigingskerk van de vorsten van het Huis OranjeNassau, vanaf 1815 Koningen der Nederlanden. De nazaten van de illustere stadhouders van de republiek –Willem I, Willem II, Willem III, Wilhelmina, Juliana en Beatrix – zwoeren in deze kerk ten overstaan van de senaat en de volksvertegenwoordiging de Grondwet te zullen handhaven en de onafhankelijkheid van het Koninkrijk te verdedigen. De Kamerleden zwoeren of beloofden hier op hun beurt de rechten van de koning te handhaven. De kerk was in 2002 bovendien de huwelijkskerk van prins Willem-Alexander en prinses Máxima. De band met het Koninklijk Huis komt sterk tot uiting in verschillende gebrandschilderde ramen, van de hand van de kunstenaars Otto Mengelberg, Willem van Konijnenburg en Marc Mulders. Het oudste raam van de kerk toont een tafereel van vóór de koninklijke en zelfs de stadhouderlijke tradities. Boven de deuren aan de noordzijde verbeeldde Jan Gerritsz. van Bronckhorst in de zeventiende eeuw hoe graaf Willem IV van Holland in de middeleeuwen Amsterdam haar stadswapen schonk. De zeventiende eeuw bracht de kerk ook drie pronkstukken van wereldformaat: het orgel van Hans Schonat, Jacobus Galtusz. van Hagerbeer en Roelof Barentsz. Duyschot (orgel), Jacob van Campen (orgelkast), Artus Quellinus (beeldhouwwerk) en Gerrit Jansz. van Bronckorst (schilderingen), de preekstoel van Albert Jansz. Vinckenbrink en het koperen koorhek van Johannes Lutma. In de eerste naoorlogse jaren werd in De Nieuwe Kerk de Wereldraad van Kerken opgericht. Deze nu ruim 400 miljoen leden tellende internationale organisatie van meer dan 300 kerkgenootschappen kon het tij van de secularisatie echter niet keren. De Nieuwe Kerk zelf hield op een godshuis te zijn. Na een grote restauratie werd de Nationale Stichting De Nieuwe Kerk vanaf de jaren tachtig als cultureel ondernemer de beheerder. Met steun van velen wordt sindsdien met een breed palet van tentoonstellingen, concerten, lezingen, installaties, debatten en tal van andere activiteiten op actuele wijze invulling gegeven aan de missie van de stichting: het initiëren van culturele ontmoetingen in dit nationale huis van herdenken en vieren om (meer) begrip te krijgen voor elkaar en voor andere culturen en landen. De Nieuwe Kerk Amsterdam opent van zaterdag 11 mei tot 18 augustus 2013 de deuren voor de tentoonstelling Ingehuldigd! Een eenmalige tentoonstelling over de Koninklijke inhuldigingen. Precies honderd dagen lang staan in de kerk de feestelijke en plechtige inhuldigingen van zeven generaties Oranjes centraal. Van de koningen Willem I, II en III, de koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix tot en met koning Willem-Alexander. Kijk voor meer informatie op www.nieuwekerk.nl .
26
6. Avondprogramma op 30 april 2013 19.30 uur Koningslied en Koningsvaart Het Koningslied wordt in aanwezigheid van de Koning en Koningin ten gehore gebracht voorafgaand aan de vaartocht. Dit gebeurt bij het EYE Filmmuseum via een videoverbinding met Ahoy in Rotterdam. Daarna organiseert de gemeente Amsterdam met medewerking van Stichting Sail een speciale Koningsvaart op het IJ ter gelegenheid van de inhuldiging van de nieuwe Koning. De Koning en Koningin stappen met hun drie dochters bij EYE Film Instituut op en varen langs het Oeverpark, via de noordkant van het IJ naar de Kop van Java en het Muziekgebouw. Tijdens de vaartocht is er gelegenheid om de Koning, Koningin Máxima en hun dochters vanaf de kade toe te zwaaien. Op verschillende locaties langs de vaarroute wordt een programma aangeboden met kunst, cultuur en sport van hoogwaardig niveau voor jong en oud. De titel van het programma is ‘Dit is uw land’. Zo treedt bijvoorbeeld DJ Armin van Buuren samen op met het Koninklijk Concertgebouw Orkest, allebei wereldberoemd in hun vakgebied. Ook andere bekende muzikanten, de Nederlandse topsporters, acteurs en andere kunstenaars treden op langs de route. De vaartocht eindigt bij het Muziekgebouw aan ’t IJ en wordt afgesloten met een saluut van de aanwezige vaartuigen. De Koninklijke Luchtmacht vliegt met een formatie F-16´s over om de Koning en het Nederlandse volk te groeten. Aansluitend zijn de Koning en Koningin in het Muziekgebouw aan ’t IJ aanwezig bij een afsluitend feest met hun genodigden. De minister-president is gastheer namens de Rijksministerraad. 21.15 uur – 24.00 uur Koningsbal en Koningsavond Vanwege de verwachte drukte in de binnenstad wordt het Museumplein ingericht als een Oranjeplein. Overdag is via schermen op het Museumplein de plechtigheid te volgen, tussendoor zijn optredens voor kinderen. ’s Avonds wordt hier aansluitend op de Koningsvaart een Koningsbal georganiseerd voor zo’n 50.000 tot 70.000 mensen met een gevarieerd programma van kunst en cultuur dat past bij de plechtigheden. Dit jaar kent Amsterdam voor het eerst een Koningsavond. Op een aantal locaties in de stad zullen de evenementen op 30 april langer doorgaan. Bezoekers kunnen dan verspreid over de avond vertrekken. In het Oeverpark in stadsdeel Noord bij EYE Film Instituut en bij Kop Java wordt een programma opgezet waarbij verbinding zal worden gezocht met de thema’s sport, muziek, kunst en jeugd van het Nationaal Comité Inhuldiging.
