11-3-2015
De toenemende invloed van het Handvest op het auteursrecht
AIPPI woensdag 11 maart 2015
1
Quaedvlieg 2006 “Het lijkt geen goed idee dat iedere individuele rechter in ieder individueel geval een eigen afweging gaat maken of het inroepen van het auteursrecht in dat geval wel een beperking van de informatievrijheid oplevert die noodzakelijk is in een democratische samenleving.”
2
1
11-3-2015
Sinds 2008 past het HvJEU in toenemende mate het Handvest toe in auteursrechtzaken - Beperkingen - Handhaving
3
Wijze van doorwerking • Afhankelijk van onder meer: type grondrecht/ ratio regeling • Bij invullen reikwijdte auteursrecht / uitleg beperkingen: interpretatiemiddel • Bij handhaving: (in)directe werking; rechtstreeks toetsen aan art. 52 • Met name bij tussenpersonen 4
2
11-3-2015
Beperkingen • Deckmyn: parodie-exceptie
• Painer: citaatrecht • TV Danmark: vastlegging omroepprogramma’s
5
HvJEU 03/09/2014 - Deckmyn
6
3
11-3-2015
27. De toepassing in een concreet geval van de beperking ten aanzien van de parodie in de zin van artikel 5, lid 3, sub k, van richtlijn 2001/29 moet bijgevolg een rechtvaardig evenwicht in acht nemen tussen, enerzijds, de belangen en de rechten van de in de artikelen 2 en 3 van deze richtlijn bedoelde personen en, anderzijds, de vrije meningsuiting van de gebruiker van een beschermd werk die zich beroept op de beperking ten aanzien van de parodie in de zin van dat artikel 5, lid 3, sub k. 7
HvJEU 01/12/2011 - Painer
8
4
11-3-2015
Citaatrecht 134. Met artikel 5, lid 3, sub d, van richtlijn 2001/29 moet een rechtvaardig evenwicht tussen het recht op vrije meningsuiting van de gebruikers van een werk of ander materiaal en het aan de auteurs toegekende reproductierecht worden bereikt. 9
HvJEU 26/04/2012 - TV Danmark
10
5
11-3-2015
Vastleggen omroepprogramma’s 57. Bij de beoordeling van de mogelijke wijzen van uitlegging waaruit het Hof kan kiezen, pleit verder voor deze oplossing dat hierdoor de omroeporganisaties een grotere vrijheid van ondernemerschap als bedoeld in artikel 16 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie genieten, zonder evenwel afbreuk te doen aan het wezen van de auteursrechten. 11
Stelling 1 “Door bij de interpretatie van de auteursrechtelijke beperkingen grondrechten te betrekken gaat het HvJEU op de stoel van wetgever zitten.” Eens of oneens? 12
6
11-3-2015
Handhaving • Promusicae: persoonsgegevens
• Scarlet / Sabam: filter • UPC Telekabel: IP-blokkade
13
HvJEU 29/01/2008 Promusicae 65. Het onderhavige verzoek om een prejudiciële beslissing werpt aldus de vraag op hoe de vereisten inzake de bescherming van verschillende grondrechten, namelijk enerzijds het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en anderzijds het recht op bescherming van de eigendom en het recht op een doeltreffend beroep, met elkaar kunnen worden verzoend. 68. Bij de omzetting van bovengenoemde richtlijnen moeten de lidstaten niettemin erop toezien dat zij zich baseren op een uitlegging daarvan die het mogelijk maakt een juist evenwicht tussen de verschillende door de communautaire rechtsorde beschermde grondrechten te verzekeren.
14
7
11-3-2015
HvJEU 24/11/2011 – Scarlet/SABAM
15
AG Cruz Villalón
2. De prejudiciële vragen die in deze zaak aan het Hof worden voorgelegd vergen een uitlegging zowel van een complex geheel aan bepalingen uit handelingen van afgeleid recht als van bepalingen van het primaire recht, om precies te zijn van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, tegen de achtergrond van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. 16
8
11-3-2015
87. Bijgevolg kan de gevraagde maatregel, die de installatie van een filter- en blokkeringssysteem van het dataverkeer zoals hierboven beschreven betreft, een negatieve uitwerking hebben op het genot van de door het Handvest beschermde rechten en vrijheden zoals hierboven geanalyseerd, en moet ze dus ten aanzien van de gebruikers van de diensten van Scarlet en, ruimer geformuleerd, van de internetgebruikers, gekwalificeerd worden als „beperking” in de zin van artikel 52, lid 1, van het Handvest. •Geen wettelijke basis – niet “voorzien bij wet”
17
HvJEU 44. Zoals immers uit de punten 62 tot en met 68 van het arrest van 29 januari 2008, Promusicae (C-275/06, Jurispr. blz. I-271), blijkt, moet de bescherming van het fundamentele eigendomsrecht, waarvan de intellectuele-eigendomsrechten deel uitmaken, worden afgewogen tegen de bescherming van andere grondrechten.
