8
WETENSCHAP
& O N D E R ZO E K
De terugkomst van de panoramafoto
Moderne Mesdag stopt de Het ID-StudioLab van de Delftse faculteit Industrieel Ontwerpen houdt zich onder meer bezig met ‘inspiration engineering’, het ontwikkelen van gereedschappen en technieken die ontwerpers ondersteunen bij het ontwikkelen van ideeën en concepten in een vroeg stadium van het ontwerpproces, inclusief de communicatie met collega’-ontwerpers en opdrachtgevers. In dat verband ontwikkelt Hoeben een digitaal schetsboek, dat ontwerpers de mogelijkheid biedt om, evenals met een papieren schetsboek, via interne en externe dialogen hun ideeën te ontwikkelen en te toetsen (zie afzonderlijk kader). Het ontwikkelen van zo’n schetsboek staat zo op het oog ver af van het maken van panoramafoto’s van Burger’s Dierenpark of de Delftse Markt, maar dat lijkt maar schijn, aldus Hoeben. ‘In beide gevallen probeer ik de imitatie in de computer te laten aansluiten bij datgene wat mensen in het echt gewend zijn. Zo krijgen de schetsen in het digitale schetsboek, waar de ontwerper vaak op teruggrijpt, een ezelsoor. Ook bij panoramafoto’s probeer ik met behulp van programmatuur het realiteitsgehalte te vergroten. Bijvoorbeeld door een natuurlijker beweging mogelijk te maken en een geleidelijke overgang van licht naar donker. In beide gevallen komt het er op aan om het verwachtingspatroon niet te verstoren door technische onvolkomenheden’, stelt Hoeben. ‘Panoramafoto’s zijn ook een interessant hulpmiddel voor industrieel ontwerpers en zij die dat willen worden’, voegt hij er aan toe. ‘Je kunt ze gebruiken om een beeld geven van de omgeving waarin de toekomstige producten gebruikt moeten gaan worden. Voor ontwikkeling van een dergelijk beeld wordt nu nog vaak gebruik gemaakt van collages of ‘mood boards’. Een andere mogelijkheid is het maken van een videocollage, zoals de eveneens in ID-Studiolab ontwikkelde tri (zie Delft Integraal 2004-2, pagina 16 - red.). Een panoramafoto zit er een beetje tussen in. Die is redelijk snel te maken, zij het minder snel dan een videocollage, en ze biedt veel ruimtelijkheid.’
Panoramische opname van het pad langs de begraafsplaats en de Aula van de TU Delft aan de overkant van het water februari 2004. Doordat de horizon is verlegd, is minder goed te zien dat het hier om een opname gaat van 360º (uiterst links sluit aan op uiterst rechts)
Joost van Kasteren In 1881 schilderde Hendrik Willem Mesdag zijn beroemde Panorama van het vissersdorp Scheveningen, een cilinder van 14 meter hoog met een omtrek van 120 meter. Een vroege vorm van virtual reality, waarin de toeschouwer zich deelgenoot waant van het leven aan de kust. Als een moderne Mesdag maakt Aldo Hoeben, deeltijds universitair docent bij het ID-StudioLab van Industrieel Ontwerpen, digitale panorama’s, die de toeschouwer deelgenoot maken van de bijzetting van koningin Juliana of van een bezoekje aan de jungle van Burger’s Dierenpark. De technieken die Hoeben daarbij gebruikt en ontwikkelt, helpen ook ontwerpers bij de verbeelding van hun ideeën en concepten.