27
7. Curriculum Vitae In dit hoofdstuk vindt u de huidige CV’s van Koningin Beatrix, de Prins van Oranje en Prinses Máxima. Na de abdicatie van de Koningin en de beëdiging en inhuldiging van Koning WillemAlexander op 30 april 2013 vindt u de geactualiseerde CV’s op www.koninklijkhuis.nl . De Prins van Oranje legt naar aanleiding van de troonswisseling zijn officiële functies neer, met in achtneming van de termijn en afhankelijk van de procedures van de betreffende organisatie. De Koningin en de Prins van Oranje nemen in het komend jaar een beslissing over voortzetting van hun erefuncties en beschermheer/vrouwschappen in de toekomst. Hierover volgt te zijner tijd nadere berichtgeving. Prinses Máxima zal in beginsel haar huidige (ere)functies behouden wanneer zij Koningin wordt. H.M. de Koningin
Op 30 april 1980 volgde Prinses Beatrix haar moeder op als Koningin der Nederlanden. De Koningin was getrouwd met Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Claus der Nederlanden. Zij kregen drie zonen: Prins Willem-Alexander (1967), Prins Friso (1968) en Prins Constantijn (1969). Op 28 januari 2013 maakte de Koningin bekend op 30 april 2013 afstand te doen van de troon. Haar oudste zoon, de Prins van Oranje, volgt haar dan op. De Koningin vormt samen met de ministers de regering. De Koningin is het staatshoofd en heeft op grond hiervan een aantal formele taken. Zij vertegenwoordigt Nederland in binnen- en buitenland. De positie van de Koningin komt onder meer tot uiting in het medeondertekenen van wetten. Daarnaast is de Koningin voorzitter van de Raad van State en spreekt zij jaarlijks de Troonrede uit. Naast de formele taken als Staatshoofd zet de Koningin zich in voor de bevolking van het Koninkrijk der Nederlanden. Zij heeft daarbij een samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol. Jeugd Beatrix Wilhelmina Armgard werd op 31 januari 1938 geboren op Paleis Soestdijk in Baarn. Zij is het eerste kind van Prinses Juliana en Prins Bernhard. Beatrix keeg bij haar geboorte de titels Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau en Prinses van Lippe-Biesterfeld. In 1939 kreeg Beatrix een zusje, Prinses Irene. Toen in mei 1940 de oorlog uitbrak, vluchtte het gezin naar Engeland. Prins Bernhard bleef tijdens de oorlog in Londen bij Koningin Wilhelmina. In juni van dat jaar vertrok Prinses Juliana samen met haar dochters naar Ottawa in Canada waar het veiliger was. Op 19 januari 1943 werd Prinses Margriet in Canada geboren. Op 2 augustus 1945 kwam het gezin weer terug in Nederland waar in 1947 op 18 februari Prinses Christina werd geboren. Tot het einde van haar schooltijd woonde Prinses Beatrix op Paleis Soestdijk.
28
Studie In Canada startte Prinses Beatrix na de kleuterschool met het lager onderwijs. Na terugkeer in Nederland vervolgde zij op De Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven de lagere school. In april 1950 ging de Prinses over naar het Incrementum, een dependance van het Baarns Lyceum waar zij in 1956 het eindexamen Gymnasium-A behaalde. Vervolgens schreef Prinses Beatrix zich in als studente aan de Rijksuniversiteit Leiden waar zij lid werd van de Vereeniging van Vrouwelijke Studenten (VVSL) in Leiden. De eerste jaren van haar studie volgde ze colleges in de theoretische en toegepaste sociologie, rechtswetenschap, economie, parlementaire geschiedenis en staatsrecht. Later volgde ze ook colleges over de cultuur van Suriname en de Nederlandse Antillen, het Statuut van het Koninkrijk en actuele internationale staatkunde, volkenrecht, geschiedenis en Europees recht. In de zomer van 1959 behaalde Prinses Beatrix haar kandidaatsexamen rechten. Tijdens haar studie bezocht de Prinses verschillende Europese en internationale organisaties in onder meer Genève, Straatsburg, Parijs en Brussel. In 1961 slaagde zij voor haar doctoraalexamen Rechten vrije studierichting, een combinatie van diverse disciplines. In 2005 ontving de Koningin een eredoctoraat van de Universiteit Leiden. Zij kreeg het eredoctoraat vanwege de manier waarop zij het belang van vrijheid van mensen aan de orde heeft gesteld en zich heeft uitgesproken over de verantwoordelijkheid die vrijheid met zich meebrengt. Huwelijk en gezin Op 28 juni 1965 maakten Koningin Juliana en Prins Bernhard via radio en televisie de verloving van Prinses Beatrix met de Duitse diplomaat Claus von Amsberg bekend. Voordat het huwelijk kon plaatsvinden werd er toestemming gevraagd aan de regering en aan het Parlement. In het najaar van 1965 nam de Tweede Kamer en daarna de Eerste Kamer de toestemmingswet voor het huwelijk aan. Claus von Amsberg kreeg daarna de Nederlandse nationaliteit. Het huwelijk van Prinses Beatrix met Claus von Amsberg werd op 10 maart 1966 voltrokken door de burgemeester van Amsterdam, dhr. G. van Hall. Na het burgerlijk huwelijk in het stadhuis vond in de Westerkerk de kerkelijke inzegening plaats door dominee H.J. Kater. De preek bij het huwelijk werd gehouden door dominee J.H. Sillevis Smitt. Claus von Amsberg kreeg die dag de titel Prins der Nederlanden, met de aanspreektitel Koninklijke Hoogheid en het predicaat Jonkheer van Amsberg. Het paar nam hun intrek in kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche, waar de Prinses al vanaf 1963 woonde. Ze woonden op Kasteel Drakensteyn tot zij in 1981 verhuisden naar Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Op 6 oktober 2002 overleed Prins Claus. Koningin Beatrix heeft acht kleinkinderen. Positie en rol staatshoofd De Koningin is volgens de Grondwet, samen met de ministers, lid van de regering. De Grondwet bepaalt dat de Koningin onschendbaar is en dat de ministers tegenover het parlement verantwoordelijk zijn voor alle regeringsdaden. De besluitvorming berust bij de ministers, die samen de ministerraad vormen. De Koningin overlegt wekelijks met de minister-president en spreekt regelmatig met ministers en staatssecretarissen. De Koningin ondertekent alle wetten en Koninklijke besluiten en speelt een rol bij de kabinetsformatie. Op Prinsjesdag maakt zij via de Troonrede de plannen van het kabinet voor het komende jaar bekend. De Koningin is voorzitter van de Raad van State. De voorzitter bekleedt een ceremoniële en symbolische functie. De Koningin vertegenwoordigt het Koninkrijk der Nederlanden in binnen- en buitenland en houdt contact met de samenleving. Zij geeft daarmee inhoud aan haar samenbindende, vertegenwoordigende en aanmoedigende rol.
