de slag om hun woningen te verbeteren. Soms een prachtig proces waarbij de deelnemers als individu

wijken een versnipperd eigendom met veelal eigenaar-bewoners. Nadat de grote stadsvernieuwingsoperatie in de jaren 70 / 80 met coöperaties opgezet was, bleven deze wijken in vaak zeer slecht onderhoud achter. Voor deze straten werd een aparte verbetersubsidie in het leven geroepen, waarbij met name veel subsidie werd gegeven voor verbetering van casco (tot 70%), hoofdonderdelen van installaties (gas, water, riolering) en

warmte-

en

geluidsisolatie.

Woontechnische verbeteringen als keuken en badkamer werden niet gesubsidieerd. Een uitzondering hierop was als er geen badgelegenheid aanwezig was. Voorwaarde voor subsidie was dat de hele straat(wand) met de ingreep

meedeed.

De

subsidie

werd rechtstreeks toegekend aan de woning van een individuele eigenaar, mits deze eigenaar lid was van een stichting, die de gelden van de eigenaar en van de subsidie beheerde. Architect en aannemer werden door de stichting betaald. Iedere eigenaar was echter wel individuele opdrachtgever.

In veel woonkamers waren de twee

besproken. Zij dienden achter de genomen maatregelen te

Otterstraat/Kruisweg, Utrecht Renovatie 68 boven- en benedenwoningen en 15 woningen

staan en konden ook eigen wensen toevoegen in het kader

De Otterstraat met boven- en beneden-

ren. Met enige moeite ging de gemeente

van woonverbetering, die met het hele bouwplan meegeno-

woningen vormde de meest eenduidige

overstag om dit mee te nemen in de sub-

men werden, maar niet gesubsidieerd waren.

straat die Feekes & Colijn in het kader van

sidieregeling. Het lukte niet om ook subsi-

Hierna werd per woning een kostenopzet en een subsidië-

de subsidieregeling verbeterde. Grofweg

die te krijgen om de bovenramen terug te

ringopzet gemaakt die door de bewoner en de begeleidende

de helft van de bewoners bestond uit

brengen in de oude staat. Gezien de toch

ambtenaar werd goedgekeurd. De prijs lag daarmee vast.

starters die graag een goed huis wilden

al grote kosten van de renovatie hebben

Iedere aannemer die hoger uitkwam diende hiernaartoe

en die zagen dat ze met de subsidierege-

veel bewoners deze wens laten vallen.

teruggebracht te worden.

ling bij verkoop geld konden verdienen.

Na goedkeuring werden de definitieve contractstukken

De andere helft bestond uit allochtone

Projectgegevens

en het bestek gemaakt. De aannemer werd gekozen door

noodkopers; mensen die, soms met

Jaar: 1999-2001

middel van een avond met drie of vier presentaties. Bij de

woekerrente, de woning hadden gekocht

Opdrachtgever: Stichting Renovatie

uitvoering voerde het architectenbureau directie en (gering)

omdat ze simpelweg geen plek hadden

Otterstraat/Kruisweg

toezicht, gecontroleerd door de gemeente en uiteraard door

om te wonen.

Architect: Anke Colijn

de eigenaar-bewoner.

Het was een mooi complex, maar al

Bouwsom: € 2.000.000,-

De projecten bestond niet slechts uit bouwkundige werk-

tientallen jaren niet onderhouden. Dit

zaamheden voor het architectenbureau. Sociale begeleiding

werd mede veroorzaakt doordat boven-

van individuele bewoners was noodzakelijk, maar ook het

en benedenburen in een knellende VVE

groepsproces vergde aandacht. Voor diverse bewoners - die

zaten. Om te beginnen heeft F&C de

hun huis toch hadden willen opknappen - was deze regeling

VVEs met gezamenlijk goedvinden open-

een zegen, voor anderen - die door de meerderheid gefor-

gebroken en een logische verdeling van

ceerd werden mee te doen - een ramp. Spanningen vielen niet

de

te voorkomen en uitten zich op zeer verschillende wijzen.

opgezet. Daarna zijn met behulp van de

Aandacht en enthousiasmering waren belangrijk, altijd vanuit

gemeente diverse woekerrenteconstruc-

respect en begrip voor de situatie. Van ieder project heeft

ties omgezet in normale hypotheken en

Feekes & Colijn het gevoel dat er iets extras bereikt is. Soms

zijn de nieuwe kosten ondergebracht bij

was dit het restauratief aanpakken van onderdelen van het

een monumentensubsidie. Door beide wij-

project (dit was niet volgens de regelgeving). Soms een lage of

zigingen konden de meeste mensen aan

geen huurverhoging bij een complex met een aantal huurders.

de slag om hun woningen te verbeteren.