Pirouette » Naast zijn deeltijdbaan als universitair docent aan de TU Delft werkt Hoeben in zijn bedrijf ‘fieldOfView’ aan het ontwikkelen en ‘vermarkten’ •
2004.3
Moderne Mesdag stopt de wereld in zijn computer W E T E N S C H A P
9
& O N D E R ZO E K
Digitaal schetsboek Potlood, pen en papier heeft hij afgezworen. Aldo Hoeben werkt alleen nog maar met een digitaal schetsboek, gebaseerd op een Tablet PC. Daarmee is hij een wandelend prototype van de toekomstige ontwerper, die zijn ideeën en concepten toevertrouwt aan een ‘touch screen’ in plaats van aan een blad papier. Hoeben: ‘De computer speelt al een belangrijke rol in het ontwerpproces, zowel bij industrieel ontwerpers als bij architecten en grafische ontwerpers. Maar dan vooral aan het einde van het ontwerpproces wanneer schetsen moeten worden omgezet in werktekeningen en 3D-beelden. In het begin, wanneer de ontwerper nog zoekende is, vertrouwt
Om een zo groot mogelijk deel van de pagina op
hij zijn ideeën bij voorkeur toe aan papier.’
het scherm te behouden voor schetsen, speelt
De tablet-PC’s openen wat dat betreft nieuwe mogelijkheden, zeker nu de prijs ervan ook
een aantal handelingen zich af in de hoeken
aan een neerwaartse beweging is begonnen. ‘Maar’, aldus Hoeben, ‘alleen als het lukt om
van het beeldscherm. Links onderaan iedere
aan te sluiten bij de werkwijze van de ontwerper in die fase.’
pagina staat een krabbeltje dat de ontwerper als
Dat betekent bijvoorbeeld dat het scherm van het digitale schetsboek leeg is. Geen
pallet kan gebruiken om verschillende pennen
balken en andere hulpmiddelen, die ogenschijnlijk het gemak dienen maar in wezen
te selecteren. Bladeren door de pagina’s in het
andermans esthetiek aan de gebruiker opdringen.
schetsboek gebeurt door in de rechter onder-
Ook is er geen batterij virtuele pennen zichtbaar in een bak, maar slechts een viertal krab-
hoek te klikken en slepen over een zogenoemde
beltjes, die de gebruiker zelf heeft gemaakt – virtueel althans - met een zwarte en rode
thumbnail van de huidige pagina. Om een
fineliner, een blauwe marker en een grijs potlood.
pagina beter terug te kunnen vinden, kan de
Hoeben: ‘We leren onze studenten onderen in tekeningen een krabbeltje te maken om
ontwerper in de rechter bovenhoek een
bijvoorbeeld te zien of de pen of marker het nog doet. Dat wordt geïmiteerd in het digi-
ezelsoor maken..
tale schetsboek. Je hoeft alleen maar het krabbeltje aan te raken en je stylus verandert van een fineliner in een marker of omgekeerd.’
schetsen kunt zien. Hoeben: ‘Als het je eigen schetsen en tekeningen zijn, zijn ze op
Een belangrijk kenmerk van een papieren schetsboek is dat je al bladerend een overzicht
dit formaat heel goed te herkennen.’ Als je op de thumbnail klikt en er mee sleept dan
krijgt van de ontwerpgeschiedenis; van de eerste krabbels tot later vrij gedetailleerde
komen de eerder gemaakte pagina’s van het schetsboek in een vaste volgorde voorbij.
schetsen. Nu is bladeren op een beeldscherm altijd lastig; het gaat pagina voor pagina,
Pagina’s die vaker zijn bekeken blijven wat langer in beeld dan andere pagina’s. Op den
of met een scrollbar op een manier waar je niet weet op welke pagina je uit gaat komen
duur krijgen die pagina’s zelfs een elektronisch ezelsoor.
totdat je de scrollbar weer loslaat. In het digitale schetsboek van Hoeben zie je rechts
Hoeben: ‘Allemaal hulpmiddelen om het digitale schetsboek te laten aansluiten bij het
onder in een verkleinde weergave (thumbnail) van een schetspagina, waarop je nog net
verwachtingspatroon van de ontwerper.