29
De Koningin verbindt mensen en groepen en steunt het werk van mensen en organisaties die een samenbindende rol in onze samenleving hebben. Zij is daarbij onpartijdig. Zo draagt zij bij aan stabiliteit in de samenleving en aan de continuïteit en vooruitgang van het land. Zij geeft uitdrukking aan de nationale gevoelens die onder burgers leven bij vreugdevolle en treurige gebeurtenissen. De Koningin vertegenwoordigt het Koninkrijk der Nederlanden in binnen- en buitenland. Zij legt bijvoorbeeld jaarlijks één of meer staatsbezoeken af en ontvangt staatshoofden en regeringsleiders die een bezoek aan Nederland brengen. De Koningin is regelmatig aanwezig bij congressen, (openings)bijeenkomsten, vieringen, herdenkingsplechtigheden en andere officiële evenementen. Zo schenkt de Koningin aandacht aan goede initiatieven in de maatschappij en steunt zij ontwikkelingen en activiteiten die daarbij van waarde zijn. Betrokkenheid bij de samenleving De Koningin schenkt veel aandacht aan belangrijke gebeurtenissen in Nederland. Bij rampen toont de Koningin haar medeleven met slachtoffers en spreekt ze met nabestaanden. De Koningin stelt zich zo goed mogelijk op de hoogte van wat er in de samenleving leeft. Zo is ze regelmatig aanwezig bij openingsbijeenkomsten, vieringen, herdenkingsplechtigheden en andere officiële evenementen. Daarnaast legt de Koningin streekbezoeken af door het hele land. Bij deze bezoeken komen allerlei maatschappelijke kwesties op lokaal niveau aan de orde. Tijdens speciaal opgezette werkbezoeken besteedt de Koningin aandacht aan diverse vraagstukken op het gebied van bijvoorbeeld justitie, landbouw, minderheden en milieubeheer. Op 16 mei 1996 ontving de Koningin voor haar inzet voor Europese eenwording de internationale Karelsprijs. Deze prijs is ingesteld in 1949 om mensen die zich bijzonder hebben ingezet voor de Europese eenwording te onderscheiden. De Koningin was de derde Nederlander die deze prijs heeft ontvangen; Hendrik Brugmans (1951) en Joseph Luns (1961) gingen haar voor. De Koningin is naast haar werkzaamheden beschermvrouwe van een groot aantal organisaties en bekleedt daarnaast diverse andere erefuncties. Lijst van functies Functies en nevenfuncties
• •
Voorzitter Raad van State Voorzitter van het Bestuur van de Stichting Archief van het Huis Oranje-Nassau
Erefuncties
• • • • • • • • • • • • • •
Beschermvrouwe Algemene Nederlandse Gehandicapten Organisatie Beschermvrouwe Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte Beschermvrouwe Bomenstichting Beschermvrouwe Bond Heemschut, Vereniging tot bescherming van Cultuurmonumenten Beschermvrouwe Bond van Nederlandse Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers Beschermvrouwe Bond van Nederlandse Architecten / Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Beschermvrouwe Dutch Caribbean Nature Alliance Beschermvrouwe Floriade 2012 Beschermvrouwe HVO-Querido Beschermvrouwe Geschiedkundige Vereniging Die Haghe Beschermvrouwe Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau Beschermvrouwe Johanna Kinderfonds Beschermvrouwe Karel Doormanfonds Beschermvrouwe Koning Willem Fonds, Londen 30
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Beschermvrouwe Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur Beschermvrouwe Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI) Beschermvrouwe Koninklijk Mannenkoor Die Haghe Sanghers Beschermvrouwe Koninklijk Nederlands Zangersverbond Beschermvrouwe Koninklijk Oudheidkundig Genootschap Amsterdam Beschermvrouwe Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen Bronbeek Beschermvrouwe Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen Beschermvrouwe Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten Beschermvrouwe Koninklijke Amsterdamsche Roei- en Zeilvereniging De Hoop Beschermvrouwe Koninklijke Bond van Zang- en Oratoriumverenigingen Beschermvrouwe Koninklijke Coöperatie Rundveeverbetering Delta Beschermvrouwe Koninklijke Maatschappij Tuinbouw en Plantkunde Beschermvrouwe Koninklijke Maatschappij voor Natuurkunde Diligentia Beschermvrouwe Koninklijke Marechaussee Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Bond van Oud-Onderofficieren Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Vereniging Avicultura Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Zeil- en Roeivereeniging Muiden Beschermvrouwe Koninklijke Nederlandse Redding-Maatschappij Beschermvrouwe Koninklijke Roei- en Zeilvereeniging De Maas Beschermvrouwe Koninklijke Schippersvereniging Schuttevaer Beschermvrouwe Koninklijke Vereniging Het Friesch Paarden-Stamboek Beschermvrouwe Koninklijke Vereniging Ridders der Militaire Willemsorde Beschermvrouwe Koninklijke Vereniging van Eervol Ontslagen Officieren van de Nederlandse Krijgsmacht Beschermvrouwe Koninklijke Zangvereniging Mastreechter Staar Beschermvrouwe KWF Kankerbestrijding (v/h Stichting Koningin Wilhemina Fonds) Beschermvrouwe Landbouwmaatschappij Zuid-Midden-Oost Beschermvrouwe Leids Universiteits Fonds Beschermvrouwe Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap Beschermvrouwe LTO-Noord Beschermvrouwe Maatschappij der Nederlandse Letterkunde Beschermvrouwe Miniatuurstad Madurodam Beschermvrouwe Nationaal Jeugd Fonds Jantje Beton Beschermvrouwe Nationale Raad voor Maatschappelijk Welzijn Beschermvrouwe Nederlands Bijbelgenootschap Beschermvrouwe NBvP, Vrouwen van Nu Beschermvrouwe Nederlands Comité Unicef Beschermvrouwe Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel Beschermvrouwe Nederlandse Adelsvereniging Beschermvrouwe Nederlandse Brood- en Banketbakkers Ondernemers Vereniging Beschermvrouwe Nederlandse Vereniging Arti en Industriae Beschermvrouwe Stichting Oogfonds Nederland Beschermvrouwe Oorlogsgravenstichting Beschermvrouwe Oud-Limburgse Schuttersfeesten Beschermvrouwe Prinses Beatrix Fonds Beschermvrouwe Reumafonds Beschermvrouwe Schilderkundig Genootschap Pulchri Studio Beschermvrouwe Stichting Nederlandse Volksklederdrachten Collectie Koningin Wilhemina Beschermvrouwe Stichting Simavi Beschermvrouwe Stichting Stamboek Ronde- en Platbodemjachten Beschermvrouwe Stichting Vluchteling Beschermvrouwe Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF Beschermvrouwe Stichting Zorg en Bijstand Beschermvrouwe Vereeniging Nederlands Historisch Scheepvaart Museum Beschermvrouwe Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis Beschermvrouwe Vereniging Gelre
31
• • • • • • •
Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe
Vereniging Het Nederlands Kankerinstituut Vereniging Koninklijke Nederlandsche Heide Maatschappij Vereniging Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs Vereniging Rembrandt Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis Young Women's Christian Association Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie
32
De Prins van Oranje
Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje is als oudste kind van Koningin Beatrix de eerste in de lijn van troonopvolging. De Prins is getrouwd met Prinses Máxima. Ze hebben drie dochters, Prinses Catharina-Amalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Sinds de inhuldiging van de Koningin op 30 april 1980 heeft Prins Willem-Alexander de titel Prins van Oranje. Deze titel is voorbehouden aan de troonopvolger van de Koning(in). De Prins van Oranje vertegenwoordigt het Koninklijk Huis bij officiële gelegenheden in allerlei sectoren van de samenleving. De Prins vertegenwoordigt de Koningin bij internationale gelegenheden en vergezelt haar vaak bij het afleggen van staatsbezoeken. Samen met Prinses Máxima en verantwoordelijke bewindslieden reist de Prins regelmatig met handelsmissies van het Nederlandse bedrijfsleven naar relevante internationale markten. De Prins brengt werkbezoeken in Nederland en in het buitenland, waar hij zich breed oriënteert op maatschappelijke kwesties. Ook bezoekt hij regelmatig het Caribisch deel van het Koninkrijk. Jeugd Willem-Alexander Claus George Ferdinand is op 27 april 1967 als eerste kind van Prinses Beatrix en Prins Claus geboren in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht. Bij zijn geboorte kreeg hij de titels Prins der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau en het predicaat Jonkheer van Amsberg. Op 2 september 1967 werd de Prins in Den Haag gedoopt. De doopgetuigen en peetouders waren Prins Bernhard, Koningin Margrethe van Denemarken, Ferdinand von Bismarck, oud-minister-president dr. Jelle Zijlstra en mevrouw Smith-Roell. Zijn vroege jeugd bracht de Prins door op Kasteel Drakensteyn in de Lage Vuursche. Prins WillemAlexander heeft twee broers, Prins Friso (1968) en Prins Constantijn (1969). In 1981 verhuisde het gezin van Kasteel Drakensteyn naar Paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Studie Prins Willem-Alexander volgde het lager onderwijs op de Nieuwe Baarnse School in Baarn. Zijn middelbare school startte hij op het Baarns Lyceum en vervolgde hij na de verhuizing in 1981 op het Eerste Vrijzinnig Christelijk Lyceum in Den Haag. Hij sloot zijn middelbare schoolopleiding af op het United World College of the Atlantic in Llantwit Major in Wales. Daar haalde hij in 1985 zijn Internationaal Baccalaureaat. De Prins vervulde zijn dienstplicht bij de Koninklijke Marine van augustus 1985 tot januari 1987. Hij volgde een opleiding aan het Koninklijk Instituut voor de Marine in Den Helder, en diende vervolgens aan boord van de fregatten Hr Ms Tromp en Hr Ms Abraham Crijnssen. In 1988 voer hij nog mee als wachtofficier aan boord van de Hr Ms Van Kinsbergen voor een herhalingsoefening. Na zijn dienstplicht schreef de Prins zich in 1987 in aan de Rijksuniversiteit Leiden bij de Faculteit der Letteren voor de studierichting geschiedenis. De studie droeg bij aan een brede maatschappelijke ontwikkeling voor de Prins met vakken als algemene en vaderlandse geschiedenis, economische geschiedenis, staatskunde, staatsrecht, recht van de Europese gemeenschappen, volkenrecht, mensenrechten en economie. In 1993 slaagde de Prins voor zijn doctoraalexamen geschiedenis. Hij sloot zijn studie af met een scriptie over de Nederlandse reactie op het besluit van Frankrijk (onder president De Gaulle) om uit de geïntegreerde
33
commandostructuur van de NAVO te treden. Tijdens zijn studie was de Prins lid van de Leidse Studentenvereniging Minerva. Na zijn afstuderen in 1993 behaalde de Prins zijn groot militair vliegbrevet bij het 334 Transportsquadron van de Koninklijke Luchtmacht. In 1994 volgde hij bij het Instituut Defensie Leergangen vakken uit de hogere vorming van de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Luchtmacht. Na zijn studie en loopbaan bij de krijgsmacht volgde de Prins een introductieprogramma en ging hij zich intensief bezighouden met de Nederlandse samenleving. Hij verdiepte zich in het Nederlandse staatsbestel en rechtssysteem en oriënteerde zich bij de verschillende overheden. Daarvoor bezocht hij ministeries, Hoge Colleges van Staat en ook Europese instellingen. De introductieperiode werd afgerond met een uitvoerig oriëntatieprogramma bij het bedrijfsleven, en een 'Advanced Development Programme' bij Kellogg's, Northwestern University, in de Verenigde Staten. Huwelijk en gezin Op 30 maart 2001 maakten Koningin Beatrix en Prins Claus de verloving van de Prins van Oranje met Máxima Zorreguieta bekend. Op 3 juli 2001 aanvaardden de Eerste en Tweede Kamer de toestemmingswet voor het huwelijk, die door de regering was ingediend. De burgemeester van Amsterdam, mr. M.J. Cohen, voltrok op 2 februari 2002 het burgerlijk huwelijk in de Beurs van Berlage in Amsterdam.De kerkelijke inzegening vond aansluitend plaats in de Nieuwe Kerk in Amsterdam door dominee C.A. ter Linden en pater R. Braun. Het paar ging eerst wonen in het huis van de Prins aan het Noordeinde 66. In het voorjaar van 2003 verhuisden de Prins en Prinses Máxima naar de Eikenhorst op landgoed De Horsten in Wassenaar. Op 7 december 2003 werd het eerste kind van de Prins van Oranje en Prinses Máxima geboren, Prinses Catharina-Amalia. Op 26 januari 2005 werd hun tweede dochter, Prinses Alexia geboren. Hun derde dochter, Prinses Ariane werd geboren op 10 april 2007. De drie dochters kwamen in het Bronovo Ziekenhuis in Den Haag ter wereld. Werkzaamheden De Prins heeft een aantal specifieke functies en werkzaamheden, en is op diverse manieren maatschappelijk betrokken bij de Nederlandse samenleving, onder andere via het Oranjefonds. Een aantal gebieden heeft zijn speciale interesse, zoals waterbeheer, infrastructuur en ICT, sport en defensie. Sinds zijn achttiende heeft de Prins zitting in de Raad van State. Normaalgesproken woont de Prins wekelijks de vergaderingen van de afdeling advisering bij, evenals de zeswekelijkse vergaderingen van de volle Raad. Daarnaast vervulde de Prins een aantal bestuursfuncties. Zo was hij lid van de Raad van Commissarissen van De Nederlandsche Bank (1998-2010) en de Raad van Toezicht van het Kroller-Muller Museum (1999-2010). De Prins is onder andere voorzitter van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau (sinds 2002) en vertegenwoordigt de Familie bij de Raad van Beheer voor het Kroondomein (sinds 2002). Samen met Prinses Máxima bekleedt Prins Willem-Alexander het beschermheerschap van het Oranje Fonds. Het fonds zet zich in voor het maatschappelijke welzijn en de sociale cohesie in Nederland. Talloze werkbezoeken en deelname aan activiteiten als NL DOET stellen het beschermpaar in staat om hun betrokkenheid bij de samenleving via het Oranjefonds te verbreden en te verdiepen. Met hetzelfde doel worden tijdens regelmatige informele diners op de Eikenhorst relevante maatschappelijke thema's besproken met generatiegenoten uit verschillende maatschappelijke sectoren. Ook ontvangen de Prins en Prinses Máxima regelmatig een selectie van Nederlanders die zich hebben onderscheiden door een bijzondere prestatie en daarmee met een prijs zijn beloond, voor de zogenaamde uitblinkerslunch op Paleis Noordeinde.