Soms een prachtig proces waarbij de deelnemers als individu

Voor diverse bewoners bleef het echter

ineens een stuk sterker in de schoenen stond. Ieder project

een groot probleem om mee te doen, wat

was de moeite waard.

ook onderling fricties opleverde. Feekes &

De bewoners kozen zelf een architect uit een lijst geselecteerd door de gemeente. Nadat de architect iedere woning had opgenomen en een verbeterplan had opgezet conform de eisen van de subsidieregeling, werd dit plan met de eigenaar

gezamenlijke

verantwoordelijkheid

Colijn heeft deze processen begeleid.

ramen gesloopt om plaats te maken voor één groot raam. Dit doorbrak de fraaie gevelwand. Zowel Feekes & Colijn als de bewoners wilden dit graag terugrenove-

15 1996-03 Groot Onderhoud - Renovatie Utrecht

Utrecht kent in vele vooroorlogse

Groot onderhoud - renovatie Utrecht Complexgewijze aanpak met individuele eigenaren

feekesencolijn.nl, laan van chartroise 174, 3552 EZ Utrecht, T 030 2422722

14

Hoek Anjelierstraat, Leliestraat 1-23, Amsterdamsestraatweg, Esdoornstraat 6-12 Onderhoud/renovatie 35 woningen

Van Egmondkade 14-34, Utrecht (incl. bis-nrs en Hubert Duyfhuysstraat 45-49 bis) Onderhoud/renovatie 42 woningen

Van Hoornekade, Utrecht Onderhoud/renovatie 26 appartementen

De woningen aan de Anjelierstraat en de

De eigenaar van dit complex aan de van

de appartementen die in de jaren

Leliestraat zijn eengezinswoningen waarvan

Egmondkade en Hubert Duyfhuysstraat

70 gebouwd waren na een brand.

80% bewoond werd door de eigenaar-

leefde al jaren in onmin met zijn huur-

Bij deze appartementen richtte het groot

bewoner, 20% werd verhuurd.

ders over de staat van onderhoud van de

onderhoud zich op de daken en kozijnen.

De aanpak bestond uit het verbeteren

woningen. Voor beide partijen was de

De overige woningen zijn volgens het

van gevels en kozijnen en het herstel van

onderhoudsregeling een uitkomst. Een

gebruikelijke concept verbeterd, inclusief

goten, daken en dakkapellen. De isolatie

probleem echter vormde de hoogte van de

het geluidsisolerende plafond.

tussen de huizen onderling was niet zoda-

huur. De huurders waren van mening dat

nig slecht dat de bewoners daar maatrege-

ze nu teveel betaalden, gezien de slechte

len tegen wilden nemen.

onderhoudstoestand. De verhuurder wilde

Uitgevoerde maatregelen

Doordat de woningen klein zijn, hadden

de huur gaan verhogen na de renovatie.

- Nieuwe geïsoleerde dakbedekking

alle bewoners uitbouwen gerealiseerd die

Uiteindelijk is geen huurverhoging toege-

- Vernieuwen c.q. herstellen kozijnen

gebruikt werden als keuken, toilet, dou-

past, gezien de grote som subsidie uit de

che of berging. Omdat deze later waren

algemene middelen die naar het bezit van

bijgebouwd, veelal door de bewoners zelf,

de eigenaar vloeide.

Uitgevoerde len

kostte het veel moeite om deze op kwalita-

Een structureel probleem was de slechte

- Nieuwe kunststof kozijnen voor en

tief goed niveau te krijgen.

ventilatie in de woningen en de open gei-

achter (de eigenaar wilde absoluut

Bij het plan hoorden ook de bovenwonin-

sers in de keukens. In het onderhoud is dit

geen houten kozijnen; jammer)

gen met winkels aan de Amsterdamse-

verbeterd. Tevens heeft Feekes & Colijn fol-

- Geluidsisolatie voorgevel

straatweg en de vier beneden- en boven-

ders gemaakt over ventilatiegedrag, nu de

- Herstel balkons

woningen aan de Esdoornstraat. Met

kozijnen niet meer tochtten en de gevels

- Vochtwering voor- en achtergevel

name de woningen aan de Amsterdam-

geïsoleerd waren, en zijn twee informatie-


Projectgegevens

sestraatweg hadden andere bouwkundige

avonden georganiseerd.

- Nieuwe bergingen

Jaar: 1994/1996

maatregelen nodig.