wereld in zijn computer van technieken voor panoramafotografie. Vroeger werd het maken van panoramafoto’s onder fotografen altijd gezien als een wat uit de hand gelopen hobby. Met speciale camera’s kon je panoramafoto’s maken van grote groepen, maar dat was erg duur en omslachtig. Foto’s aan elkaar plakken tot een panorama kan ook natuurlijk, maar dat blijft vaak beperkt tot huisvlijt voor het vakantiealbum. Probleem is dat de perspectieflijnen van zo’n aan elkaar geplakt panorama niet kloppen. Als het geen wijds vergezicht is, blijft het perspectifisch een beetje een rare foto. Dankzij de opkomst van de digitale camera en de nodige bewerkingstechnieken is de panoramafoto weer helemaal terug. Niet alleen is het makkelijker geworden om een panoramafoto te maken waarin de perspectieflijnen wel kloppen, maar bovendien is er software ontwikkeld, waardoor je je als het ware in een panoramafoto kunt bewegen. Via de website van een makelaar kun je bijvoorbeeld in een huis rondkijken, zonder de bewoners lastig te vallen. Zoals we in Den Haag het laat-19de-eeuwse Scheveningen kunnen beleven in het Panorama Mesdag, zo kunnen wij nu dankzij digitale panoramafoto’s de sfeer proeven van een winterse dag in Nederland of van een trottoir in Washington. Overtrekken » Voor het maken van een panoramafoto gebruikt Aldo Hoeben, een ‘fish-eye’ lens op zijn digitale camera. Zo’n vissenoog registreert een ruime halve bol van de omgeving, iets meer dan 180 graden in elke richting. Terwijl je de camera recht vooruit houdt, zie je als fotograaf ook de punten van je schoenen. Voor het complete panorama maakt Hoeben een pirouette met de camera voor zijn oog en legt in vier foto’s binnen tien seconden de hele omgeving vast. Met behulp van speciale software worden de vier overlappende foto’s tot een beeld gemaakt. Die software heeft als bijzondere eigenschap dat je daarmee de vertekening, die wordt veroorzaakt door het ‘vissenoog’-perspectief, kunt corrigeren, zodat gebogen torens weer recht worden. Door meerdere fish-eye foto’s aan elkaar te plakken, ontstaat een zogeheten ‘equirectangulair’ panorama waarin de omgeving niet alleen 360 graden in het 2004.3
Fish-eye-opname van de opstelling van
Panorama schilders merkten dat de bekende
Panorama Mesdag in Den Haag. Om de illusie
trucen voor het opzetten van een (centraal)
van het panorama te vergroten, werd zo veel
perspectief op het gekromde oppervlak van
mogelijk geprobeerd om de begrenzing van
een panorama niet werkten. Om toch een
het schilderij aan het oog te onttrekken. Van
goede opzet te maken voor hun schilderijen
groot belang hierbij is het zogenaamde ‘faux
ontwikkelden ze een nieuwe truc: op een glazen
terrain’, een fysiek stuk landschap dat haast
cilinder die groot genoeg was was voor het
naadloos aansluit bij het geschilderde pano-
hoofd en de hand met penseel van de schilder,
rama. Bij Panorama Mesdag staat de bezoeker
werd de omgeving van binnenuit nagetekend.
in een strandpaviljoen en wordt omgeven door
De glazen cilinder die Mesdag gebruikte is in
een stuk nagebootst duinlandschap
Museum Panorama Mesdag te bezichtigen.
Een fish-eye-lens kan worden beschouwd als een extreme groothoek-lens; de horizontale kijkhoek van de lens is net iets meer dan 180 graden. In tegenstelling tot een normale groothoek lens worden rechte lijnen echter met een karakteristieke kromming afgebeeld.
