De toekomstige bibliotheek -een discussienotaInleiding De bibliotheken in heel Nederland zijn stevig in beweging! Nieuwe digitale diensten, bibliotheekgebouwen veranderen in multifunctionele gebouwen waar meerdere partijen in samenwerken. De contributiesystemen zijn gedifferentieerd , meer naar gebruik en gemak en producten zijn meer pakketten 1 geworden zodat meer rendement en meer bereik behaald kan worden Waarom is deze beweging begonnen? Waarom zijn de bibliotheken niet gewoon boeken blijven uitlenen en blijven wachten achter hun balies tot de klanten vanzelf binnenkomen? En wat zijn de nieuwe ontwikkelingen waarvoor de bibliotheek nieuwe stappen zal gaan zetten? Trends De veranderingen die de digitalisering met zich mee brengen, hebben een grote invloed op het dagelijks leven van velen. Hoewel de basis van het bibliotheekwerk, het bieden van toegang tot cultuur en informatie vooral in de boeken, in de achterliggende jaren steeds breder is geworden, immers naast boeken, kwamen er tijdschriften, toen cd’s, dvd’s, luisterboeken en nu de e-books, voldoen deze traditionele producten (dat wil zeggen het sec uitlenen van materialen) niet meer aan wat de klanten van ons vragen. De wijze waarop nu met informatie wordt omgegaan, is vooral door de digitalisering sterk veranderend. Op internet is van alles te vinden, soms betrouwbaar, maar soms ook niet. Ook de bondigheid en snelheid waarin het een en ander te vinden is, op de tablet ( zoals de IPad) en de smartphones, is anders. De huidige klant wil ook meer service, in het vinden van de materialen, in een goed advies. Maar ook in de inrichting en presentatie van de bibliotheekgebouwen. De oude
marketingwetten van of/of gelden steeds minder. En worden steeds vaker vervangen door het streven naar en/en. De consument wil het tegenwoordig allemaal én direct. De manier waarop veranderingen hun weg vinden in de samenleving is steeds anders. Soms gaat het snel, dan weer langzaam en soms komen veranderingen vanuit een onverwachte hoek. En voor een ieder ook heel verschillend. Uit de resultaten van klantenpanels die nu geregeld door de bibliotheken bij hun klanten worden gehouden 2, is zo langzamerhand duidelijk dat er sprake is van een nieuwe tweedeling in de samenleving. Een deel van de bevolking volgt het digitale pad met gemak, vooral voor de jonge generatie heeft de digitaliserende omgeving geen geheimen, maar voor een ander deel gaan de veranderingen ( te ) snel of betekent het meegaan met de nieuwe ontwikkelingen, het verliezen van oude waarden. En wie zegt dat alle veranderingen ook verbeteringen zijn?
1
Boekstart is een voorbeeld van een pakket : de bibliotheek benadert ( samen met de gemeente) de
en via de social media met elkaar ervaringen uitwisselen E taal en lezen in aanraking komen 2 Biebpanel is het platform waarmee wij digitaal onderzoek doen onder onze klanten. Biebpanel wordt door 38 bibliotheekorganisaties in heel Nederland ingezet om zo meer te weten wat klanten van ons vinden.