Zeer bijzonder in dit complex was dat de

- Nieuwe geluidsgeïsoleerde plafonds,

Opdrachtgever: Van Beek

Projectgegevens

huurders diverse extra ruimtes (badkamers, werkruimten, schuurtjes e.d.). hadden

Het complex was geheel in handen van

een

eigenaar-verhuurder.

Het

onderhoud was slecht, uitgezonderd

maatrege-

herstel keukens en badkamers

Jaar: 1993-1995

gecreëerd op het dak, op diverse balkons,

Projectgegevens

Opdrachtgever: Stichting Welnu

in de kruipruimten en voortuinen. Hier

Jaar: 1987/1988


moest in goed overleg voor alle partijen

Opdrachtgever: H. Rijksen Utrecht

Bouwsom: € 321.130,-

acceptabele oplossingen voor gevonden


Bouwsom per woning: € 20.070,-

worden. Veelal betekende dat verwijdering

Bouwsom: € 535.217,-

van deze ruimtes.

Bouwsom per woning: € 14.597,Per m²: € 185,-

voor- en achtergevel - Vernieuwen van bergingen - Nieuwe kunststof balkons - In verhuurde woningen woningscheidende plafonds - Verbetering ventilatie en diverse herstel installaties - Geluidsisolatie gevels straatzijde




16

Amsterdamsestraatweg 207-229 Onderhoud/renovatie 42 appartementen met onderwinkels Amsterdamsestraatweg 197-205bisA Onderhoud/renovatie 15 woningen met winkels

Surinamestraat 88-96, Bataviastraat 22-30 en Celebesstraat 83-91 Onderhoud/renovatie 46 woningen In de Surinamestraat is sprake van gesta-

Van Lennepstraat en Schimmelplein Onderhoud/renovatie 44 woningen (deels boven- en benedenwoningen)

pelde bouw in drie etages, waarbij in de

De Van Lennepstraat bestaat uit eenge-

gevels een repetitie-effect optreedt. Er zijn

zinswoningen die bij de bouw redelijk veel

invloeden van de Amsterdamse School

overeenstemming vertoonden. Door vele

De opdracht bestond uit drie lagen

zichtbaar. De wens van de bewoners was

ingrijpende wijzigingen van de diverse

appartementen boven een groot win-

om de eenheid in het complex, die de

bewoners/eigenaren was de eenheid ech-

kelcomplex, een kleiner complex van 5

afgelopen jaren verloren was gegaan, weer

ter grotendeels verloren gegaan.

bovenwoningen en 15 appartementen

terug te zien.

De algemene wens in de straat was om de

aan de Amsterdamsestraatweg. De appar-

De bewoners stelden per woningtravee

verschillen te handhaven. Feekes & Colijn is

tementen waren de afgelopen tien jaar

gezamenlijk een Programma van Eisen

hierin meegegaan door de gevels individueel

allemaal uitgepond.

op en koppelden dit terug met hun buren

aan te pakken in de detaillering (kozijnen en

De bouwkundige staat was zeer slecht

binnen de stichting. Dit paste goed in

kleuren), maar wel een gezamenlijke keuze

en de bewoners waren weinig draag-

de VVEs die op het blok van toepassing

te maken over de kleur van het boeiboord

krachtig. Het moeilijkst op te lossen

waren. De maatregelen bevatten ook het

en het reinigen van de gevels.

waren brandveiligheid en geluidsiso-

deels weer terugbrengen van kozijnen in

Er zijn voornamelijk ecologisch vriendelijke

latie van de houten vloeren tussen

de oude staat.

materialen gebruikt. F&C werkt in principe

de appartementen en de winkels. De

Uitgangspunt was het herstellen en terug-

altijd met uitgangspunten uit het Duur-

winkeliers wilden (en konden) geen

brengen van de monumentale aspecten

zaam Bouwen, maar in dit geval hadden

dagomzet missen nieuwe plafonds aan

van het blok. Alle bewoners kozen voor

de bewoners er geld en moeite voor over

te brengen. De bewoners vonden dat de

een kleurenplan voor het hele project.

om hierin verder te gaan. Zo is bijvoorbeeld

geluidsoverlast wel meeviel en waren al

In de Bataviastraat en Celebesstraat staan

een speciaal onderzoek gedaan naar milieu-

veel meer geld aan het project kwijt dan

individuele woningen die door Feekes

vriendelijke antischimmelmiddelen voor dak

ze hadden gedacht. Uiteindelijk is met de

& Colijn ook individueel zijn verbeterd.

en kozijnen.

worden, omdat de klandizie dan het

Uitgevoerd werk en maatregelen


laagst lag. Op dat moment gingen ook de

- Aanbrengen van OdB plafonds

bewoners overstag om het hele renovatie-

- Vernieuwen daken

Projectgegevens

pakket uit te laten voeren.