•
10
WETENSCHAP
& O N D E R ZO E K
Moderne Mesdag stopt de wereld in zijn computer
horizontale vlak is vastgelegd, maar ook 180 graden van boven naar beneden. De hele omgeving is als het ware geprojecteerd op de binnenkant van een bolvormig oppervlak dat vervolgens is opengewerkt tot een plat vlak. Het Panorama Mesdag is overigens op een vergelijkbare manier gemaakt. Evenals andere panoramaschilders uit zijn tijd trok Mesdag de contouren van zijn omgeving over op de binnenkant van een glazen cilinder waarin hij zelf stond. Die cilinder is nog steeds te bezichtigen bij het Museum Panorama Mesdag in Den Haag. Op die manier wist hij het perspectiefverloop van een rond schilderij kloppend te krijgen. Dat is bepaald niet eenvoudig omdat de perspectieflijnen, die normaliter recht naar de verdwijnpunten aan de horizon lopen, nu in een cilinder of bolvormige projectie gebogen zijn. Waren de contouren eenmaal aan de binnenkant van de cilinder geschetst, dan kon je ze overtrekken op een langwerpig vel papier en zo een platte weergave maken. Horizon wordt sinusgolf » Behalve op een bol of een cilinder kan de omgeving ook op andere geometrische vormen worden geprojecteerd. Hoeben toont een foto van het interieur van een kerk in Dordrecht, waarbij het basisbeeld is geprojecteerd op een kubus, die vervolgens is uitgeklapt, zodat hij een kruis vormt. Een ander voorbeeld is een foto van het vuurwerkfestival in Scheveningen met een hyperbolisch perspectief. Het resultaat is een bol, waarop de contouren staan van mensen, kerken en andere objecten en waar hier een daar wat vuurwerk boven hangt. Het punt waar de camera boven stond, is precies het midden van de bol, terwijl de horizon een cirkel is geworden. Ook de cilindrische projectie biedt onvermoede mogelijkheden. Hoeben maakte een aantal foto’s van de Markt in Delft kort voor de rouwstoet van Koningin Juliana arriveerde. Hij deed dat vanaf een standplaats voor caférestaurant Het Raedthuys. Cilindrische projectie van het panorama levert een beeld op waarop je zowel het stadhuis als de Nieuwe Kerk van voren ziet. Ogenschijnlijk is het een normale foto. Alleen omdat de erewacht niet in een rechte lijn staat opgesteld maar in een hoefijzervorm, realiseert men zich pas dat er sprake is van een behoorlijke vertekening. Een fraai effect ontstaat wanneer de virtuele cilinder niet loodrecht staat, maar onder een bepaalde hoek. Dan wordt de horizon een sinusgolf. Om het effect te illustreren, laat Hoeben een foto van een hondje zien die hij afgelopen winter maakte achter de aula van de universiteit, nabij de begraafplaats. Hoeben: ‘Op de foto viel het hondje in eerste instantie wat weg. Ik heb toen de as van de cilinder onder een bepaalde hoek gezet, zodat het beestje in de bovenste helft van de foto terechtkwam, in het aandachtspunt. Een bijkomend effect is dat de horizon is vervormd tot een sinusoïde.’ Op de foto is ook goed de tijdsdimensie te zien. Een vrouw die rechts op de foto over het paadje aan komt lopen, loopt links op dezelfde foto weer weg. Hoeben: ‘Met panoramafotografie creëer je niet drie, maar zelfs vier dimensies in het platte vlak.’
Op de websites van sommige makelaars worden al interactieve panorama’s aangeboden om huizen van binnen te laten zien. Waar een foto op een makelaarssite vaak het gevoel geeft dat hij een plek in het huis van de voordeligste laat zien, laat een panorama ook zien wat er aan de andere kant van de kamer staat.
Bij het maken van foto’s voor een panorama is het van belang dat de camera draait om het brandpunt van de lens. Hoeben (hier op het Binnenhof in Den Haag) bedient zich van een schietlood, in plaats van het gebruikelijke statief. Daarmee kan hij makkelijk een punt op de grond vasthouden en er tevens voor zorgen dat alle opnames op gelijke hoogte worden gemaakt.