1
Het doel van een bibliotheek De stappen om naar een bibliotheek nieuwe stijl te groeien, worden niet alleen door de mensen van de bibliotheek zelf bepaald. De gemeenten als opdrachtgever wil vooral zien welk maatschappelijk rendement het bibliotheekwerk oplevert. En aan welke probleemgebieden, de bibliotheek een maatschappelijke bijdrage levert Daarbij is het belangrijk om het samen eens te worden over de maatschappelijke doelen en, nog concreter, zijn er specifieke groepen die meer aandacht en hulp nodig hebben. Voor de bibliotheek staat centraal, de opdracht om de mensen te helpen in hun ontwikkeling, door te leren, door meer en beter te lezen, en door ze op een goede manier met informatie om kunnen laten gaan. Deze vaardigheden zijn voor iedereen nodig en dragen bij aan een volwaardige deelname van mensen aan de ( informatie) samenleving. De missie van de Westfriese bibliotheken is dan ook: Verruim je blik op, verbind je met en ontwikkel je in de wereld … met de bibliotheek. De bibliotheek staat niet alleen voor een fysieke dienst, een gebouw, maar vooral voor een goed bereik en benutting van de producten en diensten, digitaal vanuit huis, in scholen en instellingen en samen met andere organisaties. Het volgen van een geëffend en misschien zelfs een beproefd pad, om met veranderingen mee te gaan kan wel plezierig zijn, maar is niet altijd de realiteit. Ook het werken naar een eenduidig doel lijkt zo makkelijk, maar wat als er onderweg zoveel andere mogelijkheden zijn? Laten wij dan geen kansen liggen? Kortom, welke stappen neemt de bibliotheek nu om een toekomstbestendige bibliotheek te zijn (of te worden)? Wat zijn de externe verwachtingen? De verwachting van de opdrachtgevers De gemeenten ondersteunen de missie van de bibliotheek, door de bibliotheek te zien als een belangrijk centrum voor een leven lang leren. In een aantal besprekingen die eind 2010 – begin 2011 met diverse gemeenten zijn gevoerd kwamen een paar belangrijke vraagstukken naar voren. Hoe zorgen wij ervoor dat de Westfriese bevolking op een toegankelijke en betrouwbare plaats kan blijven leren, informatievaardig wordt/is en blijft lezen? -
Mensen uit alle leeftijdscategorieën kunnen zich een-leven-lang ontplooien. Educatieve achterstanden worden voorkomen en / of bestreden. De participatie en integratie van burgers wordt bevorderd. Goed geïnformeerde burgers door een betere toegankelijkheid van betrouwbare kennis en informatie. - Vinden van en gebruik van verantwoorde kennis en informatie. - Tegengaan van informatieachterstanden bij bepaalde doelgroepen, waardoor de kans wordt vergroot om blijvend maatschappelijk actief betrokken te zijn. - Tegengaan van ontlezen. - Stimuleren en behouden van leesplezier op educatief en recreatief gebied in iedere levensfase met de bibliotheek als centrum van (recreatief) lezen en literatuur. Met het formuleren van deze beleidsdoelen wordt misschien een wat abstract beeld geschetst, maar het biedt zeker handvatten om met elkaar te bespreken wat nu prioriteit heeft. En waarvoor de opdracht respectievelijk subsidie van de gemeente echt van belang is. Maar met het formuleren van de beleidsdoelen bereik je je klanten natuurlijk niet meteen!
2
De afnemers van de bibliotheekproducten en diensten De klanten hebben vooral verwachtingen over de wijze waarop zij gemakkelijk en goedkoop aan informatie komen die er voor hen iets toe doet. En daarmee geven zij aan welke producten zij verwachten van hun bibliotheken!3 Inwoners in Westfriesland zien allerlei bestemmingen en mogelijkheden waarmee de bibliotheek haar aanbod beter aan de huidige tijd kan aanpassen zoals digitale toepassingen, virtuele informatieoverdracht. Zij hebben behoefte aan een centraal informatiepunt. Zij willen niet alleen een boek over gezondheid, maar ook wegwijs gemaakt worden naar andere informatiemogelijkheden, door middel van lezingen, bijeenkomsten en digitale informatie Ook zien zij graag centrale informatie over allerlei andere activiteiten waarvoor ze eventueel ook online kaartjes kunnen aanschaffen. Ze