- Cascoherstel gevels - Helstel kozijnen - Deels vernieuwen, deels herstellen balkons


- Nieuwe bergingen

Bouwsom: € 504.710,-

aannemer afgesproken dat de winkels tijdens de ramadan aangepakt zouden

Projectgegevens Jaar: 1999 Opdrachtgever: Architect: Anke Colijn



18

- Herstel/vernieuwen begane grond vloer

Projectgegevens

- Herstel/vernieuwen voor-/achtergevels

Jaar: 1994/1995

Jaar: 1993/1994

- Herstel en isoleren daken

Opdrachtgever: Stichting Tegen het

Opdrachtgever: Stichting B.C.S.

- Bij verticaal opgedeeld eigendom

Schimmeltje

Bouwsom per woning: € 24.328,-

geïsoleerde plafonds - Verbetering ventilatie en herstel installaties

Architect: Anke Colijn Bouwsom: € 662.550,Bouwsom per woning: € 22.089,-

Van der Goesstraat 4-36 bis, Van der Wielenstraat 2-4, Reviuskade 1-15 Onderhoud/renovatie 34 woningen

Croeselaan 249-269 (incl. bis-nrs en Veilingstraat 4) en 221-225, Utrecht Onderhoud/renovatie 28 en 8 woningen

de eigenaar-bewoners ook mogelijk om

Dit hele project bestond uit individuele

Dit complex was gekocht door een eigenaar-

lende woningen. Door wijzigingen tijdens

woningen met eigenaar-bewoners. Nadat

verhuurder die iedere leeggekomen woning

de rit in de subsidieverordening kregen de

de gemeente de mogelijkheid van het

uitpondde. De kopers werden automatisch

eigenaar-bewoners meer subsidie, maar

project had ingebracht, was er zowel een

lid van de VVE van het complex en knapten

werden ook extra eisen aan de woningen

groep voorstanders voor de renovatie als

hun woning dikwijls grondig op. Dit bleek

van de eigenaar-bewoners gesteld. Daarom

een groep tegenstanders. De argumenten

voor de eigenaar-bewoners binnen de VVE

zijn vlak voor de indiening voor de tweede

staakten uiteindelijk op het feit of er wel

zeer ongunstig. De eigenaar-bewoners

keer keuzepakketten samengesteld en is

voldoende aan het casco mankeerde om

waren namelijk financieel medeverantwoor-

voor de bewoners een geheel nieuw plan

aan het project mee te kunnen doen.

delijk voor diverse kosten aan de verhuurde

ingediend.

Feekes & Colijn was intussen gekozen

woningen gezien de VVE-akte. Zo waren ze

Het tweede blok was simpeler. Hier was

als architect en onderzocht het project

onder meer verantwoordelijk voor de zeer

alleen sprake van eigenaar-bewoners.

op bouwkundige mankementen, die met

slechte kozijnen, gevels en installaties van

name in de daken gevonden werden.

de huurders.

Een tegenonderzoek leidde tot dezelfde

Hun boosheid hierover had al vijf renova-

Uitgevoerde maatregelen

bevindingen.

tieplannen doen mislukken. Feekes & Colijn


Dit traject duurde een jaar, waarin met

heeft toen voorgesteld de splitsingsacte te

- Vernieuwen, c.q. herstellen kozijnen

veel moeite een werkzame relatie tussen

wijzigen tijdens de loopduur van het pro-

individuele keuzes te maken, voornamelijk met betrekking op het sanitair, bergingen en tuinschermen, maar ook de kozijnen. Dit heeft geleid tot grotere diversiteit en herkenbaarheid van de gevels van de verschil-

voor- en achtergevel

de kampen (beide in het stichtingsbestuur)

Daarnaast is door Feekes & Colijn

ject, zodat eenieder zijn eigen deel zou

- Vernieuwen van bergingen

behouden werd. Nadat besloten werd dat

een aantal bloksgewijze - kleur-

betalen. De aanvankelijke agressieve hou-

- Nieuwe kunststof balkons

het project doorging, verkochten de vijf

voorstellen

door

ding van de eigenaar-bewoners veranderde

- In verhuurde woningen woningschei-

tegenstanders hun huis, waarna een zeer

de bewoners een keuze is gemaakt.

hierdoor, maar de grootverhuurder vond

soepel project volgde.