34
Waterbeheer, infrastructuur en ICT Sinds 1997 houdt de Prins van Oranje zich bezig met waterbeheer, zowel in Nederland als daarbuiten. In Nederland werd de Prins in 2000 voorzitter van de Commissie Integraal Waterbeheer, die in 2004 werd opgevolgd door de Adviescommissie Water (AcW), waaraan de Prins sindsdien leiding geeft. Deze onafhankelijke commissie van deskundigen geeft gevraagd en ongevraagd advies aan de voor waterbeheer verantwoordelijke bewindspersoon. De adviezen gaan over de uitvoerbaarheid van het waterbeleid en de financiële en maatschappelijke consequenties daarvan. Van bijzonder belang in dit verband is het deltaprogramma, dat Nederland veilig moet houden gezien de gevolgen van klimaatverandering. Naast waterveiligheid zijn ook bijvoorbeeld doelmatig waterbeheer, water en verzekeren en normstelling belangrijke onderwerpen. Naast de advisering brengt de Prins als voorzitter van de AcW regelmatig werkbezoeken aan projecten in het land en neemt hij deel aan workshops en symposia. Ook internationaal is de Prins actief op het gebied van het waterbeheer. In 1998 werd hij beschermheer van het Global Water Partnership. In 2000 was hij voorzitter van het tweede Wereld Water Forum (in Den Haag). In 2006 werd de Prins vervolgens door toenmalig VN secretarisgeneraal Kofi Annan gevraagd om de Japanse oud-premier Hashimoto op te volgen als voorzitter van zijn Adviesraad voor Water en Sanitatie (United Nations Secretary General's Advisory Board on Water and Sanitation; UNSGAB). UNSGAB dient de secretaris-generaal van onafhankelijk advies en vraagt wereldwijd aandacht voor praktische maatregelen voor het behalen van de Millenniumdoelen op het gebied van water en sanitatie. De VN heeft zich ten doel gesteld om in 2015 het aantal mensen dat geen duurzame toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitatie te halveren. UNSGAB geeft in dit kader bijzondere aandacht aan praktische maatregelen op het gebied van integraal waterbeheer, financiering en monitoring. Daarnaast wordt bijzondere aandacht gegeven aan de sanitatieproblematiek en aan watergerelateerde rampen. Als voorzitter bezoekt de Prins talloze landen, organisaties en internationale bijeenkomsten om aandacht te vragen voor deze problematiek en voor de visie van UNSGAB. Het waterbeheer is zowel nationaal en internationaal sterk verweven met andere sectoren. In het bijzonder valt te denken aan ruimtelijke ordening en infrastructuur, landbouw en (duurzame) energie. Ook deze thema's kunnen, in hun onderlinge samenhang, dan ook op de bijzondere en actieve belangstelling van de Prins rekenen. Tot slot heeft de Prins een brede belangstelling voor innovatie en ICT, in het bijzonder waar het gaat om zijn aandachtsgebieden. Als lid van de Raad van Advies van ECP.nl (platform voor de informatiesamenleving) brengt de Prins regelmatig werkbezoeken die hem in contact brengen met nieuwe digitale toepassingen in diverse sociale en economische sectoren. Sport Sport is een grote passie van de Prins. Naast actieve sportbeoefening is hij ook professioneel begaan met sport in binnen- en buitenland. Prins Willem-Alexander was van 1995 tot 1998 beschermheer van NOC*NSF (Nederlands Olympisch Comité/ Nederlandse Sport Federatie). In 1998 trad de Prins van Oranje toe tot het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Als lid van het IOC bezoekt de Prins de jaarlijkse vergaderingen van het Comité en alle Olympische Spelen. Bij sommige wedstrijden fungeert hij als waarnemer. Binnen het IOC had hij zitting in verschillende commissies, zoals Olympische Solidariteit (1999-2003), de Nominatie Commissie (2000) en de hervormingscommissie IOC 2000 (2002). Bijzonder nauw betrokken was hij bij de winterspelen van Vancouver in 2010. Hij was in 2003 lid van de evaluatiecommissie die alle kandidaten voor de 21e Winterspelen bezocht en beoordeelde. Nadat Vancouver was geselecteerd, zat de Prins van 2003 tot 2010 als voorzitter van de werkgroep Marketing en Communicatie in de Coördinatiecommissie Vancouver 2010. Deze commissie begeleidde, adviseerde en controleerde de stad bij de voorbereidingen op de Spelen. In 2010 werd
35
de Prins, mede gezien zijn ervaring met Vancouver, gevraagd om toe te treden tot de Marketing Commissie van het IOC. Defensie De Prins heeft een bijzondere band met de Nederlandse krijgsmacht. Naast de rang van Commandeur van de Koninklijke Marine Reserve, bezit de Prins ook de rangen van Reserve Brigadegeneraal der Infanterie van de Koninklijke Landmacht en Reserve Commodore van de Koninklijke Luchtmacht. Sinds 1990 is de Prins adjudant in buitengewone dienst van H.M. de Koningin. De Prins bezoekt jaarlijks eenheden en staven van alle krijgsmachtdelen. Hij brengt ook regelmatig bezoeken aan oefeningen en missies in het buitenland. Zo bezocht de Prins viermaal de Nederlandse eenheden in Afghanistan. Ook voer de Prins recent mee op Hr Ms Evertsen als deel van de anti-piraterijmissie voor de kust van Somalië. De Prins van Oranje is beschermheer van Nederlandse Veteranendag en neemt jaarlijks het veteranendefilé af in Den Haag. Luchtvaart De Prins heeft grote interesse in de luchtvaart. In 1985 behaalde hij het brevet Privévlieger tweede klasse en in 1987 het vliegbewijs B-3. Een en ander stelde hem in staat om enige tijd in Kenia als vrijwilliger te vliegen voor de medische hulporganisatie African Medical Research & Education Foundation (AMREF) en de Kenya Wildlife Service. In 1989 behaalde de Prins de aantekening op het beroepsbrevet die noodzakelijk is om een zwaar meermotorig vliegtuig te mogen vliegen. Ook beschikt hij over het groot militair vliegbrevet, dat hem in 1994 door Prins Bernhard werd uitgereikt. Sinds 2001 is de Prins in het bezit van het Airline Transport Pilot License (ATPL) en mag hij grote verkeersvliegtuigen vliegen. Om zijn vlieguren bij te houden vliegt de Prins als gastvlieger bij KLM Cityhopper op de Fokker 70. Dit kan zowel op het Regeringsvliegtuig PH-KBX als ook op een Fokker 70 uit de reguliere vloot zijn. Functies Functies en nevenfuncties:
• • • • • • •
Zitting in de Raad van State Voorzitter van de Adviescommissie Water Voorzitter van de Adviesraad voor Water en Sanitatie van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Lid van het Internationaal Olympisch Comité Lid van de Raad van Advies van ECP.NL (Platform voor eNederland) Voorzitter van het bestuur van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje Nassau Vertegenwoordiger Hare Majesteit de Koningin en leden van de Koninklijke Familie bij Raad van Beheer voor het Kroondomein
Militaire rangen en functies:
• • • •
Commandeur der Koninklijke Marine-Reserve Reserve Brigade-generaal der Infanterie van de Koninklijke Landmacht Reserve Commodore van de Koninklijke Luchtmacht Adjudant in buitengewone dienst van H.M. de Koningin
Erefuncties:
• • • • •
Beschermheer Beschermheer Beschermheer Beschermheer Beschermheer