zien de bibliotheek graag als een laagdrempelige ontmoetingsplaats, een plaats voor kleinschalige optredens en wensen digitale ontsluiting van en toegang tot de bibliotheekcollectie. De bibliotheek is vooral van belang is voor de leeseducatie van kinderen en jongeren. Ook zien zij de bibliotheek als een (mogelijke) ontmoetingsplek voor de gemeenschap: "De bibliotheek hoort bij het dorp". Maar sommige klanten willen graag om de hoek terecht waar een kleine actuele collectie staat en anderen komen graag naar een grotere vestiging met een compleet aanbod waarvoor zij wel wat meer willen reizen. Wat is het antwoord van de bibliotheekbranche? De geschetste ontwikkeling in de bibliotheken speelt overal in Nederland ( en overigens ook in andere landen). En overal wordt onderzocht, gesproken en nagedacht over de wijze waarop de bibliotheek toekomstbestendig, haar missie vorm kan geven.4 Eenduidig is de visie van de bibliotheken over de digitale bibliotheek, die meer en meer de fysieke bibliotheek zal gaan vervangen. Daarnaast is ook eenduidigheid over de educatieve en informatieve rol die de bibliotheek heeft naar jeugd en naar groepen mensen die meer hulp nodig hebben bij het lezen en informatievaardig zijn. Verschillen zijn er te zien in de wijze waarop de bibliotheken hun bibliotheek nieuwe stijl vorm ( gaan ) geven, dat wil zeggen in de uitvoering. Maar dat is veelal verklaarbaar door de lokale situatie, de bevolkingsopbouw en samenstelling, de verschillen in stadplatteland en de mobiliteitsmogelijkheden van de burgers. Mogelijk speelt ook de geschiedenis mee, hoe is het lokaal altijd geweest, maar vooral ook het tempo waarin de veranderingen gevolgd worden en waarmee behoeften van de inwoners serieus worden genomen, is bepalend voor de keus van de nieuwe verschijningsvormen in bibliotheekwerk. De cruciale vraag is hierbij : Is de wijze waarmee de bibliotheek haar werk verandert een evolutie of een revolutie ? De verschillende scenario’s
De verschillende manieren om bibliotheekwerk te organiseren zijn in een aantal scenario´s te verdelen. Daarbij zijn twee richtingen van belang: 1. Meer centraliseren of juist te kiezen voor meer decentrale voorzieningen? 2. Blijft de bibliotheek alleen fysiek aanwezig of worden er meer virtueel en digitale diensten geboden? Op basis van deze twee richtingen zijn er vervolgens vier scenario s voor de invulling van het bibliotheekwerk te schetsen. Het gaat bij scenario's om een idee te krijgen wat kiezen kan 3 4
Onderzoek I & O research gebruikers en niet-gebruikers bibliotheken Westfriesland , voorjaar 2012 De bibliotheek levert waarde , strategienota Branche organisatie vereniging openbare bibliotheken , juli 2012
3
betekenen. De uiteindelijke keuze is veelal een mengvorm van verschillende scenario's. Bij de Westfriesland , immers in de afgelopen jaren zijn er in Westfriesland al de nodige veranderingen ingezet en uitgeprobeerd.
Scenario 1: Fysiek centraal In dit scenario gaan we vooral uit van één aantrekkelijke en centraal gelegen bibliotheek met voor ieder wat wils. Een bibliotheek met de nadruk op de oude producten functie, die van uitlener van boeken en andere materialen in de bibliotheek, bij voorkeur in een gemakkelijk toegankelijke omgeving. Een plek waar je kunt ronddwalen tussen de boeken, op zoek naar wat je aanstaat. Medewerkers kunnen je helpen in je zoektocht naar informatie. Doel en doelgroep: iedereen heeft een volwaardige bibliotheek tot hun beschikking op een goed bereikbare locatie. Doelgroep zijn alle inwoners van Westfriesland. Locatie: een centrumgebied. Activiteiten: lezingen, informatiebijeenkomsten, schoolbezoeken, kortom zoals het altijd was. Soms wat specifieke aandacht om doelgroepen te bereiken. Voorbeeld 1 Bij een centrale voorziening is het zaak ervoor te zorgen dat bewoners de voorziening aantrekkelijk genoeg vinden om deze te bezoeken. Een goed voorbeeld van een gemeente die daar sterk op inzet is Almere. In Almere heeft men gebruik gemaakt van de wetenschap van de winkelinrichting in combinatie met