Octrooien stagneren » De software voor het omrekenen van verschillende projecties is gemaakt door de Duitse informaticus Helmut Dersch. Hoeben is als gebruiker betrokken geweest bij het ontwikkelen ervan. De ontwikkelingen in de panorama-software dreigen de laatste jaren echter te stagneren vanwege een octrooi van het Amerikaanse bedrijf ipix. Zoals veel Amerikaanse octrooien is het zeer breed geformuleerd en hoewel het patent op het moment niet geldig is in Europa (octrooien op software zijn pas recent mogelijk) treedt het bedrijf nogal agressief op tegen eenieder waarvan men het vermoeden heeft dat die een inbreuk op het octrooi maakt. Hoeben: ‘Door deze agressieve opstelling zijn er weinig bedrijven die interesse hebben in het verbeteren van de software voor het maken van panorama’s. Daarom heeft een aantal panoramafotografen, verspreid over de wereld, besloten om zelf de benodigde software te ontwikkelen in grote groepen (‘opensource’) of juist in kleine ongrijpbare bedrijfjes. Hoeben is één van die ontwikkelaars. Via ‘fieldOfView’ biedt hij zijn ‘SPi-V engine’ aan, een afkorting die staat voor Shockwave Panorama Viewer, ofwel Spiffy (= cool). Door met de muis in het beeld te klikken en te slepen van links naar rechts of van boven naar beneden, ziet men het beeld steeds verschuiven (zie ook www.fieldofview.nl). Alsof je er middenin staat en om je heen kijkt, zoals bij het panorama van Mesdag . De Spi-V Engine is gebaseerd op Shockwave van Macromedia en maakt, aldus Hoeben, in wezen geen inbreuk op het octrooi van ipix, omdat het geheel is gebaseerd op technieken die al waren
De fish-eye-opnamen vormen delen van een bol. Door – in dit geval – 4 fish-eye-opnamen met elkaar te combineren, kan de volledige omgeving worden vastgelegd. De overlap tussen de verschillende foto’s wordt gebruikt om de foto’s naadloos te laten aansluiten. Ondanks dat deze opnames de hele omgeving vastleggen, staat de fotograaf niet op de foto, omdat hij steeds achter de camera stond.
•
2004.3
Moderne Mesdag stopt de wereld in zijn computer W E T E N S C H A P
11
& O N D E R ZO E K
gepubliceerd voor het octrooi werd ingediend. Die technieken werden en worden trouwens nog steeds gebruikt voor het tonen van driedimensionale objecten in bijvoorbeeld spelletjes zoals Doom of films zoals Terminator II. Het nadeel van ‘klassieke’ 3D-objecten is dat ze ofwel weinig realistisch zijn, dan wel uiterst veel rekenkracht vergen. Hoeben: ‘Met de SPi-V Engine daarentegen kun je “real time” een uiterst realistische omgeving creëren, omdat je uitgaat van foto’s, waarin je rond kunt kijken. Wat ik probeer te doen is daar elementen aan toe te voegen die de beleving vergroten.’ Na-ijlen » Een van die elementen is het na-ijlen van de beweging. Wanneer je rondkijkt met andere panorama ‘viewers’, dan stopt het beeld nogal abrupt zodra je de muis stopt. Hoeben ontwikkelde software waardoor de beweging iets langer doorgaat. Volgens hem is dat een stuk natuurlijker, omdat je nek immers ook niet in een keer stilstaat. Om zijn veronderstelling te testen, heeft hij een aantal studenten in een panoramafoto laten rondkijken zonder en met na-ijleffect. ‘Wanneer mensen het beeld bekijken zonder na-ijlen, zegt niemand dat er iets niet klopt. Datzelfde geldt als ze het beeld vervolgens bekijken met naijleffect. Omgekeerd echter, dus eerst met na-ijlen en dan zonder, zien ze wel een verschil. Sommigen voelden het ontbreken van het na-ijleffect zelfs in hun nek. Dat betekent dat zo’n ingebouwd na-ijleffect beter aansluit bij de fysieke motoriek van mensen en dat daardoor bekijken van het beeld natuurlijker overkomt.’ Een andere toevoeging is de overgang van lichte naar donkere delen van het beeld. Het dynamisch bereik, het verschil tussen het lichtste wit en het donkerste zwart wordt door het menselijk oog vrij gemakkelijk overbrugd, doordat het zich in een tijdsbestek van één tot anderhalve seconde geleidelijk aanpast. In een panoramafoto kan een zeer groot bereik van licht tot donker voorkomen. Hoeben laat een foto zien van een grot midden in de Jordaanse woestijn, die slechts via het dak wordt verlicht. De opening is hel verlicht, maar van de ruimte zelf zie je niets. Met de door hem ontwikkelde software past het beeld zich geleidelijk aan, zoals ook het oog zich geleidelijk aanpast van licht naar donker. De betreffende ruimte blijkt allerlei voorwerpen te bevatten, inclusief een persoon in de hoek.