Oranje Fonds Global Water Partnership Nederlandse Hartstichting Stichting AMREF Nederland United World Colleges Nederland 36
• • • • • • •
Beschermheer Stichting SAIL Amsterdam Beschermheer Koninklijk Nederlands Watersport Verbond te Amsterdam Beschermheer Stichting Hermitage aan de Amstel Protector Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen Beschermheer Veteranen Comité Erevoorzitter van de Koning Willem I Stichting Regent van de Stichting Praemium Erasmianum
37
Prinses Máxima Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden is getrouwd met Prins WillemAlexander, de troonopvolger van Koningin Beatrix. Ze hebben drie dochters, Prinses CatharinaAmalia, Prinses Alexia en Prinses Ariane. Prinses Máxima vervult diverse functies op maatschappelijk terrein. Daarnaast steekt ze veel tijd in representatieve werkzaamheden. Zo vertegenwoordigt Prinses Máxima het Koninklijk Huis bij officiële gelegenheden in alle sectoren van de samenleving. Ook vergezellen de Prins van Oranje en Prinses Máxima de Koningin vaak bij het afleggen van staatsbezoeken. Prinses Máxima heeft sinds 20 oktober 2004 zitting in de Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van de regering.
Prinses Máxima wordt op 17 mei 1971 als Máxima Zorreguieta geboren in Buenos Aires (Argentinië). Zij is de dochter van de Jorge Horacio Zorreguieta en María del Carmen Cerruti de Zorreguieta. Prinses Máxima heeft twee broers, één zuster en drie halfzusters. Zij is opgegroeid in Buenos Aires. Studie Prinses Máxima behaalt in 1988 haar baccalaureaat aan de Northlands School. In 1995 studeert ze af in de studierichting Economie aan de Katholieke Universiteit van Argentinië (Universidad Católica Argentina). Tijdens haar studie werkt zij van 1989 tot 1990 bij Mercado Abierto S.A., waar zij onderzoek doet naar op de financiële markt gerichte software. Van 1992 tot 1995 werkt ze op het Sales Department van Boston Securities S.A. in Buenos Aires. Daarnaast geeft zij Engelse les aan kinderen en volwassenen en les in wiskunde aan middelbare scholieren en eerstejaars studenten. Van juli 1996 tot maart 1998 is Prinses Máxima werkzaam bij HSBC James Capel Inc. in New York als Vice-President Latin American Institutional Sales. Daarna werkt ze tot augustus 1999 bij Dresdner Kleinwort Benson. Ze is daar Vice-President bij de afdeling Emerging Markets, gespecialiseerd in Equities. Aansluitend werkt zij tot mei 2000 bij de Deutsche Bank in New York als Vice-President Institutional Sales. Vervolgens is ze tot april 2001 werkzaam op het EU Representative Office van de Deutsche Bank in Brussel. Huwelijk en gezin Op 30 maart 2001 verlooft Máxima Zorreguieta zich met de Prins van Oranje. Op 17 mei 2001 wordt haar het Nederlanderschap verleend. Op 3 juli 2001 aanvaarden de Eerste en de Tweede Kamer een door de regering ingediend wetsvoorstel tot het verlenen van toestemming voor het huwelijk. Op 2 februari 2002 voltrekt de burgemeester van Amsterdam, mr. M.J. Cohen, het huwelijk in de Beurs van Berlage te Amsterdam. De kerkelijke inzegening vindt plaats in de Nieuwe Kerk, door dominee C.A. ter Linden.
38
In het voorjaar van 2003 verhuist het paar van Noordeinde 66 in Den Haag naar de Eikenhorst op landgoed De Horsten in Wassenaar. Op 7 december 2003 wordt hun eerste kind geboren, Prinses Catharina-Amalia. Op 26 juni 2005 wordt hun tweede dochter, Prinses Alexia, geboren en op 10 april 2007 de derde dochter Prinses Ariane. Allen worden in het Bronovo Ziekenhuis in Den Haag geboren. Werkzaamheden Prinses Máxima heeft sinds 20 oktober 2004 zitting in de Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van de regering. Oranje Fonds Prinses Máxima en de Prins van Oranje zijn beschermvrouwe en beschermheer van het Oranje Fonds. Het fonds zet zich in voor het maatschappelijk welzijn en de sociale cohesie in Nederland. Ieder jaar in mei reikt de Prinses Appeltjes van Oranje uit. Dit zijn prijzen voor instellingen die een voorbeeld zijn voor anderen op het gebied van welzijn en sociale samenhang. Prins Claus Leerstoel De Prinses is sinds 2003 voorzitter van het Curatorium van de Prins Claus Leerstoel. Deze wordt beurtelings bezet bij de Universiteit Utrecht en het Institute for Social Studies te Den Haag. De leerstoel is ingesteld ter bevordering van onderzoek en onderwijs op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Wijzer in geldzaken Sinds 1 september 2010 is Prinses Máxima erevoorzitter van het platform Wijzer in geldzaken. De Prinses vraagt in deze functie aandacht voor het belang van financiële educatie voor jongeren en basisschoolleerlingen het verstandig omgaan met geld. Prinses Máxima treedt als speciaal adviseur op richting het platform en spreekt met belanghebbenden over de manier waarop financiële zelfredzaamheid kan worden vergroot. Nederlands Comité voor Ondernemerschap en Financiering Prinses Máxima is lid van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap en Financiering. Dit comité is in augustus 2011 opgericht als vervolg op de Raad voor Microfinanciering. In deze functie bevordert de Prinses ondernemerschap door te adviseren over coaching en het verstrekken van kleine leningen aan startende en bestaande ondernemers in Nederland. De Prinses was van 2007 tot 2011 lid van de Raad voor Microfinanciering. Verenigde Naties Prinses Máxima is in 2009 benoemd tot 'Secretary-General's Special Advocate for Inclusive Finance for Development'. De Prinses adviseert in deze functie de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties, en zet zich wereldwijd in om financiële diensten voor iedereen toegankelijk te maken. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van met name de lage inkomensgroepen en de MKB-sector. G20 Sinds juni 2011 is Prinses Máxima erevoorzitter van het G20 'Global Partnership for Financial Inclusion'. In deze functie versterkt de Prinses vooral de synergie tussen de VN en de G20 op het gebied van universele toegang tot financiële diensten en zet zij haar jarenlange ervaring in om inclusieve financiering wereldwijd verder op de kaart te zetten. Diversiteit en Integratie De Prinses is lid van het Curatorium van de Leerstoel Management van Diversiteit en Integratie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Prinses Máxima was van juli 2003 tot zomer 2005 lid van de Commissie Participatie van Vrouwen van Etnische Minderheden. De commissie ondersteunde de dertig grootste gemeenten bij hun poging om vrouwen van etnische minderheden meer te betrekken bij de samenleving. Voorzitter was oud-Tweede-Kamerlid P. Rosenmöller. Inburgering Begin 2005 heeft Prinses Máxima haar inburgeringprogramma afgerond. Al sinds haar verloving maakt ze in het kader daarvan intensief kennis met de Nederlandse samenleving en met de samenleving van het Caribische deel van het Koninkrijk. Ook leert ze de Nederlandse taal, geschiedenis en het staatsrecht.