klantenonderzoek. Uitgangspunt is: inrichting is van grote invloed op het bedrijfsresultaat van de bibliotheek. De bibliotheek als warenhuis. Het concept is toegepast in de nieuwbouw in het centrum. Afdelingen worden afgestemd op de soort bezoeker, net als in boekwinkels, met kleuren, materialen voor kasten en zitmeubels. Voorbeeld 2 In de gemeente Delft is er een nieuw Library Concept Center neergezet. De kunstuitleen vormt in Delft onderdeel van de bibliotheek. Motto: het voor iedereen beschikbaar stellen van alles wat wordt uitgegeven in de wereld ongeacht het soort medium. Veel samenwerkingsverbanden op het gebied van innovatie en ICT. De bibliotheek heeft o.a. een website met veel interactieve elementen, zoals Al@ddin, de persoonlijke vragendienst, voorlezen en muziek via de website. Ook speciaal voor kinderen. In Engels, Spaans en Turks. Ook heeft de bibliotheekvestiging een aantrekkelijk leescafé. De horeca wordt verzorgd door Coffee Star, een beproefd, nieuw horeca concept . Dit scenario zie je terug in de grotere steden, waar de bibliotheek vaak ook gelegen is in het centrum van een stad en volop de mogelijkheden van een gebouw kan benutten. Reactie College B&W: Een aantrekkelijke en centraal gelegen bibliotheek met voor ieder wat wils, is van groot belang om bezoekers te trekken. Dat investeren hierin loont bewijst de praktijk. Het college realiseert zich dat onze gemeente niet echt eerste keus zal zijn n centrumvestiging. Niet alleen vanwege geografische redenen (Koggenland ligt niet centraal in Westfriesland), maar ook vanwege het feit dat diverse andere vestigingen binnen de regio wat ligging en uitstraling betreft veel dichter in de buurt komen voor z centrale voorziening , bijvoorbeeld Bovenkarspel), dan onze huidige vestigingen in De Goorn, Obdam, Ursem en Berkhout. Door in de regio te kiezen voor een regionale financieringssystematiek (i.p.v. iedere gemeente afzonderlijk, een systeem waarbij de bijdragen van de gemeente aan de bibliotheek worden opgeteld en herverdeeld) zal een groot beroep moeten worden gedaan op de solidariteit binnen de regio. W aantal grote centrumvoorzieningen in stand houden? Dat zal de vraag zijn! Wanneer Koggenland niet in 4
beeld komt voor een dergelijke voorziening dan biedt dat kansen om tot kostenverlaging te komen. Echter dit betekent ook dat het voorzieningenniveau in onze gemeente afneemt. In die zin dat de fysieke betekenis/functie van de bibliotheek minder wordt. Indien we hier voor zouden kiezen, zou de bestaande vestiging in De Goorn/Avenhorn fors kleiner kunnen worden. Huisvesting in bijvoorbeeld de mogelijk te realiseren brede school wordt dan nog aantrekkelijker ( zoals bekend voeren wij op dit moment een haalbaarheidsonderzoek hiernaar uit).
Scenario 2: Fysiek decentraal Dit scenario zou een verandering betekenen van het aantal en invulling van de huidige bibliotheekvestigingen. Het is vrij kostbaar om op alle locaties als een volwaardige vestiging te handhaven; vaak wordt er daarom voor gekozen op voor specifieke doelgroepen in de kern met een beperkte collectie in hun behoefte te voorzien (kinderen, 65-plussers ). Wel kunnen alle boeken aangevraagd en in de kleine vestiging opgehaald worden. Kenmerken van dit scenario zijn: 'In de kern ', vraaggericht, aansluiten bij de lokale behoefte, kleine vestigingen ( in een eigen ruimte ) of servicepunten ( gedeelde ruimte) . Doel en doelgroep: jeugd en ouderen van Westfriesland. Bibliotheken kunnen zo een bijdrage leveren aan de sociale samenhang: meedoen, verbondenheid met de wijk. Samenbrengen van mensen. Activiteiten: kinderen begeleiden met een leesachterstand, leestafel, fungeren als entree naar informatiepunt. Financiën: kleine bibliotheken zijn relatieve duur. Kleine vestigingen worden daarom vaak sterk vraag- en doelgroep gericht ingericht. Voorbeeld 1 Als voorbeeld van een decentrale, fysieke, bibliotheek kan de vestiging in Obdam dienen. Dit is één van de 4 bibliotheekvestigingen in de gemeente Koggenland. De aanwezige collectie is in omvang beperkt en geconcentreerd op enkele