Voor het weergeven van de bol waarop de gehele omgeving is vastgelegd op een plat vlak wordt de bol als het ware langs de achterkant opengesneden en opgerekt. Zo ontstaat een equirectangulair perspectief.
Het panorama kan nu behalve op een bol ook op andere geometrie worden geprojecteerd, bijvoorbeeld
Seattle » Naast aanwezige objecten kan men de panoramafoto ook verrijken met virtuele objecten. Een bijzonder voorbeeld daarvan heeft de Space Needle in Seattle als onderwerp. Vanaf het observatiedek maakte Hoeben foto’s van het uitzicht met zijn fish-eye lens. Vervolgens monteerde hij daar de Space Needle zelf in, althans een model ervan gemaakt met behulp van klassieke technieken voor driedimensionale graphic modelling. Met behulp van een techniek, ontwikkeld door Paul Debevec van het Instituut voor Creatieve Technologie van de Universiteit van Zuid-Californië, paste Hoeben de belichting van de virtuele toren aan aan de belichting van de omgeving. Bij deze techniek wordt elke pixel in het panorama gebruikt als lichtbron met een bepaalde kleur en intensiteit. Op die manier zorgt men er niet alleen voor dat het zonlicht op dezelfde manier op de toren valt als op de omgeving, maar kun je zelfs reflecties, bijvoorbeeld van de blauwe lucht in de toren, nabootsen. Het resultaat is buitengewoon overtuigend. ‘Zozeer zelfs’, aldus Hoeben, ‘dat veel mensen denken dat ik met een helikopter om de Space Needle ben gevlogen. Ze vragen me zelfs hoe ik daar ooit toestemming voor heb gekregen, want sinds 11 september mag je niet meer zo dicht in de buurt van gebouwen vliegen.’
op een cilinder zoals bij Panorama Mesdag, maar ook op een kubus. Wanneer een toeschouwer zich precies in het middelpunt van de bol of van de kubus bevindt en wanneer de belichting geen rol speelt, dan zou de toeschouwer geen verschil kunnen zien tussen de bol en de kubus. Bij de cilinder zal het enige verschil zijn dat een deel van de bodem en plafond of lucht missen.
Animatie » Naast deze bijna onmerkbare toevoegingen kan ook het toevoegen van een kleine animatie helpen om het beeld levendiger te maken, meent Hoeben. Hij laat een panoramafoto zien van ‘boardwalk exhaust’, een pijp van een verwarmingsketel ergens op een trottoir in Washington. Met een ‘particle generator’, software die bewegende deeltjes genereert, laat hij rook uit de pijp komen waarbij men zelfs windsterkte en windrichting zou kunnen variëren. Een klein bewegend element dat het hele beeld tot leven brengt. Een ander voorbeeld is een filmpje van een pratende vrouw dat in een panoramafoto van een interieur is geplakt. Hoeben: ‘Panoramafoto’s worden vaak gebruikt om te laten zien hoe een kamer er uit ziet, een hotelkamer bijvoorbeeld of de woonkamer van een huis dat de makelaar wil verkopen. Zelfs al is 2004.3
•
12
WETENSCHAP
& O N D E R ZO E K
Moderne Mesdag stopt de wereld in zijn computer
de kamer mooi ingericht, dan blijft het beeld leeg, omdat er geen mensen in voorkomen. Zo’n filmpje, dat in dit geval overigens eeuwig blijft rondgaan, maakt het beeld meer levensecht.’