Twee eigenaren hebben hieraan niet

het geen prettige oplossing. Het was ech-

De Van der Goesstraat bestaat uit een-

meegedaan.

ter de enige weg die tot een gezamenlijke

gezinswoningen. De gevel is ooit als

gedaan,

waaruit

besluitvorming leidde, zodat hij uiteindelijk

dende plafonds - Verbetering ventilatie en diverse herstel installaties - Geluidsisolatie gevels straatzijde

een geheel ontworpen. Een deel van

Projectgegevens

deze eenheid was wat verloren geraakt

Jaar: 1995

Tijdens het project veranderde de eigen-

Projectgegevens

door de individuele aanpak per woning.

Opdrachtgever: de eigenaren

domssituatie steeds door nieuwe uitpon-

Jaar: 1988/1989

Omdat de bewoners het kwaliteitsverho-


dingen. Gedurende de realisatie hadden

Opdrachtgever: Vereniging van Eigenaren

gend achtten om weer naar een eenheid

Bouwsom: € 605.458,52

de eigenaar-bewoners een meerderheids-

(combinatiepand)

toe te werken, zjin hiervoor bouwkundig

Bouwsom per woning: € 17.807,24

belang en konden de gewijzigde statuten


een blijvende status krijgen. Door de

Bouwsom: € 735.194,-

nieuwe verenigingsbesluiten werd het voor

Per woning: € 20.387,-

maatregelen getroffen.

akkoord ging.

Per m3: € 63,-



20

Jacob Catststraat Onderhoud/renovatie 34 boven- en benedenwoningen

Sterrenhof Renovatie/restauratie 19de-eeuws hof

Dit project is duidelijk als een complex-

sociaal behoeftigen. Het bestaat uit

matige eenheid gebouwd met een min of

kleine boven- en benedenwoningen met

meer monumentaal karakter. De bewoners

ongebruikte zolders (die in de praktijk op

hechtten echter juist aan de verschillen die

diverse wijzen gebruikt worden). De hui-

in de loop der jaren waren ontstaan.

dige bewoners leefden aan de onderkant

Voor iedere woning apart is daarom

van de samenleving, maar hielden elkaar

samen met de eigenaar een verbeterplan

wat in de gaten en boden elkaar regelma-

gemaakt. Daardoor zijn grotere verschil-

tig hulp. Eigenlijk functioneerde het hofje

len ontstaan, zowel door de uitgangs-

sociaal nog steeds zoals het oorspronkelijk

kwaliteit als de wensen van de bewoners.

bedoeld was.

Basis voor de plannen was het minimum

De familie die dit complex beheerde, kon

verbeterpakket van de gemeente, maar

de renovatiekosten absoluut niet opbren-

veel bewoners wilden extra verbeterin-

gen, gezien de zeer slechte bouwkundige

gen aanbrengen.

staat van het complex en de extreem lage

Het Sterrenhof is gebouwd in 1875 voor

huren. Huurverhoging was bij deze doelgroep geen optie. Het complex werd


daarom geschonken aan het Woningbedrijf Utrecht, dat niet zo goed wist wat ze

- Herstel draagconstructie gevels

met het complex aanmoest.

- Herstel begane grond vloeren

Feekes & Colijn kreeg de opdracht om

- Bij benedenwoningen aanbrengen

het achterstallige onderhoud in kaart te

geïsoleerde plafonds

brengen. Daaruit voortvloeiend zijn ver-

- Herstel en vernieuwen voor- en

beterplannen in drie niveaus gemaakt:

achtergevels

instandhouding, 25-jaars onderhoud en

- Pannendaken deels vernieuwd en geheel geïsoleerd - Vernieuwen en verbeteren balkons - Verbetering ventilatie en herstel installaties Gevelreiniging is niet uitgevoerd.

restauratie. Bij dit laatste plan behoorden Plattegrond Begane Grond. BG-woning met slaapkamet boven (bajonetwoning)

Projectgegevens Jaar: 1995-1997

nieuwe plattegronden en bewoners met grote draagkracht. Na heel veel overleg is uiteindelijk het laatste plan uitgevoerd.

Opdrachtgever: de eigenaren

Projectgegevens


Jaar: 1992-2007

Bouwsom: € 528.989,75

Opdrachtgever: Dienst Woningbeheer

Bouwsom per woning: € 15.558,31

Projectarchitect: Anke Colijn Uitvoering: 2007/2008



22

de slag om hun woningen te verbeteren. Soms een prachtig proces waarbij de deelnemers als individu

Recommend Documents