doelgroepen, afgestemd op de samenstelling van het dorp. Gebleken is dat de meeste bezoekers komen voor het zoeken en lenen van boeken. Men maakt ook gebruik van bestellen van boeken. De synergie tussen de bibliotheek en het dorpshuis betekent dat het bibliotheekbezoek is toegenomen in vergelijking tot de oude situatie, toen de bibliotheek buiten het centrum lag en dat er meer activiteiten georganiseerd kunnen worden. Voorbeeld 2 Ook Deventer doet volop ervaring op met bibliotheekvestigingen op wijkniveau. Daar worden de Wijkwinkels, die gericht zijn op informatie rond zorg en welzijn, georganiseerd door de bibliotheek. De wijkwinkel en de bibliotheek vormen steeds een inhoudelijk samenwerkende voorziening. Voorbeeld 3 Heerhugowaard: Jeugdbibliotheek van de toekomst, (Jeugdbibliotheek van 100 talenten). Kinderen worden medeproducent van informatie, als afdeling in een grote vestiging, zie ook Beverwijk, Gouda, Capelle en Hoorn en de biebclubs in Westfriesland. Daar waar de kernen te klein zijn voor een (doelgroep) vestiging is de biebclub een goed antwoord om de jeugd mee te nemen in lezen en leesbevordering. Biebclubs zijn voor en door de kinderen, vinden een plek in een school, en bedienen zo een groot deel van de schooljeugd terplekke. Dit scenario zie je veel op het platteland, maar de kosten van kleine vestigingen moeten goed worden afgezet tegen het bereik wat deze heeft. Door de digitalisering is de volwassen groep hier klein en blijft vooral de jeugd van belang.
5
Reactie College B&W: De bibliotheekvestiging in Obdam zien wij als geslaagd concept. Door de nieuwe inrichting heeft de bibliotheek een eigentijdse uitstraling, is er volop synergie en kan het dorpshuis met recht het hart van Obdam genoemd worden. D D G A Bundeling met andere voorzieningen biedt kansen. Dit geldt ook voor de jeugdbibliotheek in de Brede School in Ursem. De locatie in Berkhout vereist gelet op het bijzondere lage kostenniveau een aparte benadering.
Scenario 3: Virtueel centraal In dit scenario loop Je spreekt een medewerker aan en trekt een boek uit de kast. Vervolgens maak je een praatje met je buurman, die toevallig ook in de virtuele wereld rond loopt. De bibliotheek op het web heeft een volledig eigen werkelijkheid en je kunt er in gesprek komen met mensen met gelijke interesses. Kenmerken van dit scenario zijn: Doel en doelgroep: voor alle inwoners van Westfriesland beschikbaar maken. van kennisbronnen via internet. Het aanbod wordt zo nodig en zo mogelijk aangeboden in verschillende niveaus: van basaal tot verbredend en verdiepend; ook makkelijk leesbaar en met wat ingewikkelder informatie. Passend bij leeftijd en opleiding van de publieksgroepen. Locatie: World wide web, onderdelen specifiek ingericht voor (doel-) groepen. Activiteiten: Als een reguliere bibliotheek. Er is voor elk wat wils. Leden van de bibliotheek kunnen media lenen en kunnen van huis uit inloggen en zodoende alle bibliotheekbronnen raadplegen. Van het personeel wordt een actieve houding verwacht in het verzamelen van verschenen media en achtergrondinformatie. Communicatie: via internet, digitale nieuwsbrief. Voorbeeld 1 Een voorbeeld van een complete digitale en virtuele bibliotheek elders in het land is er eigenlijk nog niet. De websites van de bibliotheken zijn nu sterk in ontwikkeling en leiden het publiek steeds makkelijker naar diverse collecties en links. Er zijn wel websites die informatie voor jongeren goed weten te ontsluiten en die jongeren willen enthousiasmeren voor de mogelijkheden van de bibliotheek. Voor jongeren tot 14 jaar is www.leesplein.nl in ontwikkeling en Or@kel , de werkstukken en spreekbeurtensite van de Westfriese bibliotheken, die nu ook fysiek in 2 vestigingen is gerealiseerd. Voorbeeld 2 In de museumwereld is de virtuele wereld al wat meer binnengesijpeld. Ook daar ben je nog niet virtueel ' interactief aanwezig'. Maar je kunt wel uitgebreid rondkijken. Een voorbeeld hiervan biedt het Groninger Museum: www.groningermuseum.nl of the British Library www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/viewall/index.html