39
Inclusive finance Prinses Máxima zet zich al jarenlang in binnen- en buitenland in voor het vergroten van toegang tot financiële diensten, het verbeteren van consumentenbescherming en financiële vaardigheden. In 2009 is Prinses Máxima benoemd tot 'Secretary-General's Special Advocate for Inclusive Finance for Development'. De Prinses adviseert in deze functie de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties, en zet zich wereldwijd in om financiële diensten voor iedereen toegankelijk te maken. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van met name de lage inkomensgroepen en de MKB-sector. In veel landen is het voor mensen of kleine ondernemingen niet gewoon om een bank- of spaarrekening te kunnen openen of bijvoorbeeld verzekeringen of leningen af te sluiten Sinds juni 2011 is Prinses Máxima erevoorzitter van het G20 'Global Partnership for Financial Inclusion'. In deze functie versterkt de Prinses vooral de synergie tussen de VN en de G20 op het gebied van universele toegang tot financiële diensten en zet zij haar jarenlange ervaring in om inclusieve financiering wereldwijd verder op de kaart te zetten. In Nederland is Prinses Máxima sinds 1 september 2010 erevoorzitter van het platform Wijzer in geldzaken (voorheen Centiq, Wijzer in geldzaken). De Prinses vraagt in deze functie aandacht voor het belang van financiële educatie voor jongeren en het verstandig omgaan met geld. Prinses Máxima treedt als speciaal adviseur op richting het platform en spreekt met belanghebbenden over de manier waarop financiële zelfredzaamheid kan worden vergroot. Prinses Máxima is tevens lid van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap en Financiering. Dit comité is in augustus 2011 opgericht als vervolg op de Raad voor Microfinanciering. In deze functie bevordert de Prinses ondernemerschap door te adviseren over coaching en het verstrekken van kleine leningen aan startende en bestaande ondernemers in Nederland. De Prinses was van 2007 tot 2011 lid van de Raad voor Microfinanciering. Voorafgaand aan haar huidige VN-functie maakte Prinses Máxima op uitnodiging van de Verenigde Naties deel uit van de Groep van Adviseurs voor Het Internationale Jaar van het Microkrediet 2005. In juni 2006 nam Prinses Máxima zitting in de Adviseursgroep van de Verenigde Naties voor een Toegankelijke Financiële Sector. De Adviseursgroep bouwde voort op de resultaten van het Internationaal Jaar van het Microkrediet in 2005. De Prinses leverde een bijdrage door in dialoog te gaan met het bedrijfsleven, donoren, wetgevers, toezichthouders, microfinancieringsinstellingen en internationale organisaties over de rol die zij kunnen spelen om meer kleine ondernemers toegang te geven tot de financiële sector. Functies Functies en nevenfuncties:
• • • • • • • •
Zitting in de Raad van State Voorzitter van het Curatorium van Prins Claus Leerstoel Lid van het Curatorium van de Leerstoel Management van Diversiteit en Integratie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam Lid van de Raad van Toezicht Stichting Paleis Het Loo, Nationaal Museum Erevoorzitter van Wijzer in geldzaken Lid van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap en Financiering UN Secretary-General's Special Advocate for Inclusive Finance for Development Erevoorzitter van het G20 'Global Partnership for Financial Inclusion'
Erefuncties:
• • • • •
Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe Beschermvrouwe
van het Oranje Fonds (Prins van Oranje beschermheer) van Scouting Nederland van het Koninklijk Instituut voor de Tropen Stichting Koninklijk Concertgebouworkest Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde
40
8. Persprogramma en –faciliteiten Vele honderden journalisten van binnenlandse en buitenlandse media zullen verslag doen van de Troonswisseling in Amsterdam. Er worden diverse faciliteiten ingericht zodat u een mooie registratie kunt maken van deze bijzondere dag. Zo zijn er persvakken op de belangrijkste locaties in de stad en is er een perscentrum in de Beurs van Berlage met diverse faciliteiten. Persvakken Op de volgende locaties staan persvakken ter beschikking van maximaal 300 geselecteerde mediavertegenwoordigers. Deze persvakken bevinden zich in beveiligd gebied en zijn alleen toegankelijk met een politie-accreditatiepas: • • •
bij het Rijksmuseum (29 april) in de directe omgeving van het Koninklijk Paleis Amsterdam en De Nieuwe Kerk (30 april) op enkele locaties en een persboot bij de Koningsvaart op 't IJ (30 april avond).
Aanmelding voor deze locaties is inmiddels gesloten. Bij de indeling is rekening gehouden met een zo breed mogelijke vertegenwoordiging van media. Echter, ook buiten de beveiligde zone worden diverse persfaciliteiten aangeboden. Op vertoon van perskaart en identiteitsbewijs kunt u op 28, 29 en 30 april een algemene perspas ophalen bij het perscentrum in de Beurs van Berlage. Deze perspas geeft toegang tot persvakken buiten beveiligd gebied: • • • • •
Op de kade langs ’t IJ voor de Koningsvaart (Amsterdam Noord). Sumatrakade (circa 50 plekken) Oeverpark (circa 50 plekken) Storkterrein (circa 50 plekken) Persvakken bij de publieksevenementen op het Museumplein/Oranjeplein waar onder andere het Koningsbal plaatsvindt en de Kop van Java die op de route van de Koningsvaart ligt (beperkte plekken).
