De rol van kalium op de bloeddruk Wilko Spiering, internist-vasculair geneeskundige Afd. Vasculaire Geneeskunde
Disclosure belangen spreker - dr. W. Spiering Nationaal Hypertensie Congres – 7 februari 2014 (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Sponsors •Takeda Nederland B.V. •Medtronic Trading Nederland B.V. •Astellas Pharma B.V. •Servier Nederland Farma B.V. •Wave Medical •Esaote Benelux BV •Cemex B.V. •Julius Clinical •Daiichi Sankyo Nederland B.V.
•
Sponsoring of onderzoeksgeld
-
•
Honorarium of andere (financiële) vergoeding
-
•
Aandeelhouder
-
•
Andere relatie, namelijk:
-
Indeling presentatie • • • • •
Kalium in ons dieet Effect van kalium op bloeddruk en cardiovasculair risico Effecten van kaliumverhoging Adviezen t.a.v. kaliuminname Conclusies
Hypertensie: (sluip)moordenaar
Ezzati, N Engl J Med 2013
Nieren en natrium-kaliumbalans
Reabsorptie Na+
Excretie K+
Natrium versus kalium Eten
Natrium (mmol)
Kalium (mmol)
2 plakken ham
32
4
Kippensoep
48
1,4
Sinaasappel
0
6
0,3
9,8
(Gekookte) erwten
Paleolithische mens
Westerse mens
Natrium (mmol/dag)
Kalium (mmol/dag)
Kalium:natriumratio
20-40
>150
3-10
100-400
30-70
<0,4
INTERSALT-studie Natrium (mmol/24u)
Kalium (mmol/24u)
Na:K-ratio urine
Prevalentie hypertensie (%)
Yanomamo
0,2
58
0,01
1
Papoea-NieuwGuinea
27
64
0,5
1
Nederland
146
71
2,1
24
VS
137
38
3,8
34
Noord-China
242
33
7,3
15
• 50 mmol afname kalium => RR 3,4/1,9 mmHg hoger • 50 mmol toename natrium => RR 5,0/3,0 mmHg hoger
Intersalt Cooperative Research Group, BMJ 1988
Polikliniek gecompliceerde hypertensie – Bijdragende factoren hypertensie • • • • • • • • • • •
Groente <200 gr/dag Zout >6 gr/dag Fysieke inactiviteit Kalium <3,5 gr/dag Positieve familieanamnese Fruit <2 stuks/dag Dropzoetstof Alcohol >2-3E/dag Orale anticonceptiepil Onjuist gebruik antihypertensiva Interfererende medicatie/drugs
68% 65% 64% 64% 59% 42% 18% 10% 9% 7% 6%
Rice Diet Program
Walter Kempner
Kalium en cardiovasculair risico • Associatie tussen urine-Na+- en -K+-excretie en CV ziekte? • Manifest vaatlijden of diabetes • Gerandomiseerd, dubbelblind (n=28880): – ONTARGET (n=25620): telmisartan vs. ramipril – TRANSCEND (n=5926): telmisartan vs. placebo
• Geschatte 24-uurs excretie Na+ en K+ o.b.v. portie ochtendurine (Kawasaki-formule) • Uitkomstmaten: CV mortaliteit, myocardinfarct, beroerte en hospitalisatie voor hartfalen
O’Donnell, JAMA 2011
Kalium en cardiovasculair risico
O’Donnell, JAMA 2011
Risico op beroerte
O’Donnell, JAMA 2011
Interactie kalium- en natriuminname
O’Donnell, JAMA 2011
DASH dieet
Dietary Approaches to Stop Hypertension
Sacks, N Engl J Med 2001
Dietary Approaches to Stop Hypertension
Sacks, N Engl J Med 2001
Dietary Approaches to Stop Hypertension
Sacks, N Engl J Med 2001
Effecten van K+-suppletie • Effecten van K+-suppletie op endotheelfunctie, CV risicofactoren en botmetabolisme? • Milde hypertensie zonder medicatie (n=42) • Gerandomiseerd, dubbelblind, placebogecontroleerd, crossover 12 weken • Placebo vs. KCl (64 mmol) vs. KHCO3 (64 mmol)
He, Hypertension 2010
Effecten van K+-suppletie
He, Hypertension 2010
Effecten van K+-suppletie
He, Hypertension 2010
Effecten van K+-suppletie
He, Hypertension 2010
Meta-analyse rol van kalium
Aburto, BMJ 2013
Meta-analyse rol van kalium
Aburto, BMJ 2013
Meta-analyse rol van kalium
Aburto, BMJ 2013
Meta-analyse rol van kalium
Aburto, BMJ 2013
Even rekenen Natrium (u = 23) • 1 mmol = 23 mg Na+ => 58,5 mg NaCl • 1 gr = 1000 mg = 43,5 mmol Na+ => 2500 mg zout (NaCl)
• • •
Kalium (u = 39) 1 mmol = 39 mg K+ 1 gr = 1000 mg = 25,6 mmol K+ Kaliuminname = [K+]24-uurs urine x 1,3
Nieuw advies WHO 2013 Natrium • <2000 mg/dag = <5000 mg/dag zout (NaCl) • ~90 mmol Na+ in 24-uurs urine Kalium • >3510 mg/dag = >90 mmol/dag • ~120 mmol K+ in 24-uurs urine
www.who.int
Belangrijkste bronnen van kalium Eten
Kalium per 100 gr Gebruikelijke (% ADH) eenheid
Kalium per eenheid (% ADH)
Gedroogde abrikozen
1162 mg (33%)
½ kop (65 gr)
755 mg (22%)
Zalm
628 mg (18%)
1 filet (85 gr)
534 mg (15%)
Witte bonen
561 mg (16%)
1 kop gekookt (179 gr)
1004 mg (29%)
Spinazie
558 mg (16%)
1 kop gekookt (180 gr)
839 mg (24%)
Gebakken aardappels met schil
535 mg (15%)
3 aardappelen (173 gr)
926 mg (26%)
Avocado
485 mg (14%)
1 stuk (201 gr)
975 mg (28%)
Banaan
358 mg (10%)
1 stuk (118 gr)
422 mg (12%)
Conclusies • Kalium verlaagt de bloeddruk, vooral bij: – aanwezigheid hypertensie (~5/3 mmHg) – natriuminname >4 gr/dag (~7/3 mmHg)
• Hogere kaliuminname verlaagt het risico op beroerte
• Hogere kaliuminname heeft geen nadelige effecten (bij normale nierfunctie) • Advies om dagelijks >90 mmol (>3510 mg) kalium te gebruiken