Reactie college B&W: Virtueel heeft de toekomst en is een belangrijke ontwikkeling, ook in de bibliotheekwereld. Echter we moeten ook realistisch blijven. In deze tijd van ombuigingen vinden wij het niet verantwoord diepte investeringen te doen om in de regio op dit terrein voorop te willen lopen. Kortom, het college vindt het belangrijk om aan te blijven sluiten bij nieuwe ontwikkelingen, maar in een verantwoord tempo en het mag nooit tot extra kosten (subsidie) leiden. Ons college is er voorstander van om in regionaal verband een virtuele bibliotheek te realiseren, die uiteindelijk wel moet leiden tot een kostenverlaging. Dit kan uiteraard niet los worden gezien van de positie van de fysieke vestigingen. 6
Scenario 4: Virtueel decentraal In dit scenario sluit de bibliotheek aan bij al bestaande initiatieven in de gemeente, in de kernen en speelt in op wat er lokaal gebeurt. De bibliotheek kan onafhankelijk informatie en discussiefora bieden om lokaal debat te stimuleren en te ondersteunen. De content wordt decentraal gevuld. Kenmerken van dit scenario zijn: Doel en doelgroep: voor alle inwoners van Westfriesland: beschikbaar stellen van alle mogelijke media, laagdrempelige toegang tot informatiestromen en ontwikkelen van mediawijsheid. Activiteiten: aansluiten wat scholen en gemeente/ kernen al bieden. Leden van de bibliotheek kunnen media lenen en kunnen van huis uit, met inloggen, alle bibliotheekbronnen raadplegen. actieve houding in het verzamelen van verschenen media en achtergrondinformatie; uitnodigen van deskundigen; aanbrengen van samenhang in aanbod en in de informatie; Communicatie: via de website, onderdelen website specifiek toegankelijk voor doelgroepen (bijvoorbeeld per school). Voorbeeld: Als voorbeeld kan de website van Bibliotheek Amstelland, gemeente Amstelveen dienen. Scholen en bibliotheek vullen gezamenlijk een website, middelbare scholieren en hun docenten kunnen doorklikken naar pagina's aangepast op wat speelt binnen de eigen school. Doel van de site is het samenbinden van school, collectie en bibliotheekgebouw.
Reactie college B&W: Het is goed als een bibliotheek zich aansluit bij bestaande initiatieven in de kernen en inspeelt op wat lokaal gebeurt. Ook zien wij een rol weggelegd voor de bibliotheek bij het bieden van onafhankelijke informatie, het wegwijs maken in het steeds complexere informatielandschap en het bieden van een platform voor discussies en bijeenkomsten. Een belangrijke doelgroep voor ons is de jeugd en de samenwerking daarin met scholen en (jeugd-)organisaties. Ook in de toekomst moet dit wat ons betreft prioriteit blijven.
7
De keuzes voor Westfriesland De bibliotheken in Koggenland maken deel uit van een netwerk van vestigingen in Westfriesland en participeert in de digitale bibliotheek Westfriesland . De Westfriese bibliotheken willen voor de toekomst stevig inzetten op de ontwikkeling van de digitale en virtuele bibliotheek . Dit kan door te participeren in de landelijke ontwikkeling ervan, zowel vanuit het oogpunt van netwerkvereisten als vanwege de hoge investeringen. Maar tegelijkertijd is het van belang om de wensen van het publiek goed mee te nemen en fysiek in de kernen aanwezig te zijn. Daarvoor moeten wij wel scherpere keuzes maken en de kosten in relatie tot bereik en gebruik goed af te wegen. De ontwikkeling van de productbegroting en de prestatie indicatoren geven ons een goed instrument om deze afwegingen te kunnen maken. Hoewel het gebruik van de collectie nog altijd een belangrijke drijfveer is van het publiek om lid te zijn van een bibliotheek hoeft in de toekomst niet alles overal in boekenkasten getoond te worden. Hierdoor kan een efficiencyslag gemaakt worden (minder aanschaf van fysieke collecties en minder ruimtebeslag om ze uit te stallen). De vrijvallende middelen kunnen geïnvesteerd worden in nieuwe diensten zoals de educatieve functie vooral voor jeugd , de informatieve functie voor de volwassen en het laten ontwikkelen en beschikbaar stellen van digitale content.