Voor fotografen en verslaggevers is het ook mogelijk om tussen het publiek te werken om verslag te doen van de Koningsvaart. De Noordwal in Amsterdam Noord en de De Ruijterkade zijn hier in het bijzonder geschikt voor. Voor alle persvakken geldt dat de ruimte beperkt is. De organisatie behoudt zich onder meer om die reden het recht voor om ter plekke geen journalisten meer toe te laten. Sideprogramma Aan buitenlandse journalisten worden mediatours en sideprogramma’s aangeboden op verschillende onderwerpen. U kunt zich hiervoor opgeven in het Perscentrum in de Beurs van Berlage. Vragen hierover kunt u stellen via:
[email protected] . Perscentrum in Beurs van Berlage In de Beurs van Berlage (ingang aan het Damrak 243) is door de Gemeente Amsterdam, de Staten-Generaal en de Rijksvoorlichtingsdienst voor alle media een perscentrum ingericht. Het perscentrum ligt buiten beveiligd gebied. Op vertoon van een identiteitsbewijs en een perskaart of een pas uitgegeven door de Politie voor geaccrediteerde journalisten, kan door alle aangemelde media bij het perscentrum een pas worden verkregen die toegang geeft tot het perscentrum in de Effectenbeurszaal. De openingstijden van het perscentrum zijn (onder voorbehoud): • zondag 28 april van 13.00-22.00 uur • maandag 29 april van 08.00-22.00 uur • dinsdag 30 april van 08.00-00.00 uur
41
Het perscentrum biedt de reguliere (werk)faciliteiten voor journalisten. Daarnaast is het perscentrum een centraal informatiepunt voor diverse vragen over de plechtigheden, het Koninklijk Huis, Koninginnedag en de diverse activiteiten in Amsterdam rond 30 april. Ook is er een groot scherm in de zaal waarop via een livestream alle beschikbare beelden van de troonswisseling en publieksevenementen worden uitgezonden. Vanuit het perscentrum wordt media de mogelijkheid geboden om andere locaties in Amsterdam te bezoeken. Voor meer informatie hierover verwijzen wij u naar www.iamsterdam.com/press. Persfaciliteiten Op dit moment zijn de volgende faciliteiten voorzien: • NOS Evenementen verzorgt een live-uitzending gedurende de dag (registratie abdicatie in het Koninklijk Paleis Amsterdam en de inhuldigingsplechtigheid in De Nieuwe Kerk) en treedt op als hostbroadcaster. Voor programma informatie: Anja van Ginhoven, +31 (0) 6 51 815 183. Voor beeldmateriaal: Hadewijch van den Berg, +31 (0) 6 53 230 561 of Matthijs Linnenman +31 (0)6 53 645 556. • ANP treedt op als poolcoördinator voor fotomateriaal van de abdicatie in het Koninklijk Paleis Amsterdam en de inhuldigingsplechtigheid in De Nieuwe Kerk. Nadere informatie: ANP Foto nieuwsmanager: +31 (0)70 4141350 of
[email protected]. • Op de Dam zijn - buiten de beveiligde zone - een aantal standup-posities voorzien voor televisie. Voor SNG/ENG-wagens is beperkt ruimte beschikbaar op het Rokin. Nadere informatie en boekingen: Eurovisie:
[email protected], +31 (0)35 6773604 (Janet Verheijen, Eva Spoor). Enex- members:
[email protected] , +31 (0)35 6718 844 (Manon Huijsmans).
Meer informatie
•
Over de Verenigde Vergadering en de inhuldiging in De Nieuwe Kerk Amsterdam: De Verenigde Vergadering der Staten-Generaal: Eerste Kamer, Gert Riphagen: +31 (0)6 2054 4625,
[email protected] en Tonnie van der Harst: +31 (0)6 2116 6912,
[email protected] Tweede Kamer, Jos Jochemsen: +31 (0)6 1830 5710,
[email protected] Zie ook: www.staten-generaal.nl en www.nieuwekerk.nl
•
Over het Koninklijk Huis en de abdicatie in het Koninklijk Paleis Amsterdam: Rijksvoorlichtingsdienst,
[email protected] Zie ook: www.koninklijkhuis.nl en www.paleisamsterdam.nl
•
Over de accreditatie en de persvakken in beveiligd gebied: Rijksvoorlichtingsdienst, +31 (0)70 356 4142,
[email protected]
•
Over de feestelijkheden, veiligheidsmaatregelen, logistiek en overige persvakken in Amsterdam: Gemeente Amsterdam, Bartho Boer of Iris Reshef: +31 (0)20 552 2117,
[email protected] en
[email protected] Zie ook: www.amsterdam.nl/troonswisseling
•
Over de inzet van Defensie en het militair ceremonieel: Ministerie van Defensie, Detlev Simons: +31 (0)6 2054 2887,
[email protected] Zie ook www.defensie.nl
•
Over het Nationaal Comité Inhuldiging: Rijksvoorlichtingsdienst, Robert Wester, +31 (0)70 356 4110. Zie ook: www.mijndroomvooronsland.nl
42
9. Na 30 april 2013 Na de troonswisseling op 30 april 2013 bezoeken Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima in mei en juni alle provincies van Nederland. Er staan twee provincies per dag op het programma. Aan de Commissarissen van de Koningin is gevraagd om een voorstel voor het programma te doen. Naast de hoofdsteden komen ook enkele andere plaatsen in de provincies aan bod. De data van de voorgenomen provinciebezoeken in Nederland zijn: • • • • • •
28 30 12 14 19 21
mei mei juni juni juni juni
Groningen en Drenthe Gelderland en Utrecht Limburg en Noord-Brabant Fryslân en Noord-Holland Flevoland en Overijssel Zeeland en Zuid-Holland
Van 12 tot 24 november wordt het Caribisch deel van het Koninkrijk bezocht. 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden Vrijwel aansluitend daarop start de viering van het 200-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden. In de jaren 1813-1815 is het fundament gelegd voor het land dat in de 200 jaar daarna is opgebouwd: Nederland werd een Koninkrijk, met een Grondwet, een Eerste en een Tweede Kamer en een eigen positie op het internationale toneel. Het hele Koninkrijk herdenkt de gebeurtenissen uit die jaren en viert de verworvenheden van 200 jaar onafhankelijkheid en democratisch bestel. In Den Haag vindt op 30 november 2013 de startbijeenkomst plaats. De landing van de latere Koning Willem I op Scheveningen op die dag in 1813 zal tijdens de startbijeenkomst een plek krijgen. Behalve de startbijeenkomst worden nog vier nationale evenementen georganiseerd. Zo zal in het voorjaar van 2014 in het Caribisch deel van het Koninkrijk een bijeenkomst plaatsvinden van het Koninkrijksjeugdparlement. Vijftig jongeren uit Nederland, Curacao, Aruba, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba gaan met elkaar in debat over de verworvenheden van 200 jaar Koninkrijk. In Amsterdam zal op 26 september 2015 een feestelijke slotmanifestatie plaatsvinden rondom het thema “eenheid in verscheidenheid”. Kijk voor meer informatie op: www.200jaarkoninkrijk.nl
43