Ook met een gewone groothoeklens kan een panorama worden gemaakt van 360º x 180º, al moeten daarvoor wel veel meer opnames worden gemaakt. De eerste rij van 16 foto’s vormt samen een cilinder. Door meerdere rijen te fotograferen, daarbij de camera steeds om het brandpunt draaiend, kan de volledige omgeving worden vastgelegd. In dit voorbeeld zouden daarvoor 52 opnames nodig zijn.
Die levensechtheid is uiteindelijk waar het om gaat. Hoeben: ‘Mensen moeten niet afgeleid worden door de techniek, hoe mooi of slim die ook is. Of ze nu rondkijken in een panoramafoto of, als ontwerper, ideeën neerkrabbelen in een digitaal schetsboek: het belangrijkste is dat ze de ruimte en de objecten kunnen beleven.’ Voor nadere informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met ir. Aldo Hoeben, tel. (015) 278 1714, e-mail
[email protected], of met prof.dr.ir. Pieter Jan Stappers, tel. (015) 278 5202, e-mail
[email protected] Andere websites: www.fieldofview.nl www.fieldofview.nl/events/integraal
Hoeben bedacht voor websites voor bijvoorbeeld makelaars aan meer toepassingen voor panorama’s. Zo heeft hij in een binnenopname van een monumentaal pand een stukje video van een vrouw toegevoegd. Zij zou een makelaar kunnen zijn die de virtuele bezoeker wat meer vertelt over de ruimtes en indeling. De vrouw in kwestie is overigens nooit ter Op het panorama dat Hoeben maakte vlak voor de bijzetting van Koningin Juliana in de Grote Kerk in
plekke geweest, maar digitaal
Delft is te zien dat bij een panorama niet meteen hoeft worden gedacht aan een wijds vergezicht. Juist
toegevoegd.
de drukke menigte mensen brengt de uitgelaten, maar tegelijk ook ingetogen sfeer tot uiting.
Voor de Space Needle demo maakte Hoeben foto’s vanaf In het panorama van het vuur-
het observatiedek van de 180
werkfestival in Scheveningen
meter hoge toren in Seattle.
heeft Hoeben het bolper-
Daarmee had kon hij een pano-
spectief omgerekend naar
rama maken van de omgeving
een zogenaamd hyperbolisch
van Space Needle, de toren zelf
perspectief waarbij de virtuele
stond er niet op. Vervolgens
camera recht naar beneden
reconstrueerde hij de toren
is gericht. Overigens bestaan
apart met een traditioneel 3D
er geen lenzen waarmee
programma op basis van foto’s
daadwerkelijk een dergelijk
die hij op het internet vond.
hyperbolisch perspectief kan
Het panorama gebruikte hij
worden gefotografeerd.
niet alleen als fotorealistische
F OTO : G REG D OWNING ,
achtergrond, maar ook voor de
W W W . GREGDOWNING . COM
Vooral bij panoramafotografie
belichting van de nagebouwde
is het vaak niet mogelijk de
toren. Wanneer – zoals in het
hele scene juist te belichten.
onderste beeld – het panorama
In het bovenste beeld is de
en de invloed op de belich-
buitenlucht juist belicht, maar
ting worden weggehaald, is
binnenin de grot is het veel
meteen duidelijk te zien dat
te donker. Op de foto onder
het om traditionele computer
is prima te zien wat er zich in
graphics gaat. De magie zit
de grot bevindt, maar is de
hem in de combinatie van het
buitenlucht zeer overbelicht. In
panorama en de invloed van
de software van Hoeben wordt,
het omgevingslicht op de gere-
afhankelijk van de kijkrichting
construeerde toren.
in het panorama, dynamisch een gemengde belichting gemaakt. Hierdoor ontstaat er een belichting zoals mensen die ter plekke ook zouden zien. Het menselijk oog compenseert namelijk voordurend actief voor verschillen in lichtintensiteit.
•
2004.3