Dit leidt tot het volgende toekomstbeeld voor de bibliotheek in Westfriesland: 1. Regionale vestigingen Voor de inwoners van Westfriesland zijn er een drietal centrum vestigingen beschikbaar waar naast een goede jeugdafdeling, ook voor volwassenen voor ieder wat wils te vinden is. Ruime openingstijden, leestafels, informatiebijeenkomsten en lezingen geven vorm aan een belangrijke functie van de bibliotheek, een informatiecentrum. Soms zijn er ook meerdere organisaties in de vestiging zodat de informatiefunctie versterkt wordt. De klanten zullen voor dit aanbod meer moeten reizen. Maar de vestigingen zijn in de nabijheid van winkels en andere voorzieningen, zodat het publiek het gebruik van de bibliotheek kan combineren met andere bezoeken. Het bereik van deze vestigingen overstijgt het gemeentelijke niveau en behoeft regionale afspraken over de kosten. Daarbij is als nieuw uitgangspunt gekozen om de inkomsten van de volwassenen te verdelen op basis van de uitleningen en gebruik in de vestigingen. 2. Lokale voorzieningen voor ouderen en kinderen ( jonge gezinnen) Dit zijn doelgroepen die meer op de kernen gericht zijn, voor hen zijn de kleine bibliotheekvestigingen gerealiseerd met een speciaal op hen gericht aanbod. De mogelijkheid om te snuffelen tussen de boeken (een kleine actuele collectie) blijft bestaan, maar bestellen via een digitale catalogus met toegang tot een (regionale/ landelijke) collectie wordt gangbaarder. Afhankelijk van de omvang van de kern en de afstand naar andere kernen resp. grotere bibliotheekvestigingen kan het een kleine vestiging zijn (met een eigen ruimte ) of een servicepunt respectievelijk biebclubs. Het bereik van deze voorzieningen is vrijwel altijd een lokale aangelegenheid en de kosten worden gedragen door lokale subsidies en eigen bijdragen ( ouderen). 3. De keuze voor jeugd
8
De keuze voor jeugd uit zich niet alleen in het beschikbaar zijn dichtbij hun leefomgeving , maar ook sterk door de verbintenissen die de bibliotheek heeft met de scholen en andere jeugdorganisaties. D worden, hebben een groot bereik en effect wat zich weer uit in het goed gebruik van de beschikbare materialen in de diverse vestigingen en gebruik websites. De afstemming tussen de educat worden geïntensiveerd. De educatieve diensten richten zich op alle scholen en instellingen en vergt een regionale aanpak. Daarbij wordt gebruik gemaakt van landelijk en provinciaal ontwikkelde diensten, en wordt er gekozen voor een beperkt aantal producten, dat gebleken kansrijk zijn. Samen met de scholen en instellingen dienen nieuwe afspraken gemaakt over de kosten, waarbij nadrukkelijk de verantwoordelijkheden van een ieder worden benoemd. 4. De digitale bibliotheek De digitale bibliotheek groeit en de inwoners kunnen vanuit hun stoel thuis virtueel de ( landelijke ) bibliotheek in stappen. Ook kunnen zij in gesprek gaan met stadsgenoten over hun interesses en de boeken die zij lezen, en informatie en tips vragen aan de medewerkers. De digitale bibliotheek vergt een regionale infrastructuur die afgestemd wordt op de landelijke infrastructuur. De kosten worden gedragen door middel van het doorberekenen op basis van inwonersaantallen. Samenvattend, de vragen die nu voorliggen: 1. Wil de gemeente Koggenland een regionale aanpak met betrekking tot de realisatie van centrum vestigingen? 2. Regionale afspraken over de ontwikkeling en bekostiging van de digitale bibliotheek? 3. Regionale afspraken over de educatieve werkzaamheden ten behoeve van scholen en instellingen? 4. Welk lokaal beleid wil de gemeente Koggenland met betrekking tot de omvang en bereik kleine vestigingen, servicepunten en biebclubs in scholen?