18
9
11-3-2015
Vrijheid van ondernemerschap 46. In omstandigheden zoals die van het hoofdgeding moeten de nationale autoriteiten en rechterlijke instanties bijgevolg met name een juist evenwicht verzekeren tussen de bescherming van het intellectuele-eigendomsrecht, die houders van auteursrechten ten goede komt, en de bescherming van de vrijheid van ondernemerschap, die operatoren zoals internetproviders krachtens artikel 16 van het Handvest genieten. • Permanent, duur en ingewikkeld systeem • Door provider bekostigd (rov. 48)
19
Ook: privacy en informatievrijheid 50. Bovendien beperken de effecten van dat rechterlijk bevel zich niet tot de betrokken internetprovider, aangezien het litigieuze filtersysteem ook een aantasting kan vormen van de grondrechten van de klanten van deze internetprovider, namelijk van hun recht op bescherming van persoonsgegevens en van hun vrijheid om informatie te ontvangen of te verstrekken, welke rechten worden beschermd door de artikelen 8 en 11 van het Handvest. 20
10
11-3-2015
Stelling 2 “De toetsing aan grondrechten resulteert in een onaanvaardbare aantasting van de rechtszekerheid.” Eens of oneens?
21
HvJEU 27/3/2014 UPC/Telekabel
22
11
11-3-2015
Toets aan art. 52 Handvest
47. In casu zij erop gewezen dat een op basis van artikel 8, lid 3, van richtlijn 2001/29 vastgesteld bevel als dat van het hoofdgeding resulteert in een conflict tussen, ten eerste, de auteursrechten en de naburige rechten die deel uitmaken van het intellectuele eigendomsrecht en bijgevolg krachtens artikel 17, lid 2, van het Handvest beschermd zijn, ten tweede, de vrijheid van ondernemerschap die marktdeelnemers zoals internetproviders genieten krachtens artikel 16 van het Handvest en, ten derde, de vrijheid van informatie van internetgebruikers zoals beschermd door artikel 11 van het Handvest.
23
Vrijheid van ondernemerschap 50 Een bevel als dat van het hoofdgeding impliceert voor de adressaat echter een verplichting die het vrije gebruik van de hem ter beschikking staande middelen beperkt, aangezien hij overeenkomstig dit bevel is gehouden om maatregelen te nemen die voor hem aanzienlijke kosten met zich kunnen brengen, aanmerkelijke gevolgen kunnen hebben voor de organisatie van zijn activiteiten of moeilijke en complexe technische oplossingen kunnen vergen. 51 Een dergelijk bevel lijkt de vrijheid van ondernemerschap van een internetprovider als die van het hoofdgeding echter niet in zijn kern te raken.
24
12
11-3-2015
Informatievrijheid 56. In dit verband moeten de door de internetprovider genomen maatregelen dermate doelgericht zijn dat zij bijdragen tot de beëindiging van de door een derde op het auteursrecht of een naburig recht gemaakte inbreuk, zonder dat zij nadelige gevolgen hebben voor de internetgebruikers die gebruikmaken van de diensten van deze internetprovider om zich rechtmatig toegang te verschaffen tot de informatie. Anders zou de inmenging van die internetprovider in de vrijheid van informatie van die gebruikers, gelet op de nagestreefde doelstelling, ongerechtvaardigd blijken.
25
Dubbele voorwaarde (ov. 62 ev) 63. Bijgevolg kan echter niet worden aangenomen dat de maatregelen die zijn genomen ter uitvoering van een bevel als dat van het hoofdgeding, ofschoon zij in voorkomend geval niet kunnen leiden tot een volledige beëindiging van de op het intellectuele-eigendomsrecht gemaakte inbreuken, onverenigbaar zijn met het overeenkomstig artikel 52, lid 1, in fine, van het Handvest na te streven rechtvaardige evenwicht tussen alle toepasselijke grondrechten, evenwel op de dubbele voorwaarde dat zij de internetgebruikers niet nodeloos de mogelijkheid ontzeggen om zich rechtmatig toegang tot de beschikbare informatie te verschaffen en dat zij tot gevolg hebben dat niet-toegestane oproepingen van beschermde werken worden verhinderd of minstens bemoeilijkt en zij internetgebruikers die gebruikmaken van de diensten van de adressaat van dat bevel ernstig ontraden om zich toegang te verschaffen tot deze in strijd met het intellectuele-eigendomsrecht voor hen beschikbaar gestelde werken. 26 2 6
13
11-3-2015
Ja of nee? “We hebben er met de komst van het Handvest een nieuw, constitutioneel hof bij gekregen”
27
Conclusies • Nieuw constitutioneel Hof • Om het Handvest kun je niet meer heen • Handvest altijd van toepassing want auteursrecht geharmoniseerd • Toetsing: interpretatief of (in)directe horizontale toetsing • Quaedvlieg had ongelijk
28
14
11-3-2015
Vragen?
Christiaan Alberdingk Thijm
[email protected] @cthijm
29
15