Slotreactie college B&W: Het college kan zich grotendeels vinden in de voorgestelde richtingen en kiest voor een combinatie van de ge . Door in de regio eenduidig te kiezen voor meer regionale samenwerking, kunnen diverse(schaal-)voordelen worden behaald. Niet alleen bij de realisatie van centrumvestigingen, maar ook bij de ontwikkeling en bekostiging van de digitale bibliotheek en de educatieve werkzaamheden wegen de voordelen, wat ons betreft, op tegen de nadelen. Al eerder hebben wij aangegeven dat het niet voor de hand ligt dat één van de drie centrumvestigingen in Koggenland komt. Dit zou dus een beperking kunnen inhouden van ons voorzieningenniveau. Dit alles heeft consequenties voor de overige, kleinere en decentrale vestigingen, die zich dan meer zullen moeten specialiseren of verdwijnen. Indien in kleine kernen vestigingen overeind willen blijven, is dit een lokale keuze en zal het zelf op zoek moeten naar financiële middelen. Vanwege de niet voor de hand liggende optie om binnen Koggenland te kiezen voor een centrale centrumvestiging, zien wij ten opzichte van de regio kansen om in ruil daarvoor voordeel te behalen. Jeugd De eenduidige keuze voor jeugd delen wij. De bibliotheek is hierin een belangrijke verbinder met de lokale aanwezige jeugdorganisaties en scholen en dit behoeft regelmatige afstemming. De educatieve diensten kan, zoals aangegeven, op regionale schaal meer opgepakt worden, teneinde ook hier meer schaalvoordelen in te kunnen boeken. 9
Digitaal Vervolgens is er de ontwikkeling van de digitale bibliotheek. Een verantwoord tempo, waarbij voldoende ingespeeld kan worden op nieuwe ontwikkelingen en tegelijkertijd tot kostenreductie kan worden gekomen, vinden wij een realistisch en passend scenario voor de toekomst. Financiën Het huidige subsidiebudget bedraagt ongeveer 520.000,-.Wij houden nu hiermee vier locaties in stand. Een substantiële kostenreductie kan alleen worden gerealiseerd door het snijden in het aantal locaties. Om een voorbeeld te noemen: het vervallen van de vestiging in Obdam levert een netto besparing op van maximaal 137.243,--. Vervallen van de vestiging in De Goorn/Avenhorn levert maximaal 252.342,-- op (Let op, overhead, huisvesting en eventuele frictiekosten zijn hierbij buiten beschouwing gelaten). Een ingrijpend besluit. Enige alternatief hiervoor is het verhogen van de inkomsten: Kostendekkend Het college wil daarin graag een eerste suggestie meegeven. Zoals uit het overzicht van de productbegroting Gemeente Koggenland blijkt(zie bijlage 2), zien we in de 6e kolom een overzicht van de inkomsten, gerangschikt per productgroep. Vanwege de door ons gekozen prioriteit voor de jeugd, willen we voorstellen om voor de tarieven van volwassenen toe te werken naar kostendekkende tarieven. Dit zou, wat ons betreft, binnen een termijn van drie à vier stappen te realiseren moeten zijn. Tevens willen we dit voorstellen voor de digitale collectie (productgroep 3) en voor de activiteiten t.b.v. volwassenen (productgroep 7). De reden hiervoor is dat er voor het uitlenen van de collectie voor volwassenen diverse (commerciële) alternatieve aanbieders zijn. Tevens beschouwen wij deze doelgroep als economische zelfstandig, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden ( beperking en/of armoede). Wanneer we dit vertalen naar cijfers en de respectievelijke subsidiebedragen daarvoor optellen (61.364 + 13.463 + 11.718) komt dit neer op een totaal van 86.545,--. Dit zien wij als de maximaal mogelijke bandbreedte waarbinnen (op termijn) besparingen te boeken zij, zonder over te gaan tot sluiting van locaties.
Vervolg Op basis van de discussie in de commissie BB d.d. 3 september zullen wij in het regionaal overleg ons standpunt in brengen. Vervolgstap is dan een concrete financiële vertaling van de toekomstbepaling.
10
